Einhvers konar millibilsástand

Það tekur nokkra daga fyrir mjög stórar og hægfara lægðir að lognast út af - komi einhver ofbeldisöfl ekki aðvífandi og sparki þeim burt. Þannig er það nú. Talsverður munur er þó á yfirborðshita sjávar og kalda loftsins ofan á - og þykkar éljahlussur - eða smálægðir á sveimi kringum lægðarmiðjuna - eins og sjá má á myndinni hér að neðan sem tekin er nú í kvöld (mánudag 27.janúar) og fengin af vef Veðurstofunnar.

Ósköp erfitt er að greina eitthvað kerfisbundið hér - en hægt, sé lagst yfir það - sem ritstjórinn nennir ekki að gera.

Staðan er aðeins skýrari uppi í 500 hPa-fletinum, en hann var í kvöld í nákvæmlega 5 km hæð yfir Suðvesturlandi, en 60 metrum hærri yfir landinu norðaustanverðu - eins og við sjáum af vindörvunum býr brekkan til vind, um 10 til 12 m/s (í 500 hPa). Litirnir sýna hitann - hann er svipaður yfir mestöllu landinu - litakvarðinn segir -35 til -38 stig. Það er að slakna á kerfinu öllu - og því varla tilefni til mikils vinds. - Aldrei má þó vera alveg viss um slíkt þegar éljabakkar eru á ferð - þó líkan evrópureiknimiðstöðvarinnar sé gott nær það ekki öllum smáatriðum.

Að lokum er hér norðurhvelsspákort evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir síðdegis á miðvikudag, 29.janúar. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar, litir sýna þykktina. Hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Við erum á einskonar „hillu“ milli heimskautarastarinnar og stóru kuldapollanna - kannski algengasta staða hér á landi - og mun þolanlegri heldur en margar aðrar.  

Allmargar loðnar setningar um hitahneigð

Það er auðvelt að reikna það sem kallað er leitni eða hneigð hita. Verra er hins vegar að finna slíkum reikningum merkingu - og allraerfiðast að nota útkomuna til spádóma um framtíðina. Það er þó hægt ef við höfum fullvissu um ástæður. Við vitum t.d. hvers vegna er almennt hlýrra að degi en að nóttu og hvers vegna sumarið er hlýrra en veturinn. 

Erfiðara er við langtímabreytingar á hita (og veðurlagi) að eiga. Vindáttatíðni ræður að minnsta kosti helmingi hitabreytinga frá ári til árs (hvað svo sem veldur mismunandi vindáttatíðni). Við vitum líka að aukning gróðurhúsalofttegunda ein og sér veldur líka miklum breytingum. Þær breytingar eru þó staðbundið ekki auðgreindar frá ýmsum sveiflum á áratugakvarða - sem almennt eru kallaðar „náttúrulegar“. Slíkur breytileiki er býsna mikill bæði hér á landi sem og annars staðar. 

Hungurdiskar hafa oft áður fjallað um þetta málefni - svo oft að ritstjóranum finnst stundum einfaldlega nóg komið - lesendur geti bara grafið sig niður í gamla pistla - sem þeir gera sjálfsagt fáir. Fyrir þremur árum (nánast upp á dag) birtust tveir pistlar undir fyrirsögnunum „Hversu mikið hefur hlýnað?“ og „Hversu mikið hefur hlýnað? (framhald)“. Í þessum pistlum var fjallað um hitaleitni á Íslandi, bæði ársmeðalhita og einstakra mánaða. Niðurstaðan var sú að menn geti nánast að vild valið sér hitaleitni eftir þörfum hverju sinni. Þær tvær myndir sem hér birtast eru sömu ættar - en við lítum aðeins á meðalhita mánaðanna júní til ágúst.

Sumarhitinn er ekki nærri því eins breytilegur og vetrarhitinn. Það er því fleira sem gæti truflað mæliraðir sumarhitans heldur en mælinga sem gerðar eru að vetrarlagi. 

Áratugasveiflur sumarhitans eru líkar vetrarsveiflunum - þó ekki eins. Til dæmis stóð hlýskeiðið mikla sem kennt er við 20.öld nokkru styttra að sumri en vetri. Segja má að vetrarhlýindi hafi hafist strax 1921 eða 1922 og þeim ekki lokið fyrr en 1965, en sumarhlýindin hófust síðar - ekki fyrr um 5 árum síðar og þeim lauk (að mestu) miklu fyrr, eða um 1950. Sumarið var hins vegar að mestu samstíga vetrinum í upphafi þess hlýskeiðs sem enn stendur. Sumum finnst sumarið ekki hafa sýnt alveg sama úthald og veturinn á núverandi hlýskeiði - og slíkt má líka reikna með leitnileikfimi. 

Myndin hér að ofan á að sýna „tilgangsleysi“ 30-ára leitnireikninga. Hér er meðalhiti mánaðanna júní til ágúst hvert ár í Stykkishólmi notaður. Jú, fyrstu áratugirnir - þeir fyrir 1850 eru býsna óvissir - ættu e.t.v. ekki að vera með (en tilvist þeirra má þó rökstyðja með öðrum og sjálfstæðum hætti). Hér stöldrum við við á 5-ára fresti allt tímabilið og reiknum leitni „síðastliðinna“ 30 ára - og hversu mikið myndi hlýna héldi sú sama leitni áfram í 100 ár. 

Fyrsta tímabilið sem við reiknum er 1809 til 1838. Þá virðast sumur hafa farið mjög hlýnandi - hefði haldið áfram að hlýna jafnmikið í heila öld hefði sumarhitinn hækkað um 3,6 stig - en gerði það auðvitað ekki. Aðeins 10 árum síðar, 1848, virtist hitinn hafa náð „jafnvægi“ - ekkert hafði hlýnað í um 30 ár. Landið var inni í því sem við viljum kalla 19.aldarhlýskeiðið. Síðan kólnaði. Tuttugu árum síðar, 1868, hafði kólnað svo að héldi ámóta kólnum áfram myndu sumur verða -3,4 stigum kaldari eftir 100 ár. 

Við getum haldið áfram að rekja okkur í gegnum myndina. 19.aldarkuldaskeiðið var langt - leitnin varð aldrei mjög mikil - en við sjáum þó að sumur hlýnuðu nokkuð frá 1875 til 1905 - en aftur kólnaði. Svo tók 20.aldarhlýskeiðið snögglega við - á árunum 1909 til 1938 reiknast hlýnunin +3,8 stig á öld. Í raun og veru varð hún á örfáum árum eftir 1925. Hlýskeiðið var  komið í „jafnstöðu“ 1954 (hiti var svipaður allan tímann 1925 til 1954). Svo tók 20.aldarkuldaskeiðið við - sem margir lesendur muna. 

Hlýnun - á 30-ára grunni fór að koma fram 1998 - en virtist í hámarki 1979 til 2008. - Um leið og köldu árin 1979 til 1983 duttu út úr 30-ára tímabilinu virtist sem það hægði á hlýnuninni. Síðasta tímabilið sem við sjáum er 1989 til 2018 - þá hlýnaði sumarið um tæp 4 stig (reiknað til aldar). Við sjáum að hlýnunin mun trúlega sýnast minnka næstu 10 árin - á þeim tíma detta 1990 til 1999 út. Það þýðir þó ekki að veður fari kólnandi. 

Við lítum líka á aðra mynd - aðeins auðveldari.

Hún sýnir 100-ára keðjumeðaltöl mánaðanna júní til ágúst í Stykkishólmi. Fyrsta gildið lengst til vinstri á myndinni nær til tímabilsins 1808 til 1907. Þá var meðalhitinn 9,1 stig, síðasta tímabilið er 1920 til 2019, meðalhiti 9,6 stig. Hefur hækkað um 0,5 stig á 100 árum. Það vekur athygli að eftir 2000 breytist halli línunnar, 0,2 stig hafa bæst við á síðustu 20 árum - aukalega að því er virðist miðað við fyrri leitni. 

En við getum ekki endilega farið að leggja einhverja ákveðna merkingu í hallabreytinguna. Við sjáum að fyrri hlýskeið og kuldaskeið þurrkast út á þessari mynd. Það stafar af því að 19. og 20.aldarhlýskeiðin - og kuldaskeiðin sem þeim fylgdu voru nokkurn veginn í takt. - Eins konar 100 ára sveifla hita (ekki 60, 70 eða 8ö ár, heldur 100). Það hlýskeið sem við nú búum við kom um 20 árum „of snemma“ til að falla inn í þennan takt. Þetta er þó enginn raunverulegur taktur - það er engin regluleg sveifla sem við þekkjum. Hlýskeið og kuldaskeið koma inn í taktleysi - svo miklu að menn geta nánast fundið þann takt sem þeir vilja. 

En upp úr stendur að við þekkjum ekki önnur eins hlýindi og þau sem við nú höfum búið við í um 20 ár - þau eru meiri en áður á mælitímabilinu. Einföldustu skýringuna á því þarf vart að nefna - svo mikið er um hana rætt. Við vitum hins vegar ekkert um framhaldið - kannski sýnir þriðja hundraðárasveiflan sig ofan á þetta - og sumarhlýindi taki frekara stökk upp á við eftir svosem 5 til 7 ár. Kannski er núverandi hlýskeið að hluta snemmbært 30-ára skeið eins og ættingjar 19. og 20.aldar - en sé svo hljótum við að viðurkenna í leiðinni að slík skeið séu langt í frá reglubundin. 

Af árinu 1862

Árið 1862 fær yfirleitt ill eftirmæli, byrjaði þó ekki illa. Hiti í janúar var í meðallagi og febrúar var hlýr, meira að segja í langtímasamhengi, jafnhlýr eða hlýrri febrúar kom ekki aftur fyrr en 1909. Hiti var nærri meðallagi í maí, október og desember, en aðrir mánuðir voru kaldir. Sérlega kalt var í apríl og júlí var einn sá kaldasti sem vitað er um. Ársmeðalhiti í Stykkishólmi var 2,9 stig. Á Akureyri er giskað á að ársmeðalhitinn hafi verið 1,9 stig, en 3,8 í Reykjavík. 

Myndin sýnir meðalhita hvers sólarhrings í Stykkishólmi árið 1862. Enginn dagur telst hlýr, en 13 kaldir. Kaldast að tiltölu varð dagana 8. til 11.apríl og svo um miðjan júlí. 

Ársúrkoma mældist 663 mm í Stykkishólmi - lítillega undir meðallagi áranna 1961 til 1990. Úrkoma þar var yfir meðallagi í janúar og september, en sérlega þurrt var júlí. Einnig var þurrt í mars, apríl og ágúst. 

Myndin sýnir þrýstifar ársins 1862 - byggð á morgunmælingum í Stykkishólmi. Við sjáum að mikið lægðasvæði gekk yfir um miðjan janúar. Því fylgdi nokkur snjór. Rólegt var lengst af í febrúar, sá mánuður talin hagstæður. Mestu kuldunum í apríl hefur lokið með miklum háþrýstingi. Þrýstingur var lágur í maí og júní - júní heldur skakviðrasamur. Júlíþrýstingur nokkuð stöðugur, en þá var kuldatíð eins og áður sagði. Lágþrýstingur var viðloðandi í október og aftur í rúma viku fyrir miðjan desember. Lægsti þrýstingur ársins mældist í Stykkishólmi þann 18.janúar, 945,2 hPa, en hæstur 1044,8 hPa þann 10.apríl. Þann 17.júní fór þrýstingur í Stykkishólmi niður í 978,0 hPa, óvenjulágt um miðjan júní. 

Eldgos varð á árinu við vesturjaðar Vatnajökuls, sennilega þar sem nú heitir Tröllahraun. Gosinu virðist hafa fylgt mikil móða og mengun og hefur e.t.v. spillt gróðri - ætti að athuga betur. 

Hér að neðan er tíðarfarið rifjað upp með orðum samtímaheimilda. Stafsetning er þó víðast færð til nútímahorfs og texti stöku sinnum styttur. Mikið er um mannskaða á sjó og ekki allt tíundað hér. 

Annáll 19.aldar segir:

Þjóðólfur segir besta tíðarfar yfir allt land fyrstu tvo mánuði ársins og ritað hafi verið að norðan að stunguþítt hafi verið á Skaga í Skagafjarðarsýslu og því byggð hús í janúar. Síðan brá til norðanáttar með hryssingi fram í maí. Vorið var víðast fremur kalt og þurrt, þó harðast í Norður-Múlasýslu. Frost voru allan júnímánuð til fjalla í Borgarfirði syðra og eigi stunguþítt í kálgörðum við lok hans. Féll töluverður peningur um Vopnafjörð og Jökuldal. Grasvöxtur var mjög lítill bæði á túnum og engjum, en víðast nýttist töðuhárið vel, en úthey illa, enda tók víðast að mestu fyrir heyafla með höfuðdegi vegna rigninga. Um miðjan september féll mikill snjór bæði syðra og nyrðra, urðu hey víða úti og var nautgripum venju fremur fargað. Aftur var nýting betri í Þingeyjar- og Múlasýslum og einkum í Austur-Skaftafellssýslu, því þar heyjaðist sem í meðalári. Haustveðrátta var víðast um land fremur stirð, stundum fannkoma og blotar á milli, en oftast frostlítið til ársloka. 

Hafís kom að Norðurlandi og var að flækjast úti fyrir langt fram á vor, var selur á honum. ... Fiskafli var á vetrarvertíð syðra góður, rýrari á vorvertíð, en þá góður á Vestfjörðum. Norðanlands var mikill fiskiafli um sumarið og haustið, en aflalítið við Faxaflóa um haustið, enda ógæftir mikla, betri undir Jökli og mokfiski við Ísafjarðardjúp. 

Janúar: Hlý og hagstæð tíð framan af, en síðan nokkuð umhleypinga- og jafnvel snjóasöm.

Norðanfari lýsir janúar - en dagsetur sig ekki:

Fyrra hluta mánaðar þessa var oftar sunnanátt og blíðviður en seinni kafla hans umhleypingar, norðan- og austanhríðar með bleytu og ísing og þess á millum nokkur frost og seinustu dagana keyrði niður mikla fönn, varð þá hagskarpt vegna áfreða og snjóþyngsla. Hey hafa þótt fremur mikilgæf, einkum töður, sem næstliðið sumar hröktust meira og minna, helst til sveita og dala, og kýr að því skapi í vetur brugðist til mjólkur, en þar töður hirtust vel, er málnyta í góðu meðallagi. Hross, sem úti hafa gengið, þykja nú í lakara útliti, en samsvari því hvað oftar hefir þó verið gott til haga, og kenna menn um það skakviðrunum og hvað nóvembermánuður var aftakaharður. 

Þjóðólfur segir frá þann 9.janúar:

Hin sama einstaka veðurblíða, með frostleysum, lognum og öðru hverju regnúða, en oftast þurrviðri, hefir haldist fram á þennan dag, og það um gjörvallt Suður- og Vesturland, að því sem er sannspurt. Góður afli spyrst undan Jökli norðanverðum, nokkur afli á Akranesi, síðan nýár, vestur í svo nefndum Forum, og besti afli suðrum Garðsjó og Leiru; fara nú Innnesjamenn þangað daglega og sækja hlaðfermi, mest af ýsu, en meðfram nýgenginn og vænsta þorsk, í gær og næstu daga þar á undan. 

Íslendingur fjallar um tíðina þann 25.janúar:

Með mönnum, sem fyrir skemmstu komu norðan úr Húnavatns- og Skagafjarðarsýslu, höfum vér frétt, að veturinn hafi verið heldur góður nyrðra; að norðaníhlaupið, sem gjörði í nóvembermánuði, hafi orðið mjög hart, en þó hvorki týnst menn eður fénaður. Um þær mundir hafði víða borist mjög mikill rekaviður á land, bæði þar nyrðra og vestur í Strandasýslu. ... Fullyrt er nú, að skúta sú, er Ólsen kaupmaður frá Bíldudal kom á hingað suður í haust, hafi týnst á vesturferðinni (að líkindum við Látrabjarg) með mönnum og öllu, og eitthvað rekið af henni inn á Barðaströnd. Sömuleiðis að hákarlaskip eitt úr Flatey á Breiðafirði með mörgum mönnum á hafi farist í norðanveðri og blindbyl eða náttmyrkri fram undan Rifsós undir Jökli [Þjóðólfur segir þetta hafa verið annan sunnudag í jólaföstu, 15.desember 1861]. 

Ferðamenn er hingað hafa komið þessa viku og þá sem næst leið, bæði að norðan og úr Skaftafellssýslu, og að vestan, segja hina sömu æskilegu tíð og veðurblíðu fram að miðju þessa mánaðar; síðan hafa gengið útsynningbyljir með allmikilli snjókomu en frostleysum; hefir þetta veðurlag tekið fyrir gæftir og suðurferðir Innnesinga, enda helst hinn sami ágætis afli, fram til veðurbrigðanna, í sjóplássum til mestu bjargar; á Akranesi hefir einnig aflast allvel hvenær sem gæftir hafa verið, síðan milli jóla og nýárs.

Febrúar. Lengst af hagstæð, hlý og blíð tíð.

Séra Þorleifur Jónsson veðurathugunarmaður í Hvammi í Dölum segir um febrúar:

Þessi mánuður hefir liðið með stöðugu blíðviðri og hægð, eins og best viðrar á vordag, flóar flestir þýðir, aurhlaup á vegum, oftast hægvindi og logn á Hvammsfirði í mánuð, sem ekki er vant, farið að litka í hlaðvörpum og á húsum og víða á bæjum. 

Norðanfari dagsetur sig ekki en segir í febrúarblaðinu - og á væntanlega við þann mánuð: 

Fyrstu vikuna af mánuði þessum voru frostnæðingar, en þaðan af á hverjum degi að kalla allan mánuðinn út besta og blíðasta veðurátt, svo slík er sjaldgæf, um þetta leyti ársins. Víða er og sagt allgott til haga fyrir útigangspening. 

Íslendingur segir af tíð, afla og hafís þann 8.febrúar:

Tíðarfarið má alltaf heita gott. Síðustu daga f.m. [janúar] gjörði norðanveður allhart, en það stóð eigi lengi. Til fjalla er kominn nokkur snjór, og sagðar eru jarðleysur austan úr Grímsnesi, svo gefa verði útigangspeningi. Vestan úr Ísafjarðarsýslu höfum vér nýfrétt, að þar hafi verið góð veðurátt, það sem af er vetri; fiskiafli við Ísafjarðardjúp allgóður eftir jólin; hafíshroði sést fyrir Ströndum og á Ísafjarðardjúpi. 6. þ.m. reru nokkur skip héðan af Innnesjum suður í Garðsjó og fiskuðu vel, samkynja fisk og í næstliðnum mánuði. Í dag (8. febr.) er fagurt vetrarveður, frostlítið en bjartviðri, og hafa mörg skip róið héðan suður.

Þjóðólfur segir af veðri og afla í pistli þann 11.febrúar:

Það sem af er þorranum hefir viðrað ágæta vel, snjór féll nokkur eftir miðjan [janúar], er snerist til blota en síðan, um byrjun þorrans, til landnyrðingskólgu með vægum frostum, er því víða hér syðra heldur kreppt að högum, einkum til fjalla, en þó hvergi haglaust; næstliðna viku hafa gengið einstakar veðurblíður, með þurrviðri og þey og stirðnanda á mis einsog þegar best viðrar um sumarmál; þá vikuna voru og bestu gæftir til suðurferða, er hafa haldist til þess í dag, hefir vel og allmennt aflast af feitum stútungi, þyrsklingi og ýsu meðfram, en heitir ekki þorskvart. Á Akranesi helst og alljafn afli hvenær sem gæftir eru til.

Og þann 19. febrúar greinir Íslendingur enn frá hagstæðri tíð:

Póstur er nýkominn austan úr Skaftafellssýslu og segir besta tíðarfar allt austan úr Múlasýslum; lítinn sem engan sjávarafla, en þó orðið fiskvart í Mýrdal, Vestmannaeyjum og vestur með Söndum. Undir Eyjafjöllum í Eyvindarhólasókn niður við flæðarmál og fram undan bænum á Miðbæli höfðu fundist í sandinum stöðvar eftir bæ, er menn geta til að hafi lagst í eyði í svartadauða.

Norðanfari segir í mars frá sjóslysi sem varð 28.febrúar:

Aðfaranóttina hins 28. [febrúar], fórst skip í norðanveðri og strandaði með 11 mönnum á Húnaflóa, var það í hákarlalegu. Formaðurinn hét Sigurður Gunnarsson frá Breiðabólstað í Vesturhópi, giftur bóndi, ... Alþingismaður Ásgeir Einarsson á Þingeyrum átti skipið, sem sagt er að rekið hafi nokkuð brotið á Kaldrananesi í Bjarnarfirði en einn manninn af því á Heydalsá í Steingrímsfirði.

Mars. Kalt í veðri. Hríðasamt nyrðra. 

Norðanfari lýsir tíð í marsmánuði - og sjóslysi þann 1.mars:

Allan þennan mánuð, að undanteknum nokkrum góðviðris- og þíðudögum, hafa verið hörkur og þráviður, og stundum norðan- landnorðanhríðar eða köföld. Frostið mest 13 gr. á Reaumur [-16°C]. ... 

1. [mars] fórst sexæringur í norðanveðri og hríð með 5 mönnum, er áttu heima á Skagaströndinni, og voru þar framundan á grunnmiðum í hákarlalegu. Formaðurinn hét Guðmundur Helgason giftur bóndi á Syðriey ... Tveir af mönnum þessum höfðu rekið á Þingeyrasandi, og skammt frá bátinn, ásamt veiðarfærum og nokkru fleira, sem og eitthvað af aflanum. Fyrir manntjón þetta hafa orðið 8 ekkjur og sumar þeirra, að sögn, mjög bágt staddar.

Íslendingur segir þann 13.mars:

Eftir blíðviðrið, sem gekk allan næstliðinn mánuð [febrúar], breyttist veðrið þegar í byrjun þ.m. Var hart norðanveður fyrstu dagana og frostið náði 11°R. Aðeins 6. þ.m. var logn, en síðan hafa gengið austan- og nú síðustu 2 dagana útsunnan- og vestanstormar, og fram undir í viku hefur verið snjóhrakningur í lofti, og fallinn er talsverður snjór fjalls og fjöru í millum; en sjómenn vorir kalla það gott fiskigönguveður. Róið var alstaðar af Innnesjum 6. þ.m. og fiskaðist þá lítið; síðan hefur verið gæftaleysi. Suður í Höfnum var sagt góðfiski um fyrri helgi, og farinn að fiskast í Keflavík netafiskur. ... Allstaðar austanfjalls var og farið að fiskast þá seinast fréttist. Tvö skip úr Reykjavík fengu nokkra hákarla rétt fyrir norðanveðrið, síðasta dag f.m. 

Og þann 23.mars segir Íslendingur fréttir - ekki allar nýjar:

Vetrarfar hefur allstaðar í landinu mátt heita gott, en nokkuð umhleypingasamt norðaustan á landinu, t.a m. í Þingeyjarsýslu; þannig skrifar oss einn merkur maður úr þeirri sýslu: „Ekki verður því neitað, að árferði er betra en að undanförnu; heysöfn urðu almennt vel í meðallagi, sumstaðar betur; en þó er hitt meira vert, að hirðing var betri en á undan; hér af leiðir að kýr gjöra almennt sæmilegt gagn, og er það eina lífsbjörg margra fátæklinga, sem kýrnar gefa af sér. Skurðarfé reyndist einnig með betra móti, bæði á hold og mör; bestan sauð ætla ég mig hafa fengið hér, og gjörði hann 33 pund mörs og 44 lpd. kjöts. Sjórinn hefur brugðist mjög; ógæftir einstakar og afli lítill, enda er sjór sóttur hér miklu linlegar en á Suðurlandi“. Trjáreki hefur verið í Húnavatns-, Skagafjarðar- og Eyjafjarðarsýslum; en ekki er hans getið í bréfum til vor austar við land, né heldur af Vestfjörðum, nema Strandasýslu. Meðal slysfara, sem vér höfum frétt má telja, að hákarlaskip af Skagaströnd með 5 manns fórst að líkindum í norðan-áhlaupinu, sem gjörði fyrst í þessum mánuði, og að norður í Keflavík í Fjörðum (í Eyjafjarðarsýslu) fóru hjón og vinnumenn tveir á einum bæ að bjarga bátum undan sjó, en þá kom holskefla, tók bátinn út, hjónin bæði og annan vinnumanninn; hann náði í stein og komst upp meðan útsogaði báruna, en hjónin drukknuðu bæði og fundust eigi síðan. 

Apríl: Mjög kalt, sérstaklega fyrstu tvær vikurnar. Snjóasamt nyrðra og í uppsveitum syðra.

Norðanfari lýsir apríltíðinni í aprílblaðinu (ódagsett að vanda):

Veðuráttufarið hefir oftast verið þennan mánuð frostasamt, mest 13 gr. á Reaumur, en 7 að meðaltali, og færri dagar, sem ekki hafi verið hríðarslitringur eða þá meiri snjókoma með hvassviðri; dagana 8. og 17. þ.m. féll töluverður snjór, 15. rigning og leysing, og einstaka dag gott veður og rýmst um þar er jarðar kenndi. Víða hvar komin nokkur jörð. Margir orðnir tæpt staddir með heybirgðir sínar, enda sumir farnir að reka af sér og koma niður. Peningur sumstaðar orðinn að sögn dreginn og magur og því líklegt, ef ekki því betur vorar, að eitthvað af honum týni tölunni, verði ekki meiri fellir. Austanpóstur Níels Sigurðsson kom hingað á Akureyri 16. þ.m. og sagði ill veður og mikla snjóa á leið sinni, Jökuldæli mjög tæpt stadda með hey en Héraðið og Austfirðina betur. 

Íslendingur segir frá:

[7.apríl] Þá dagana, sem af eru aprílmánuði, hafa gengið hér norðan- og norðaustan-stormar með frosti og fjúki, og ekki orðið á sjó komist, hefur því lítið aflast hér í Faxaflóa. Frostið hefur náð 15°C.

[30.apríl] Síðan einmánaðarbyrjun og einkum frá upphafi aprílmánaðar hefur verið slæm tíð, stormasöm, og snjókoma í mesta lagi víða til sveita. Hér syðra hefur reyndar fallið lítill snjór fram við sjó — hér á nesjunum hefst snjór aldrei við að staðaldri — en upp í Borgarfirði og austur á sveitum er sagt, að fannkoma hafi orðið mikil, og heyrt höfum vér, að norðanpóstur, sem héðan fór 3. þ.m., hafi setið hálfan mánuð um kyrrt í Borgarfirði sökum illviðra og fanndýptar, og er slíkt fáheyrt um þennan tíma árs. Eftir því sem hér hefur nú viðrað um tíma, er mjög líklegt, að hafísar séu á hrakningi fyrir Norðurlandi, og að þar hafi komið harðindaskorpa. Stormar þessir hafa ollað gæftaleysi hér syðra, einkum í öllum veiðistöðum Gullbringusýslu, og er slíkt hinn mesti skaði, og hlýtur að draga illan dilk eftir sig; hlutir eru því enn þá mjög litlir hér á öllum Innnesjum og suður með sjó, en úr því fer að batna. 

Þjóðólfur segir þann 24.apríl:

Skipstrand. 31. [mars] eða 1. [apríl} strandaði í Meðallandi jagtskipið Ingólfur, eign Eyrarbakkareiðaranna; það átti að færa saltfarm til Eyrarbakka og Hafnarfjarðar. Skipverjar allir 5 komust af.

Þjóðólfur segir þann 16.júní frá skipsköðum í apríl (trúlega þeim sömu og nefndar eru hér að ofan - þá í mars):

Á einmánuði í vor, eða í öndverðum apríl fórust 2 hákarlaskip á Húnaflóa eður um þær stöðvar, annað fyrir framan Strandir innarlega, það skipið átti Ásgeir alþingismaður Einarsson á Þingeyrarklaustri (var á Kollufjarðarnesi), og voru á því 11 manns ... Hitt skipið var af Skagaströnd, var formaður þess og eigandi Guðmundur Helgason frá Syðri-Ey, en 5 manns voru á því skipinu, og týndust þar af báðum þeim skipum 16 manns.

Norðanfari segir í maíblaðinu aprílfréttir af Vesturlandi:

Af Vesturlandi hefir oss verið skrifað, að þar hafi komið í aprílmánuði miklir snjóar, sem hér víða um sveitir, og frostið orðið að 18—20 gr. á Reaumur. 16.dag sama mánaðar, hafði og gjört ofláta landnorðanveður, svo allan Breiðafjörð rauk; 2 menn urðu þá úti, sem áttu heima í Steingrímsfirði og voru á ferð norðan af Kúvíkum. Í þessu sama veðri hröktust 17 kindur af Flatey á Breiðafirði í sjó. Kaupskip var þar á ferð í sama veðri utan eyjar, sem nær því hafði fleygt um, en skipverjar með hörkubrögðum fengu rétt við og siglt því inn á Stykkishólmshöfn.

Maí. Góð tíð lengst af og vorleg. 

Norðanfari lýsir maítíðinni: 

Frá því 4. þ.m. hefir veðuráttan verið hverjum degi blíðari og betri, svo flestar sveitir eru að miklu orðnar snjólausar. Aftur er sagt í snjóþyngslaplássum sé varla sauðjörð komin upp. Haldist því þessi góða tíð,og jörð nái að gróa eftir sem nú eru horfur á, þá eru líkindi til að skepnuhöldin verði betri, en útleit fyrir, í byrjun þessa mánaðar, þegar margir voru komnir á nástrá, og enda nokkrir, sem aldrei áður hafa bilað í því tilliti.

Júní. Heldur stirð tíð og með illviðrasamara móti í flestum landshlutum. 

Norðanfari lýsir júnítíðinni:

Veðráttufarið hefir yfir þennan mánuð verið úrkomulítið en oftast kalt og norðan og stundum frost til fjalla á nóttunni, og nokkra daga éljagangur með snjókrapa ofan í byggð. Fönn er því enn mikil í fjöllum og í afréttum. Af veðráttunni er sagt betra að vestan úr Húnavatns- og Skagafjarðarsýslum. Aftur lakari í Þingeyjarsýslu. Horfur á grasvexti eru, sagðar betri vestra en hér, en miklu lakari norðurundan.

Íslendingur segir af tíðarfari og aflabrögðum þann 7.júní:

[V]eðurátt [hefur} mátt heita allgóð, að vísu nokkuð köld og vætusöm, en all-hagstæð fyrir grasvöxt og sauðburð til sveita, en fremur óstöðug og erfið sjávarmönnum, sem þerrir þurfa fyrir alls konar fiskiföng; og víst mun saltfiskur sumstaðar liggja undir skemmdum, ef þerrir kemur ekki bráðum. Gæftir á sjóinn hafa verið rétt í meðallagi, og mundi allvel hafa aflast þeirra vegna, en bæði er nú, að fiskur hefur verið fremur lítill og stopull fyrir ...

Íslendingur segir frá þann 4.júlí (aðallega um júní):

Veðurátt hefur mestallan júnímánuð verið með stirðasta móti, stormar af ýmsum áttum, kuldar og votviðri; snjó hefur fest í fjöllum og hagl sést niður í byggðum; um Jónsmessuleyti var 2 eða 3 gráða frost um nætur i Kjósinni; er því engi furða þó grasvöxtur sé með minnsta móti; kál- og kartöflugarðar eru ekki betri nú í byrjun júlímánaðar en um fardagaleyti í fyrra sumar. Fiskiafli varð einhver hinn rýrasti hér syðra þessa vorvertíð, og miklu meiri urðu vorhlutir í fyrra en nú; þilskip eru nú 6 talsins í Gullbringusýslu, sem innlendir menn eiga, og hafa 3 þeirra verið fremur heppin með þorskafla. Eitt þeirra, sem Jón hreppstjóri Jónsson á Hraunprýði við Hafnarfjörð er formaður fyrir, kom fyrir skemmstu vestan frá Hornströndum, hafði farið allt austur fyrir Horn og fengið frekar 4000 þorska í þeirri ferð, og að auki nokkuð talsvert af öðrum fiski á ekki löngum tíma. Litlu fyrir Jónsmessu kom þilskip þetta að landi vestur við Snæfjallaströnd og sagði Jón oss, að þar hefði þá enginn vottur sést til gróðurs, en snjór hefði legið á jörðu, og mannháir skaflar niður við flæðarmál. Er eigi furða þó landið sé fótkalt þar norður, þegar svo viðrar hér syðra sem nú er reynd á orðin.

Mannskaðar á sjó hafa orðið hér syðra í vor. Snemma á vorvertíðinni [Norðanfari segir 15.maí] fórst bátur af Akranesi með 4 mönnum, er allir týndust, þeir voru á heimleið úr beitufjöru; formaður hét Gísli Gíslason frá Sýruparti á Akranesi. 18. júní fórst bátur í fiskiróðri af Seltjarnarnesi, einnig með 4 mönnum og drukknuðu allir, formaður hét Þórður Hinriksson, bóndi á Melshúsum í Reykjavíkursókn. 23. s.m. fórst annar bátur af Seltjarnarnesi í fiskiróðri með 3 mönnum, formaður var Sigurður bóndi Sæmundsson frá Presthúsum á Kjalarnesi, nýtur bóndi; hásetar hans voru 2 unglingspiltar báðir mannvænlegir.

Júlí. Mjög óhagstæð tíð nyrðra, köld og bleytusöm, þurrt og sólríkt syðra, en heldur kalt.

Norðanfari lýsir tíð í júlímánuði:

Veðuráttan hefir nær því allan þenna mánuð verið norðan með þoku og kuldum og nokkrum sinnum úrkomukrapa og snjókomu á fjöllum, þó að sögn meira nyrðra og eystra en hér, hvar vegir sumstaðar í óbyggðum urðu vegna fanndýpis nær því ókleyfir. Grasbrestur er sagður mikill víða hvar, einkum á harðvelli nálega allstaðar hvar til fréttist, sér í lagi til dala og á útkjálkum, og jörð sé varla ljáberandi og ekki nógir hagar fyrir pening.

Íslendingur segir af eldgosi þann 18.júlí:

Skaftfellingar og Rangæingar hafa flutt þá fregn suður hingað, að síðan mánudag, 30. [júní], hafi reykjarmökkur geysi mikill sést norður af Skaftárjökli, inn í óbyggðum. þeir fullyrða, að ekki sé hann í Skaftárjökli sjálfum, heldur lengra norður, t.a.m. í Ódáðahrauni eða Trölladyngju, eða einhverstaðar þar um svæði. Vér vitum ekki meir um það. En víst er loftið um þessa daga og veðurlagið fremur undarlegt og eldgoslegt. Það er einhver dumbungur, einhver molla yfir öllu, það er eins og byggðirnar leggi við eyrum og sé að hlusta á hvað gjörist þar inn frá; en engum hugsast að forvitnast um hvar eldurinn er, eða hvernig hann hagar sér. Það er enda líklegt, að gos þetta, hvort það er mikið eða lítið, verði í haust kunnugra í Edinborg og London, en í Reykjavík eða á Akureyri.

Þjóðólfur segir af eldgosi þann 30.júlí:

Mánudaginn 30. [júní] og þriðjudaginn 1.[júlí] sást úr byggð í sveitunum milli Kúðafljóts og Brunasands að mikinn reykjarmökk lagði hátt á loft upp norður af byggðinni, var hann að sjá nálægt í hánorður af Síðunni og úr Meðallandinu rétt vestanvert við fjallið Karlbak, sem er hæsta fjallið framarlega (sunnarlega) og austantil á Síðumannaafrétti en einmitt í þessa stefnu, þar úr byggðinni, eru eldsupptökin 1783, og óttuðust því byggðamenn, sem von var, að þessi eldsupptök, er mökkinn lagði upp af, væru nálægt hinum sömu stöðvum. En úr Skaftártungu að sjá bar mökkinn í landnorður, og varð það þegar nokkurnveginn auðsætt af þessari stefnu að eigi væri upptökin hérna megin Vatnajökuls eða Skaftár, en hún hefir upptök sín undan vesturútnorðurhluta jökulsins og er sá hluti nú almennt nefndur Skaftárjökull; þessvegna sannfærðust menn brátt um það, að eldsupptök þessi, er mökkinn lagði nú upp af, væri ekki nálægt þeim stöðvum, þar sem hinn mikli jarðeldur 1783 kom upp, heldur hlyti þau að vera að norðanverðu við jökulinn eða að minnsta kosti fyrir norðan fjallgarð þann, er liggur fast frá útsuðurhorni jökulsins vestur með Skaftá fyrst og vestur til Uxatinda og þaðan vestrí Torfajökul. Þetta hefur nú ítarlegar staðfest, er nokkrir Síðumenn undir forstöðu Bjarna hreppstjóra Bjarnasonar á Keldunúpi fóru undir miðbik [júlí] þar norður undir jökulinn og gengu þeir úr skugga um, að eldsupptökin væri ekki þeim megin jökulsins.

Á hinn bóginn má ráða það af öllum fregnum, er hafa borist í þessum mánuði norðan úr Múlasýslum, Þingeyjar- og Eyjafjarðarsýslu, er allar segja svo, að þar hafi hvergi orðið vart við eldgos þetta, og hvorki mökk né öskufall, að eldsupptökin hljóti að vera fyrir sunnan Ódáðahraun eða sem fjærst öllum þeim byggðum, eða með öðrum orðum einhverstaðar sem næst norðanundir Vatnajökli, eða nálægt Herðubreið, Trölladyngjum eður Dyngjufjöllunum, sem kölluð eru. Á meðan eigi verður betur kannað þar um öræfin, er engi mannaleið liggur nálægt, nema ef vera skyldi hinn svo nefndi Vatnajökulsvegur, austur af Sprengisandi og austur á Jökuldal, en hann er næsta sjaldfarinn, þá verður eigi hægt að skýra nákvæmar frá þessu að svo komnu.

Nú er í annan stað að minnast nokkuð á, hvar og hvernig þetta eldgos hefir komið í ljós og á afleiðingar þess, að því er framast hefir fregnast. Vér höfum áreiðanlegar fregnir úr Múla-, Þingeyjar- og Eyjafjarðarsýslum frá fyrri hluta þ. mán. og fram yfir hann miðjan, og hafði þar hvergi orðið vart eldgossins á neinn veg, en þar hafi og gengið stöðug norðan- og landnorðanátt, en aldrei landátt gjörvallan þenna mánuð, og var því vindstaðan þaðan stöðugt í móti gosinu. Þetta kemur líka heim við fregnirnar austan úr Skaftafellssýslu, en þær höfum vér áreiðanlegar fram til 24. [júlí], því þar hefir gengið stöðug norðan- landnorðanátt allan þenna mánuð. Vér gátum þess frá upphafi hvenær eldmökkurinn sást fyrst í Skaftafellssýslu og var það um sama leyti og einkum miðvikudaginn 2. og fimmtudag 3. þ.mán. að mökkurinn sást glöggt úr Rangárvalla, og Árnessýslu, einkum af Eyrarbakka; hér sunnanfjalls sást aldrei mökkurinn sjálfur, en allt austurlandnorðurloftið var um þá daga þakið eldmistri héðan að sjá, og það oftast daglega fram til 16. þ. mán., helst á morgnana og framan af degi, en veðurstaðan hefir og verið hér heldur á utan eður útnyrt. Dagana 2.—5. [júlí] og jafnvel oftar sást eldlitur á sól og roði í sólargeisla í húsum og eldlituð sól uni sólsetur. Öðruhverju hafa heyrst dunur og dynkir í Skaptafellssýslu fyrir austan Mýrdalssand, var það mest miðvikudaginn 2. [júlí], og svo öðru hverju fram til 15. eða 16. [júlí], þá heyrðust enn 2 eða 3 dunur í norðri austur á Síðu. Mökkur sást þar síðast 17. [júlí] og ætlum vér, að það væri þann sama dag eður daginn fyrir að hér sæist síðast mistur á austurlofti. Það er sagt eftir þeim Bjarna á Keldunúpi, er gengu norður á Síðumannafrétt, að þeir hafi glögglega séð 3 mekkina og bil á milli þeirra að neðan. Eigi þykir vissa fyrir því, að öskufall hafi komið neinstaðar nema þann eina dag 2.[júlí], er mökkurinn stóð mestur og svartastur af norðri landnorðri fram af Síðuheiðunum; veður var þá heiðskírt að öðru, en varð svo myrkt af mekkinum og öskufallinu, að eigi sást til Holtsborgar sunnan úr Landbroti ofanverðu.

Öskufall þetta gekk yfir allar utanverðar Síðuheiðarnar og byggðina, sem þar er fyrir vestan Kirkjubæjarklaustur, ytri hluta Landbrots og yfir Meðallandið að utanverðu; það er merkilegt við öskufall þetta að þess sá engi merki norðantil á Síðumannaafrétt, eftir því sem haft er eftir þeim Bjarna, en aðeins um fremra hlutann og heiðarnar (búfjárhagana) þar suður af; mætti af því ætla, í fljótu máli, að eldsupptökin væri þar á afréttinni og eigi allnorðarlega, en það er ekki; önnur vindstaða að utan hefir sjálfsagt klofið mökkinn þar norðurfrá, og staðið af Torfajökli austur innaf Uxatindum.

Um þetta öskufall og afleiðingar þess þar um byggðirnar setjum vér hér kafla úr bréfi Magnúsar hreppstjóra Magnússonar á Sandaseli í Meðallandi til Magnúsar justizráðs Stephensens í Vatnsdal, dags. 9.[júlí], er vér höfum fengið leyfi til að auglýsa: „Ekkert get ég greinilega skrifað yður hér um eldinn, en hreint er mér óskiljanlegt eftir kortinu, að hann geti í Kröflu verið, þar mökkinn leggur í hreinni norðanátt þvert framyfir Karlbak, en [að] Leirhnúkur, sem er fyrir austan Mývatn, laust fyrir austan Jökulsá í Axarfirði, eður Krafla, sem þar er rétt suðuraf, geti hingað í hreinni norðanátt spúið reyk og eldi [skil ég ekki heldur]; því mun hann hljóta að vera í Skaftárjökli og varla í þeim gömlu eldgljúfrum, þar engi merki sjást enn til að Skaftá þorni upp". ... „Miðvikudaginn þann 2. [júlí] lagði mökkinn hér fram yfir með svo miklum reyk og bláma, að varla sást bæja á milli og brennisteins saft svo, að allt það fínasta í túnum og útvallendi alhvítnaði upp og allt gras visnaði hér umbil til þriðjungs, að undamtekinni elting, sem ekkert sér á. Sagt er, að ljár muni ekki verða borinn að túnum á út-Síðunni, og öll jörð er þar yfir að líta hvít, þegar á hana blasir héðan. Allur fénaður fyllir sig hér í mýrunum, samt hefir málnytupeningur misst nyt hér um bil til þriðjunga og smjör svo þurrt sem á vetrardag. Það er ímyndan okkar að eldurinn sé í rénun".

Yngri fregnirnar, er vér höfum fram til 24. [júlí] staðhæfa nú að vísu öll aðalatriðin í þessu bréfi, en segja þó, að jörð hafi verið farin að lifna við aftur, að minnstakosti yfirlits, og málnyta búin að ná sér aftur að mestu, enda hafi og verið megnt kuldakast þá dagana er öskufallið kom, eigi síður en hér; en sneggja og grasbrestur á túnum og valllendi þar eystra viðlíka og annarstaðar um land, eins og síðar mun fráskýrt.

Þann 31. júlí ræðir Íslendingur enn um eldgosið - en af því eru litlar fréttir í raun - einnig eru fluttar fréttir af tíð:

Um eldgosið getum vér því miður lítið frætt lesendur vora að sinni. Vér höfum talað við menn, sem nýkomnir eru austan úr Múlasýslum, bæði sunnan um land yfir Skaftafellsýslu og norðan um land yfir Þingeyjar- og Eyjafjarðarsýslur, og hvorugir hafa getað annað sagt, en að eldur væri uppi inni í óbyggðum, og vart hefur orðið við öskuryk, einkum í Skaftafells- og Rangárvallasýslu og úti í Vestmannaeyjum. Norður í land hefur að líkindum síður lagt öskuna, því að vindur hefur því nær alltaf verið á norðan, og fyrir því lagt bæði reyk og ösku suður á loftið. Ein fregnin sagði, að eldur væri uppi á tveim stöðum, og mundi annar vera í Dyngjufjöllum hinum syðri, en annar í Trölladyngju; hvorttveggja er í Ódáðahrauni. Er það að vísu heppilegt úr því eldur er uppi á annað borð, að hann er sem lengst frá mannabyggðum.

Veðuráttin hefur um langan tíma verið mjög þurr og köld, með þokum og svækjum nyrðra, en hér syðra er oft og tíðum sólskin þó vindurinn sé kaldur. Til fjalla er sagt að frost sé á hverri nóttu. Allstaðar er grasbrestur í mesta lagi, og út lítur fyrir að heyskapur verði rýr um allt land; komi nú votviðrakafli þegar á líður sumarið, þá er skepnufellir vís. Vorharðindi og skepnufellir er sagður úr Múlasýslum, einkum úr Vopnafirði. Vart hefur orðið við hafís fyrir Þingeyjarsýslu, en víst munu lítil brögð að honum.

Ágúst. Ágæt tíð um mestallt land.  

Norðanfari lýsir tíð í ágústmánuði:

Veðuráttan hefir yfir mánuð þennan verið einstaklega þurr og hagstæð, og töður manna og úthey, sem í garð er komið hefir hirst einkar vel og heyið að því skapi kjarngott og bætir að nokkru úr grasbrestinum, sem alltaf er mjög kvartað yfir.

Þjóðólfur segir af tíð og aflabrögðum þann 12.ágúst - aðallega að norðan:

Þetta liðna vor hefir eigi orðið kallað illviðrasamt eða hart neinstaðar um land, nema í Norðurmúlasýslu, en fá vor eða máske engi muna menn eins jafn-þurr, köld og ómjúk sem þetta, og máske ekkert vor með þeim einstaka grasbresti á túnum og útjörð um messur og undir slátt, eins og nú var yfir allt land. Það varð ekki kallað, að lygn eða eðlilega hlýr dagur gæfist til enda gjörvallan júnímánuð né fram yfir miðjan [júlí]; og þegar sleppt er 2—3 úrkomudögum af líðandi Jónsmessu, þá mun engi sú nótt hafa verið fram til 5.—6. [júlí], að eigi væri frost til fjalla, og fremst (efst) til dala í Borgarfirði voru svo mikil næturfrost 1.—3. [júlí] og um það skeið, að mýrar voru víst mannheldar á morgna fyrir sólarupprás þar um sveitir, var og sumstaðar eigi orðið stunguþítt í kálgörðum um júnílok. Regnskúrir og áleiðingar hafa verið sjaldgæfar, og aldrei hér áfall á nóttu að kalla má, fyrr en framan af [ágúst], og varla deigur dropi komið úr lofti gjörvallan [júlí] og fram til 9. þ.mán., en oftast voru það krapaél, svo að hvítnaði í fjöllum; og var svo mikil kornélshríð norður í Þingeyjarsýslu 7.[júlí], að alhvítt varð í byggð. Í Norðurmúlasýslu bættist nú það á, að þar voru grimmdarhörkur fram eftir öllu vori, og jörð jökli þakin og fönn fram undir fardaga í sumum sveitum; féll þar og talsverður fénaður einkanlega um Vopnafjörð og Jökuldal og um Firðina sem kallað er; sumar fregnir segja, að þar um sveitir hafi fallið 4000 eður meir. Kafli úr bréfi frá merkum manni í Þingeyjarsýslu sunnanverðri, dagsett 14. [júlí], lýsir bert ástandinu þar: „Hér í sýslu er nú eitt hið mesta bágæri, skepnuhöld verða erfið hjá öllum, því hey voru létt og óholl, svo féð varð sjúkt og svo ómögulegt að halda því við hold, og féll svo víða úr blóðkreppusótt og aflleysi. Tún eru enn lítið sprottin, eu engi graslaus og hagi að eins með sauðgróðri, og á fjöllum uppi sést víða ekki grænt strá. Veðráttan er sífelld á austan, þokusöm og köld og sjaldan úrfelli, [hér syðra hefir veðurstaðan stöðugt verið á norðan- útnorðan] nema snjófall verði á fjöllum, og oft frost i nóttum. Allt að þessu hefir ekki orbið fiskvart, en sumir hákarlamenn hafa hitt á góðan afla. Hafís er sagður fyrir öllu landi að norðan og mitt inn í milli Kolbeinseyjar og Grímseyjar".

Úr öllum vestari sýslum Norðurlands og allstaðar að annarstaðar hefir verið látið vel yfir fjárhöldum, og sauðburður hefir heppnast vel. En allstaðar að er kvartað yfir megnum grasbresti á túnum og vallendi, enda líka á mýrum víða hvar; þar á bætist það, að víða brann af hálendum og harðlendum túnum í þessum skrælandi þurrk nótt sem dag, þegar aldrei er áfall sakir kulsins og aldrei logn, og hafa þaraðauki verið vandræði að ná þessu litla grasi af túnum, er aldrei dignar í rót. Það mundi og einkennilegt við þetta kalda og þurra sumar, og jafnvel einsdæmi, að til þessa hefir orðið mjög lítið vart maðkaflugu, og varla sést vígjur í fiski eða öðrum mat.

Íslendingur segir af veðráttu og eldgosinu í pistlum þann 21. ágúst:

Veðuráttin hefur einlægt verið þurr og heldur köld, varla aldrei komið deigur dropi á jörð allt til 16. þ.m., síðan er sunnan- og útsunnan átt með vætu. Tún eru víða hvar alhirt, en allir kvarta um megnan grasbrest. Sagt er að hafís muni vera í nánd við Vestfjörðu og Norðurland allt. Sjávarafli hefur orðið allgóður á Vestfjörðum, og mundi afbragðsgóður orðinn við Ísafjarðardjúp, ef kvefsóttin hefði eigi truflað atvinnu manna. Hér syðra aflaðist um tíma síld í mesta lagi á Hafnarfirði, og hafði margur gott af, einkum þeir, er höfðu hana til beitu fyrir annan fisk. Nú er hér því nær fiskilaust. Þiljubátum hér syðra hefur gengið heldur vel fiskiafli í sumar.

Eldgosið í óbyggðum. Frést hefur hingað, að dr. Grímur Thomsen og nokkrir menn með honum, hafi í öndverðum þessum mánuði [ágúst] riðið upp af Rangárvöllum norður yfir Tungná, til að forvitnast um eldinn, og komist norður í Hágöngur skammt frá Tungnafellsjökli, hafi þeir þá séð reykjarmökk mikinn þaðan í austur landsuður, og lagði reykinn suður á Vatnajökul. Þykja því líkur til, að eldgos þetta sé í Vatnajökli norðanverðum. Ekki urðu þeir varir við vikur eður önnur ummerki þessa jarðelds. En frá urðu þeir að hverfa sökum heyleysis handa hestum sínum, en hagar eru engir um það svæði, sem kunnugt er. Þeir menn, sem komið hafa hingað úr Múlasýslum geta engar sagnir fært oss af eldgosi þessu. Undarlegt má það virðast, ef enginn skyldi grennslast betur en búið er um þetta eldgos.

Þjóðólfur birti þann 22.ágúst slysafréttir úr fyrri mánuðum:

Tveir efnilegir menn á besta aldri, Björn Pálsson og Benedikt Guðbrandsson vestur í Steingrímsfirði á Ströndum voru til sjóróðra vestrí Bolungarvík næstliðna vetrarvertíð, og ætluðu þeir að bregða sér snöggva ferð heim í Steingrímsfjörð fyrir páskana [20.apríl]. Þeir lögðu frá Lágadal á Langadalsströnd upp á Steingrímsfjarðarheiði, miðvikudaginn fyrir skírdag þ.á. (16.apríl), en bylur datt á um nóttina, og kom hvorugur fram síðan; fannst lík Björns undir vörðu þar á heiðinni, en stafur Benedikts nálægt réttri leið, en sjálfur var hann ófundinn, er síðast spurðist.

Í ofviðrinu að morgni hins 25. [júní?] tapaðist bátur með 3 mönnum á frá Gróttu á Seltjarnarnesi; Um mánaðamótin júní—júlí fórst flutningsbátur eða skip frá Vatnsfirði í Ísafjarðarsýslu á heimleið þangað utan úr Bolungarvík, voru þar 4 menn á og týndust 3 þeirra og voru 2 af þeim vinnumenn prestsins síra Þórarins Böðvarssonar; hann missti þar og að sögn, allmikið af veiðarfærum o.fl.

Íslendingur birti þann 12.september kafla úr bréfi úr Miðdölum, dagsett 15.ágúst:

Veðráttan hefur verið einstök kulda og þurrviðratíð síðan með júlímánaðarbyrjun. Áður voru hregg og kaföld; þó snjóaði og svo hér á fjöll um byrjun hundadaga. Reaumur hitamælir stóð jafnast um hádaginn í skugganum 5—8°, en um sólsetur á 3—0°, við afturelding og sólarupprás — þá er kaldast við jörðina —2°, því hélufall var á hverri nóttu og hart frost á fjöllum. Nú í rúma viku er veðráttan mildari; í dag 15° í sólfarslausu. Grasvöxt man ég ekki lakari síðan ég fór að taka eftir og varla svo slæman. Af túnum fellur 1/2-2/3 við það í góðum árum, á túnum, sem eru í framför og bestu rækt, vantar 1/4-1/6 við í góðum árum. Útengi er að sínu leyti þó lakara. Nýting er afbragð. Málnytja er yfir höfuð í lakara lagi, hún leit út fyrir að verða góð og hefði orðið það, því mikið var gefið að vorinu, en frostin kipptu öllum smjörkosti úr grasinu og þurrkarnir mjólkurhæðinni. Heilsufar og höld á fénaði er einstaklega gott.

September. Umhleypinga- og stormasamt lengst af. Mikil skaðahríð nyrðra undir miðjan mánuð. Batnaði nyrðra eftir þann 20., en illviðri og úrkomur héldust syðra.

Norðanfari lýsir tíð í september:

Veðuráttan var þennan mánuð mjög stormasöm, og oftast sunnan - útsunnan og stundum með úrkomu, svo erfitt veitti með þerrir á heyjum; og vegna hvassviðranna að töluverðir heyskaðar yrðu, enda á stöku stað á húsum. 12.—13. þ. m. var landnorðan hríð með snjókomu og frosti, svo ókleyf fönn kom á fjöll og sumstaðar mikil í byggðum, helst á útkjálkum. Kúm og fleiri skepnum varð að gefa hey inni. Í byrjun hríðarinnar jós upp foráttu brimi, svo skip brotnuðu eða tók út, einnig rekavið sem var í fjörum ásamt afla og ílátum. 15.—20. var úrkomusamt, en þaðan af til loka mánaðarins hin æskilegasta tíð, blíðviðri, sunnanátt og sólskin.

Íslendingur segir af tíð þann 12.september:

Veðurátt er alltaf í kaldara lagi. Seinustu daga ágústmánaðar var sunnan- og útsunnanátt, og á höfuðdaginn sjálfan (29. ágúst) ofsaveður af suðri, þó varð eigi skaði af, svo vér höfum frétt. Nóttina milli 9.—10. þ. m. var ákaft næturfrost niður að sjó, og snjór féll á fjöll um þá daga; nú er vindur aftur genginn til suðurs með úrfelli. Allir kvarta um megnan grasbrest, en nýting hefir orðið góð, svo langt sem heyrst hefur. Sjávarafli er mjög lítill og fæstir gefa sig við honum um þessar mundir. Þilskip, sem til fiskjar hafa gengið hér syðra, hafa aflað í betra lagi.

Þjóðólfur segir af skiptöpum í pistli þann 29.september:

Nálægt 10. [september] sleit upp kaupskip er lá fyrir akkerum á Vatneyri við Patreksfjörð vestra, með talsverðri vöru; Þorsteinn lausakaupmaður Thorsteinsson átti þá vöru eða yfir henni að segja; en nú varð það allt strandrek, skip og vara, og var selt uppboðssölu. — 25. þ.m. sökk spánskt skip Ophilio [Teofilo segir Íslendingur] að nafni, skammt fyrir sunnan Fuglasker; það var vænt skip og vandað á allan veg, og aðeins 6 ára, og var nú á leið hingað, til Siemsens kaupmanns, með saltfarm frá Englandi, og átti að taka hér saltfisk aftur og færa til Spánar. Skipverjar voru 9 að tölu; höfðu þeir að vísu orðið varir nokkurs leka 2 síðustu dagana, svo að þeir máttu aldrei frá pumpunum fara, en samt kom þessi sjófylling að með svo bráðum atvikum, að skipið maraði allt í kaf fyrr en nokkurn varði, svo að þeim gafst naumlega það ráðrúm að höggva sundur festar skipsbátsins, hleypa fyrir borð og snarast í hann, hálfnaktir eins og þeir stóðu að hörku störfum, en fengu alls engu bjargað.

Íslendingur segir af septembertíð þann 4.október:

Tíðarfarið hefur allan septembermánuð verið mjög stirt, sífelldir stormar og rigningar, svo ekki má kalla að menn hafi getað leitað bjargræðis síns, hvorki á sjó eða landi. Einkum er þetta tilfinnanlegt fyrir sveitabóndann, því flestir, ef ekki allir, hafa átt meira eða minna hey úti, sem nú hefur hrakist og orðið lítt nýtt, og ef til vill ónýtt með öllu. Kom það sér nú því lakar, sem grasvöxtur var allstaðar í rýrasta lagi, en margur hefði getað til góðra muna aukið heyafla sinn, ef vel hefði viðrað fram eftir haustinu. En nú er öðru að heilsa. Það væri fróðlegt, en ekki skemmtilegt, að frétta, hvað mörgum kúm og lömbum menn þurfa nú að farga sökum þessa heyleysis, sem nú verður allstaðar í landinu. Vér höfum frétt, að í sumum sveitum bjóða menn kú með kú, eða þá 9 lömb, en fóður fáist þó ekki. Skiptapar. Frést hefur, að kaupskip eitt hafi öndverðlega í septembermánuði slitið upp vestur á Vatneyri við Patreksfjörð, og hvorttveggja skemmst svo, bæði skip og góss, að selja varð á uppboðsþingi. Sagt er og, að skip eitt, er koma átti til Akureyrar og flytja meðal annars við til kirkju þeirrar, er þar er nú í smíðum, hafi brotnað í spón við Færeyjar, en mönnum orðið bjargað.

Þann 15.desember birti Íslendingur bréf af Selströnd (við Steingrímsfjörð), dagsett 30.september: 

Fréttir eru nokkrar úr þessu héraði, en þær eru ekki allar þar eftir góðar. Vorið sem leið var hér í sveit heldur hart í margan máta, og þá fyrst sífelld norðanátt með miklum kuldum og gróðurleysi, oftast frost um nætur, og stundum snjóaði ofan í sjó, en oft á fjöllum; af þessu leiddi það, að grasið óx í lakasta máta, bæði á túnum og því verr um úthaga og engjar, og því er heyskapur viða hér lítill á þessu sumri, og er það bágt, því vetrarríki er hér í sveit mikið, en framan af slættinum voru góðir þurrkar á milli, og nýting mátti þá heita góð á því litla, er skófst upp úr jörðunni, en síðari part sumarsins hafa þar á móti verið miklir óþurrkar, sífelldar rigningar og snjókomur, og heynýting mikið bág síðan. Skepnuhöld manna hafa verið misjöfn, ekki góð hjá sumum, en allgóð hjá sumum. Aflabrögð manna voru mjög bág á næstliðnu vori, lík og fyrri árin, ...

Október. Lengst af nokkuð hagstæð tíð, en hríðarkast gerði nyrðra eftir miðjan mánuð. Syðra mun hafa verið umhleypingatíð.

Norðanfari lýsir tíð í október:

Frá byrjun þessa mánaðar var veðuráttan oftast sunnan með þíðum og hagstæð til hins 17. s.m. að þá um kveldið brast hér í landnorðan og síðan útnorðan hríðar og snjókomu allt til hins 20. að birti upp; hafði mikla fönn gjört það til fréttist. Þaðan var mánuðinn út, oftar allgott veður.

Nóvember var nokkuð kaldur. Umhleypingasamt framan af. Tíð þótti mjög óhagstæð syðra.

Tvær blaðsíður vantar í nóvemberblað Norðanfara - og þar með upplýsingar blaðsins um veðráttufar í þeim mánuði - nema hvað Íslendingur gerir okkur þann greiða að endursegja yfirlitið (að mestu leyti - vonum við) þann 1.mars 1863:

Nóvember var stirður, með hvassviðrum og blotum til 20., en úr því var staðviðri með nokkru frosti, þó mest 11°R. Í nóvembermán. höfðu 5 manns farið í sauðaleit í Silfrúnarstaðafjall í Skagafirði, og er þeir gengu upp eftir gili einu og stóðu þar á milli hengju, einn þeirra litlu ofar, þá hljóp hengjan fram og þeir 4 neðar stóðu á henni og fluttust í henni með snjóflóðinu ofan á láglendi; hafði einn þeirra lítið lent niður í flóðinu, komst því á fætur, en sá þá jafnframt hvar einn hinna var að mestu á kafi í því, og fékk bjargað honum; hinir tveir fundust ekki fyrr en degi síðar; var haldið að þeir hefðu þegar kafnað.

Þjóðólfur segir af skipsköðum í frétt þann 5.nóvember:

31. [október] urðu hér [fjórir] skipskaðar um nesin; bátur með 3 mönnum af Akranesi, voru það 2 rosknir menn, Jóhannes Ólafsson og Jón Ísleifsson og unglingspiltur hinn þriðji; bátur með 3 á af Vatnleysuströnd, formaður Þórður Jónsson á Höfða og 2 unglingspiltar. Bátur frá Halakoti í Brunnastaðahverfi, af honum var formanninum bjargað, en 2 mennirnir týndust ...; hinn 4. báturinn úr Leiru, bar sama dag undir Hólmsberg og brotnaði þar með hálfföllnum sjó; formaðurinn, Kjartan að nafni, fékk bjargað þeim 2 piltum, er voru hásetar hans, með því að kippa þeim uppá þurrt, en síðan var farið í sig, ofan bergið til þess að bjarga þeim; ...

Íslendingur segir af tíð og slysförum þann 12.nóvember:

Tíðarfar hefur verið hið lakasta allan októbermánuð, stormar og úrfelli úr ýmsum áttum, en varla sést sólbjartur dagur eða lygn frá morgni til kvelds. Rúmri viku fyrir vetur gjörði hart norðanveður með mikilli fannkomu til sveita, svo sumstaðar var blindbylur frá því föstudaginn 17. til þriðjudags hins 21. október; fennti þá víða fé til fjalla, en náðist flest aftur. Víða varð illt til haga, og skepnur eru farnar að hrakast, sem við er að búast, ef ekki er því betri hirðing höfð á þeim. Sjávarbændur hafa sjaldan getað róið fyrir stormi, og hefur því mjög lítið aflast, sem von er; en án efa er fiskur fyrir í Faxaflóa. Síldarhlaup mikið kom hér inn á Reykjavikurhöfn laugardag 1. nóvember, og hefði hér þá verið veiðarfæri og áhöld til, þá er ekki hægt að segja, hversu mikill afli hefði fengist; einn maður átti hér lítilfjörlega „vörpu“, og í hana náðust eitthvað um 17 tunnur af síldinni, og svo var sú veiði á enda.

Slysfarir hafa orðið með meira móti hér syðra. Maður týndist héðan úr Reykjavík, miðvikudaginn 29. október, Gunnar að nafni, sonur Gríms heitins Melbys, (er í sumar dó), á tvítugs aldri. Hann hafði verið sendur þann dag til að sækja kindur upp að Lækjarbotni; svo heitir nýbýli eitt efst í Seltjarnarneshrepp undir Selfjalli. Annar maður varð honum samferða, er Jónas heitir, og er kenndur við Bústaði. Veður versnaði, er á daginn leið, og gjörði kafald; villtust þeir og skildu í hríðinni; Jónas lét fyrirberast um nóttina undir skúta einum og komst með illan leik, þegar morgnaði daginn eftir, að Lækjarbotni. Leitaði síðan Gunnars daginn eftir og fann ekki. Síðan hefur mikill mannsöfnuður verið gjörður út, til að leita Gunnars, en hann er ófundinn. Föstudag 31. október var gott veður að morgni, og reri almenningur til fiskjar, en er kom fram um hádegi, hvessti á svipstundu af norðri og gjörði ofviðri; héldu þá allir til lands, og náðu sumir ekki sinni lendingu að kveldi. Þá fórust 3 bátar í sjóinn: einn af Akranesi með 3 mönnum á; annar af Vatnsleysuströnd með 3 mönnum; hét formaður á þeim bát Þórður Jónsson frá Höfða; hinn þriðji var frá Halakoti í sömu sveit; formanninum (Gunnari Erlendssyni) varð bjargað, en hásetar drukknuðu báðir. Þannig fórust hér 8 menn í sjóinn. Sama dag hrakti tvo báta, að sögn, upp undir Hólsberg syðra; menn komust þar af með því móti, að sigið var niður til þeirra og þeim þannig bjargað, en annar báturinn fór í spón.

Þjóðólfur gerir upp sumar og haust í pistli þann 17. nóvember:

Sumarið sem leið var víðast hvar um land eitthvert hið endasleppasta að heyskap og heyskaparminnsta sem menn muna, og það jafnkomið yfir allt, að fráteknum einstöku héruðum og engjasveitum, t.d. Ölfusi og Meðallandi, þar sem flóð og foræði eru; því sakir hins stöðuga þurrks framan af sumrinu og fram eftir öllum túnaslætti, þá urðu öll þessileiðis flóð og forir vel slægar, er þó sjaldan sem aldrei næst heyskapur úr að mun, sakir vatnsfyllinga; svo er t.d. varið svonefndu Pollengi í Bræðratunguhverfinu (í Biskupstungum); minnstur hluti þess verður sleginn árlega, en nú í ár var það teigslegið, en svo hefir aldrei orðið um 27 næst undanfarin ár; sóttu um 20 búendur þangað drjúgan heyskap í sumar, auk þeirra er áttu; svo var og um hinar kafloðnu Arnarbælisforir í Ölfusi, að þangað sótti nú heyskap hinn mesti fjöldi. En þessleiðis dæmi eru einsdæmi er svo fáum gátu komið að haldi, þegar til almennings er litið. Því fyrst var almennur grasbrestur á túnum og er almennt talinn 1/3 til 1/4 töðubrestur að vöxtum og þaðan af meira, að frátekinni Austur-Skaftafellsýslu og hér og hvar um sunnanverðar Mýrar, því þar hafa töður náð því sem vant er í meðalárum. Taðan verkaðist að vísu í besta lagi víðast hvar; en engjaheyskapurinn tók yfir víðast um land; fyrst var almennur grasbrestur á engjum, en hitt varð þó að miklu almennari fóðurbresti og tjóni, hvað þvertók fyrir engjaheyskap víðast hvar um um land, þegar með höfuðdegi að kalla mátti, því þá brá víðast til eins stöðugra rigninga eins og fyrr hafði gengið stöðugur þerrir; voru það margir hér sunnanlands, að eigi náðu undan yfirburði engjaheyskapar síns fyrr en undir réttir, og má nærri geta hve áreiðanlegt fóðurhey það muni reynast. En um það leyti, eður um miðjan september, féll mikill snjór bæði hér syðra og norðanlands; hér féll sá snjór að vísu mestur á fjalllendi og um hinar hálendari sveitir; en sömu snjókrassarnir hafa haldist hér á Suðurlandi síðan, af landnorðri, en hlaupið þess á milli í útsuður og hafsuður með blota; þó hefir snjókyngið jafnan haft yfirborð, og aukist mjög á það allan þennan mánuð [nóvember], sem af honum er. Varð það svo mikið aflíðandi veturnóttum og um lok f. mán., að fé fennti víða og til skemmda um Ölfus og Grímsnes og víðar, og var þá um tíma að fjárrekstrarmenn komust ekki yfir Lyngdalsheiði sakir ófærðar. En undir þeirri fönn, er lagði svo snemma yfir og aldrei hefir síðan upp tekið í fjallasveitum, eiga margir talsvert hey úti enn í dag, bæði á fjallabæjum hér í Mosfellssveit, og einstöku menn um Grímsnes og víðar. Nautpeningi verður því stórum og almennt fargað hér á Suðurlandi, einkum kúm; er sagt svo muni teljast til, að um syðri hluta Borgarfjarðar verði fargað 1 mjólkurkú á hverju býli eða það rúmlega og engu minna um uppsveitirnar í Árnessýslu; allmiklum kúpeningi er og sagt fargað um Húnavatns og Skagafjarðarsýslur, en minna þegar norðar dregur, því nýting var góð á öllum heyskap um Þingeyjarsýslur og einkum í Múlasýslum og Austur-Skaftafellsýslu. Fyrir norðan hefir haustveðráttan verið miklu betri og hagstæðari en hér syðra, því þó að þar gerði mikla hríð dagana 12.-13 september, svo að þar tók snjórinn hestum í kvið, og ferðamenn lágu almennt veðurtepptir, þá tók þenna snjó strax upp aftur og var þar um hérað hin besta haustveðrátta fram til miðju [október], en úr því snerist þar einnig til illviðra og storma, svo að margir voru hræddir um að fé hefði fennt, en það var aftur komið upp um heiðar og fjöll í góðviðrunum sem á undan gengu. Um síðustu mánaðarmót voru þar komin mestu snjóþyngsli á jörð og ófærð, svo að ekki þótti fært bæja milli víða í Skagafirði nema á skíðum.

Skipstrand. 17. [október] rak upp kaupskip Gudmanns kaupmanns á Höfðakaupstað (Skagaströnd); það var nýkomið þangað af Akureyri, og átti að færa kornvöru og aðrar nauðsynjar, en taka aftur slátrað fé o.fl., og hafði tekið á Akureyri nálega 200 tunnur saltkjöts, ull, tólg og gærur, er allt var í skipinu, er það sleit upp, og meir en helmingur kornvörunnar sem ætluð var til Skagastrandar; var rúgurinn laus í skipinu, en bankabygg í tunnum. þetta varð allt strandrek, skip og góss, og var selt á uppboðsþingi 29. [október], gegn borgun við hamarshögg. Skipverjar allir, 11 talsins komust lífs af.

Íslendingur segir af tíð þann 20.nóvember:

Þegar minnst hefur verið á veðuráttuna síðan í haust, hefur þess jafnan verið getið, sem satt er, að hún hafi verið mjög stirð. En þó má kalla, að yfirtaki þessar síðustu vikur. Um þessar mundir ganga stormar og köföld oftast nær á degi hverjum; varla fært bæja milli, og alls ekki út á sjóinn, nema með lífsháska, enda mun það sjaldan, að 21 maður hafi drukknað hér syðra, á þessum tíma árs, eins og nú því miður á sér stað, og auk þess hafa þeir 2 týnst á landi, sem áður er sagt, og þetta allt síðan um veturnætur. Fiskur hefur vafalaust verið hér fyrir, ef gefið hefði á sjóinn, en nú er, sem vonlegt er, mjög lítið um hausthluti manna á millum. Það getur verið, að komnir séu tveggja hundraða hlutir af samtíningsfiski hjá sumum. Úr Norðurlandi berast betri fréttir um haustveðuráttu; svo er og sagt, að víða fyrir norðan og austan land hafi fiskiafli verið góður, bæði í sumar og i haust, og líkar fréttir hafa borist af Vestfjörðum um haustaflann. Í bréfi úr Eyjafjarðarsýslu, dagsettu 17. október 1862 segir svo: „Í sumar var tíðin hér góð, eftir að liðinn var hálfur mánuður af vallarslætti — en þann hálfa mánuð var einlægt súld — menn voru sumir búnir, sumir langt komnir að slá tún, og þá kom mátulega þerrir, stöðugar heiðríkjur og hafgolur, svo menn fengu bestu verkun á þurrkvöndustu töðu, og er það sjaldgæf veðurátt af norðri; en svo var grasbrestur hér mikill, að flestir fengu hér um bil 1 kýrfóðri minna, en vant var, þar sem 3 og 4 hafa fengist; nokkuð skárri voru hér útengjar, en nýting á öllu góð; seint á engjaslætti gjörði hret svo mikið, að snjóaði ofan í sjó, en batnaði fljótt, og síðan hefur verið einlæg sunnanátt, en oft um of á heyi og líka á sjófarendum; nýlega var opið hákarlaskip að slaga sig inn eftir firðinum, og var komið undir Oddeyri utanverða; veður stóð af eyrinni og gekk á með byljum, og í einum sló skipinu um; sumir segja, að 11 manns væri á, sem allir komust upp á hlið skipsins og varð bjargað af ferðabát, sem út sigldi. Kaupskip það, er í haust kom til Skagastrandar, og nýkomið var þangað af Eyjafirði, sleit upp í ofsaveðri 18. október, og rak á land fyrir innan Hólanes; menn komust lífs af, en skipið laskaðist svo, að ekki varð við gjört, og var síðan selt á uppboðsþingi. Það hafði verið búið að flytja vöru á land úr skipi þessu í 2 daga, hér um bil 50 tunnur rúgs og nokkuð af annarri vöru, en út í það voru komnar eitthvað um 60 tunnur af kjöti“.

Desember. Heldur skárri tíð.  

Norðanfari lýsir desembertíðinni nyrðra:

Veðuráttan hefir þennan mánuð verið, hvað til hefir spurst hingað, oftar góð en hörð, en þó víða fremur hagskart vegna áfreða, einkum til sumra sveita og dala, en aftur jarðsælla á nokkrum ystu útkjálkum allt til hins 20. þ.m. að gjörði yfir allt góða hláku, svo nokkur jörð kom allvíða upp og frysti í hreinu. Frostið hefir í þessum mánuði orðið mest 12 gr á Reaumur. 

Þjóðólfur segir af tíð og aflabrögðum þann 10.desember:

Seinni hluta [nóvember], og þar til hann brá til innan áttar, mátti heita besti afli hér um öll Suðurnes og Innnes, og þó hvað best á Akranesi; aflinn var stútungur og væn ísa, en minna af þorski. Frá 28. [nóvember] til 8. þ.mán. hét ekki komið á sjó hér um nesin, en á mánudaginn var reru margir og reyndist fiskilaust. En af því fiskilega þykir horfa suðrum Garð og Leiru, eru nú Inn-nesingar að búa sig þangað í „túra“, sem þeir kalla. — Frá því um 20. [nóvember] hefir gengið einstaklega hagstæður mari og spakveður, og mestallur snjór upp tekinn. 

Íslendingur segir frá tíðarfari í pistli þann 15.desember:

Tíðarfarið hefur verið gott síðan um 20. f.m. oftar verið þýðvindi, og snjór er að mestu leyti horfinn úr byggðum; en þessa síðustu daga er talsverður útsynningur til hafsins og brimhroði við lönd; verður því eigi róið hér á Innnesjum, ...  

Íslendingur birti þann 26.mars 1862 tvö bréf sem lýsa tíð á árinu 1862. Hið fyrra er ritað í Breiðdal í Suður-Múlasýslu 20.desember, en hið síðara á ótilgreindum stað í Þingeyjarsýslu 28.janúar 1863:

[Breiðdalsbréfið, dagsett 20.desember]: Tíðarfarið hefur verið mjög óstöðugt og hryðjusamt síðan um Mikalismessu [29.september], ýmist hafa gengið snjó- eða krapahríðar. Hagbannir hafa ekki verið til muna. Um 10. nóvember, setti hér niður stórsnjó og fennti víða fé, einkum í Fljótsdal, Fellum og Skógum, og á einum bæ fenntu 3 hestar, 2 til dauða, en 1 fannst lifandi; áfelli þetta stóð rúmar 3 vikur, þá hlánaði og menn fundu fé sitt, flest lifandi (eftir því sem frést hefur). Afli hefur verið mikill hér á Austfjörðum í haust, svo menn muna varla meiri; fiskur hefur gengið upp í landsteina, og mikið komið á land af honum, en sem þó hefði orðið talsvert meiri, ef tíðin hefði ekki verið svo bág. Kvefsótt og allskonar krankleiki hefur verið að stinga sér niður hér og hvar í vetur, og fólk dáið til og frá úr honum.

[Bréf úr Þingeyjarsýslu, dagsett 28.janúar 1863 - lítillega stytt hér]: Árið 1862 má með réttu teljast hér um sveitir eitt hið bágasta ár, sem komið hefur á þessari öld. Felliveturinn mikli 1858—59 mun lengi verða í minnum hafður, en það er efasamt, hvort hann hefur orðið lakari að afleiðingunum til en þetta ár, þegar á allt er litið. Þá féll fjórði hluti fjár í sumum sveitum, en þá kom líka gott sumar á eftir, sem bætti úr bráðustu vandræðunum, og þá voru menn líka betur undirbúnir eftir góðu árin á undan. Norðanfari nr. 13—14 drepur stuttlega á afleiðingar vetrar og vorharðindanna í fyrra, og mun það satt sem þar er sagt, að sumir bændur hafi misst þriðjung til helmings alls fénaðar, og sem lakast var, að það sem af lifði, mun hafa orðið gagnslítið. Mest voru brögð að fjárfellinum í norðurhluta Þingeyjarsýslu og sumum sveitum Múlasýslu, og er ástandið mjög voðalegt í þeim sveitum sem lakast eru farnar. Ekki var það fyrir fóðurskort eingöngu, að svona margt féll, því margir felldu sem áttu hey aflögu; óþrif og veikindi í fénu hjálpuðu til að gjöra fjárfallið enn meira. Menn telja ýmsar orsakir til þessara veikinda og óþrifa í fénu. Sumir segja, að fjárkynið sé að versna eða spillast, að fé sé tápminna og kvillasamara en áður var; aðrir halda að einhver ólyfjan hafi fallið á jörðina í fyrra sumar og gjört grasið banvænt; en ég vil ætla, að orsakirnar geti legið nær manni. Það er sjálfsagt, að hey það sem aflaðist í fyrra sumar hefur verið létt og óhollt, vegna óþerranna, og svo þess, hvað grasið visnaði snemma; en að ólyfjan hafi blandast þar saman við, held ég sé ástæðulaus getgáta. Þegar nú hér við bættist, að jörðin reyndist ónýt til útbeitar í útigangssveitunum, en veturinn kaldur og umhleypingasamur, getur það verið skiljanlegt, að hina mestu nákvæmni verði að viðhafa í allri fjárhirðingu, eigi skepnan að halda þrifum og heilsu. Að fé sé lingerðara og kvillasamara en það áður var, er heldur ekki alveg rétt; því þó að meira hafi brytt á kvillum í fénaði þessi árin, en að undanförnu, held ég það sé fremur árferðinu að kenna, en kynfari fjárins. það hefur alltént verið kvartað um veikindi og kvilla í fé í hörðum árum; svo hafði það verið um aldamótin, og eins í harðindunum í kringum 1780. Þetta er líka eðlilegt; í harðindum og ísárum verður loftið saggasamt og óhollt bæði úti og inni, grasið á jörðunni verður rýrara og léttara, og þegar nú skepnan líður skort á nauðsynlegu viðurværi meiri hluta ársins, og það frá barnsbeini, en hlýtur að sæta allajafna kulda og vætu, þá er eðlilegt hún verði þrekminni, veiklulegri, og óhraustari heldur en ef hún hefði hollt og notagott viðurværi. Það er sjálfsagt, að hið svokallaða Jökuldalsfjárkyn, sem flestir eru að sækjast eftir, er fínbyggðara en hið eldra fjárkyn, og þarf betri og nákvæmari hirðingu; en sé hirðing og viðurgjörningur í því lagi, sem ætti að vera, þá mun ástæðulaust að telja það kvillasamara. ... Meðal hinna bágu afleiðinga vorharðindanna, má telja grasleysið í sumar. Í sumum sveitum gat varla heitið sauðgróður 10 vikur af sumri. Sláttur var almennt ekki byrjaður fyrr en í 13. og 14. viku sumars, og þá á lítið meir en hálfsprottinni jörð. Eftir þessu fór heyaflinn; sumir bændur höfðu helmingi minni hey í haust en i meðalári; og flestir sem héldu fé sínu í vor, urðu að lóga því í haust hálfónýtu, fram yfir þarfir og venju. ... Hvernig nú ræðst með fjárhöldin í vor, er bágt að segja enn þá; veturinn hefur verið heldur jarðsæll, það sem af honum er; fáir kvarta um veikindi í fé, eða heysvik, og kýr gjöra almennt gott gagn; mun það því að þakka, að hinar litlu töður eru kjarngóðar og hirtust vel.

Í löngu bréfi af Austurlandi sem birtist í Norðanfara í apríl 1863 er tíðarfari eystra á árinu 1862 lýst svo. Fram kemur að bréfið er ritað á gamlársdag:

Þetta ár hefir þó verið nokkru betra hér en hið fyrra að tíðarfari, einkum að því, að engin býsnaáfelli hafa komið hvorki haustið né vorið. Veturinn í fyrravetur eftir nýár mátti heita jarðsæll við sjó og á ytri sveitum; því ýmist voru þíðukaflar, stundum með nokkurri úrkomu, ýmist snjófall en lagði aldrei mikinn fastagadd í byggðinni. En í efri sveitum einkum á Jökuldal voru jarðbannir í meira lagi og jörð hin óhollasta af krapa álögum (sem voru regn við sjó) og áfrerum en fjöllin undirlögð. Ætluðu menn síðar þetta mundi hafa svikið fénaðinn og aukið í honum pestina. Fyrir sumarmál lagði mikil snjókyngi á jörðu í norðurfjörðum en miklu minna á Héraði og engan teljandi í suðurfjörðum. Þenna snjó tók aftur nokkru eftir sumarmál og voru þá kuldar og rigningar jafnan. Þessari kulda og vætutíð með kraparigningum hélt allt vorið oftast þangað til um hvítasunnu gjörði snjóáfelli, en stóð lítinn tíma. Líkt tíðarfar var og eftir oftast þangað til annað áfelli kom seinast í 10 viku. Eftir það fór heldur að hlýna einkum eftir að byrjaði 14. vika sumars en gekk jafnan úrkomum og þokusúldrum alla tíð fram í 17. viku [eftir 10.ágúst]. Þá komu þurrkar, sem héldust annað veifið fram undir lok 21. viku. Þá gjörði enn snjóáfelli svo hvítnaði sumstaðar í byggð. Frá því voru suðvestanvindar oft mikið hvassir, svo bágt var að bjarga heyi; voru mistur mikil nótt og dag stundum óvanaleg og mátti sjá öskuský inn og vestur yfir Vatnajökli er svifu með ýmsum myndum austur eftir loftinu. Í 25. viku sumars brá til útsynninga og austuráttar með rosum og rigningum miklum, voru stundum krapa veður með snjó á fjöllum og í sumum byggðum og hljóp í frost á milli. Þetta gekk fram í 3 vetrar viku. Þá gjörði hinn 10. nóvember foraðsveður með stórviði og snjókomu af norðaustri. Þá urðu miklir fjárskaðar á efri héraðssveitum þar sem fé var ekki hýst, einkum í Fljótsdal, Framfellum og Skógum; fennti fjölda margt en fannst mikið aftur því hláku gjörði á eftir. Síðan hefir tíð verið nokkru stilltari og jarðir oftast fram undir þetta, þó féll býsna snjór um jólin í norðurfjöllum og á útsveitum svo þar er nú víða jarðlaust.

Heyskapur varð mjög lítill í sumar þar sem sveitir eru fremur þurrlendar, því grasvöxtur var þar óvanalega lítill, og seinna byrjaður heyskapur en vant var, sumstaðar ei fyrr en seint í 14. viku. Töður urðu alls að þriðjungi minni en í meðalári og harðvellisengjar víð ekki slegnar Í fjörðum var og grasbrestur mikill en þó minni heldur en í þurrlendissveitum. Aftur á móti var allmikið gras á vatnsengjum þar sem þær voru til, því vatnið stóð yfir í öllum vorkuldunum, en þornuðu svo mikið þegar áteið sumarið í þurrkatíðinni að grasið náðist. Á þeim fáu bæjum sem áttu þvílíkt engi varð mikill heysskapur. Allstaðar ætla ég kartöfluvöxtur hafi orðið lítill í sumar og víst var um það að hann varð nærri enginn í efri Héraðssveitum þar sem hann hefir oftar orðið mestur. Í fjörðum veit ég nú hvergi reynda kartöflurækt, þeir sem byrjuðu hana þar í góðu árunum og tókst allvel, eru nú hættir henni því þegar vorharðindaárin komu varð hún að ónýtu, eplin komust ekki ofan í jörðina fyrr en um eða eftir fráfærur og uxu síðan lítið. Kályrkja er nærri engin um Austurland. Þessi bágu ár hafa eytt að miklu leyti því litla sem byrjað var og svo hefir nú á seinni árum ekki fengist fræið, þó menn vildi reyna að sá. Það er eitt mikla ólagið í búskap okkar að stunda ekki kályrkjuna einkum við sjóinn, því það er sannreynt að kálvöxtur þarf nærri aldrei að bregðast mikið, ef garðarnir eru vel ræktaðir og hirtir. Skrifað á gamlársdag 1862, B.A.

Nokkrar fleiri fréttir af tíðarfari í lok ársins 1862 birtust í blöðunum framan af ári 1863 - blandað saman við fréttir þess árs - og verða tíundaðar í yfirferð hungurdiska. 

Íslendingur hélt áfram að birta svör við spurningum Jóns Hjaltalín um hafís. Þann 31.júlí og 21. ágúst birtust ítarleg svör J. Sigfússonar á Ketilsstöðum undir fyrirsögninni „Hafísinn við Múlasýslur“. Fara þau hér á eftir:

Eftir tilmælum landlæknis, dr. J. Hjaltalíns, sem er, að hann fái að vita nokkuð um hafísinn og hafísa, þá tek ég að mér að svara flestum spurningum viðvíkjandi ísnum, og tilgreina hér að austan hið helsta, það ég til veit, um ísrek og ísár síðan um aldamót með meiru.

1. Hvað oft ís hefur komið að Norðurlandi, eða fyrir Múlasýslur, síðan aldarnót til þess 1801, get ég eigi með fullkominni vissu sagt, þar ísinn hefur komið stundum svo lítill, og ekki nema hrul eitt, að hans hefur lítið gætt á sjó, en síður á landi. En eftir því sem ég sjálfur man og hef líka heyrt af öðrum, sem nú eru dánir, þá mun hafísinn hafa komið fyrir Múlasýslur eður Austurlandi, í 40 til 42 ár síðan aldamót. Stundum hefur ísinn verið mjög mikill, og stundum lítill hroði eður hrul.

1800 kom enginn ís; þá var líka sá besti vetur sem hefur komið hér í meir en 100 ár.
1801 kom mikill hafís, seint á vetrinum að Austurlandi, hélst hann við allt vorið og fram eftir sumri, þá var eitt hið versta vor.
1802 kom aftur ísinn næstum jafnmikill; 1803 minni ís, og 1804 og 1805 lítill eða hrul.
1807 kom mikill ís (miðvetrarís), fór mikið burt aftur um veturinn.
1808 var lika mikill ís við Austurland.
1809—10 og —11 mun ís hafa komið að Austurlandi, en ekki mikill.
1813 kom og mikill ís, 1814 allt eins að kalla, og árin eftir meiri eða minni til þess 1818, samt mun hafa sést lítið hrul 1819.
1821 kom um sumarið mikill ís, árið eftir minni og 1823, 1824 mikill, en frekar lítill 1825.
1827 kom mikill ís, 1828 minni, og árin eftir til þess 1830 mun hafa sést fyrir Múlasýslum meira eða minna hrul af ís.
1835 kom mikill ís, árið eftir minni og árin þar eftir meiri eða minni íshroði til þess 1842.
1849 kom töluverður ís, og árin næstu meiri eða minni til þess 1852.
1855 kom fyrir Austurlandi mikill hafís, næsta ár minni og jafnvel árið þar eftir; en komið þó fyrir Austurlandi árlega til þess 1861.

2. Um hafísrek og veðuráttu.
Áður en hafís rekur að Austurlandi og hans þó von, blása oftast nær norðvestanstormar, er vara sjaldan 2 dægur í senn, og oft skemur; líka blása norðan og norðaustan hægari vindar, þá með meiri eða minni snjó, og þá oftar skuggalegur til sjós. Víst ber út af þessari veðurstöðu þó hafís reki að Austurlandi, t.a.m. 1821 30. júní kom hafís inn að Austurlandi í blíðu og bjartviðri, ísnum fylgdi lítið austankul; fyrri hluta dags sást úr fjöllum djarfi til hans austur í hafi, en um kveldið var ísinn kominn inn á flóa, firði og víkur, og daginn eftir svo mikill og þéttur saman, að mátti næstum ganga á honum yfir firðina; það var flat- eður helluís, og stóð ekki meir af honum upp úr sjó en 26. partur ]svo} eður þó minna. Ísinn lá við land til ágústmánaðarloka, hvarf hann þá allur á 2—3 dægrum; um sama tima gengu hægviður [SA] og s.v.s. og dimmur, og þokufastur til sjós, og strax 31. ágúst kom sunnanátt algjörlega, er varaði marga daga. Sumarið allt til höfuðdags mátti heita eitt hið besta stillingar- og þurrkasumar, en grasmaðkur mjög mikill. 1827 kom ísinn með annarri viku góu inn á flóa og firði; hér um allt að tveim vikum áður gengu stillingar og hélufall hverja nótt, svo síðast var það orðið mikið, allt að því í skóvörp; þar fyrir, eða fyrra part þorra, var þægileg vetrartíð og litlir vindar, en við norðanátt; þegar ísinn rak fyrir og inn að landi var [NA] og [ANA] hægviðri, dimmur til sjós og þokuslæðingur í fjöllum, ísinn fór að mestu burt fyrir messur; það var fjall- og helluís. 1855 kom allmikill ís; um þá daga, sem hann var í reki að Austurlandi, voru heldur hægviðri af n. og [NA] átt; en þar fyrir komu skörp norðanveður.

3. Hvort hafís fari jafnfljótt og hvað honum flýti?
Hafís rekur fljótar í meðvindi heldur en í logni, en sjóstraumar flýta mest ferð hans.

4. Úr hvaða átt að ísinn komi vanalega?
Helst lítur út fyrir, að hafís reki að landinu úr [NNA], og mun hann þá, úr téðri átt, koma fyrst undir Melrakkasléttu, nema vindar hamli því. Þó ber út af því, t.d. 1821, rak ísinn inn að Breiðdalsbugt úr austri; hann kom (það ég veit til) sama dag fyrir alla Austfirði, þann dag sem ísinn rak inn, sást djarfi til hans fyrir hádegi, úr miðjum fjöllum (af smala) lengst í austur i haf út af Breiðdal. Það hefur óskrafinn, ráðvandur og minnugur maður sagt, og dáinn fyrir nokkrum árum, að meir en 20 árum fyrir næstu aldamót, hafi hafís komið á sumri úr [SSA] og var sá ís mikill; en hann mundi hvorki árið, eða hvers kyns ísinn var, því hann var þá kornungur. Hvorki var ís við Austurland veturinn eður vorið fyrir. Haft er líka eftir skipara á vöruskipi, er gekk eitt vorið frá Kaupmannahöfn til Íslands, og þá skipið var í [NA] af Færeyjum, og sást lítið eitt til Eyjanna, að hann sæi í kíkir hafís í [NNA] þaðan; og mun þó enginn ís hafa komið það vor né sumar að Austurlandi; síðan eru nokkuð mörg ár. Það vita margir sjómenn, að ísinn liggur öllum sumrum í hafinu fyrir n. og [NA] Ísland, og þótt hann reki ekki að landinu fyrr en veturinn eftir, þá er hans samt von þegar hann hefur sést, og stundum ekki fjær en 10—12 mílur í haf út undan Norðurlandi.

5. Um ístegundirnar.
Tvær eru ístegundir nefnilega fjall- eða borgaís, og flatur eða helluís; fjallís fer hraðara í meðvindi, en flatur ís hraðara hinum í mótvindi, ef hver er í sínu lagi; en séu þeir hver innan um annan, hamla þeir hver öðrum, og berast þá jafnótt að eða frá landi. Flatur ís er oftar samfara borgar- eða fjallís, stundum meir en stundum minna, þó var eingöngu flatur ís — að heita mátti — 1821; og meiri hluti haldinn af ísnum flatur 1824, þá var sleginn selur á ís í Borgar- og Loðmundarfirði, o.v. 1808 eða 1811 mun hafa líka verið flatur ís, eða meiri hlutinn af honum, þá gengu menn af Djúpavogi yfir Berufjörð og innanverða Breiðdalsbugt, yfir Stöðvarfjörð, Fráskrúðfjörð, og Reyðarfjörð inn á Eskifjörð; þetta skeði á einmánuði; frost voru þá í mesta lagi. 1802 mun líka hafa verið mikið af flatís innan um hinn. Nokkrum árum fyrir næstliðnu aldamót, það mig minnir, gekk ónefndur maður undan Búlandsneseyjum á ís út til Papeyjar, og eru það eindæmi, að komast þá leið yfir harða straumsála, og er 1 míla að vegalengd; stillt var veður, sólskin (og bjart) af og til; þetta skeði á sumarvorinu. Ísinn var mestmegnis flatur.

[Íslendingur 21.ágúst]

6. Um hvali í ísárum.
Sjaldan mun það bera til, að hvalir komi undan ísrekstri, inn í Austfjarðabugtir; í íslausum árum er það fremur, að þeir slæðast inn í firðina, og oft er fyrir utan landið, vor eða sumar, mesta hvalaganga; hvalir elta síldina eins og þorskurinn; í ísárum munu flestallir blásturfiskar vilja komast úr ískreppu, þótt sumir þeirra geti það ekki, þegar ísinn er mikill og drepast í honum; ísinn er líka svo djúpt niður í sjónum, að hvalir geta ekki til lengdar sveimað undir honum, nema að sprengja sig.

7. Um hvort straumar flytji burt ísinn, og hvað lengi hann liggi. Það er venjulegt, að vorhafís við Austurland liggi fram á sumar, og oft til höfuðdags en aldrei lengur, hvort sem hann hefur komið meiri eða minni, og fer það ekki eftir vexti hans, hvað lengi hann liggur við landið.

8. Hvar ísinn reki fyrst að landi, sjá 4. svar.

9. Er fyrir vestan.

10. Hvort ísinn, þegar hann er kominn fyrir Langanes, fer nær eður fjær landinu.
Þegar hafís færist austur fyrir Langanes, meðfram og helst af n.v.n. stormhviðum, er komið áður hafa tvisvar þrisvar (þá mun og sjaldan vera hafþök af ís fyrir Norðurlandi) fer hann eftir straum, utan fyrir allar rastir og tanga, og ef meðvindur er, þá fer ísinn á einum sólarhring fyrir alla Múlasýslu og suður fyrir Lónbugt.

11. Um ísmegnið.
Oft er það, þá hafís kemur mikill, sem venjulegt er eftir 2 eða fleiri ísleysisár, að ekki sést út yfir hann í Múlasýslu, nema máske í einstöku stað af hæstu fjöllum, svo sem 1801, 1802. 1807, 1813 eða 14, 1821 og 1835, samt oftar.

12. Í hvaða átt hafís reki frá Múlasýslu.
Undir öllum kringumstæðum litur svo út, sem ísinn flytjist burt mest fyrir straum í n.o.n.; hann liggur ekki lengur við Austurland en til ágústmánaðarloka, og hverfur þá allur í einu; sjaldan er á þeim tíma það bjartviðri, að megi sjá eftir honum; en hvort sem ísinn kemur eða fer, þá rekst hann þar sem straumurinn er harðastur og jafnastur fyrir utan alla tanga og rastir á Austurlandi; það lítur svo út, eins og sjómenn hér segja, að straumur í hafinu út af syðri Múlasýslu liggi ekki norðar en í n.o.n. Norðurstraumur er harðastur í ágúst og september, þar eftir taka suðurföll að harðna; smáharðna þar til sólstraumar eru liðnir; þar eftir fara norðurföll að smáharðna til þess á haustin, og suðurföllin taka við aftur. Ekki er ólíklegt, að norðurföll séu mest og hörðust sem næst ísbeltinu, svo þegar að ísinn fer burt seint á sumri, dregst þá fyrst með norðurstraum, allt hvað næst liggur af ísbeltinu; grisjar þá í hann, svo sá ís sem sunnar er, með öllu því sem í honum er fast og hulið, fer því fljótar á eftir.

13. Um hvort nokkrir hafa tekið eftir breyting á norðurljósum.
Fáir hér eystra hafa tekið eftir breyting norðurljósa svo heyrst hafi, þó er ekki ólíklegt, að einhver breyting mætti á þeim sjást, ef hafís væri mikill við land, og eins þótt ísinn lægi nokkuð undan landi.

14. Hvort kuldinn er meiri í sjó þá ís er við land. það segja hér sjómenn, að þá sé meiri sjávarkuldi, þegar von er á ís, eins þá hann liggur við land. Í íslausum vetrum verður hér eystra sjaldan svo mikið frost, að nái 18° á Reaumurs hitamæli, en í ísárum er frostið — helst við sjó — fyrir víst fjórðungi meir, eða 24°.

15. Hvort sudda og vætusumur fylgi ís. Ekki er það ætíð, að sumur séu með rigningum, sudda og þokum þó hafís liggi við land. En rigningar koma á eftir þá ísinn er burt, t.d. 1821, þá var eitt hið betra þurrkasumar til höfuðdags, þar eftir miklar rigningar. Lengi sumars voru 2 áttir saman, [A] og v.

16. Hvort sjaldan verði mein að miðsvetrarís.
Það er málsháttur hér eystra: „Sjaldan er mein að miðsvetrarís“, og eru flestir samdóma því, að málshátturinn sé sannur; sá ís, sem kemur á þorra, er oftast kominn burt frá landinu á einmánuði, og sá ís er kemur á góu, er stundum kominn á leið til baka fyrir messur; þess fyrr sem ísinn kemur, þess fyrr fer hann aftur burt. Sá ís sem kemur snemma á vetri, fer oftast sama vetur fyrir sunnanátt og vindi, svo sem 1807 og nokkrum sinnum síðar. Oft mun það til bera, að sá ís sem rekst til baka — einkum ef hann er mikill — á vetrum eða vortíma, að hann liggur í norðurhöfum og kemur að landi veturinn eftir.

17. Hvort kvillar á skepnum komið geti af hafís.
Ævinlega fylgir hafísnum ónotalegur kuldi og mikill hráslagi, og verkar helst á fjárpeninginn með lungnabólgu og jafnvel vinstrarsýki, t.d. 1835 kom á góu hafþök af ís fyrir Múlasýslur og sunnar; dó þá féð víða í sveitum þeim, er náðu til sjávar, svo mikið, að á einstöku bæjum varð nær því á fullorðnu fé hálffellir; smalar máttu eigi reka það hart, heldur fót fyrir fót, annars gapti það og dó á einni mínútu; þetta kölluðu sumir vinstrarsýki, því það var ólíkt vanalegu bráðafári. Einn gamall maður í Álftafirði sama veturinn sagði, að eftir 3 eða fleiri ísleysisár, þá hafís kæmi mikill, dæði féð, og hefði svo fyrr til borið í sínu minni, og hefði hann heyrt það kallaða hafíspest.

18. Hvernig tré reki með ís og hvernig löguð.
Vanalegt er, að ís hafi í för með sér eitthvað af reka, helst trjávið, kemur reki þessi með ís, undan, eða helst eftir, að hann er kominn langt í burt, því þá leysist úr honum það, sem hann hefur bundið i sér, hvert heldur það eru tré, hvalir eða þess konar, svo sem skipbrotamul. Flest eru þau tré sem reka sívöl, og færri ná 9 álnum [um 5 m] eða þar yfir, heldur eru það stumpar, rætur, mul og molkefli af ýmsri trjátegund, svo sem greni, rauðgreni, furu, tág o.fl. þess konar, og sumt sem varla þekkist hér.

19.Frá Norðurlandi.

20. Um betra árferði þá enginn er ís.
Ætíð er betra árferði við Austurland þá hafís kemur ekki, því þá er vetur, vor og sumar hlýrra og hráslagaminna á landi, bara ef jöklahlaup og jarðeldur spilla því ekki.

Það lítið sem ég hefi nú skrifað um ís, ísár, strauma og fleira því viðvíkjandi, er í margan máta ófullkomið, bæði af því, að ég man ekki vel að tilgreina hvað mikill ís hefur verið ýms árin, sem ég hefi þó talið, og líka, að sumt hef ég af þessu heyrt, þegar ég var ungur, af þeim sem nú eru dánir; einnig er stílsmátinn á greinunum hjá mér ekki sem skyldi, og í alla staði er það fremur illa úr garði gjört. Ég bið, að virt sé á betri veg, bæði ritvillur og hvað eina, sem mér hefur í þessu litla riti yfirsést.

Ketilsstöðum í janúar 1862. J. Sigfússon.

Lýkur hér að sinni samantekt hungurdiska um árið 1862. Dálítið af tölum er í viðhenginu.  

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1862 (fáar)

Miður vetur

Á morgun hefst þorri - þá er miður vetur að íslensku tali fornu, útmánuðir taka við. Nokkuð tvískiptur hefur hann verið til þessa. Loftþrýstingur fremur hár lengst af gormánuði, veðurlag þurrt víðast hvar og vindar þeir hægustu síðan 1952. Síðan hefur tíðin legið á skakviðrahliðinni - og legusár fara að blasa við haldi fram sem horfir. En svona liggur stundum í því. Í reynd er furðulítið samhengi milli tíðar vetrarhelminga, nánast ekkert. Umskipti getur borið nokkuð brátt að - þau geta lætt sér að - eða allt skakið haldið áfram fram á sumar. Við vitum lítið sem ekkert um það. 

En við skulum líta á mynd (framhald þeirrar sömu frá því í fyrra - og oftar áður).

Hér má sjá meðalhita fyrstu þriggja vetrarmánaðanna (íslensku) í Reykjavík aftur til 1871-1872. Fáeinir fyrrihlutar (ekkert mjög margir) skera sig úr sakir hlýinda, þar á meðal í fyrra og líka 2016 til 2017. Hlýjastur var fyrri hluti vetrar 1945 til 1946. Meðalhiti nú reiknast +1,3 stig, -0,4 stigum neðan meðallags sama tíma síðastliðin 10 ár - og -0,1 stigi neðan meðallags 1991 til 2020. 

Illviðrametingur (enn)

Á dögunum kom sú spurning fram hver væri mestur þekktra illviðramánaða - (og hvort sá núlíðandi væri með í keppninni). Við vitum kannski ekki alveg hvernig best er að svara spurningum sem þessum. Stundum gerir t.d. býsna útbreidd illviðri - en samt verða sárafáir varir við þau - nú eða þá að furðumikil vandræði verða af veðri sem er í raun mjög staðbundið, en hittir illa á af einhverjum ástæðum. Svo er það sem kallað hefur verið tjónnæmi síbreytilegt í tímans rás eins og oft hefur verið rætt um hér á hungurdiskum áður. 

Sumt af því sem hér fer á eftir fékk nákvæmari umfjöllun í pistli þann 21.janúar 2018 - og geta áhugasamir rifjað hann upp.

En það er samt hægt að leggja út einhverjar mælistikur. Sú sem ritstjóri hungurdiska hefur notað lengst telur það sem hann kallar ofviðradaga - og miðar eingöngu við vind. Þar hefur hann einkum notað tvær mismunandi skilgreiningar. Sú sem lengur hefur verið í notkun [köllum hana I) telur á hversu stóru hlutfalli veðurstöðva vindur nær 20 m/s (10-mínútna meðalvindhraði) einhvern tíma sólarhrings. Dagur telst með hafi mörkunum verið náð á fjórðungi allra veðurstöðva í byggð á hverjum tíma. Hin reiknar hins vegar meðalvindhraða á landinu öllu (eða einstökum spásvæðum) [köllum hana II], sé meðalvindhraði sólarhrings meiri en 10,5 m/s telst dagurinn með. Ekki skila aðferðir þessar sömu dögunum. Það má líka blanda skilgreiningunum saman - annað hvort í lina kröfu (dagur fullnægi annarri hvorri skilgreiningunni eða báðum) - eða harða (dagur teljist ekki með nema hann fullnægi báðum skilgreiningum). Við skulum ekki velta okkur frekar upp úr slíku hér.

Á undanförnum 20 árum hafa miklar breytingar orðið á veðurathuganakerfi landsins. Sjálfvirkar stöðvar hafa tekið við af mönnuðum. Framtíðin er í sjálfvirku mælingunum. Samanburður á mælikerfunum tveimur sýnir þó að þau eru í aðalatriðum sammála um það hvaða dagar skuli teljast ofviðrisdagar - fjölda á ári skeikar að jafnaði ekki nema 1 til 2 dögum og stundum engum. 

Í því sem hér fer á eftir horfum við aðallega á mönnuðu stöðvarnar. Byrjum á því að líta á fjölda ofviðrisdaga á ári aftur til 1949.

Á þessu tímabili voru dagarnir flestir á árinu 1975, 26 talsins, en fæstir 1960, aðeins tveir. Á síðari árum voru þeir flestir árið 2015, 19 (18 í sjálfvirka kerfinu), en fæstir 2009, aðeins 4 (líka 4 í sjálfvirka kerfinu). Fyrstu 3 vikur janúar í ár eru þeir orðnir 7 í sjálfvirka kerfinu - heldur ótrúlegt er að þeir verði ekki fleiri á árinu (en rétt að muna að um það vitum við að sjálfsögðu ekki neitt á þessu stigi).

Ritstjórinn hefur einnig útbúið lista yfir ofviðrisdaga allt aftur til 1912 - ekki er sá listi alveg sambærilegur - nema að á honum eru ábyggilega flest eða allflest mestu illviðri þess tímabils. Illviðradagar á því tímabili voru flestir 1913, en fæstir 1915 og 1939.

Eins og við sjáum á myndinni að ofan virðist ekki vera um neina langtímaleitni að ræða, en hins vegar töluverðan áratugabreytileika. Svo vill til að töluverð fylgni er á milli illviðratíðni og þrýstibreytileika frá degi til dags (þrýstióróa). Hann hefur verið mældur hér á landi í rétt tæp 200 ár - og sýnir töluverðan breytileika á áratugakvarða - þá í takt við ofviðratíðnina síðustu 70 árin. Freistandi er að draga þá ályktun að það eigi líka við hin 130 árin. Í pistli sem birtist á hungurdiskum 25.janúar 2016 má lesa um langtímabreytileika óróavísisins. 

Illviðri, eins og þau eru skilgreind hér að ofan eru fullfá til þess að samanburður verði gerður á einstökum mánuðum. Með því að slá af kröfum og reikna stormhlutfall allra daga mánaðar og leggja saman fæst heldur vitrænni samanburður (eða þannig). 

Þá má svara spurningunni: Hver er illviðrasamasti mánuður síðustu 70 ára? Það reynist vera janúar 1975, í öðru sæti er febrúar 1989 og febrúar 1973 í þriðja sæti. Lítum við eingöngu á tíma sjálfvirku stöðvanna - frá 1997 að telja lendir febrúar 2018 í fyrsta sæti, og febrúar 2003 í öðru. Það er reyndar svo að janúar 2020 á enn góða möguleika í fyrsta sætið - þrátt fyrir að meir en vika lifi mánaðar. Reiknum við meðalvindhraða mánaðarins er það desember 1992 sem er á toppnum og janúar 1994 sem er í 2.sæti. Á sjálfvirku stöðvunum er það febrúar 2015 sem er efstur (en janúar 2020 á möguleika).

Förum við í þrýstióróaskrána - alla - er það janúar 1923 sem er efstur og órólegastur mánaða, síðan koma desember 1894 og janúar 1949, janúar 2015 er mjög ofarlega, í 5.sæti (af nærri 2400 mánuðum). 

Við getum líka svarað því hvaða veður eru „verst“ - eiga hæst stormhlutfall. Á toppnum er veðrið mikla 3.febrúar 1991, síðan koma í röð: 14.mars 2015, 5.janúar 1952, 14.janúar 1975, 18.febrúar 1959 og 17.febrúar 1981 (Engihjallaveðrið). Á sjálfvirku stöðvunum er það 10.nóvember 2001 sem er í efsta sæti. Í skránni sem nær til áranna 1912 til 1948 er veðrið 16.september 1936 í fyrsta sæti (Pourqoui Pas? - veðrið) og veðrið 15.janúar 1942 í 2.sæti. 

Við getum líka spurt um verstu veður hverrar (ríkjandi) vindáttar 1949 til 2019 - í sviga eru veður á tímabilinu 1912 til 1948: Versta norðanveðrið: 16.janúar 1999 (12.desember 1935), norðaustan: 14.janúar 1975 (28.febrúar 1941), austan: 15.desember 1986 (2.desember 1929), suðaustan: 15.nóvember 1985 (15.janúar 1942), sunnan: 3.febrúar 1991 (16.september 1936), suðvestan: 5.janúar 1952 (12.febrúar 1913), vestan: 28.desember 1980 (5.mars 1938), norðvestan: 16.janúar 1995 (4.nóvember 1933). 

Látum gott heita.

Skemmtideildirnar bregðast ekki

Eins og oft hefur verið minnst á á hungurdiskum koma stundum nokkuð frjálslegar spár úr stóru veðurlíkönunum. Langoftast er slíkt algjör della sem ekki verður neitt úr, en stundum er verið að reyna að tæpa á einhverju raunverulegu. 

Svo vill til í dag (laugardag 18.janúar) að bæði evrópureiknimiðstöðin og bandaríska veðurstofan sýna alveg sérlega djúpar lægðir í spám sínum fyrir mánudag 27.janúar. Sennilega er þetta sama kerfið - en miðstöðvarnar setja hana niður á ólíkum stað. 

Kortið til vinstri er spá evrópureiknimiðstöðvarninnar - þar er lægðin skammt vestsuðvestur af Lófót í Noregi, 927 hPa í miðju, á síðan að ganga á land með miðju 929 hPa. Þetta er talsvert lægra en gildandi noregslágþrýstimet (sem að sögn er 938,5 hPa - sjá yr.no). Við erum aðeins vanari tölum sem þessum í námunda við okkur (vanari er e.t.v. ofsagt - en alla vega höfum við séð lægri tölur við strendur landsins). 

Kortið til hægri sýnir spá bandarísku veðurstofunnar fyrir sama tíma - 929 hPa í lægðarmiðju - en fyrir sunnan Ísland.

Þó það sé næsta víst að þessar spár séu rangar (verða væntanlega allt öðru vísi í næstu spárunum) er það samt svo að eitthvað sannleikskorn kann að vera falið í þeim. Kuldapollurinn mikli, Stóri-Boli, gengur laus um þessar mundir og heimskautaröstin reisir kryppur sínar og hvæsir á móti - og við á milli.  

Illviðrasyrpan heldur áfram

Svo virðist sem bærilegt veður verði um meginhluta landsins mestallan morgundaginn (laugardag 18.janúar) en síðan dregur aftur til tíðinda. Lægð sem í dag hefur valdið miklu hríðarveðri og að sögn óvenjulegri snjókomu á Nýfundnalandi stefnir til okkar og á að fara til norðausturs milli Íslands og Grænlands á sunnudag og mánudag. 

Kortið sýnir sjávarmálsþrýstispá evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir seint á sunnudagskvöld, en þá verður meginlægðin komin framhjá, landsynningsveðrið á aðfaranótt sunndags gengið yfir og hvass útsynningur tekinn við. Lægðin er öðru vísi en þær sem hafa plagað okkur að undanförnu. Hún tók út sína óðadýpkun sunnan Nýfundnalands, er nú (á föstudagskvöld) um 955 hPa í miðju en á ekki að dýpka frekar á leið til okkar - á þessu korti hefur hún meira að segja grynnst nokkuð (miðjurnar tvær 970 hPa og 976 hPa). Aftur á móti hefur þrýstingur yfir Bretlandseyjum stigið rækilega. Spáin segir þrýsting í hæðarmiðju vera 1049 hPa. Breskir tístarar - og breska veðurstofan velta vöngum yfir því hvort 1050 hPa-mörkunum verði náð, en slíkur háþrýstingur er óvenjulegur þar um slóðir, ekki þó met (það er að sögn 1053,6 hPa), en met er sagt hugsanlegt í Frakklandi (1048,9 hPa er metið þar). Metatölur þessar eru hér úr lausu lofti (Wikipediu) og ætti ekki að vitna í þær - en eru vonandi réttar.

Þrýstimunur eru því mikill á milli hæðar og lægðar - hátt í 80 hPa. Gömul þumalfingursregla segir að séu þrýstilínur dregnar með 4 hPa bili (eins á kortinu að ofan) og fjöldi þeirra á sama grunnkorti (á stærð við þetta) sé 20 eða fleiri sé fárviðri einhvers staðar á kortinu. Á þessu korti eru þær 19. - Þetta er því mikið veður þó miðjuþrýstingur lægðanna sé ekki tiltakanlega lágur (miðað við þær að undanförnu). 

Við sjáum svo nýja lægð við Nýfundnaland. Spár eru ekki sammála um framtíð hennar nema hvað langflestar senda hana líka til Íslands. Spár enn lengra fram í tímann halda flestar hverjar leiknum áfram - en mikið sitt á hvað frá einni spárunu til annarrar. 

Margs konar vandræði fylgja oftast lægðum af þessu tagi. Vonandi láta þau sem minnst á sér bera að þessu sinni. Vel má vera að hungurdiskar sulli eitthvað meira í þeim (fer eftir þreki og sveimi ritstjórans). En lesendur eru hvattir til að fylgjast vel með spám Veðurstofunnar. 

Einhvers staðar í illviðrasyrpu

Fyrri hluti þessa mánaðar hefur verið illviðrasamur, en þó þarf að fara í nokkur smáatriði til að finna eitthvað sér í lagi afbrigðilegt. En svo er alls ekki víst að syrpunni sé lokið. Ekki lítur sérlega gæfulega út með næstu stóru lægð - eða lægðir - en ekki rétt að þusa mikið um það á þessu stigi. Erfitt er að fara í uppgjör í miðjum leik, en við skulum samt reyna að leita eitthvað uppi - og finnum.

Hér að neðan er nokkuð flókin mynd. Aðalatriði myndarinnar er línurit (grátt) sem sýnir þrýstispönn á landinu á klukkustundar fresti frá því 1.desember 2019 til 15.janúar 2020. Þrýstispönn er munur á hæsta og lægsta þrýstingi á landinu á hverri klukkustund. Gott samband er á milli hennar og vindhraða. Þeir smámunasömu geta fundið að því að hrein vestan- eða austanveður skila sér verr heldur en þau hreinu norðlægu eða suðlægu. Ástæðan er sú að landið er ekki hringlaga - styttra er á milli útgildanna í fyrrnefndu áttunum heldur en þeim síðarnefndu. 

Um myndina þvera er rauð lína, hún markar 20 hPa spönn. Sé spönnin svo mikil má gera ráð fyrir því að illviðri sé að minnsta kosti einhvers staðar á landinu. Illviðri geta líka orðið þó spönnin sé mun minni - t.d. skilar suðurnesjabylur síðasta sunnudags (12.janúar) sér ekki á línurit sem þetta - lægðin var svo lítil um sig. Við sjáum að „aðventuillviðrið“ sem kallað hefur verið er það mesta á tímabilinu, spönnin fór þá upp í 36,3 hPa þegar mest var - það er nokkuð óvenjulegt. Hún var 30 hPa eða meiri í 16 klukkustundir, og 20 hPa eða meiri í 33 klukkustundir. 

Í janúar hefur 20 hPa-mörkunum verið náð hvað eftir annað, en oftast ekki lengi í hvert sinn, nema í veðrinu undanfarna daga þegar þrýstimunurinn var meiri en 20 hPa í 33 stundir líka (en ekki alveg samfellt). Hann fór mest í 25,2 hPa - mun minna en í aðventuillviðrinu. Hér skulum við þó gæta þess að aðventuillviðrið var af norðri, en síðasta illviðrið nú ívið austlægara.

Meðaltal fyrstu 15 daga janúar er nokkuð hátt í langtímasamanburði, um 14,7 hPa, svipað og  sömu daga 2014 og 2011. 

Rauðleiti ferillinn sýnir hins vegar lægsta þrýsting hverrar klukkustundar (hægri kvarði). Þar vekur athygli hvað þrýstingur hefur nær samfellt verið mjög lágur í um 10 daga. Lægsti þrýstingur landsins færist auðvitað til frá stöð til stöðvar, en meðaltal hans er þó lægra en það hefur verið á þeim tíma sem við eigum þessi landslágmörk á lager (frá 1949). 

Meðalþrýstingur í Reykjavík hefur líka verið óvenjulágur, 976,0 hPa fyrstu 15 daga mánaðarins og hefur aðeins þrisvar verið lægri sömu daga frá upphafi samfelldra mælinga, 1821. Það var 1933, þegar meðaltalið var 970,0 hPa, 1974 þegar það var 974,4 hPa og 1869 þegar það var 974,9 hPa. Nákvæmni síðustu tölunnar er þó ekki meiri en svo að munurinn á stöðunni þá og nú er alls ekki marktækur. 

Gróflega getum við haldið því fram að þessi lági þrýstingur tengist óvenjulegri framsókn kuldapollsins Stóra-Bola og minnst hefur verið á áður á þessum vettvangi. Slíkri framsókn fylgja einætt einhver meiriháttar vandræði í veðri (misjafnt að vísu hver þau eru). 

Þetta er því nokkuð óvenjulegt - svo er auðvitað allsendis óvíst hvaða úthald mánuðurinn í heild hefur á þrýstisviðinu. 

Ekki hefur fallið mikið af vindhraðametum á stöðvum sem athugað hafa lengi. En það er samt þess virði að líta á listann (hann er í heild í viðhengi - þó er sleppt alveg nýjum stöðvum).

Eitt vindhraðaársmet hefur verið slegið (10-mínútna meðalvindhraði), á Gillastaðamelum (skammt frá Króksfjarðarnesi). Þar hefur ekki verið athugað nema frá 2009 - metið var sett í fyrradag (13.). Svo var reyndar slegið ársmet á stöð sem er á snjóflóðavarnargarðinum í Bolungarvík - en þar hefur ekki verið athugað nema í um 4 ár. 

Slatti er af janúarmetum. Ef við lítum aðeins á síðustu daga eru þessi merkust: Á Hafnarmelum (við brúna yfir Hafnará), þar hefur verið athugað frá 1998, eins var slegið met við Búrfell (1993), í Árnesi (2003), Æðey (2012), Önundarhorni undir Eyjafjöllum (2010), Vatnsskarðshólum (sjálfvirka stöðin) (2003), við Bræðratunguveg (2012), í Hvammi undir Eyjafjöllum (2001), á Vatnaleið (2002), á Lyngdalsheiði (2010), Hallahálsi (2012), Svínadal í Dölum (2002), Gauksmýri (2006), Mosfellsheiði (2012), Fíflholti á Mýrum (2006) og á Reykhólum (2004) - og við skulum líka (vegna snjóflóðanna vestra) nefna Hnífsdal - þó ekki hafi verið athugað þar nema í 2 ár. 

Merkustu janúarvindhviðumet síðustu daga voru sett á Hafnarmelum, Bláfeldi, Öræfum, Kjalarnesi og við Hafursfell (sjá viðhengi). 

Af þessu má sjá að sums staðar hefur verið methvasst - og svo hefur líka verið hvasst á fjölmörgum stöðvum þó ekki sé um met að ræða. Eins og fram hefur komið hafa líka óvenjumargir dagar mánaðarins náð inn á illviðralista ritstjóra hungurdiska - og sólarhringsmeðalvindhraði þriðjudags 14. janúar í byggðum landsins var meiri en í aðventuillviðrinu. Klukkustundarmeðaltal var það hæsta síðan 7. og 8.desember 2015. 

Hálfur janúar 2020. Meðalhiti í Reykjavík er -0,2 stig, -0,9 neðan meðallags sömu daga 1991 til 2020, en -1,2 neðan meðallags síðustu tíu ára. Hitinn er í 14.hlýjasta sæti (af 20) á öldinni. Hlýjastir voru dagarnir 15 árið 2002, meðalhiti 4,2 stig, en kaldastir voru þeir 2005, meðalhiti -2,1 stig. Á langa listanum er hitinn í 74. sæti (af 145). Fyrri hluti janúar var hlýjastur árið 1972, meðalhiti 5,9 stig, en kaldastur var hann 1918, meðalhiti -9,5 stig.

Á Akureyri er meðalhiti fyrstu 15 daga mánaðarins -0,6 stig, í meðallagi áranna 1991 til 2020, en -0,3 stig neðan meðallags síðustu tíu ára.

Að tiltölu hefur verið hlýjast á Austfjörðum, hiti er þar í 9.hlýjasta sæti á öldinni, en kaldast hefur verið við Breiðafjörð og á Vestfjörðum, þar er hitinn í 17.hlýjasta sæti.
Á einstökum veðurstöðvum er jákvætt vik miðað við síðustu tíu ár mest á Höfn í Hornafirði, á Eyrarbakka og í Þykkvabæ, +0,4 stig, en kaldast að tiltölu hefur verið á Gemlufallsheiði, neikvæða vikið þar er -2,4 stig.

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst 75,7 mm, það er vel yfir meðallagi. Á Akureyri hefur úrkoman mælst 46,7 mm og er það einnig vel yfir meðallagi. Sólskinsstundir hafa aðeins mælst 2,4 í Reykjavík það sem af er mánuði en hafa oft verið færri - og stundum hafa engar mælst fyrstu 15 daga janúarmánaðar, síðast 1993.

Viðbót 18.janúar:

Ítarlegri upplýsingar berast nú smám saman um veðurfar framan af mánuðinum. Úrkomutölurnar vekja nokkra athygli. Að morgni þess 16. mældist snjódýpt í Birkihlíð í Súgandafirði 164 cm. Það er meira en þar hefur mælst áður í janúar (og febrúar). Janúarúrkoman er meiri en vitað er um sömu daga áður við Mjólkárvirkjun í Arnarfiðri (athugað frá 1959), í Birkihlíð (1997), í Hnífsdal (1995), á Hrauni á Skaga (1958) og Skeiðsfossvirkjun (1970). Úrkoma er einnig óvenjumikil á sjálfvirku stöðvunum vestra, Flateyri, Bolungarvík og Ísafirði - í Bolungarvík meiri en mældist nokkru sinni sömu daga á mönnuðu stöðinni. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• ný vindhraðamet

Hásumar á suðurhveli - hávetur hér

Nú er hásumar á suðurhveli jarðar. Í tilefni af því lítum við á eitt háloftakort sem sýnir hringrásina þar nú í dag. Að því loknu horfum við á stöðuna hér við land.

Kortið er úr smiðju bandarísku veðurstofunnar. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar, en þykkt er sýnd í lit. Hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Suðurhluti Suður-Ameríku er til hægri á myndinni, rétt sést í Afríku neðst og Ástralía og Nýja-Sjáland eru efst til vinstri. Athugið að vindur á suðurhveli blæs með lægri þrýsting á hægri hönd - öfugt við það sem við erum vön. Styrkur vestanvindabeltis suðurhvels er öllu meiri í janúar heldur en hjá okkur í júlí - og blái kuldaliturinn nær yfir stærra svæði heldur en hann gerir hjá okkur á sama árstíma. Þrátt fyrir allt er enn ísöld á Suðurskautslandinu - og hefur verið það lengst af síðustu 35 milljón ár (kannski ekki þó alveg samfellt). 

Þónokkur bylgjugangur er í háloftunum - en að jafnaði mun minna áberandi en hér á norðurhveli - lítið um truflandi fjallgarða - og víðáttumikið haf er umhverfis Suðurskautslandið allt. 

Eins og við sjáum er mjög hlýtt yfir Ástralíu - þykktin meiri en 5820 metrar þar sem mest er. Var enn meiri fyrr í mánuðinum. Þar bíða menn þess að einhver bylgja myndi afskorna lægð sem gæti þá fært þeim langþráða rigningu. Stöku sinnum kemur líka einhver hroði til þeirra úr rakabúri hitabeltisins - flókið samspil og tilviljanakennt. 

Við berjumst hins vegar við háveturinn. Að meðaltali eru 13. og 15.janúar illviðrasömustu dagar ársins. Litlu (ómarktækt) munar þó einstökum dögum tímabilsins frá sólstöðum fram til 20.febrúar.   

Þetta kort gildir á sama tíma og suðurhvelskortið - en nær aðeins yfir hluta hringsins. Við megum taka eftir því að meginröstin er hér langt sunnan við okkur - rétt sést í hana sunnan Nýfundnalands og yfir Vestur-Evrópu. Mikill flekkur af hlýju lofti (grænn litur) hefur rifið sig út - komist norður fyrir röstina og hringar þar mikla háloftalægð með miðju skammt fyrir suðaustan land. Nokkur vindur er í háloftunum kringum sjálfa lægðarmiðjuna (um 20 m/s í 5 km hæð yfir Austfjörðum), en yfir landinu vestanverðu er vindur í þeirri hæð innan við 10 m/s og enginn úti yfir Grænlandssundi. 

Niðri í mannheimum er hins vegar versta veður - norðaustanstormur eða meira. Við sjáum ástæður þessa vinds vel á kortinu. Mikill þykktarbratti er frá lægðarmiðjunni yfir til Grænlands. Við Austurland er þykktin um 5350 metrar, en ekki nema um 5050 við Scoresbysund, munar 300 metrum. Það samsvarar um 15 stiga hitamun - að meðaltali í neðri hluta veðrahvolfs. Hlýja loftið hefur þrengt að því kalda sem nú rennur í stríðum straumi suður um Grænlandssund og Ísland. Í allan dag hefur þrýstimunur milli Suðausturlands og Vestfjarða verið meiri en 25 hPa. Ef trúa má greiningum er vindurinn mestur í aðeins 800 til 1200 metra hæð, nær þar um 36 til 40 m/s - en minnkar ört þar fyrir ofan (háloftaathuganir hafa fallið niður í Keflavík í dag). Norðanloftið vill sína leið þegar að því er sótt. 

Spár gera ráð fyrir því að það slakni á slagnum strax á morgun. Síðan hefst undirbúningur undir næsta skítkast. Þó meginröstin sé langt undan er hún snör í snúningum. Megi trúa spám mun dálítil bylgja sem í dag er við vesturströnd Kanada ryðja röstinni alveg til okkar strax um helgina með einhvers konar illviðri. Svo er auðvitað rými fyrir ýmislegt á milli þessara stóru kerfa á fimmtudag og föstudag - þó vindar verði varla mjög hvassir (en líklega þó best að halda öllum möguleikum opnum - og segja sem minnst). 

Af árinu 1861

Eins og fram kemur í samtímafréttapistlum hér að neðan þótti árið 1861 hagstætt. Aprílmánuður er meðal þeirra hlýjustu sem vitað er um frá upphafi mælinga, en nóvember var aftur á móti meðal þeirra allraköldustu. Hiti var ofan meðallags í janúar, apríl, júní og desember, en undir því í mars, júlí og ágúst. Ársmeðalhiti í Stykkishólmi reiknast 3,6 stig eða rétt við meðallag áranna 1961 til 1990. Giskað er á 4,3 stiga ársmeðalhita í Reykjavík og 3,1 stig á Akureyri. 

Myndin sýnir meðalhita hvers dags í Stykkishólmi. Enginn dagur telst mjög hlýr, en sex mjög kaldir, allir í síðari hluta nóvembermánaðar. 

Af myndinni hér að ofan má sjá að þrýstingur var lágur í mars, en aftur á móti var hann hár í hinu rómaða blíðviðri í apríl. Í júlí var þrýstingurinn hins vegar óvenjulágur, en í september virðist hafa verið rólegt veðurlag - þrýstibreytingar frá degi til dags litlar.

Ársúrkoma mældist 651 mm í Stykkishólmi, tæplega 10 prósent neðan meðallags áranna 1961 til 1990. Að tiltölu var úrkomusamast í júní og desember, en þurrast í ágúst, september og nóvember. 

Hér að neðan er tíðarfarið rifjað upp með orðum samtímaheimilda. Stafsetning er þó víðast færð til nútímahorfs og texti stöku sinnum styttur. 

Annáll 19.aldar segir:

Veðrátta mun víðast um land hafa mátt kallast góð frá nýári til góu, er var nokkuð rysjótt með jarðleysum, en breyttist til batnaðar með einmánuði og í apríl var hitinn 10° í skugganum nokkra daga á Akureyri. „Norðri“ segir að vetrar- og vorvertíðin hafi, allstaðar að frétta, verið hin besta; þótt einstök kuldaköst hafi komið nyrðra, er stafað hafi af ís er var að flækjast úti fyrir, þó aldrei yrði hann landfastur. Með sláttarbyrjun breyttist tíð nyrðra í rigningar og óþurrka er gengu yfir Eyjafjarðar- og Þingeyjarsýslur langt fram í ágúst. Minni voru óþurrkar um Skagafjörð og Húnavatnssýslu, en æskilegasta veðurátt syðra. Síðari hluta ágúst og fyrri hluta september var hins vegar hagfelldasta tíð nyrðra. Heyfengur var víða í betra lagi og veður hagfelld fram undir miðjan október. Þá segir „Norðri“ að vetur hafi alvarlega gengið í garð, Eyjafjarðará lagt ísi og Pollinn út á miðja höfn, og póstur sagt fullt eins harða tíð syðra, og ritað var að frost væru þar þá 16°. Framan af árinu fiskileysi fyrir sunnan og vestan svo til vandræða horfði, og nyrðra fékkst enginn afli úr sjó 31.maí, um sumarið lítill afli syðra, en allgóður á Eyjafirði. En um haustið var töluverður afli syðra, en smár, og eftir áfellið í nóvember væn ýsa og lítið eitt af þorski. 

Janúar. Tíð talin hagstæð og hiti var ofan langtímameðaltala. Þó er nefnt að óhagstætt hafi verið fram eftir mánuði norðaustanlands. 

Íslendingur segir frá 1.febrúar:

Veðráttin hefur allt til þessa verið afbragðsgóð. Fiskiafli enginn hér sunnanlands; hákarlsafli nokkur í lagvað suður í Garði hjá þeim fáu mönnum, er þá veiði stunda. Austan úr Múlasýslum eru sögð harðindi og veikindi. Vestan af Snæfellsnesi góð tíð á landi, en mjög mikið fiskileysi, að minnsta kosti allt fram að þrettánda, og Breiðvíkingar farnir að drepa hross sér til lífsbjargar.

Þjóðólfur segir þann 9.febrúar:

Lengi mun minnisstæð hin einkar hagstæða veðrátta og má segja veðurblíða, er hefir haldist stöðugt yfir gjörvallt Suður- og Vesturland að kalla má síðan um veturnætur og fram á þenna dag; því íhlaupið er gjörði um jólaleytið (hér með nálega 11°R frosti), varð eigi nema fáa daga; og íhlaupið er nú hefir staðið hér á aðra viku, mundi vera kallað blíðuveður um vetur í harðara lagi. Sama vetrar góðveður er sagt að norðan, allt norður til Öxnadalsheiðar, en að stríð vetrarharðindi hafi lagst að og haldist fram í fyrra mánuð um Eyjafjörð en einkanlega um Þingeyjarsýslu og báðar Múlasýslur; þar gekk og taugaveikin fram til nýárs og allmannskæð í sumum héruðum, en hér syðra og vestra mun hún víðast í rénun.

Milli jóla og nýárs varð úti milli bæja hér á Kjalarnesi miðaldra maður ókvæntur Eyjólfur Þórðarson frá Blikastöðum, ... Aðfaranóttina 18. [janúar] lagði inn í Búðarós vestra, skip er kom úr hákarlalegu, og hafði aflað nokkuð. Jón Pálsson hafnsögumaður þar við Búðir var formaðu, en þegar dró innundir óskjaftinn, kvaðst hann vilja fara undir ár til að hita sér, en beiddi einn háseta sinn, Jón Vigfússon að nafni, duglegan mann, að fara undir stýri, og gjörði hann svo; var svo lagt inn í óskjaftinn, en þar kvað einatt vera krappur og vondur sjór, en dimmt yfir, kom þá rið á skipið, og sló því undan, svo að sjór kom á það flatt, er tók útbyrðis manninn frá stýrinu og stýrið frá skipinu, drukknaði Jón Vigfússon þar, og rak þó upp litlu síðar; lentist og skipinu heldur illa, og 2 mennirnir meiddust nokkuð, en eigi til langframa að haldið var, og eitthvað lítið eitt tók útbyrðis. — 28. [janúar] var unglingspiltur, ... sendur frá Hraðastöðum í Mosfellssveit austur yfir heiðina, til Þingvallasveitar; veður var þá gott og eins hina næstu 2 dagana, en pilturinn hefir hvergi komið fram né fundist, og hefir hans þó verið leitað af mannsöfnuði.

Febrúar: Æskileg tíð lengst af. Hiti ekki fjarri langtímameðaltölum. 

Þjóðólfur segir 25.febrúar:

Sjóróðramenn koma nú að úr öllum áttum, sunnanpósturinn nýkominn austan af Síðu með bréf úr Múlasýslum um jólaleytið, og sendiboði Þjóðólfs norðan af Akureyri, en austanpóstur var enn ókominn úr Múlasýslum er hann lagði þaðan. Úr öllum áttum staðfestist hið æskilegasta vetrarfar, og hörkurnar um Eyjafjarðarsýslu og Suðurmúlasýslu eigi eins miklar eins og fyrr fregnaðist; um Þingeyjarsýslu og Norðurmúlasýslu lagðist veturinn að um jólaföstukomu, með byljum og frostum, en er vonandi að þar hafi nú snúist til bata um miðsvetrarleytið, eins og annarsstaðar um land.

Íslendingur segir af tíð og gæftum þann 8.mars:

Þorri er á enda og komið fram í aðra viku góu, og alltaf hefur mátt heita blessuð veðurblíða, að minnsta kosti yfir öllum Sunnlendingafjórðungi, og enda svo langt vestur og norður, sem vér höfum til spurt. Um þessar mundir streyma menn að úr öllum áttum suður hingað til sjóróðra. Vertíð er byrjuð; suður í Höfnum er sagður góður fiskiafli, og fiskigangan komin alla leið inn undir Garðskaga. En þar fyrir innan er fiskilaust til þessa. Að vestan höfum vér nýfrétt gott vetrarfar; fiskafla við Ísafjarðardjúp síðan miðþorra; hákarlsafla nokkurn úr Vestureyjum á Breiðafirði og umhverfis Jökul; fiskiafla norðan undir Jökli síðan með þorra, en um hlutarupphæð vitum vér eigi; skepnuhöld allstaðar heldur góð. Norðanpóstur kom hingað 3. þ.m. Með honum fréttist góð tíð af Norðurlandi allt austur undir Múlasýslur, og vér ætlum einnig — því annars er ekki getið — að þar eystra hafi tíðin verið góð, síðan harðindaskorpunni framan af vetrinum létti þar af.

Norðri segir frá þann 12.mars:

Með póstunum og öðrum ferðamönnum hafa jafnaðarlega borist fréttir, sem víðast hvar koma saman að því leyti að vetrartíðin hefir verið einstaklega góð einkum syðra og hér í vestursýslunum [Húnavatns- og Skagafjarðarsýslum]. Nokkru harðara er oss sagt að austan, og skrifað er oss rétt eftir nýárið, að út líti fyrir allharðan vetur í Hróarstungu og Jökulsárhlíð ; þar höfðu verið æði langar jarðleysur og innigjafir á fénaði. Því má ætla, að hinn góði bati, sem kom eftir nýárið og hið fagra veður með nægum jörðum, sem hélst hér allan þorrann hafi einnig komið þar að góðum notum. Vér ætlum því óhætt að fullyrða, að veturinn sé enn sem komið er einhver hinn besti, og það mun þykja fáheyrt, er stendur í einu af sunnanblöðunum, að sumir á Landinu í Rangárvallasýslu hafi ekki gefið kúm nema í annað málið lengst fram í desember í vetur. Afli af sjó hefir allvíða verið lítill og svo er skrifað að sunnan og vestan. Hér við Eyjafjörð var allgóður afli framan af vetri úti í Hrísey og víðar, en nú hér enga björg að fá úr sjó um langan tíma. Selveiði hefir verið hér með minnsta móti í vetur; enda er hún einlægt að minnka á öllum stöðum hér nyrðra þar sem hún hefir tíðkast og vér höfum haft afspurn af.

Mars. Öllu kaldari og órólegri tíð en mánuðina á undan. 

Norðri birtir þann 24.apríl úr bréfi að austan, það er dagsett 18.mars. 

Tíð hefir hér verið spaklát í vetur, en nú yfrið hvikul; víðast hafa verið jarðir nærri alltaf og varla gránað í suðursveitunum t.a.m., Breiðdal og þar suður frá. Í sumum sveitum hafa þó verið stöðug jarðbönn nú 19 vikur eða 20, því snjóhríðinni sem kom háfum mánuði fyrir jólaföstu hleypti í svellgadd, sem aldrei hefir tekið síðan svo nokkur jörð kæmi; þessar sveitir eru það ég veit Lofmundarfjörður og Borgarfjörður inn frá sjó — norðurhluti Hróarstungu og nokkuð af Hlíðinni [Jökulsárhlíð] — Selárdalur í Vopnafirði og einstöku sveitapartar víðar þar sem hlákur hafa náð verst til. Í þessum sveitum eru því margir þegar uppnæmir að heyjum, því naut hafa tekið upp svo mikið frá sauðfénu; eru sumir farnir að leita sér bjargar í jarðasveitunum ... 

Íslendingur segir 23.mars:

Um þessar mundir er því nær fiskilaust fyrir öllum Sunnlendingafjórðungi. Tíðarfar á landi má alltaf heita gott; þó stundum þjóti upp norðanveður, dettur það jafnskjótt aftur niður; snjór er lítill og færðin góð. Í gær (22. mars) fóru 4 skip í hákarlalegu á Akranesi; eitt þeirra var lent i morgun með 13 hákarla. Í dag er heiðríkt veður og allmikill hiti. — Þann 19. þ.m. barst skipi á í lendingu austur í Selvogi; þar voru á 14 manns og drukknuðu allir. Formaður var Bjarni bóndi í Nesi þar í sveit. Öll önnur skip, milli 20—30 af Eyrarbakka og Selvogi, sneru frá fyrir brimi, og náðu landi í Þorlákshöfn.

Þjóðólfur birti þann 16.júlí bréf dagsett á Eyrarbakka 10.apríl þar sem fjallað er um marsbrimin þar um slóðir:

Föstudaginn þann 15. [mars] reru flest skip á Stokkseyri, en í vetfangi brimaði svo mikið, að 4 skipin, sem seinast komu að sundinu, hlutu að hverfa frá og hleypa út í Þorlákshöfn, hvar þau náðu klaklaust landi, fyrir tilstyrk þeirra mörgu góðu manna, sem þar voru fyrir í lendingunni, og veittu skipverjum alla mögulega hjálp og bestu viðtökur. Af þessum skipum voru 2 sett landveg úr Þorlákshöfn austur að Stokkseyri, mánudaginn 18. s.m., en hin 2 skipin komust þann sama dag sjóleiðis, annað hingað á Eyrarbakka, en hitt alla leið að Stokkseyri. Morguninn eftir leit út fyrir bærilegt sjóveður. Reru þá flest skip á Stokkseyri, og sömuleiðis þau 3 skip, sem nú ganga hér á Eyrarbakka. Þegar skipin voru nýkomin í sátur, hleypti svo snögglega í þvílíku ofsabrimi, að aðeins 2 skipin frá Stokkseyri náðu þar lendingu, en hin öll, og þau héðan af Eyrarbakka — samtals 15 skip — máttu til að hleypa út í Þorlákshöfn í lítt færum sjó og náðu þar happasælli lendingu, því aðeins ein ár brotnaði, og einstakir menn þjökuðust eitthvað lítið.

Þjóðólfur segir þann 25.mars:

Aflaleysi má telja hið einstakasta til þessa í öllum ytri og innri veiðistöðvum allt austan frá Jökulsá á Sólheimasandi og vestur að Látrabjargi; hér um Innnesin varð almenningur eigi var góðviðrisdagana fyrir helgina, en var þó góður hákarlaafli ... á Akranesi.

Apríl: Óvenjuhlý og hagstæð tíð lengst af. 

Norðri segir þann 16.apríl:

Með sunnanpóstinum fréttist um tíðarfarið að sunnan og vestan og er allstaðar nú hið sama að frétta, að tíðin, sem var nokkuð hörð og sumstaðar með jarðleysum á góunni, hafi aftur breyst til batnaðar með einmánaðarbyrjuninni, og hefir síðan verið hin æskilegasta veðrátta og hitinn hér á Eyjafirði 10 gráður í skugganum þessa daga. Að sunnan er þar á móti bágt að frétta með fiskileysi, og er oss skrifað að aflabrögð hafi verið þar einstaklega lítil, nema hákarlaafli var þar dálítill, þar sem farið var að gjöra tilraunir til hans.

Íslendingur segir þann 27.apríl (dagsetur pistilinn á sumardaginn fyrsta 25.apríl):

Gleðilegt sumar, góðir landar! „Nú er vetur úr bæ“, einhver hinn blíðasti og besti vetur, sem liðið hefur yfir meiri hluta lands vors um mörg ár. Litur er farinn að koma í jörðina; fénaðurinn eirir ekki við húsin; sumarfuglarnir eru komnir hópum saman, og fleiri kvað vera von með fyrstu ferðum. En blessaður fiskurinn kemur eigi. Það má kalla næstum fiskilaust fyrir almenning í öllum veiðistöðum við Faxaflóa, og eru það daprar fréttir, þar sem líf og atvinna margra þúsunda er undir komin, einkum eins og nú er ástatt í landinu.

Austan úr Mýrdal er oss ritað þannig 6. þ.m.: Hér kom ákaflega mikill snjór í byrjun mars, sér í lagi 2. til 5. þó eyddi bloti nokkru aftur; tók þá algjörlega fyrir haga, og í Kerlingardal fennti fé; er um 20 ófundið enn. Síðan viðraði sífelldum útsynningum og hafhörkum fram í páskaviku; rétt fyrir eða um páska [31.mars] hætti ég að gefa útigangsfénaði. Síðan 28. mars hefur verið mesta blíða og stöðugar sjógæftir; féllu þá úr 4 helgidagar; hina alla hefur verið róið; og síðast í dag, en nú orðið fiskilaust um stund.

Harðindi mikil í Skaftártungu og á Síðu. Vestan undan Jökli segir í bréfi, sem ritað er fyrst í þessum mánuði [apríl]: „Veðurátt er hér hin besta, en fiskiafli lítill til þessa.

Þjóðólfur segir þann 27.apríl:

Veturinn reyndist til enda einhver hinn besti og blíðasti sem menn muna, og það yfir allt land, eftir því sem sannast hefir spurst, og þó öllu meira blíðviðri vestan- og norðvestanlands heldren hér syðra; íhlaupið á góunni tók t.d. mjög óvíða fyrir haga í Húnavatnssýslu, en þá varð haglaust austur á Síðu og víðar hér syðra; sjaldgæft mun það og að 2—3 mælistiga hiti gefist að meðaltali gjörvallan janúarmánuð, eins og nú var víð Ísafjarðardjúp.

Þann 4.maí segir veðurathugunarmaður á Hvanneyri við Siglufjörð að hafíshrafl hafi komið upp að landi. 

Þann 5.maí segir séra Björn Halldórsson í Laufási í dagbók sinni: „Hafíshroði úti á firði“. [Úr samantekt um hafís í dagbókum Björns sem birtist í Tímariti hins íslenzka bókmenntafélags 23., 1902, s.169] 

Maí. Fremur hagstæð tíð. Hiti nærri langtímameðaltölum. 

Íslendingur segir af tíð þann 10.maí:

Tíðarfarið er alltaf hið besta, og svo er að heyra allstaðar þaðan, er vér höfum til spurt. Úr Múlasýslu segir í bréfi frá 25. mars, að þar hafi tíðin verið góð til byrjunar marsmánaðar, en síðan hart. 

Íslendingur segir af eldsumbrotum í stuttri frétt þann 19.júní:

Frést hefur að vart hafi orðið við eldsumbrot 24.[maí] í Öræfajökli.

Þjóðólfur segir þann 29.maí:

Hin einstakasta vorveðurblíða viðhelst, skepnuhöld allstaðar hin bestu og gróandi og grasvöxtur horfir vel við. 

Norðri talar um góða tíð en áframhaldandi aflaleysi þann 31.maí:

Vetrar- og vortíðin er allstaðar að frétta hin besta og þó einstaka kuldaskot hafi verið hér nyrðra, sem einkum stafar af ísnum, er hefir verið hér nógur og spillt töluvert fyrir hákarlaveiðum, þá hafa engi brögð verið að því, og hinir sterkustu hitar með köflum. Hið einstakasta aflaleysi er að frétta víðast hvar að sunnan, svo að til mestu vandræða horfir. Bjargarþröng hefir einnig verið töluverð hér nyrðra og eystra og enginn fiskur fæst úr sjó svo vér höfum til frétt hér í nánd. Ísinn hefir mjög tálmað hákarlsaflanum, svo lítið hefir aflast nema í fyrstu ferðinni, en þá veiddu flestir vel, um hundrað kúta í hlut þeir sem bestir voru.

Þann 12.ágúst birti Íslendingur bréfkafla dagsettan 9.júní í Suður-Múlasýslu:

Fréttir eru héðan fáar. Veturinn var hér einkum sunnan til í Múlasýslum, einhver hinn besti, er menn muna eftir, snjóaléttur og veðurhægur, en af og til nokkuð frostharður. Vorið hefur einnig verið mjög blítt, og er gróður orðinn góður bæði á túnum og útengi, og hér um bil eins góður eins og í 12. viku sumars í fyrra. Hér um svæði aflaðist nokkuð af útsæ í vor, og kom það öllum í góðar þarfir, því kaupstaðir urðu á þrotum í góulok, svo það leit hér út fyrir mestu vandræði og bjargarskort, hefði ekki fiskast.

Júní. Úrkomusöm og óróleg tíð um landið sunnanvert, sérstaklega fyrri hluta mánaðarins, en samt nokkuð hlý tíð og almennt ekki talin óhagstæð í heildina. 

Þjóðólfur segir af Skeiðarárhlaupi og fleiru í frétt þann 26.júní:

[Þann] 24. [maí] fannst her syðra megn jökul- og brennisteinsfýla og stóð vindur hér af austri, en miklu megnari var þó fýlan austur um Síðu og Meðalland, og var þar tekið eftir því, að silfur allt tók kolsvartan lit, hversu vel sem það var vafið og geymt í traföskjum og kistum. Sáust þá, um Meðalland og Álftaver, reykjarmekkir upp úr Hnappafells- eða Öræfajökli, og þó eigi marga daga þar eftir. Þennan dag hljóp Skeiðará, og hefir hún nú eigi hlaupið um næstliðin 10 ár, en er þó tíðast, að hún láti eigi nema 6 ár milli hlaupa og stundum eigi nema 5, ræðst því að líkindum að hlaup þetta hafi orðið afarmikið; enda sjást og nú meiri merki þess heldur en vant er, því víða vestur með sjó er rekinn birkiviður hrönnum saman, og er það sjálfsagt eftir hlaupið og virðist hafa farið yfir Skaftafellsskóga neðanverða. Þá eru og hrannir með sjó af hvítum vikur, en þess hafa aldrei sést merki fyrr eftir hlaup úr Skeiðará, en aftur eru þykk lög af þeim vikur víða í Öræfasveit, eftir hin fyrri stórhlaup úr Hnappafellsjökli er þar hafa svo mjög byggðum eytt og graslendi; því ræður að líkindum, að hlaup hafi nú einnig komið úr jöklinum sjálfum, en áreiðanlegar fregnir skortir um allt þetta þar sem engar ferðir hafa getað orðið austan yfir Skeiðarársand til þessa, og tvísýnt, að hann verði fær fram eftir sumri.

Árferði. — Vorblíðan hefir verið stöðug og einstaklega góð yfir allt land allan maí og júnímánuð; framan af þessum mánuði [júní] var samt víða hér syðra i fjallasveitum bæði kalsasamt og fjarska rigningasamt, svo að mold i görðum hljóp sumstaðar í harðar hellur, og talið víst að það spilli kálvexti og jarðepla. En fénaðarhöld eru allstaðar einstaklega góð, voru kvíær alrúnar 7 vikur af sumri víða í Skaftafellssýslu, og þykir það dæmafátt. Grasvöxtur horfir allstaðar ágætlega við, einkum á túnum og öllu valllendi.

Íslendingur segir af tíð og afla þann 1.júlí:

Tíðarfar var um hríð heldur stirt og stormasamt, oft með krapaéljum af útsuðri, líkast því, sem ís mundi á hrakningi skammt undan landi í útnorðurhafinu; var þá því fremur gæftalítið á sjóinn og gróðurlítið til sveita. Nú hinn síðasta hálfan mánuð hefur veður verið allblítt. Svo má kalla, að sæmilega hafi fiskast hér á Innnesjum í vor, en mestallt er það ýsa og heldur smá, og þar eð þorskaflinn brást svo algjörlega á vertíðinni, eins og nú varð reyndin á, þá vita allir, sem til þekkja, að þar með var máttarstoðinni kippt undan bjargræði manna hér umhverfis Faxaflóa, enda hefur verið og er mikið harðrétti og horfir til hallæris hér við sjóinn, nema hjálp, og hún talsverð, komi úr einhverri átt. Syðra hefur voraflinn verið miklu minni en hér inn frá. Skepnuhöld til sveita eru sögð góð, en fjárfæðin gjörir samt mörgum ærið þröngt í búi. 

Júlí. Hagstæð tíð syðra, en nyrðra var kvartað um rigningar og erfiðleika. 

Íslendingur segir þann 12.ágúst:

Allan síðari hluta júlímánaðar og allt til þessa dags hefur veðurátt hér syðra verið með besta móti, og hagstæð að því, er heyskapinn snertir, sem allstaðar byrjaði með fyrsta móti, því grasvöxtur var í góðu lagi. Margir eru hér búnir að alhirða tún sín og hafa fengið töður óhraktar. Fyrir vestan höfum vér og frétt að heyannir gengju vel, og sumstaðar væru þar alhirt tún. Því er miður, að votviðrasamt mun hafa verið það sem af er slættinum nyrðra, og ef til vill í Strandasýslu, og heyrt höfum vér að hafís liggi fyrir landi, norður af Húnavatns-, Skagafjarðar- og Eyjafjarðarsýslum, en víst var ekki ís fyrir Húsavík eður Langanesi fyrir skemmstu, því skip hafði fyrir ekki löngu komið af Húsavík til Vopnafjarðar, og ekki orðið vart við ísinn; höfum vér það eftir skipi Fischers kaupmanns, sem er nýkomið austan um land af Vopnafirði, en um vætur og óþerri mikinn getur það úr Múlasýslum, og líku hefur viðrað allar götur vestur eftir Skaftafellssýslum.

Ágúst. Kalt var í ágúst og kom það einkum niður á norðlendingum. Smám saman horfði þó til betri vegar þar um slóðir. Syðra var þurrviðrasamt. 

Norðri ræðir slaka sumartíð á Norðurlandi í pistli 31.ágúst:

[T]íðarfarið, sem var hið ákjósanlegasta allt vorið, breyttist með sláttarbyrjun til rigninga og óþurrka, er gengu hér um norðursveitir, Eyjafjarðar- og Þingeyjarsýslur, langt fram í ágúst. Töður hröktust því allvíða til stórra muna, og að líkindum meira norður um og eystra, en hér í Eyjafirði, þó hér væri einnig mikil brögð að því. Í Skagafjarðar- og Húnavatnssýslum hafa þessir óþurrkar verið miklum mun minni, og víðast hvar engar verulegar skemmdir orðið á töðum. Allt annað er að segja um Vesturland og Suðurland, að því er vér höfum frétt. Fyrir sunnan vitum vér það af eigin raun, að þar var hið yndislegasta veður svo að kalla dag út og dag inn allt sumarið, og hey hirtust þar rétt að segja af ljánum. Að vestan höfum vér líka úr öllum sveitum frétt viðlíka ársæld og af Suðurlandi, og vér ætlum, að nýting á útheyjum hafi bæði vestra og syðra orðið með besta móti. Það hefir nú bætt nokkuð úr að ætlun vorri hér á Norðurlandi, að seinni hluti ágústmánaðar og fyrri hluti september hafa verið svo góðir, að úthey hafa eflaust sumstaðar fengist með góðri hirðingu að miklum hluta. Aflabrögðin hafa nú verið eins misjöfn, fyrir sunnan hefir afli verið fremur lítill, þó að vorýsuaflinn væri allgóður, þá mun þó æði þröngt í búi hjá sjómönnum þar syðra. Hér hefir verið allmikill afli á Eyjafirði lengst af í sumar og hákarlsaflinn eins góður og út leit fyrir.

Íslendingur segir þann 10.september:

Tíðarfar hefur verið ágætt allt fram á þenna dag og heyannir gengið að óskum, heyin hér syðra eru allstaðar afbragðs góð og sumstaðar, einkum fyrir austan fjall, í mesta lagi. Fiskiafli er við og við nokkur, og hefur nú um stund helst aflast nokkuð af háfi og stútungi.

September þótti hagstæður, og hiti var ekki fjarri langtímameðaltölum. Mjög þurrt var vestanlands. 

Þjóðólfur segir af árferði og aflabrögðum þann 27.september:

Úr öllum héruðum landsins eru nú ferðir hingað um þetta leyti, og berast áreiðanlegar fregnir, og eru þær allar hinar bestu af einstakri og stöðugri veðurblíðu, góðum heyafla, góðum fjárhöldum og almennri vellíðan manna. Um Þingeyjar- og Múlasýslur var að vísu eigi jafnþerrissamt um miðbik sláttarins, eins og hér syðra, og töður rýrnuðu þar nokkuð sumstaðar, en urðu þó óskemmdar; en allstaðar annarstaðar hefir verið hin einstakasta heyaflatíð gjörvallt þetta sumar, og nýting; tún voru allstaðar í góðu meðalangi að grasvexti, og sumstaðar í besta lagi, t.d. víðast vestanlands; velli og vallendi einnig í betra lagi, og eins votlendar mýrar og neðarlega í byggðum; aftur hafa mýrar á hálendi og til fjalla reynst næsta snöggar, en þó að svo sé, og velli hafi verið mjög harðslægt og seinunnið, þá hefir heyskapurinn allstaðar um land orðið hinn besti þó að hann sé ekki sumstaðar meir en í meðallagi að vöxtum. — Fiskiafli og háfsafli hefir verið allgóður hér í sumar um Innnes og á Vatnsleysuströnd, og besti afli nú um sláttinn á Skagaströnd og beggja megin Skaga fyrir norðan.

Íslendingur birti þann 30.september alllangan pistil um tíð og slysfarir:

Nú vill svo til, að allstaðar má kalla að sé gott að frétta. Tíðin hefur því nær um allt land verið góð í sumar. Það var aðeins framan af slætti nokkuð votviðrasamt norður í Eyjafirði og þar fyrir austan, svo töður höfðu hrakist, helst fyrir þeim, sem fyrstir byrjuðu að slá, en seinni hluti sláttar vitum vér eigi betur en allstaðar hafi verið góður, og þegar yfir allt land er litið, má fullyrða, að sumarið hafi verið gott, og einkum má segja að um allt Suður- og Vesturland hafi heyafli orðið góður, og einkum nýting afbragðsgóð; en margir geta þess, að heldur hafi grasbrestur á útjörð verið tilfinnanlegur. En hvað um það, hitt er fyrir mestu, að heyin séu góð, minna er í hitt varið, að þau séu mikil að vöxtum, en lítil að gæðum. Það er annars eftirtektavert, svo blítt og gott sem sumarið hefur verið að minnsta kosti hér syðra, hvað lítið grasið hefur verið á allri útjörð, engjum og búfjárhögum, síðan snemma í sumar, og hve snemma gras fór að falla, og það enda á vallendi og til fjalla, að því er skilvísir menn hafa sagt oss. Sjávarafli hefur verið, eins og áður er sagt í blaði voru, heldur lítill hér syðra, en þeir fáu, sem stundað hafa hákarlaveiði, hafa heldur vel aflað, og í hinum öðrum landsfjórðungum er sagt að hákarlsaflinn hafi vel heppnast; þannig segir sagan, að þiljubátar Eyfirðinga hafi til samans fengið yfir 2000 tunnur lifrar; þilskip Ísfirðinga sum um og yfir 200 tunnur, og þilskip á Djúpavogi um 300 tunnur. Verslun hefur allstaðar í sumar verið hagfelld landsmönnum.

Skipskaðar stórir og smáir. Vestur á Bíldudal við Arnarfjörð slitnaði upp kaupskip í fyrra mánuði [ágúst], rak á land og brotnaði svo, að allt varð að selja, bæði skip og vöru, en menn komust allir af. Kaupmaðurinn heitir Ólsen, er skipið átti. Annað kaupskip rak á land í Skeljavík við Steingrímsfjörð í Strandasýslu og brotnaði lítið eitt; þó er sagt, að það megi verða sjófært aftur, en annað skip tók vöruna og flytur utan. Knudtzon stórkaupmaður átti þau skip bæði. Hið þriðja skipið rak í land á Akureyri nyrðra; það kvað lítið eða ekkert hafa skemmst; það flutti vöru fyrir Henderson kaupmann. Bátur fórst í sumar á Breiðafirði, á leiðinni ofan af Barðaströnd fram í Sauðeyjar, og drukknuðu allir, er á voru, 4 að tölu. Norður við Blönduós í Húnavatnssýslu drukknuðu og 3 menn í fiskiróðri, og rak alla dauða til lands.

Október. Tíð var almennt talin hagstæð, þrátt fyrir nokkur skakviðri. 

Norðri segir þann 15.október:

Með austanpósti bárust góðar fréttir að austan um veðráttufar, eins og allstaðar hefir verið hér um seinni part sumarsins. Skrifar bréfskiptavinur vor einn af Héraði, að sumarið hafi orðið þegar á allt er litið notalegt og þó votviðrakaflinn framan af slætti gjörði mönnum heyskapinn erfiðan, þá hafi engir stórskaðar af því orðið, heldur hafi miklu heldur harðvelli batnað við það, sem annars hefði orðið í lakara lagi vaxið, svo engjar hafi að öllu samantöldu orðið í besta meðallagi, enda hafi þar allvel heyjast hjá flestum. Eftir því sem vér höfum síðar fengið fregnir úr Þingeyjarsýslu ætlum vér og að víðast hvar hafi orðið betra úr með hirðingu á heyjum en vér höfum áður frá skýrt, svo að skemmdir og hrakningar á töðum hafi þó hvergi orðið meiri en sumstaðar hér í Eyjafjarðarsýslu.

Íslendingur segir þann 19.október:

Í ofsaveðri af útsuðri 2.[október], sleit upp kaupskip á ytri legunni á Eyrarbakka, nýkomið þangað með kornfarm. Mátti þó kalla lán með óláni, að allt kornið, sem þangað átti að fara, var komið á land, en í skipinu fórust hátt á annað hundrað tunnur korns, sem ætlaðar voru Levinsens verslun í Hafnarfirði, og auk þess frek 70 skpd. af saltfiski, sem búið var að flytja út í skipið. Brotnaði það stórkostlega þar á skerjunum, og allt var selt á uppboðsþingi, skipskrokkurinn og vörur þær, sem í því voru; er mælt, að fengist hafi um 2000 rd. fyrir hvorttveggja. Menn komust allir af. Er þetta víst hið [fjórða] skip, sem farist hefur þar nú á hinum síðustu 15 árum. — Tíðarfar má heita gott, fremur þó umhleypingasamt og úrfelli nokkurt. Fiskiafli allgóður á Seltjarnarnesi 18. og 19. þ.m., en tregt til þess.

Nóvember var óvenjukaldur og tíð óhagstæð. 

Íslendingur segir þann 12.nóvember:

Nýkomnir eru hingað bæði norðan- og vestanpóstur, og segja góða haustveðráttu allstaðar að, og að öðru leyti engin sérleg tíðindi. Austan úr Skaftafellssýslu höfum vér einnig nýfrétt allt hið sama, og má með sanni segja, að sumarið, sem nú er úr garði gengið, hafi eigi orðið endasleppt, heldur verið eitthvert hið besta og blíðasta, sem lengi hefur komið yfir þetta land. Veðurátt er um þessar mundir ærið stormasöm, oftar við norður, og er mikið mein að því, þar sem menn mundi að öðrum kosti fiska vel í flestum eða öllum veiðistöðum hér við Faxaflóa, því sjómenn vorir segja talsverðan fisk fyrir landi. Hafa menn brotist á sjóinn með mesta harðfylgi undanfarna daga, sumir aflað allvel, sumir miður, en legið við hrakningum og tjóni.

Norðri segir frá þann 15.nóvember:

Veturinn er nú hér um svæði alvarlega genginn í garð fyrir miðju þessa mánaðar, og æði mikill snjór kominn, svo færð er ill hér kringum kaupstaðinn bæði fyrir utan og sunnan, en minni snjór eins og vant er fram um fjörð. Eyjafjarðará er þegar lögð og sjórinn út á miðja höfn. Riggskipið William, sem var albúið héðan snemma í mánuðinum, hefir legið hér innifrosið nokkra daga og er nú verið að ísa það út. Engar fréttir höfum vér nýlega fengið lengra að, enda koma hér engir langferðamenn um þetta leyti.

Norðri segir þann 30.nóvember:

Pósturinn er ekki kominn og allir geta nærri, hve miklar fréttir vér getum skrifað núna í 18 mælistiga frosti (26. nóvember), ...

Íslendingur segir þann 4.desember:

[Hér] hafa gengið einlægir norðanvindar, þangað til í fyrrinótt (2.desember), að veður breyttist við tunglkomuna, og gekk til landsuðurs með fjúki og síðan rigningu og stormi. Frostharkan hefur verið mikil, og það svo, að eigi vita menn dæmi til, undir 50 ár, að Skerjafjörður hafi verið genginn frá Skildinganesi yfir í Bessastaðanes í nóvembermánuði, enda er sagt, að frostið hafi nú náð 15°C., en eigi vitum vér, hvort satt er. 

Þjóðólfur segir þann 11.desember:

Norðanveðursíhlaupið í seinni hluta [nóvember] varð eitthvert hið harðasta, sem komið hefir hér um mörg ár um þennan tíma árs; frostið varð hér í Reykjavík 13°R [-16,3°C], mest; — hagar héldust samt allstaðar hér sunnanfjalls. — Afli hefir hér engi verið af sjó neinstaðar síðan um miðjan fyrri mánuð, gæftalaust oftast síðan, en fiskilaust hér um öll nesin fyrir næstliðna helgi.

Þjóðólfur segir frekari fréttir af frostum þann 21.desember:

Íhlaupið í fyrra mánuði [nóvember] hefir orðið næsta hart víðast um land, og sumstaðar með talsverðri fannkomu, — en þó hvergi tekið fyrir haga, — t.d. ofantil í Borgarfirði, í Þingeyjarsýslu og Snæfellsnessýslu; þar féll snjóflóð í bæinn að Fagrahlíð (hjáleigu frá Mávahlíð í Neshrepp innri), urðu 3 menn undir flóðinu, bóndinn og 2 menn aðrir, annar þeirra gat grafið sig úr fönninni og leitað hinum bjargar, og náðust þeir báðir og lítt skaðaðir; þar varð og undir meiri hluti fjárins, og var búið að grafa upp 10—20 kindur með lífi, er síðast spurðist; en allur þessi viðburður þarf nákvæmari skýringar, en hann var nýafgenginn, þá er ferðin féll, og eigi skrifað um hana þar úr sveit, heldur fjær. Frostið varð eitt hið harðasta hér víðsvegar um Suðurland, um þann tíma árs: 15° á Rangárvöllum ofarlega, 13° neðantil í Hvolhrepp, 21° á Gilsbakka í Hvítársíðu. Norðri skýrir eigi frá frosthæð þar nyrðra, en getur þess, að höfnina á Akureyri hafi lagt út til miðs, og haft orðið að ísa út kaupskip, er þá var þar ferðbúið (um miðjan f.mán.). — 21. [nóvember] varð ungur maður úti í byl á leið til Grindavík inn í Garð; ... Fyrir og um næstliðna helgi var besti afli suður í Garði mest af þyrsklingi og stútungi; fjöldi af Innnesjamönnum hafa sókt þangað mikla og góða björg.

Desember: Hlýrra var í veðri, en úrkomusamt var um landið vestanvert. 

Þann 15.nóvember 1860 (árið áður en hér er til umfjöllunar) birti Jón Hjaltalín ritstjóri spurningalista um hafís í blaði sínu Íslendingi. Nokkur svör bárust og eru þau prentuð í blaðinu. Við birtum spurningarnar sjálfar þegar fjallað verður um árið 1860, en tvö svör voru birt á árinu 1861 og fara þau hér á eftir, annað úr Strandasýslu, en hitt úr Höfðahverfi við Eyjafjörð. 

Íslendingur 10.5. 1861 

Svar við hafísspurningum Jóns Hjaltalín: Frá séra Sv. Eyjólfssyni á Árnesi í Strandasýslu til jústisráðs Jóns Hjaltalíns, dagsett 21. janúar 1861.

Af því ég ímynda mér, að fáir, eða máske enginn, verði til þess hér á Ströndunum, að svara yður upp á þær spurningar, er þér hafið látið prenta í 17. blaði Íslendings, álít ég mér skylt, að reyna til að svara spurningum þessum að því leyti, sem ég get. Ég hef nú borið mig saman við gamla menn hér í sókninni um hafísinn og verkanir hans, og kemur það að mestu leyti saman við það, sem ég hef sjálfur tekið eftir í þau 12 ár, sem ég þegar hef verið hér á Ströndunum; að öðru leyti skal ég aðeins skýra frá því um hafísinn og verkanir hans, sem ég veit með vissu, en sleppa þá heldur hinu, sem ég er í nokkrum efa um. Ég tek þá
spurningarnar í röð, eftir því sem þær eru prentaðar.

1. Spurningu þessari get ég ekki svarað með neinni vissu, en eftir því, sem gamla menn rekur hér frekast minni til, þá mun mega fullyrða, að hafís hafi rekið hér að landi 42 sinnum á þeim 60 árum, sem liðin eru af þessari öld, eða að hafís reki hér inn að jöfnuði 7 ár af hverjum 10 árum, og síðan ég kom hingað, vorið 1849, hefur hafís rekið hér að landi í 10 árin, stundum meir, en stundum minna.

2. Áður en hafísrekið byrjar, er veðurátta hér ætíð mjög óstöðug og umhleypingasöm; ýmist eru þá útsynningsbleytur og blotar eða norðankafaldshríðir, en af hverri átt sem vindurinn er, stendur það sjaldan nema eitt dægur í senn; slettir þá oft mjög fljótt í logn, en hvessir aftur eins fljótt af annarri átt.

3. Hafísinn rekur jafnaðarlega fljótt hér inn, með norðanstormum og miklum kafaldshríðum, en þó ber það stundum við, að straumar bera ísinn hér að landi i logni, þó ekki hafi sést til hans áður, og hefur þetta tvisvar viljað til, síðan ég kom hingað; annars er enginn efi á því, að straumar ráða ferð íssins, og flýta henni, en vindar alls ekki, því ég hef oft séð ísinn berast með allmiklum hraða móti vindi, og það þó stormur hafi verið, sem sýnast hefði mátt seinka ferð hans; eins er því varið, þegar ísinn fer, að þá eru það straumar, sem flýta ferð hans í burtu, og fer hann stundum svo fljótt í burtu, að ótrúlegt þykir; stundum ber það við, að þó ísinn sé orðinn samfrosta, og nái 4 til 5 vikur sjávar [4 til 5 stunda siglingu, gætum giskað á 30 til 40 km] út frá landinu, og hver vík og fjörður fullur af ís, þá sprengja straumar ísinn hastarlega allan í sundur, og hverfur svo ísinn með þvílíkum hraða, að eftir 1 eða mest 2 dægur sést ekki jaki, svo langt sem augað eygir; þetta skeður þá annaðhvort í logni og þoku, eða þá með sunnanblota; þegar hafísinn hverfur svona fljótt, segja gamlir menn hér, að hann sökkvi allur, en reyndar eru það ekki annað en straumar, sem þannig flýta ferð hans, enda hef ég séð stóra hafísjaka berast hér inn í Húnaflóa i logni, með þvílíkum hraða, sem þá kaupskip sigla í allgóðum byr.

Framhald í Íslending 28.5. 1861
4. Hafísinn kemur hér oftast nær úr norðvestri, þó ber það við, að hann kemur hér að Ströndunum úr austnorðri, og segja menn þá, að ísinn komi austan fyrir; þegar ís kemur þannig hér að landi, eru það ætíð hafþök, svo ekki sér út yfir, og mun standa þannig á því, eftir því sem menn halda hér, að ísinn reki lengra frá landi frá vestri til austurs, en svo komi straumbreytingar, sem hjálpi stormum til að reka hann að landi.

5. Flatur ís og borgarís eru, að öllum jafnaði, ekki samfara, heldur oftast nær hvor fyrir sig, það er að segja: sum árin kemur borgarís því nær eingöngu, en aftur sum árin flatur ís, þó er það alltítt, að borgarisjakar miklir eru innan um hinn flata ís, einkum þá mikil ísalög eru, og ekki minnist ég þess, að ég hafi séð hér svo flatan is, að ekki hafi verið innan um hann mjög stórir borgarísjakar hingað og þangað; borgarís kemur hér yfir höfuð oftar en flatur ís.

6. Þegar ísinn kemur að landi seint á vetrum, þá koma ætíð hvalir á undan honum inn á firði og víkur; en komi hann þar á móti að landi á gói og þorra, og fyrr á vetrinum, þá mun það vera mjög sjaldgæft, að hvalir komi á undan ísnum; af þessu eru líka komin hin gömlu máltæki hér á Ströndum: „Oft eru æti í einmánaðarís“, og „sjaldan er gagn að góuís“; því þá eru ekki hvalir eða þess kyns æti með ísnum, en miklu heldur með þeim ís, sem kemur að landi á einmánuði og seinna; það mun reynast svo, að meira sé hér af hvölum fyrir landi í ísaárum, heldur en þá ekki hafa komið ísar vetrinum áður; þegar íshroði rekur hér inn seint á vetrum eða á vorin, þá kemur einatt mikið af hvölum með honum, en þeir fara þá aftur með ísnum, þegar hann fer, um stund, en koma þá aftur upp að landi undir og um mitt sumarið; annars hef ég séð hér merki til þess, að hvölum mun vera mjög gjarnt að halda sér við ísinn, þegar hann er ekki mjög mikill, því ég hef tekið eftir því, að þegar landfastur hafís fyllir vikur allar og flóa út fyrir ystu nes, þá er einatt mikið af hvölum með ísnum að framanverðu, og það lengi, þegar íslaust er þá fyrir framan.

7. Það fer ekki nærri því ætíð eftir vöxtum íssins, hvað lengi hann liggur við landið, því oft ber það við, að hafíshroði liggur mjög lengi, einkum þegar hann rekur inn seint á vetrum eða á vorin; þó er það almenn trú manna hér, að þegar mikill ís rekur að landi, og liggi hann þá landfastur í 3 nætur, þá muni hann að minnsta kosti liggja í 3 vikur, og liggi hann í 3 vikur, þá muni hann liggja mjög lengi, ef straumar ekki fara að hreyfa honum, þegar 3 vikur eru liðnar; þetta segja menn hér að reynslan sanni; það eru allajafna vissir straumar, sem færa ísinn í burtu, eins og ég að nokkru leyti hef getið um, undir nr.3. þá vil ég einnig geta þess hér, að þegar hafís rekur hér inn til muna, þá gjörir hann ætíð 3 rek á ísinn, áður hann er að fullu landfastur; þetta staðfestir reynslan fullkomlega; ég hef getið þess áður, að hafís reki hér jafnaðarlega að landi með norðanstormum og kafaldshríðum, en fyrst kemur aðeins íshroði að öllum jafnaði, og eftir fáa daga kemur aftur norðanstormur, sem rekur meiri ís að landi, en er þá oft hægur útsynningur eða logn þess á millum, og eftir þriðja norðanstorminn er ísinn fullrekinn, og koma þá oft langvinnar kyrrur og logn og heiðbjart veður á eftir, sem einatt vara í 14 til 20 daga.

8. Hafísinn rekur hér oftast fyrr að landi við Hornbjarg; þó mun það bera til, að hann reki fyrst upp að Aðalvík, þegar mikill ís er í vesturhafinu.

9. Hafísinn kemur oft og einatt austur fyrir Horn og inn í Húnaflóa, þó ekki sjáist hafþök af honum fyrir vestan, en vel getur það skeð, og er enda mjög líklegt, að mikill ís sé þá að öllum jafnaði í norðvesturhafinu, því sjáist mikill ís i vestur-útnorður undan Aðalvík, bregst það sjaldan eða ef til vill aldrei, að hann komi þá talsverður hingað austur fyrir Horn og inn á Húnaflóa með Ströndunum.

13. (10., 11., 12. kemur mér ekki við að svara). [Þessum spurningum var sérstaklega beint til íbúa Austurlands] Hvorki ég né aðrir hér hafa tekið eftir breytingum á norðurljósum, meðan hafísinn er landfastur, en ég mun nú fara að gjöra það, ef ég lifi hér; þó skal ég leyfa mér að geta þess, að eftir því, sem mig frekast rekur minni til, þá munu norðurljós yfirhöfuð vera miklum mun óskýrari, daufari og daprari, þegar ísar liggja hér við land að nokkrum mun, en ég þori þó ekki að fullyrða þetta sem öldungis áreiðanlegt.

14. Það er alls enginn efl á því, að miklu meiri kuldi merkist í sjónum, þegar hafísinn er við land, en ella, og taka menn hér almennt mark á því, að þegar mikill sjóarkuldi er, þá sé talsverður hafís mjög nálægt; þetta virðist reynslan að staðfesta; ég hef tekið eftir því, að þegar hafís liggur talsverður á hafinu hér norður og útnorður undan, máske 1 viku [7 til 9 km] undan Horni, en 3—4 vikur héðan, þá er eftir því meiri móður á fjörum, sem norðar er, eða nær Horni, eða eftir því kaldara í sjónum, sem nær er hafísnum.

15. Sudda- og vætusumur standa efalaust af hafísnum, þegar hann er á hafinu, og ekki mjög nálægt landi; en sé hann hér mjög nálægt landi á sumrum, sem mjög sjaldan vill til, þá standa fremur af honum kuldar, næðingar og gróðurleysi, en miklir suddar og vætur.

16. Menn hafa hér enn almennt trú á því, að „sjaldan sé mein að miðsvetrarís“, og kemur máltæki þetta af því, að þegar hafís rekur að landi um miðjan vetur, þá fer hann allajafna aftur svo snemma í burt að vorinu, að hann gjörir þá ekkert mein, enda er þá oft hlý veðurátta og góð, þegar hann fer snemma í burtu; en því seinna að vetrinum sem hafísinn rekur hér að landi, því meira mein gjörir hann oftast, því þá liggur hann einatt fram á sumar, og vita menn þá lítið að segja af vori eða hlýindum. Það er mjög óyndislegt að búa hér, þegar hafís rekur hér að landi um og eftir sumarmál, eins og tvisvar hefur viljað til, síðan ég kom hingað; þá liggur hann einatt landfastur fram yfir fardaga (á næstliðnu vori lá hafísinn hér landfastur til þess í 8.viku sumars [seint í júní]), og er þá jafnast með öllu haglaust fyrir skepnur, og snjór og klaki yfir allt, og miklir kuldar með næturfrostum, en allgott veður á daginn.

17. Þessari spurningu get ég ekki svarað með neinni vissu, og fer því sem fæstum orðum um hana; einungis skal ég geta þess, að þegar hafís liggur hér við land á vorin, ber oft mikið á hafíslús svo kallaðri í unglömbum, og óþrifakláða venju fremur í fullorðnu fé, og stundum hafíslús, en þó er þetta ekki svo mjög, að bagi hljótist af því, enda baða menn þá unglömbin, þegar hafíslús sést í þeim.

18. Þegar tré rekur í hafís, þá eru það einungis sívöl tré; það ber mjög sjaldan við, að köntuð tré finnist í hafís, þó þess hafi gefist einstök dæmi, og ekki veit ég til, að hér nálægt hafi rekið kantað tré í hafís, síðan ég kom hingað, nema alls eitt tré.

19. Þau sumur munu jafnaðarlegast vera hér góð, og að minnsta kosti miklu hlýjari, þegar enginn hafís hefur komið eða sést veturinn eða vorið áður.

20. Eftir því, sem gamlir menn segja hér, mun það vera nokkurn veginn almennt reynsla hér, að eftir mörg ísaár í samfellu komi gott árferði.

Þannig hef ég þá stuttlega svarað spurningum yðar, og vil ég nú því næst minnast litið eitt á straumana hér fyrir Ströndunum; þeir skiptast ekki með aðfalli og útfalli sjávar, eins og þar sem réttstreymt er, sem menn svo kalla, og ekki skiptast hér straumar með aðfalli og útfalli, fyrr en kemur norðvestur fyrir Horn, heldur liggur hér straumurinn allajafna í suður með Ströndunum inn í Húnaflóa, og hér skiptir aldrei föllum; svo segja sjómenn, að 6 vikur í austnorður undan Geirhólmi liggi straumurinn ávallt til suðurs inn í Húnaflóa, og eins liggur hann hér inn með öllum Ströndunum, vissulega 2 til 3 vikur sjóar frá landi út; þar á móti liggur straumurinn ávallt í norður út með Skagaströndinni, þess vegna rekur hafís sjaldan þar að landi, nema mestu hafþök séu af honum, en aftur á móti rekur hann svo hæglega hér að Ströndunum, því straumurinn ber hann, og vissulega eru það allajafna vissar straumbreytingar, sem flýta ferð íssins héðan í burtu, þegar hann hefur um stund legið við land; ég hef líka tekið eftir því, að nokkru áður en ísinn fer burtu, þegar ekki eru mjög mikil hafþök, þá reiða straumar hann með hægð hér norður með Ströndunum í einn eður tvo daga, rétt áður en hann fer algjörlega; en strax og auður sjór verður hér, liggur þó straumurinn allajafna til suðurs. Þegar mikill hafís er kominn nálægt, er oft straumhægra með köflum en ella; svo segja sjómenn hér, að þegar viti á langvinna vestanátt, þá liggi straumurinn meira til suðausturs, en þegar hann viti á norðan, þá liggi straumurinn aftur meira til suðvesturs, en vanalegt sé, eða að hann liggi þá fremur að landinu; breyting þessi er oftast ekki mikil, en er þó til þess, að flýta ferð hafíssins hér að Ströndunum, þegar norðanstormar reka hann að landi. Ég gat þess, að hér væri ekki réttstreymt; ég hafði vanist því fyrir sunnan, að um stærstan straum, eða með nýju tungli og fyllingu, væri ávallt flóð kl.6, og fjara kl.12, en þessu er hér ekki þannig háttað, heldur er hér með stærstum straum fjara kl.3 til 4, og flóð kl. 9 til 10; ég ímynda mér, að þetta komi af straumunum, því eins er þessu varið á sumrin, þegar enginn hafís sést. Það er almenn sögn manna hér, að um höfuðdag á sumrin liggi straumur meira frá landinu, sem reki ísinn langt í burtu, sé hann ekki kominn það áður; og svo segja menn, að hér sé lökust veðuráttan, þegar hafís sé fyrir austurlandinu, og mun það vera almenn reynsla, að svo sé.

Ég fer þá ekki hér um fleiri orðum í þetta sinn, en bið yður að virða mér á betri veg tilraun mína með að svara spurningum þeim, er þér létuð prenta í Íslendingi; ég veit, að margir eru færari til að svara þeim en ég, en ég hélt, að hér mundu fáir eða enginn verða til þess; blaðið barst mér líka svo seint, að ég gat ekki borið mig saman við alla þá hér í sókn minni, sem ég vildi kosið hafa; ef þér vilduð láta svo lítið, að spyrja mig um eitthvað, sem veðuráttu snertir eða hafís, mundi ég fúslega svara því, eftir því sem ég hefði vit á. Nú í dag er hér allmikið frost, rúmar 9° eftir Reaumurs mæli.

Þann 28.desember birti Íslendingur var Einars Ásmundssonar í Nesi í Höfðahverfi við spurningum Jóns Hjaltalín. Svarið er dagsett 7.október 1861:

Vilji menn fá skýra og nokkurn veginn yfirgripsmikla hugmynd um það, hvernig ísinn almennt rekur að og frá landi, þá verða menn fyrst að þekkja hér um bil aðalstefnu hafstraumanna kring um það. Ég er nú því miður of ófróður um þetta, og veit einungis, að hér fyrir Norðurlandi er töluverður straumur vestan fyrir Hornstrandir, og svo með flötu landi austur fyrir Langanes, en beygist þar suður með Austurlandinu og verður þar enn þá stríðari, heldur en hér er fyrir norðan, (en ef til vill mjórri). Fyrir sunnan og vestan veit ég ekki hvernig straumum hagar til, en ég ímynda mér, að einhver grein af flóastraumnum (the gulfstream) liggi vestanhallt sunnan að Íslandi og kljúfi sig um það, svo að fyrir Vesturlandi liggi straumurinn norður með landinu, og framhald af honum sé straumur sá, sem ég nefndi fyrir norðan og austan. Aftur gjöri ég ráð fyrir, að meginhluti flóastraumsins slái sér austur með landinu að sunnan og komi til vegar sunnanstraumi í hafinu milli Íslands og Noregs, en að af þessu leiði austanstraum norður í íshafinu, og norðurstraum suður með austurströnd Grænlands. Í stuttu máli: Ég ímynda mér, að kring um strendur íslands liggi fremur mjór hafstraumur eða hringsvif sólarsinnis, en að aftur sé í höfunum fjær landinu meginstraumur í öfuga stefnu, eða rangsælis. En hvort sem nú nokkuð er hæft í þessari getgátu minni eða ekki, þá mun það ætíð reynast mjög merkilegt atriði í veðurfræði Íslands, að þekkja nákvæmlega hafstraumana, því auk þess, sem þeir hafa yfirgnæfandi áhrif á hafísinn, sem öllum er kunnugt hversu mikið gjörir að verkum, til að spilla veðuráttufari á landi voru, þá hafa þeir líka í sjálfu sér beinlínis áhrif á loftslagið; þannig vita menn t.a.m. að einhver hin helsta orsök til þess, að loftslagið í Noregi er svo milt, í samanburði við önnur lönd á sömu breidd, er einmitt flóastraumurinn, sem liggur að landinu, og um straum þennan segir A. v. Humboldt, að menn verði að leita eftir upptökum hans og undirrót fyrir sunnan Góðrarvonarhöfða, þó hann fái ekki nafn sitt fyrri en hann kemur út úr Mexíkóflóanum (the gulf of Mexico) um Bahamasundið. Ég get þessa sem dæmis upp á það, að menn mega ekki vera of nærsýnir, þegar leita skal upp orsakir til veðuráttufarsins. Ég skal nú leitast við að svara með fám orðum því, sem ég get svarað af spurningunum í Íslendingi:

1. Hvað oft hafís hafi komið að Norðurlandi á þessari öld, get ég ekki í fljótu bragði komist eftir, en þetta má víst auðveldlega finna í ýmsum ritum, t.a.m. fyrir hin fyrstu 15 ár af öldinni í Tíðavísum séra Þórarins í Múla, síðan um nokkur ár í Klausturpóstinum, o.s.frv. Ég veit annars, að hér eru til gamlir menn, sem hafa haldið dagbækur í fjölda mörg ár, og mætti finna mikið í þeim um þetta efni, ef tíminn leyfði, en mörgum þykir líklegt, að ísaárin muni hafa verið nær tvöfalt fleiri en hin íslausu hér norðanlands.

2. Mikil reynsla þykir hér vera fyrir því, að ísinn reki trautt að Norðurlandi, svo miklu nemi, án þess vestan eða norðvestan átt hafi áður gengið um hríð á
þeim vetri.

3. Sannreynt er það, að bæði stormar og straumar ráða ferð íssins, og veitir ýmsum betur, eftir því hver öflugri er, en að jafnaði ráða straumarnir meiru, því bæði er miklu meiri hluti ísjakanna niðri í sjónum, og svo eru líka straumarnir stöðugri en vindarnir; það er því ýmist, að ísinn rekur fyrir straumi móti vindi, eða undan hvössum stormi móti straumnum, ef hann er ekki mikill, en í báðum þessum tilfellum rekur ísinn dræmt; leggist aftur stormur og straumur á eitt að reka ísinn, þá miðar honum furðanlega fljótt áfram. Það segir sig sjálft, að sé straumurinn vestan, en stormurinn norðan, þá rekur ísinn til norðausturs, meira eða minna skáhallt eftir því, hvort aflið er sterkara.

4. Og með því svona stendur oftast á, þegar ísinn rekur hér að á vetrum, þá er algengast, að hann komi úr norðvestri.

5. Ís sá, sem hér rekur að Norðurlandi, er ýmist flatur ís eða borgarís, og kemur mönnum ekki saman um, hvor muni algengari, en sjaldan koma hér ákaflega stórir jakar í samanburði við þá, sem stundum sjást við Grænland; þannig þykja það fádæmi, að fyrir 33 árum stóðu tveir jakar grunn á sjötugu djúpi norður og vestur af Siglunesi; urðu þeir þar eftir, þegar annar hafís fór um vorið, og sátu kyrrir fram yfir Mikjálsmessu [29.september]; var um sumarið dreginn mikill fiskur kring um jaka þessa, sem allur var blindur á öðru auganu. Jakar þeir, sem djúpt rista, eru líka furðu háir, og mun ekki fjærri sanni, að hæð þeirra upp úr sjónum sé viðlíka mörg fet, eins og þeir rista margra faðma djúpt, eða með öðrum orðum: að 1/7 af allri hæð jakanna sé ofansjávar; en engu að síður er þó sá hluti, sem í kafi er, miklu meiri en 6/7 að rúmmáli, því eðlilega snýr niður sá hlutinn, sem þyngstur er og mestur fyrirferðar, en rýrasti hlutinn upp.

6. Ekki virðist hvalagangan að landinu fara eftir því, hvort ís er nærri eða fjærri, heldur fer hún eingöngu eftir síldargöngunni, því hvalirnir fylgja síldinni eftir jafnt og stöðugt, eins og eðlilegt er. Það hefur reyndar oft borið við, að síld hefur hlaupið inn á firði, skömmu áður en hafís hefir rekið að, en ekki virðist þó síldargangan og ísrekið standa í neinu sambandi.

7. Það sýnist bæði fara eftir vöxtum hafíssins og stefnu straumanna, hvað lengi hann liggur við landið. Þegar ísinn er mjög mikill, fylgir honum meiri kuldi og frost, og frýs hann því fljótar saman, einkum inni á löngum og mjóum fjörðum; þá eiga líka vindarnir örðugra með að róta honum til. Sé aftur einungis lítið af ís, þá er hann á sífelldu reiki fyrir vindum og straumum, getur því ekki frosið saman, svo landvindarnir eiga hægra með að færa hann á burtu. Straumarnir gjöra annars, eins og áður er sagt, mest til að reka ísinn; en þess ber að gæta, að standi vindar lengi af sömu átt, þá hafa þeir mikil áhrif á straumana.

8. Af því reynsla þykir vera fyrir því, að ísinn komi varla, nema vestanátt hafi gengið áður til hafsins þann vetur, þá álíta menn, að ísinn komi frá Grænlandsóbyggðum; en eftir því sem vindar og straumar eru misstríðir, rekur ísinn fyrr eða seinna á vetrinum og fjær eða nær landinu austur eftir hafinu. Reki hann nærri landinu vegna norðanáttar eða annarra orsaka, kemur hann fyrst við Hornstrandir, en gangi landvindar, svo ísinn reki djúpt fyrir, verður hans oft fyrst vart við Langanes og Sléttu, og snúist þá í millibilinu veðurstaðan til norðausturs, getur í fljótu áliti virst, að ísinn komi úr þeirri átt.

9. Það má ráða af því, sem sagt er í næstu grein, að íslaust getur verið fyrir Norðurlandi, svo langt sem augað eygir, þó hafís sé kominn við Langanes og reki þaðan fyrir straumum suður með landinu, því fyrir Múlasýslunum er harður norðanstraumur, eins og ég gat um áður, og miklar straumrastir út af hverju nesi.

10. Það mun fara að mestu eftir vindstöðunni, hvort ísinn rekur nærri eða fjærri landi fyrir austan Langanes, en séu veður hæg og straumarnir einir ráði ferðum hans, ætla ég hann muni reka utarlega.

11. Það mun vera sjaldgæfara, en hér við Norðurland, að svo mikil hafþök verði af ís fyrir Múlasýslunum, að ekki sjái út fyrir hann af hæstu fjöllum,þó ber þetta við, en venjulega er ísinn minni fyrir sunnan Gerpi.

12. Bæði Norðurland og eins Múlasýslurnar losast fljótast við ísinn, þegar veður stendur skáhallt af landi, og um leið móti hafstraumnum, því þá rekur ísinn beint til hafs. Á Norðurlandi er því best suðaustanhvassviðri til að færa ísinn burt, en í Múlasýslunum sunnan- eða suðvestanveður.

13. Enginn þykist hafa tekið eftir nokkrum breytingum á norðurljósum, meðan hafísinn er landfastur.

14. Meðan ísinn er við landið, er sjórinn miklu kaldari en ella.

15. Ekki þykjast menn hafa tekið eftir því, að meira rigndi að sumarlaginu fyrir það, þó hafísinn væri skammt undan landi, heldur þykir þetta fara mest eftir veðurstöðunni, því þegar lengi gengur austan eða norðaustanátt á sumrin, þá er hér venjulega vætusamt; en meðan hafísinn er mjög nærri á vorin, þá eru oftast kuldanæðingar og næturfrost, en úrkoma lítil, svo jörðin getur ekki gróið.

16. Hið gamla máltæki, „að sjaldan sé mein að miðsvetrarís, né gagn að góuís“, á að vera komið af því, að reynsla þykir vera fyrir því, að komi ísinn mjög snemma á vetrinum, þá fari hann snemma burt, en síður ef hann komi ekki fyrr en seint á útmánuðum; þó bregst þessi reynsla oft. Gamall maður, sem man móðuhallærið, segir, að hafísinn hafi þá verið búinn að fylla alla firði á jólum, en hafi ekki rekið burt aftur fyrr en um hvítasunnu.

17. Almennt þykir vera kvillasamara á mönnum og skepnum, þegar hafís liggur við, og eru það á skepnunum einkum óþrif og lús, sem þeim er þá hættara við; þá þykir og hættara við, að kýr og ær láti fangi, og á ísavorum deyr jafnan fjöldi unglamba.

18. Tré þau, sem rekur í hafís, eru því nær undantekningar laust sívöl.

Lýkur hér að sinni umfjöllun hungurdiska um veður og tíð á árinu 1861. Fáeinar tölur eru í viðhenginu. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1861 (ekki margar)