Dálítið lúmskt

Snemma í nótt (aðfaranótt 25.maí) fer nokkuð snarpt háloftalægðardrag hratt yfir landið úr suðvestri. Því fylgir úrkomubakki sem sjá má á gervihnattamynd frá því kl.22 í kvöld (af vef Veðurstofunnar).

Eins og sjá má er hér um nokkuð háreista flóka að ræða - sennilega kembir ofan af klakkaflækjum í bakkanum - blika gekk hratt upp úr suðvestri séð frá Reykjavík í kvöld, gráblika sem þó er ekki eiginleg gráblika - sýndarblika? Það sem gerir bliku af þessu tagi lúmska er að miklu styttra er í það veður sem hún er að segja frá heldur en í frásögn venjulegrar bliku. Á árum áður þurftu menn að átta sig á þessu - því þó ekki sé neinn stormur á ferð er vindur í bakhlið bakkans samt hættulegur opnum bátum. 

Lítum á spá iga-harmonie-líkansins sem gildir kl.1 í nótt:

Hér má sjá að vindur er mjög hægur á sjó næst undan Reykjanesi - jafnvel logn á blettum. En óreglulegur jaðar á vindstreng er skammt suður undan. Þegar hann fer yfir vex vindur á örskotsstund upp í 10 til 13 m/s - getur verið afar óþægilegt fyrir smábáta, töluverð úrkoma verður svo um stund lendi menn að auki undir aðalklökkunum. - Líklega snjóar skamma stund á Hellisheiði þegar garðurinn fer þar hjá ekki svo löngu síðar en hér er sýnt. 

Það er skarpt lægðardrag á hraðferð í háloftunum sem „leyfir“ þetta.

Uppi í rúmlega 5 km hæð er vindurinn allt að 40 m/s. Lóðstreymi í éljaklökkunum getur gripið eitthvað af skriðþunganum niður í átt til jarðar og valdið hviðum sem eru nokkru sterkari en meðalvindurinn við sjávarmál. 

Eins og oft hefur verið minnst á á hungurdiskum áður hafa garðar af þessu tagi eða líku drepið fjölmarga forfeður okkar, bæði á sjó og landi. Einmitt ekki síst vegna þess hve stuttur tími líður á milli blikuppsláttar og þess að veðrið skelli á - sérstaka reynslu hefur þurft til að átta sig á muninum. 

En þéttbýlisbúar nútímans verða varla varir við - bara enn ein hryðjan í blautum maímánuði.

Smáviðbót - daginn eftir.

Ekki var þetta stórt í sniðum - en telst samt með.

Myndin sýnir hvað gerðist á Keflavíkurflugvelli. Hak kom í þrýstirita - loftvog fór snögglega að stíga þegar garðurinn gekk hjá. Vindátt snerist skyndilega úr 170 gráðum í 270 og vindhraði jókst úr tæpum 5 m/s í 10 m/s, vindhviða komst upp í 14,4 m/s. Úti á sjó gætu umskiptin hafa orðið enn snarpari. 

Af árinu 1885

Árið 1885 var hart. Meðalhiti í Reykjavík ekki nema 2,7 stig, 2,1 stig í Stykkishólmi og 1,2 á Akureyri. Á landsvísu reiknast meðalhiti í byggð 1,6 stig. - Þó var ekki mjög mikill hafís. Norðanáttir voru óvenjutíðar og hafa ráðið miklu um það hversu lágur hitinn varð. Framan af var mjög þurrt sunnanlands og vestan og í febrúar mældist úrkoman á Eyrarbakka ekki nema 1,2 mm og var innan við 10 mm bæði í Reykjavík og Stykkishólmi.

Aðeins einn mánuður ársins telst hlýr, það var janúar, allir aðrir mánuðir voru kaldir, febrúar og júní í flokki köldustu almanaksbræðra frá upphafi mælinga. 

Hitamælingar voru hvergi gerðar í efri byggðum norðaustanlands þetta ár. Lægsti hiti ársins mældist á Borðeyri 2.apríl, -22,3 stig, en sá hæsti á Hrísum í Eyjafirði 20.ágúst, 23,7 stig. Talsverð næturfrost voru víða um land snemma í júní, m.a. 5 nætur í röð í Reykjavík, 3. til 7. og tvo daga þar á eftir var hiti rétt ofan frostmarks. Aðfaranótt þess 6. fór lágmarkið niður í -2,4 stig sem er það lægsta nokkru sinni í júnímánuði. Þann 2.júlí mældist hámarkshiti dagsins í Reykjavík ekki nema 6,6 stig - það lægsta nokkru sinni í júlímánuði. Sömuleiðis fraus víða rétt fyrir miðjan ágúst og spillti mjög garðuppskeru. Frost mældist þá að vísu ekki í Reykjavík, en það hefur samt örugglega frosið illa víða í kringum bæinn því hiti fór niður í 1,4 stig þann 12. 

Það er sömuleiðis óvenjulegt að dagana 29.janúar til 4.mars var nánast samfellt frost í Reykjavík, það var aðeins þann 19.febrúar að hámarkið komst í +0,2 stig. 

Myndin sýnir hámarks- og lágmarkshita hvers dags í Reykjavík. Það var 20.ágúst sem hámarkið komst í 18,2 stig - það langhæsta á árinu. Þessi dagur sá eini sem flokkast sem hlýr í Reykjavík á öllu árinu og virðist hafa verið hlýr um land allt. Hann telst líka hlýr í Stykkishólmi og eins og áður sagði mældist þá líka hæsta hámark landsins allt árið. Daginn áður mældist hæsti hiti ársins á Akureyri. 

Fjölmörg dægurlágmarksmet standa enn í Reykjavík frá 1885, 20 alls. Ritstjóri hungurdiska telur 21 kaldan dag í Reykjavík og 17 í Stykkishólmi. 

Snjór sást óvenjuoft á jörð í Reykjavík þetta vor og framan af sumri. Ökklasnjór var þar á sumardaginn fyrsta [23.apríl] - hefur svosem gerst oftar. Þann 8.júní varð alhvítt seinni hluta nætur í Reykjavík og sömuleiðis varð alhvítt af éli skamma stund aðfaranótt 1.júlí. Morguninn eftir var Esjan alhvít niður fyrir miðjar hlíðar. 

Myndin sýnir loftþrýsting í Reykjavík frá degi til dags 1885. Árstíðasveiflan er óvenjulítið áberandi og lítið um að þrýstingur hafi farið niður fyrir 970 hPa. Ekki fór hann afbrigðilega hátt heldur. Við nánari athugun má sjá að sumarið var mjög tvískipt. Fyrri hlutann, frá því rétt fyrir miðjan júní og langt fram í júlí var hann óvenjulágur, en síðan óvenjuhár í ágúst. Mánaðarþrýstingurinn í ágúst er sá hæsti frá upphafi mælinga. 

Lægsti þrýstingur ársins mældist 961,4 hPa á Teigarhorni þann 4.janúar, en sá hæsti á Akureyri 16.október, 1041,2 hPa.

Fréttir frá Íslandi segja frá árferði:

Veðrátta var yfir höfuð í lakara meðallagi þetta ár. Þegar eftir nýár voru geysimiklar fannkomur og harðindi um allt land, og héldust þau lengi fram eftir. Á Suðurlandi var þó frost lítið, en stórviðri og umhleypingasamt framan af janúar og jarðbann algert, svo að þá var í austursýslunum þegar farið að skera af heyjum. Í vesturhlutanum og eins um Norðurland brá þó til hláku og hlýinda síðari hluta janúar, og kom þá víða upp góð jörð. Framan af febrúar var stórviðri mjög mikið sunnanlands; þannig urðu þá í Reykjavík um 8 menn veðurtepptir úti í póstskipinu á höfninni í 3 daga, og frost og ofsaleg norðanátt hélst út allan febrúar og fram í mars í vestursýslum Suðurlands, en jörð að kalla auð; síðan brá til útsynninga og svo landsynninga með nokkrum snjó, en eigi miklu frosti.

Seinast í apríl brá þar til hlýrrar vorveðráttu; þó féll ökklasnjór [í Reykjavík] á sumardaginn fyrsta. Í austursýslunum vóru ennþá meiri og stöðugri harðindi og stormar; þannig var slíkt sandrok á Rangárvöllum um hálfan mánuð framan af febrúar, að líkast var vorinu 1882; menn máttu þar þó illa við þeim harðindum eftir hina dæmafáu óveðráttu sumarið á undan, eins og sýndi sig. Á Vestfjörðum voru sífelldir norðanbyljir með fannkomum og frosti mjög miklu fram yfir sumarmál; þannig reið póstur í mars á ísum beina leið úr Ögri í Vatnsfjörð og þaðan aftur beint að Arngerðareyri (yfir Reykjarfjörð og Ísafjörð þveran). Sömuleiðis var Hvammsfjörður allur lagður þá, svo fara mátti á ís beint frá Dagverðarnesi í Stykkishólm, og sunnudaginn fyrstan í sumri var hann lagður hestís út undir eyjar, og þá (í apríl) fór póstur á ís yfir Álftafjörð og ísafjörð. Um páskana varð póstur að fara selflutning á sleðum með koffortin norður yfir Holtavörðuheiði, enda urðu vetrarharðindin norðanlands enn þá meiri úr því janúar lauk, heldur en sunnanlands, einkum í austursýslunum, eins og vant er. Fannfergjan varð þar svo mikil um langan tíma af vetrinum, einkum þó í febrúar, að elstu menn mundu eigi aðra eins, og bæir fóru víða í kaf; þó tóku snjókyngjurnar út yfir á Austurlandi; janúar var þó víða góður, en svo hlóð snjó niður í sífellu mestallan febrúar, og sökum þeirra dæmalausu snjóþyngsla, er þá komu, urðu þar tíð geysimikil snjóflóð, er gerðu ógurlegan skaða og manntjón, eins og síðar verður getið. Frost voru þó ekki eins sterk að sínu leyti (þó 10—18 R í Fljótsdalshéraði t.d. fyrstu dagana af mars).

Eftir þennan dæmalausa snjóavetur víðast um land tók við eitthvert kaldasta vor, svo að jörð leysti mjög seint alstaðar; voru sífelldir kuldanæðingar og náttfrost allt fram í júlí, og frostbyljir enda alloft á Vesturlandi, Norðurlandi og Austfjörðum; þar var fullkomið jarðbann í öllum sjávarsveitum frá því fyrir sunnan Mjóafjörð og norður fyrir Vopnafjörð af gömlum gaddi viku eftir fardaga, og á Vestfjörðum sumstaðar, t.a.m. á Snæfjallaströnd, voru tún undir fönn um sama leyti, og því fremur í norðursýslunum norðanlands. Fyrri hluta júlímánaðar (11 vikur af sumri) var allvíða enn þá ekki leyst af túnum á Austurlandi og frost og snjóar öðru hvoru allt til þess tíma, og eins í Þingeyjarsýslu og víðar nyrðra. Á Vesturlandi kól tún víða jafnóðum og af þeim leysti, og í júlíbyrjun var þar víða varla fært yfir fjallvegi öðruvísi en skaflajárnað, og sumstaðar enda ókleyft fyrir snjó og frosthríð. Þótt sumarið byrjaði þannig allstaðar í langseinasta lagi, þá varð það þó ekki slæmt þann litla tíma, er þess naut (ágústmánuð einn hér um bil).

Í lok júlímánaðar kom loksins alstaðar hagstæð sumarveðrátta, mild og þó þerrisöm víðasthvar; urðu þau umskipti snöggust víða norðanlands, og varð af því vatnagangur mikill, einkum í Skagafjarðar- og Eyjafjarðarsýslum, er snjó tók að leysa upp; urðu þar skaðar miklir af vatnavöxtum á engjum, er ár gengu yfir og báru leir á; þannig var um Eyjafjarðará, er aldrei í manna minnum hafði vaxið eins. Vegir spilltust, einkum á fjöllum, og braut þá af brú á Valagilsá og víðar.

Í ágústmánuði vóru þerrar og blíðviðri víðast um land, en með september tók veður að spillast; þá gengu rigningar miklar sumstaðar um Austurland um hálfan mánuð, og seinni hluta september fóru krapahryðjur og snjóar að koma víðast um land, svo að hey fennti, einkum þó á Norður- og Austurlandi. Haustið varð því eigi sem best; þó mátti það allgott heita á Suðurlandi, og þar héldust meðfram hlákur og hægviðri fram til nýárs; þó lagðist vetur snemma að, einkum á Austurlandi, og snjór var kominn víða allmikill snemma í nóvember. Bærileg tíð var þó yfir höfuð allt til nýárs.

Hafís gerði eigi sérlegt mein þetta ár; hann gerði vart við sig fyrir Vestfjörðum snemma í apríl, og var svo á slæðingi þar fram með og allmikill skammt undan landi fram eftir öllu sumri, enn þó ekki mjög mikið eða til stórbaga. Í maí varð strandferðaskipið að hverfa aftur á Reykjarfirði fyrir íshroða, og var hann þá á reki inn á Húnaflóa; þó hélst hann þar eigi lengi, og varð eigi landfastur við Norðurland, svo að hann tálmaði ekkert siglingum þangað.

Jarðskjálfti varð 25. janúar. Hans varð vart í Reykjavík lítið eitt og víðar um land, enn mest þó á Norðurlandi og Austurlandi, og stórkostlegastur varð hann í Kelduhverfi. Allur ís brotnaði af Jökulsá (í Axarfirði) frá sjó lengst upp á öræfi; hestar fældust, hús skekktust og hrundu, og margir hlutir skemmdust, og á 2 stöðum sást þar rjúka upp úr jörðu. Í Fljótsdalshéraði hafði áður orðið vart öskufalls, svo að fé varð kolótt í haga, og þar kom jarðskjálftinn úr vestri. [Rétt að taka fram að jarðskjálftar í Reykjavík sama dag voru ekki á sama tíma - og upptökin því trúlegast önnur]. 

Grasvöxtur varð almennt lítill, sem von var. Sláttur byrjaði því mjög seint, almennt ekki fyrr enn undir mánaðamótin júlí og ágúst, einkum norðan- og austanlands. Tún spruttu svo illa, að varla fékkst meira enn helmingur af þeim móts við meðalár og sumstaðar varla það, einkum á Vesturlandi. Engjar spruttu betur, enda voru þær að því fram til septemberbyrjunar; aflaðist úthey því næstum eins og í meðalári víðast hvar. Nýting varð allvíðast dágóð, þó hraktist hey nokkuð í rigningum víða upp á síðkastið, og sumstaðar urðu hey úti (t.a.m. um 100 hestar á Grenjaðarstöðum). Menn héldu slætti áfram svo lengi sem mögulegt var fyrir frosti og illviðrum, þannig var sumstaðar á austurlandi stör slegin á ís.

Fjárskaðar urðu talsverðir um veturinn sökum óveðranna, einkum á Vesturlandi; þannig fórst 120 fjár í á (Selá) frá Skjaldfönn á Langadalsströnd.

Slysfarir og skaðar urðu talsverðir og sumir á dæmalausan hátt, eins og hið voðalega snjóflóð á Seyðisfjarðaröldu 18.febrúar. Það kom kl.8 um morguninn úr fjalli þar rétt fyrir ofan kaupstaðinn; voru menn ekki almennt risnir úr rekkju; dimmdi svo yfir, þegar snjóflóðið féll, að sýnilegur munur varð á birtu í kaupstaðnum; sópaði flóðið 15 íveruhúsum að miklu leyti út á sjó eða skildi þau eftir mölbrotin í fjörunni auk fjölda úthúsa; urðu eitthvað um 80 menn fyrir flóðinu og létust þar af 24, en margir limlestust að auki; var hryllilegt að koma þar að: úr öllum áttum heyrðist óp og vein, og menn komu naktir alstaðar að um snjóinn.

Þann 31. varð maður frá Stóru-Ökrum í Blönduhlíð úti á heimleið af Sauðárkróki; hafði lagt drukkinn af stað. Í febr. varð Skaftfellingur einn úti í Skriðdal milli bæja, og í fyrstu viku góu fórst bátur úr fiskiróðri með 4 mönnum frá Hnífsdal við Ísafjörð, og 2 menn urðu úti milli bæja frá Hraundal á Langadalsströnd að Melgraseyri um sama leyti. 6. varð smali frá Draghálsi úti í Svínadal í Borgarfirði. 7. varð 15 vetra stúlka frá Bollastöðum í Flóa úti milli bæja; var að sækja mjólk. Í mars fórst bátur með 4 mönnum á leið frá Bjarneyjum til Stykkishólms. Í desember (4.) varð bóndi einn úti á Hrútafjarðarhálsi, og rétt fyrir jólin annar ungur bóndi, milli Keflavíkur og Grindavíkur, ölvaður, 15.fórst bátur með 3 mönnum á heimleið frá Mjóafirði til ísafjarðar.

Austri birti þann 18.febrúar 1886 yfirlit um tíðarfar ársins 1885, að sögn ritað af manni á Fljótsdalshéraði. Við nýtum okkur það og köllum „yfirlit Austra“ hér að neðan. Í lok þess segir: „Þetta ár má teljast eitt hið versta ár víðast hvar hér á Austurlandi“.

Janúar: Miklar fannkomur, harðindi talin viðloðandi, þó var fremur hlýtt. Síðasta vikan mildust. Skást tíð austanlands.

Yfirlit Austra: 

Janúarmánuður. Hlánaði af austri með nokkurri úrkomu í byrjun mánaðarins svo gott varð í högum, en spillti þegar þann 4. með áfrerum og hríðum einkum upp til lands sem héldust öðru hverju til hins 15., hlánaði þá nokkuð af vestri svo mátti heita gott i högum, þar til hinn 23. að hlánaði á ný, svo hagval var einkum niður til sveita, sem hélst til hins 30. og 31. að veður komst af norðaustri með miklu snjófalli. 

Fróði skrifar um tíð þann 30.janúar, en segir að auki frá jarðskjálfta sem fannst á Akureyri þann 25.janúar:

Póstur kom að vestan 24. þ.m. Af Suðurlandi er að frétta mikinn snjó, og jarðleysur fyrir fénað. Póstur sá er gengur milli Reykjavíkur og Staðar skildi eftir mikið af póstflutningnum hingað norður fyrir sunnan Holtavörðuheiði, svo ekkert kom hingað af Reykjavíkurblöðunum. Í Langholti í Borgarfirði hafði brunnið mikið af bænum.

Norðanfari birtir þann 14.mars bréf úr Seyðisfirði dagsett 30.janúar:

Það sem af er vetri hefir mátt heita sérlega hagstæð tíð, einkum fyrir landbóndann; nærri alltaf jarðir víðast einkum til Héraðs og í hinum snjóléttu fjörðum, enda öllum stöðum, því þó tekið hafi fyrir jörð, hefir það staðið mjög skamma stund, en fjarska hefir verið umhleypinga- og rosasamt. Hefir því verið óstöðugt sjóarúthald manna hér í Seyðisfirði. En ekki er það tíðin ein, heldur allt, sem virðist banna björg úr sjó hér.

Febrúar: Stórviðrasamt, óvenju eindregnar norðanáttir voru í mánuðinum og oft ofsaveður. Óvenjulegt fannfergi austan- og norðanlands, en mun minni snjór suðvestanlands. Mjög kalt.

Yfirlit Austra (18.2. 1886):

Febrúarmánuður. byrjaði með stórhríðum, feiknalegu snjófalli og jarðbönnum nærfellt á hverjum degi; hélst mánuðinn út. Kom þá svo mikill snjór að elstu menn mundu ei annan eins.

Ísafold segir frá illviðri í Reykjavík í frétt þann 4.:

Hér var vikuna sem leið mesta stórviðri á norðan, frá föstudegi [30.janúar] til þriðjudags [3.febrúar]; á laugardaginn einkum einhver hin mestu aftök, sem hér koma. Eitthvað 8 manns voru veðurtepptir í póstskipinu úti á höfninni í þrjá daga.

Þann 18.febrúar féll eitt mannskæðasta snjóflóð Íslandssögunnar á Seyðisfirði. Einhver  gagnorðasta samtímablaðafréttin af því birtist í Norðanfara 31.mars, höfð eftir bréfi sem ritað var á Seyðisfirði þann 3.mars - en frásagnir má allvíða finna sem greina nánar frá:

Hér hafa gengið stöðugar stórhríðar fast að því í 5 vikur og er meiri snjór fallinn á þessum tíma en elstu menn muna eftir. Seyðisfjörður hefir líka á mjög tilfinnanlegan  hátt fengið að kenna á afleiðingum snjókomunnar, því að allur miðhluti verslunarstaðarins er eyddur af snjóflóði.

Það var hinn 18 febr. um morguninn að afarmikið snjóflóð tók sig upp efst í fjalli því, er hér er fyrir ofan Ölduna og tók af 14 stærri og smærri íbúðarhús og 24 menn týndust i flóðinu, og er það nærri því furða að eigi fórust fleiri menn, því að í þessum húsum bjuggu um 90 manns og margt af því kvenfólk og börn; ... Af þeim 24 sem fórust eru aðeins 9 lík fundin ennþá. Auk framannefndra húsa, skemmdust 2 íbúðarhús mikið og fleiri geymsluhús og fiskiskúrar og bátar er farið með; eignatjónið er fjarska mikið því að mikið af þessu lenti í sjóinn, og hefir skolast burtu. Þetta snjóflóð tók hús, sem hingað til hefir verið álitið óhætt svo sem „Glasgow“, elsta húsið hér á Öldunni, sem, hefir staðið síðan fyrir 1850. Það er eigi ennþá séð fyrir, hvað mikið verður standandi af húsum hér á Öldunni því að öll út-Aldan er í veði og eru allir, bæði menn og málleysingjar flúnir þaðan hingað neðst, á Ölduna í þau fáu hús sem líklega er óhætt, en svo eru aftur sumir flúnir héðan út á Vestdalseyri. Meðal húsa þeirra sem fórust var „Hótel Ísland“ í annað sinn.

Hér utar í firðinum hefir snjóflóð tekið tvö fiskihús og úr Dalakjálka í Mjóafirði hefir frést að 2 bæir væru farnir, fólk komst af, en fénaðurinn drapst. Í Norðfirði hefir tekið af 2 bæi og eitthvað af mönnum farist, en eg hefi eigi fengið greinilegar fréttir þaðan. Víðar hefir eigi frést að ennþá.

Í Norðanfara þann 31.mars er frétt úr Norðfirði, höfð eftir Grímsstaðapósti:

Í sömu hríðunum og snjóflóðið hljóp á Seyðisfirði kvað annað snjóflóð hafa hlaupið i Norðfirði á bæinn Naustahvamm og þar farist inni 3 menn, 2 kýr, 30 kindur og eitt hross.

Austri birti þann 25.apríl nánari fréttir af Naustahvammsflóðinu - það féll rúmri viku eftir Seyðisfjarðarflóðið:

Í því hinu mikla áfelli er byrjaði síðast í janúar og stóð í fullan mánuð þannig að daglega snjóaði meira og minna urðu viðar skaðar af snjóflóðum en hér í Seyðisfirði. Þannig féll snjóflóð á Naustahvamm í Norðfirði kl.2 um nóttina til hins 26. febrúar og tók af 2 býli hjá ekkjum 2 er þar bjuggu. Þegar er flóðið féll varð vart við það af mönnum er bjuggu þar í öðrum kofum. Sendu þeir þegar um nóttina á næstu bæi til að safna mönnum. Var þá tekið að grafa upp fólkið og fundust allir lifandi á öðrum bænum 4 að tölu eftir að hafa legið 7 stundir í snjónum. Á hinum bænum fundust 2 börn lifandi, en örend var gömul kona og 2 börn á 4. og 1. ári. Móðir barnanna var ekki heima þegar flóðið féll. Á báðum býlunum brotnuðu nær því öll bæjarhús og eitthvað af úthýsum. Matbjörg eyddist öll, 1 kýr og hestur auk nokkurra sauðkinda fórst. Talsvert tapaðist af heyi, flest innanstokks ónýttist og yfirhöfuð varð skaðinn mikill og sártilfinnanlegur þar sem bláfátækir áttu í hlut.

Í sama áfellinu féll snjóflóð á Stærri-Dali í Dalakjálka í Mjóafirði. Braut það niður fjárhús með 40 til 50 kindum, tók af heystakka og flutti allt fram í sjó. Í Mjóafirði braut og snjóflóð niður stórt norskt síldarveiðahús og allstórt fiskihús. Á Úlfsstöðum í Loðmundarfirði féll í sömu ótíðinni flóð á sauðahús. Tók heyin af, niður við tóftarveggi en húsin sjálf sakaði ekki. „Austri" hefur áður sagt frá hinu mikla snjóflóði á Fjarðaröldu, og þeim skemmdum er það olli, en honum hefur gleymst að geta þess að um sömu mundir tók snjóflóð 2 fiskihús í Selstaðavik svo og fiskihjalla milli Eyrar og Öldu. Og í sambandi við hina miklu skaða, er víðsvegar hafa orðið af snjóflóðum, má geta þess að allvíða hér í Seyðisfirði hafa hjallar skekkst og sligast og bátar skemmst undir hinum afarþykka og þunga snjó.

Úr Dölum er skrifað 18.febrúar og birt í Ísafold þann 4.mars:

Hér eru einlægt hríðarmoldir dag eftir dag núna að kalla samfleytt í 3 vikur.

Fróði segir þann 20.febrúar - dagsetur fréttina á Akureyri þann 18.:

Í þrjár vikur samfleytt hefir verið hríð og dimmviðri. Veður hefir verið af norðaustri, mikill snjór hefir fallið að vonum. Frést hefir að í byrjun þessara illviðra hafi maður orðið úti milli Sauðárkróks og Sauðár í Skagafirði. Nokkuð af smáum hákarli hefir aflast fyrirfarandi daga upp um ís hér á höfninni.

Þann 14.mars er í Norðanfara bréf úr Axarfirði, dagsett 21.febrúar, þar sem segir m.a. frá miklum jarðskjálfta þann 25.janúar:

Það er lítið að frétta héðan, nema hríðar miklar síðan viku af þorra, og er afarmikill snjór kominn hér niður í Norður-Þingeyjarsýslunni. Þó hefir ávallt verið heldur frostalitið (mest -11°R) og stundum næstum frostalaust. Jarðskjálfti kom hér óvanalega mikill og langur fyrsta sunnudag í þorra kl.10:45 f.m. og stóð hann hér um 5 mín. Varð mest af honum neðan til á Kelduhverfi (á Vatnsbæjunum) og hrundu þar hús og löskuðust allmikið; síðan verður hér jarðskjálfta vart á hverjum degi má heita, en þeir eru nú litlir. Hvergi spyrst til, að annarstaðar hafi skaði orðið af honum.

Frá jarðskjálftanum segir líka í öðru bréfi í Norðanfara 31.mars, það er dagsett í Axarfirði 10.mars:

25. janúar kom hér allharður jarðskjálfti, jörðin gekk í bylgjum, svo fólk gat ekki á fótum staðið, mynduðust víða gjár og sprungur og vall upp vatn og sandur, hús skekktust og jafnvel hröpuðu, sumstaðar hefir að líkindum orðið mikið jarðrask og skemmdir á engjum, og vitnast það ekki fullkomlega fyrr enn í sumar. Kippur þessi var mestur hér í Kelduhverfi og Axarfirði.

Fram kemur í Norðanfara þann 20.mars að skjálftans hafi einnig orðið vart austur í Norðfirði og þar töldu menn sig verða varir við öskuryk á fé. 

Í Austra, 18.apríl er bréf úr Þistilfirði dagsett 19.febrúar. Þar er fjallað um jarðskjálftann mikla:

Sunnudaginn hinn 25.[janúar] um hádegisbilið gjörði hér um sveitir afarmikinn jarðskjálfta. Kippurinn var í það sinn aðeins einn, en mun hafa varað um fulla mínútu, allt lék á reiðiskjálfi, hús hristust svo, að brakaði í hverju tré og allt sem lauslegt var skrölti til; ilát sem stóðu naumt á hillum eða hirslum duttu ofan, víða hrundi úr veggjum, einkum þó þeim sem hrörlegir voru. Í kirkjunni á Svalbarði í Þistilfirði hrundi altaristaflan, sem fest var upp a 4 krókum, niður og brotnaði; efri krókarnir er að vísu voru nokkuð veikir, höfðu brotnað um þvert. Hestar fældust sem úti voru. Fé hrökk saman í haga. Menn sem voru á ferð eða gangi úti fundu glöggt hvernig jörðin gekk í öldum undir fótum þeirra. Smásprungur komu víða í jörð, svell og hjarn.

Langmestur varð jarðskjálfti þessi í Kelduhverfi og mestar afleiðingar hans. Allur ís brotnaði af Jökulsá frá sjó lengst upp á öræfi, hús skekktust, matur skemmdist. Ný gjá myndaðist eitthvað í miðju hverfinu, að sögn nálægt Grásíðu, varasöm yfirferðar; á tveim stöðum sást þar rjúka upp úr jörðu. Er vonandi að Keldhverfingar lýsi þessum
náttúruumbrotum hjá sér nákvæmlega í dagblöðunum. Annarstaðar hefur ekki jarðskjálfti þessi valdið stórskemmdum eða tjóni, það frést hefur. Hér austan Axarfjarðarheiðar fóru miklir dynkir og skruðningar rétt á undan honum, sem virtust koma úr suðvestri, eins og líka hristingurinn virtist vera frá vestri til austurs.

Bréfið heldur svo áfram og lýsir tíð - fyrst í janúarlok en síðan í febrúar:

Vetrartíðin var hér um sveitir hin æskilegasta allt til janúarloka, þá skipti um. 26. f.m. daginn næsta eftir jarðskjálftann gjörði molludrífu mikla, sem varaði aðeins 3 klukkutíma. Svo aftur stillt og bjart veður til 29., en að kveldi þess dags var loftsútlit skuggalegt. Hinn 30. var skollin á norðaustan kafaldshríð; hafa síðan staðið yfir stórkafalds norðan- og norðaustanhríðar í samfleytta 19 daga, aðeins tvisvar dálítil upprof hinn 4. og 13. þ.m. þó engin veruleg uppbirta fyrr en i dag. Eru því hin mestu kyngi fallin af snjó um þessar sveitir. Frost hafa mátt teljast væg i samanburði við veðurofsann og fannfergið; merki sjást engin til þess að hafís sé í nánd og eigi hefur orðið vart við trjáreka. Margir eru hér á þeirri trú að jarðskjálftinn mikli hafi verið fyrirboði þessarar miklu tíðarumbreytingar, þó að þorvaldur Thoroddsen efist um það í Andvara, að jarðskjálfti geti staðið í nokkru sambandi við tíðarumskipti. Svo virðist þó oftar hafa átt sér stað.

Í sama tölublaði Austra er einnig bréf af Fljótsdalshéraði dagsett 3.mars:

Frá nýári og fram undir janúarmánaðarlok mátti heita öndvegistíð og góðir hagar fyrir sauðfé og hross; síðan brá til norðaustanáttar með ákafri snjókomu og stormi, sem hélst í samfleyttar 3 vikur úrtakalaust, snerist hann þá meir til austurs og snjóaði þá meira um allan efri hluta Héraðsins, og nú síðustu 4 dagana (3.mars) hefur verið bjart veður og kyrrt af norðvestri með 10-18 gráða frosti (á R), en áður í veðrunum var mjög frostlítið (frá 0-6°R). Á þessum tíma hefur fallið svo mikill snjór um Hérað og Jökuldal, að valla eru dæmi til annars eins á jafnstuttum tíma og því haglaust að kalla, það sem til hefur frést, og líklega eins um alla Austfjörðu, þó kvað hafa snjóað minna fyrir sunnan Berufjarðarskarð.

Dagana fyrir 25. janúar bar á öskufalli um efra hluta Fljótsdalshéraðs, og varð fé víða kolótt í haganum, enda sást vottur þess á snjó, en eigi á jörð. Þennan sama dag varð
hér allharður jarðskjálfti úr vestri og fylgdi allhörð reiðarduna, svo hross fældust t.d. á nesjunum i Fljótsdal. Seint í veðrunum varð unglingspiltur, Páll nokkur Hallsson. Skaftfellingur, úti í Skriðdal milli bæja; hann var til heimilis í Flögu.

Norðanfari segir þann 24.febrúar frá snjóþyngslum á Akureyri og í grennd:

Í meir en 3 vikur, að 2 dögum fráskildum, sem hríðar-upprof var, hafa hér fyrir norðan Yxnadalsheiði dag og nótt, verið sífelld norðanhvassviður með mikilli snjókomu og aðfenni, svo að sum hús hér í bænum eru nær því komin í kaf, hvað þá í snjóþungum sveitum. Hvorugur póstanna, að austan eða vestan eru enn komnir hingað. Síðan illviðrin byrjuðu hefir varla orðið á sjó komið og því aflalaust af síld og fiski, en venju framar aflast hér upp um ís á pollinum ...

Ísafold segir af Rangárvöllum þann 4.mars (eftir bréfi dagsettu þann 24.febrúar):

Eftir hina ágætu hálfsmánaðarhláku í janúar frysti aftur og rauk í norðanbálviður 27.jan . Var þá í Landssveit og á Rangárvöllum slíkt sandrok um hálfan mánuð, til ll.febrúar, að líkast var sandkastinu vorið 1882. Ekki ber enn á veiki í skepnum af sandinum, því allir gáfu inni, en jarðir nokkrar fóru svo í kaf við það í sveitum þessum og aðrar skemmdust svo, sem áður voru óskemmdar, að óumflýjanlegt virðist að láta meta þær upp að nýju fyrir þing. Norðanáttin er enn mjög köld og sendin. Allvíða er farið að tala um heyskort, ofan á það sem skorið var í vetur.

Í Norðanfara 31.mars er bréf frá Blönduósi dagsett 24.febrúar:

Veturinn hefir verið góður, en þó mjög stormasamur þangað til um mánaðamótin, þá skipti um, og síðan hafa verið hér látlausar hríðar oft með óstandandi ofveðrum og í dag þegar loksins birti upp sést hafísinn, kominn inn með öllum Ströndum, allt inn að Reykjafirði. Svo fréttist í morgun að talsverður íshroði væri kominn að Skaganum ...

Suðri birtir bréf úr Skaftafellssýslu 19.mars - klakinn var að hluta til afleiðingar austurhlaups Kúðafljóts haustið áður:

Að austan (úr Skaftafellssýslu) er oss skrifað 2. þ.m.: Veturinn hefur mönnum þótt harður yfir höfuð það sem af honum er, en þó langverstur, á sléttlendinu, svo sem í Meðallandi, því par er klaki og ís nær því yfir allt og þar sem jörð gæti sest, þá er hún þakin foksandi, sem bar á í hinu langvinna norðanveðri á þorranum. Þannig hafa jarðir í Meðallandi og Landbroti skemmst svo, að margar jarðir eru skemmdar að þriðjung á túni, slægjum og högum.

Eg verð að nefna helstu orsakirnar til þess, að Meðallendingar eru svo verr en aðrir á vegi staddir. þeirra engi er allt mýrlendi og gátu þeir því ekki í rosunum í sumar heyjað á aðalengi sínu; þar á ofan bættist að í fyrstu byljunum í vetur hljóp Kúðafljót austur um allt Útmeðalland, svo flýja varð með fénað úr sumum húsum; síðan lagði íshellu yfir alla jörð, svo jörð kemur þar ekki upp fyrr en langvinn þíðviðri og vorblíða kemur. Nú er allstaðar hagleysi fyrir fádæmilegan snjó.

Mars: Umhleypingasöm og vond tíð.

Yfirlit Austra:

Marsmánuður. Fyrstu dagana bjartviðri á vestan með 18—20° frosti, oftast bjartviðri til þess 12. og 13. að leysing kom og nokkur jörð, eftir það vestan og norðvestan oftast með miklu frosti þar til hinn 25. að brá til útsynninga með nokkurri snjókomu; 29. og 30. norðvestan bjartviðri; 31. norðvestan él með miklum stormi.

Þann 31.mars birti Norðanfari frétt úr Vopnafirði og af Jökuldal (ódagsetta):

Úr Vopnafirði sjálfum er hið sama að frétta, sem annarstaðar, [...] svo mikill gaddur að engir þykjast muna jafnstórkostlegan. Sumstaðar eru fjárhúsin farin að brotna inn undan snjóþyngslunum, því þar sem lítil mannaráð eru, anna því ekki litlir kraftar að moka burt slíkum ósköpum; það hefir t.d. frést að á Jökuldal væru menn farnir að reka niður 6-8 álna langar spítur ofan á mænir fjárhúsanna til að fínna þau.

Norðanfari birti 17.apríl bréf úr Strandasýslu dagsett 20.mars:

Tíðin hefir verið nokkuð stórkostleg í vetur hér um pláss þó út yfir tæki hinn hvíldarlausi norðanvindur á þorranum, sem mátti heila að stæði með jöfnu ofsaveðri i 3 vikur, en frost var aldrei hér meira við sjóinn en 10° á Reaumur, en sjókuldinn var mikill, þá lagði Kollafjörð allan út fyrir Nesjabæi, og árfreðar urðu þar víða yfir 2 mannhæðir; í þeim stormi varð víða rekavart, en gat óvíða komist að vegna kraps og fjar[ða]freðanna. Síðan norðanveðrinu slotaði, hefir tíðin verið óstöðug en ekki stórgerð. Víðast hér er góð jarðsnöp þegar á hana gefur. 

Apríl: Umhleypingasamt, en hláka og hlýindi síðustu vikuna.

Yfirlit Austra:

Aprílmánuður. Bjartviðri á vestan fyrstu dagana, leysing nokkur hinn 4.; austan og norðaustan öðru hverju með nokkurri snjókomu til hins 12., þá bjartviðri á vestan. Hinn 15. útsynningur sem hélst af og til til hins 20., þá norðaustan með nokkurri snjókomu til hins 26., þá austan leysingar með regni það eftir var mánaðarins.

Ísafold hrósar tíð syðra þann 15.apríl:

Blíðviðri hér síðan á páskum [5.apríl]. Þá mun og hafa komið batinn annarstaðar um land, að því er frekast hefir spurst með póstum, eftir einhvern hinn mesta snjóavetur í manna minnum. Ekki varð hestum komið við; norður yfir Holtavörðuheiði um páskana og varð póstur að fara selflutning á sleðum með koffortin norður yfir, í 3-4 ferðum, með því að ekki fékkst mannafli til að koma þeim í einu lagi. Við hafís hvergi vart.

Norðanfari birtir 22.maí bréf af Melrakkasléttu dagsett 2.maí:

Veðuráttan fremur stirð og mikill snjór ennþá, þó hefur hann talsvert tekið þessa síðustu daga, því það hefur verið frostlaust og austan þokur. Hafís sást héðan fyrst 21 mars en hvarf aftur; síðan kom hann aftur 21.apríl og varð þá landfastur, en ekki er það sem sést annað en hroði, sem aðeins fyllir víkur og voga hér nálægt en íslaust fyrir utan, vonast menn ekki eftir neinu af ísnum í þetta sinn, enda kæmi það sér betur.

Maí: Óhagstæð og köld tíð. Skárra sums staðar í skjóli fjalla syðra.

Yfirlit Austra:

Maímánuður. Austlægur með kulda og þoku til hins 5., þá norðaustanhríðar til hins 10., svo vestan og sólbráð annað slagið til hins 21.að vestanleysing kom. Eftir það norðaustan með snjókomu nokkurri öðru hverju, til hins 28., þá þoka á austan en úrkomulítið út mánuðinn.

Austri segir þann 12.maí (nokkuð stytt hér):

Tíðarfar hér eystra eins og líka allstaðar þar sem vér höfum til frétt er einlagt mjög kalt, og þiðnar litið hinn afarmikli gaddur sem niður kom í mánaðarhríðunum i vetur. Er í mörgum sveitum, bæði á Úthéraði og Fjörðum næstum alveg jarðlaust enn, þótt hálfur mánuður sé af sumri. Upphérað er þó orðið autt fyrir löngu, enda er það altítt að þar sé að mestu snjólaust þótt á Úthéraði og Fjörðum sé haglaust.

Hin kalda þokufulla veðrátta, sem nú er búin að standa um langan tíma, svo að sólar hefur ekki notið virðist benda á að hafís hljóti að vera nálægur. Þó er hreinn sjór út af Langanesi, þar sem ísinn átti að vera landfastur, eins og sagt er i 5. tbl. „Austra". en sú frétt var höfð eftir norskum skipstjóra, er hingað kom á skipi er sneri aftur við nesið af því hann þóttist sjá ís. Líklega hafa það verið Geirlaugarsjónir. Á Eyjafirði var þegar póstur fór þaðan allur pollurinn lagður ísi; kaupskipin komust ekki inn á leguna og var því öllum vörunum ekið úr þeim á sleðum í land.

Þann 22. maí birti Norðanfari bréf frá Seyðisfirði - í því eru hugleiðingar vegna snjóflóðsins mikla sem við skulum líta á:

Seint tekur upp af húsarústunum hér af Öldunni, þó eru alltaf að finnast ýmislegir munir, en margt af því er skemmt og sumt eyðilagt alveg. Enn hafa eigi fundist 2 börn, þó mikið hafi verið leitað, og heppnasta, má telja þá, sem dóu í flóðinu hjá þeim sem náðust teygðir og limlestir, en því betur eru þeir fáir. Það er víst kvenmaður einn, sem missti foreldra sína, er fór verst, og lítur út fyrir að hún verði aldrei jafngóð.  Það er annars hryggilegt að vita til þess, að menn skuli með fávisku sinni hafa bakað sér allan þennan ófagnað. Eða hvað var það annað en skammsýni að flytja búsið eftir fyrra flóðið 1882, um nokkra faðma, og hugsa sér að snjóflóð gæti ómögulega fallið öðruvísi en þá. Barnaskólahúsið átti líka að setjast á það svæði, sem síðasta flóð gekk yfir og munaði einungis einu atkvæði á fundi sem haldinn var, það var sett á annan stað neðar, annars hefði það nú farið.

Verst er þó af öllu að þetta skuli enn sitja fast í höfðum á mönnum, að tanginn eða neðri hluti kaupstaðarstæðisins, sé óhultur fyrir snjóflóðum, enn það er öðru nær en svo sé að margra manna áliti hér. Efri hluti kaupstaðarins, þar sem hinar norsku sölubúðir standa, og Liverpool, er þaðan af síður óhultur. Sumir af þeim sem fengu hús sín skemmd í flóðinu og að mestu eyðilögð, tala um að reisa þau við aftur á sama stað, en heyrst hefir að sýslumaður hafi bannað það. Tveir hafa flutt hús sín alveg burt af Öldunni, þau stóðu skammt frá Liverpool og má vera að fleiri gjöri það, sem búa þar ofan til. Gísli Jónsson gullsmiður ók húsi sínu í heilu lagi ofan á tangann, og ætlar hann að láta þar fyrirberast. Þar skammt frá, er einnig verið að reisa nýtt hús. svo á því sést, að menn þykjast þar úr allri hættu fyrir snjóflóðum, þó sumir séu á hinu gagnstæða.

Júní: Mjög óhagstæð og köld tíð. Kyrkingur í gróðri.

Yfirlit Austra:

Júnímánuður byrjaði með norðaustan hríðum og mikilli snjókomu, var landstæður þann 7., af vestri og suðvestri til hins 18., þá austan og norðaustan til hins 21., svo vestan og suðvestan, var þá eigi úthagi betur gróinn í 9. viku sumars en að það gæti kallast sauðgróður. Þann 24. norðaustan krapahríð með stormviðri, eftir það nokkuð hvassir vestanvindar mánuðinn á enda.

Jónas Jónassen segir frá í Ísafold 10.. 17. og 24.júní, heldur aum sumartíð:

[10.] Þessa vikuna hefir haldist sama norðanáttin með sífelldum kulda og náttfrosti; aðfaranóttina h. 8. gjörði hér alhvítt seinni part nætur og haglhryðjur voru um morguninn; Esjan var alhvít, rétt eins og um hávetur. Í dag [9.] bjart sólskinsveður, logn hér, norðan til djúpanna. Loftþyngdarmælir stendur hátt.

[17.] Um kveldið hinn 9. gekk veður til landsunnanáttar og hefir verið við sömu átt þessa viku, oftast hvass og með mikilli úrkomu dag og nótt, einkum var úrhellisrigning kveldið 13. Við og við hefir hann gengið í vestur-útnorður með haglhryðjum; kalsi hefir verið mikill í loftinu. Í dag landsunnan hvass með regni.

[24.] Alla vikuna hefir hann verið við norðanátt, oftast hægur og bjartur, 21. gekk hann til landssuðurs með regni; aðfaranótt h. 22. snjóaði í Esjuna og var hér hvass fyrri part dags á vestan útnorðan, logn að kveldi. Í dag 23, norðvestan, hvass, dimmur; ýrði regn úr lofti stutta stund fyrri part dags.

Ísafold segir frá tíð í pistli þann 24.júní:

Þetta vor hefir verið eitthvert hið harðasta, er dæmi eru til, víðast um land. Megnustu kuldar fram yfir fardaga og gjörsamlegt gróðurleysi; frostbyljir öðru hvoru, einkum fyrir norðan og á Austfjörðum. Þar, á Austfjörðum, var viku eftir fardaga fullkomið jarðbann í öllum sjávarsveitum frá því fyrir sunnan Mjóafjörð og norður fyrir Vopnafjörð, og það af gömlum gaddi; sást varla á dökkan díl. Mundu fáir trúa slíkum firnum. Á Vestfjörðum sumstaðar, t.d. á Snæfjallaströnd og víðar, voru tún undir fönn um sama leyti. Mundi eflaust hafa orðið kolfellir af fénaði um meiri hluta lands, hefði almenningur ekki verið óvenjuvel undir veturinn búinn víðast, nema á Suðurlandi, en þar kom vorbatinn fyrr en annarstaðar og þó seint og síður en eigi vel.

Í Norðanfara 10.júlí er bréf úr Bjarnarnesi í Austur-Skaftafellssýslu dagsett þann 6. sama mánaðar - á trúlega að vera 6.júní. Blaðið hætti að koma út í lok ágúst). Í bréfinu úr Hornafirði segir m.a.: „Tíðin hefir verið frábærlega köld og stormasöm og aldrei komið votur dropi úr lofti í allt vor, en stöku sinnum hrotið snjókorn í fjöllum, enda verða kýr ekki út látnar hjá þeim, sem geta gefið þeim, en flestir eru alveg heylausir og verða að gjöra sér að góðu að beita þeim þó ekkert sé grasið, og lygnutjarnir allagðar með ís á hverjum morgni, fyrir utan norðan og norðaustan storma, sem stöðugt hefir minnt á, síðan í fyrstu viku þorra, að til þeirra brá. Hér í sveit var sjaldan haglaust í vetur, hefði verið hægt vegna sífelldra storma og snjóbylja, að nota þá, en í nærsveitunum Mýrum og Lóni, voru stöðugar hagleysur lengstum í vetur, og komu hingað töluverðu af hrossum og sauðfénaði, einkum af Mýrunum“.  

Bréfið úr Grímsey - dagsett 14.júlí (á trúlega að vera 14.júní - fyrsta frostlausa nótt júnímánaðar í eynni var þann 9. - lágmarkshiti var -4 stig bæði þann 4. og 5. Ekkert frost mældist þar í júlí, en fjóra daga er þá snjókomu getið):

Veturinn hefur verið veðrasamur í meira lagi, aldrei gefið á sjó, frost stígið hæst, 16°, en þar neðan undir 11-13 og nú allt að þessu 4-5° á hverjum morgni og í fæstum orðum að segja, hefur það verið einhver sá versti vetur. Árna á Sandvík, varð ónýtur í vor bjargpartur sem heitir Fótur og liggur norðan á eynni, en er nú sem Klakastólpi til að líta, fyrir þetta tapar hann þar öllum fugli og eggjum ...

Júlí: Mjög köld og óhagstæð tíð fram eftir mánuðinum, en þá brá til betra, óvenju síðbúin leysingaflóð urðu víða norðanlands.

Yfirlit Austra:

Júlímánuður. Fyrstu dagana kaldur á norðan og norðvestan., þann 4. krapaél norðaustan og snjóaði í fjöll, svo vestan til hins 8. þá norðaustan og austan með kulda til hins 23., komst hann þá suðvestan. Um þetta leyti munu flestir hafa byrjað slátt, þótt lítill væri grasvöxtur 13 vikur af sumri. Suðvestan og vestan þurrkar héldust það eftir var mánaðarins.

Jónas segir frá þann 8.júlí - enn sami kuldinn:

Þessa vikuna hefir verið óstöðugt, hlaupið úr einni átt í aðra, og má segja, að óvenjulegur kuldi sé í loftinu; [Þann] 1. gjörði hér alhvítt skömmu fyrir miðnætti af hagléljum og sama átti sér stað að morgni daginn eftir; þá varð Esjan alhvít niður til miðs rétt sem um hávetur; njóti eigi sólarinnar er hitamælir óðara kominn niður í 5-6 stig á daginn. Í dag 7. hægur á landsunnan dimmur og væta í lofti; mikil úrkoma síðan í gær.

Fróði birtir 10.ágúst bréf úr Patreksfirði dagsett 27.júlí:

Hér lítur almennt út fyrir hið stakasta grasleysi, Svo sem engir eru enn farnir að slá. Fremur var aflalítið á vorinu helst sökum mikilla ógæfta. Það er næstum eintómur steinbítur, sem aflast hefir. Þilskipin hafa aflað dável. Útlit með ástæður almennings framvegis er hið langversta sem nokkru sinni hefir verið. Vorkuldarnir og þurrkarnir hafa dregið úr öllum grasvexti. Frost um nætur var jafnvel fram í þennan mánuð og snjór í fjöll. Óþiðinn snjór enn í dag í giljum á túnum. Mörg þeirra kalin. Úthagar nú fyrst að grænka, eins engjar.

Norðanfari greinir þann 1.ágúst frá batnandi tíð nyrðra:

Í næstliðnar 3 vikur hefir hér nyrðra verið æskileg veðurátta, oftar sunnanátt með hlýindum og stöku sinnum úrkomur, hitinn á daginn í forsælunni orðið mestur 14-16 stig, en á nóttunni 8-11 á R. Vatnavextir hafa því orðið fjarska miklir. Grasvextinum hefir farið furðu mikið fram. 

Þann 8.heldur Norðanfari áfram:

Vatnavextir hafa víða hér norðanlands verið dæmafáir í þessum næstliðna mánuði, einkum þann 28., vegna hinnar miklu fannfergju, sem þá var enn eftir á fjöllum, afréttum  og sumstaðar í byggð, svo að allar stærri ár, sem renna eftir héruðum og margar þverár urðu svo vatnsmiklar að þær flóðu yfir bakka sína, svo víða spilltust slægjulönd og enda bithagi; brýr brotnuðu af þverám og fyrirhleðslugarðar ónýttust, víða hlupu og fram skriður, vegir spilltust, og er þjóðvegurinn yfir Yxnadalsheiði nú sagður illfær. Á Stóruvöllum í Bárðardal hefir skriða hlaupið úr fjallinu og tekið þar part af túninu.

Ágúst: Þurrkar og blíðviðri víðast hvar á landinu.

Yfirlit Austra:

Ágústmánuður. Vestan hægviðri og sólskin til hins 6. þá austan, síðan norðaustan kraparegn í byggð en snjór á fjöllum, svo mikill að nær því var umbrot fyrir hesta. Þann 12. kom veður norðan og norðvestan með stormi öðru hverju til hins 16., svo vestan og og suðvestan. til 22., þá suðlægur með regni til hins 24., svo norðvestan hægviðri til 28., eftir það vestan þerrir.

Fróði birtir 10.október bréf úr Austur-Skaftafellsýslu og Patreksfirði dagsett snemma í september:

[Austur-Skaftafellssýslu 8.september] Tíðin hagfelld, svo að segja úrkomulaus síðan um mánaðamót júlí og ágúst nema nú 3 daga rigning og óveður. Valllendi sprottið með minna móti, en mýrar í meðallagi. Góð nýting á því sem fengist hefur af heyi.

[Patreksfirði 4.september] Tíðin hefir verið góð og stillt um tíma, en lítill þerrir svo fólk á mikið hey úti víða. Töður eru jafnvel eigi allstaðar innkomnar. Óhætt mun að segja, að þær verði helmingi til þriðjungi minni, en í meðalári. Engjar eru víða í langsneggsta lagi. Ameríkanskt heilagfiskisskip strandaði við Barðaströnd er sagt að hafi haft 150,000 pund af heilagfiski.

September: Rigningasamt, einkum austanlands.

Yfirlit Austra:

Septembermánuður byrjaði með suðvestan hægviðri og skúradrögum til hins 4., þá austan af og til með mikilli úrkomu og hvassviðri til hins 16., birti þá upp af norðri og norðvestri með nokkru snjófalli til fjalla, héldust hreinviðri til hins 19. að hann komst austan á ný, mátti heita að óþurrkar héldust stöðugt til 28. að mánuðurinn enti með vestan þurrkum.

Austri segir 22.september frá heyskapartíð og fleiru:

Jafnvel þótt hin afarkalda vortíð héldist stöðugt langt fram eftir sumri, svo að snjóa leysti sumstaðar af túnum ekki fyrr en í júlímánuði, varð þó grasvöxtur á túnum í sumum sveitum ekki afleitur. Og þar sem svo seint tók að gróa, hélt útengi áfram að vaxa allt fram að septembermánaðarbyrjun. Var þá nær því allstaðar hér austanlands, þar sem vér höfum frétt til, engi orðið í meðallagi og víða í besta lagi. Gátu menn því vænst, þótt heyskapur yrði byrjaður með seinasta móti í Múlasýslum, almennt um 15. sumarhelgi, að heyföng kynnu á endanum að verða í meðallagi, ef þerrisamt yrði, og tíð góð langt fram á haust.

En þar sem með september brá til óþurrka og nú hefur að undanförnu allt til 17. þ.m. stöðugt rignt um 2 vikur i fjörðum og á Úthéraði, svo engjar hafa víða fyllst af vatni, en áður var votengi jafnvel í blautara lagi, þó er útlit fyrir að heyafli verði víða með langminnsta móti. Rigningagusa sú sem nú er nýafstaðin gerði mönnum mikinn skaða ekki einungis það er til heyskaparins kom, heldur og það er fisk snerti. Fyrir rigningarnar höfðu margir þvegið mikið út af fiski, sem úr þessu er litlar líkur til að þorni, svo að verslunarvara verði úr, enda hafa þegar margir saltað hann aftur niður. Og var þó mörgum áríðandi skuldanna vegna, að geta sem fyrst komið fiski sínum til kaupmanna. Af Norðurlandi var að frétta með síðasta póstskipi dágóðan grasvöxt, en bæði á Suðurlandi og Vesturlandi þótti mjög illa vaxið, og var þar útlit hið ískyggilegasta, þar sem bæði sjór og land hefur brugðist þar.

Fróði birtir 27.nóvember bréf úr Árnessýslu dagsett 25.september:

Framan af sumrinu voru þurrkar og kuldar til júnímánaðarloka, þá gerði rigningarkafla um nokkra daga, og þá fyrst mátti telja að bithagi kæmi á jörðu; en svo þornaði aftur og kólnaði og kom kyrkingur í allan grasvöxt nema votengi, þau spruttu allvel. Sláttur byrjaði ekki fyrr en um mánaðamótin (júlí-ágúst), fyrr voru tún ekki sláandi; varð þó helmings töðubrestur að jafnaði. Um túnasláttinn var vætusamt og hirtust töður víða nokkuð illa; hefir hitnað í þeim til skemmda. En þá fór útjörð helst að spretta og mun engjaheyskapur í meðallagi, eða nærfellt það í hinum láglendari sveitum. Enda þornaði aftur, svo votengi notaðist að góðum mun. Þó rigndi allmikið í byrjun september svo það fór í vatn aftur.

Í efri og þurrlendari sveitum er heyskapur svo rýr að menn muna eigi slíkt nema ef vera skyldi sumarið 1881, því þá var fádæma grasbrestur; en þó ekki meiri en nú. Þá var aftur nýting á öllu heyi hin ágætasta en nú var hún talsvert misbrestasöm; þá áttu og flestir meiri eða minni fyrningar frá fyrra ári, enn varla nokkur nú. Kál- og kartöflugarðar hafa einnig almennt brugðist; bæði fór það saman með öðru grasleysi og svo reið það baggamuninn að grimmdarfrost gerði tvær nætur saman 12. og 13.ágúst; þá dó allt kartöflugras út, og kál hefir heldur ekki þroskast síðan, fyrr enn nú næstliðna viku litið eitt því nú hefir verið væta og hlýtt veður.

Október: Bærileg tíð. Kalt norðaustanlands.

Yfirlit Austra:

Októbermánuður. Norðaustanstormur og hríðarbyljir til hins 12., fenntu þá og skemmdust mjög hey manna. Hægviðri á norðaustan og vestan þar til hlánaði af suðvestri þann 15., komu þá vestan hreinviðri til 20., þá norðaustan með snjóéljum af og til. 26. austan með kulda regni til 30.; þá suðlægur með úrkomu nokkurri síðustu daga mánaðarins.

Austri birtir 7.nóvember bréf úr Hornafirði dagsett 22.október (stytt hér):

Tíðarfarið á þessu útlíðanda sumri hefur verið gott síðan í júlímánuði því að þá brá til blíðviðra og stillingar, og hefur það haldist til þessa, nema snemma í þessum mánuði kom nokkuð kuldakast, og þá snjóaði nokkuð i fjöll, en mjög lítið á sléttu, en svo hafa nú aftur verið blíðviðri síðan. Grasvöxtur var fremur lítill hér í sumar, einkum voru tún mjög illa sprottin, svo að víða kom þriðjungi minna af þeim en i meðalári. Útengi var líka heldur illa sprottið, en það var að vaxa lengi fram eftir sumri, svo að það varð að lokum um það í meðallagi. En af því að tíðin var svo einstaklega hagfelld um heyjatímann, varð heyskapur almennt undir það í meðallagi. 

Nóvember: Bærileg tíð, nokkur snjór austanlands.

Yfirlit Austra:

Nóvembermánuður. Nærfellt stöðugt austan og norðaustan með krapableytum og áfrerum, stundum mikilli snjókomu og jarðbönnum til hins 14., hlánaði á uppsveitum og í Vopnafirði en ekki á Úthéraði þann 16., þann 17. norðan stormviðri með snjókomu, héldust norður og norðaustur með nokkurri snjókomu til 22., þá vestlægur með frosti nokkru til 25., eftir það austan með miklu regni út mánuðinn, kom þá upp nokkur jörð á Úthéraði.

Austri segir frá tíð og fleiru þann 7. og 28.nóvember:

[7.] Veturinn byrjar heldur harðindalega, á fjöll og heiðar er komið mesta fannkyngi og mun viðast til fjalla vera mjög vont til jarðar. Í byggðum er víðast alautt enn, að fráteknu föli er liggur yfir allt. Sem stendur er gott til haga í sveitum. En hláni ekki, lítur þó út fyrir harðindi. Föstudaginn 30. [október] fórst norsk smáskúta tilheyrandi Hansen kaupmanni á Seyðisfirði, í ofsaveðri úti fyrir Mjóafirði; skútunni var kollsiglt. Menn komust allir af, nema kvenmaður einn, að nafni Ragnheiður Ingimundardóttir; var undir þiljum niðri er skipinu hvolfdi. Hinir mennirnir komust í skipsbátinn.

[28.] Seyðisfirði 27. nóvember. Tíðarfar hefur um tíma verið bærilegt og allstillt, snjó þann er kom snemma í þessum mánuði, tók víða aftur að miklu leyti í byggð; þó er í sumum sveitum, einkum Úthéraði sagt vont til jarðar fyrir sakir storku, og útlit fyrir að jarðlaust verði, ef þar bætir snjó á áður en betur hlánar. 17. þ.m. var ofsa norðanveður hér i Seyðisfirði, bátur og 1 skúr fauk en skemmdust þó ekki mikið. Sama daginn var mesta ólátaveður í Jökulsárhlið sem þar er svo títt af þeirri átt, reif upp viða jarðveg þótt jörð væri frosin, og olli það miklum skemmdum á jörðu það er til útbeitar kemur. Kindur hrakti á stöku stöðum til dauðs. Og fremst i Tungunni á Stórabakka, þar sem norðanveðrin eru engu minni en i Hlíðinni, rotaðist maður er var að ganga við fé; fannst hann meðvitundarlaus úti en raknaði þó aftur við er búið var að flytja hann heim.

Þann 6.janúar 1886 birti Ísafold nokkur haustbréf utan af landi. Tíðar er þar stuttlega getið:

[Barðastrandarsýslu vestanverðri 17.nóvember]: „Hausttíð góð. ... Svo er heyskortur hér mikill eftir sumarið að menn eru nú almennt að fella af fénaði sínum þess vegna“. [Ísafirði 2.desember]: „Tíð í betra lagi til lands, lömb enn óvíða komin á gjöf“. [Húnavatnssýslu 4.desember]: „Tíðarfar gott hér um slóðir til landsins, en ekkert fæst úr sjó“. [Suður-Múlasýslu 11.nóvember]: „Tíðarfar í haust og það sem af er vetri fremur óstöðugt, en þó oftast hægviðri. Nú síðast snjóa- og úrfellasamt. Illt yfir fjöll fyrir póstana, verða að bera allt á bakinu, því ekki verður hesti komið við“. 

Suðri segir 31.desember fréttir af stjörnuhrapi. Þessi drífa sást víða um lönd, er fræg og lesa má um hana í fróðleikspistlum á netinu. Hún sást líka í Reykjavík, en þar var skýjað að miklu leyti og bar minna á:

Óvenjulegt stjörnuhrap. Frá Ísafirði er oss skrifað: Að kvöldi hins 26. og 27. [nóvember] var hér svo mikið stjörnuhrap um allt loftið, að mestu furðu gegndi, einkum síðara kvöldið; loftið var allt í einu leiftri og stjörnuglampinn svo bjartur, að björt rák var lengi eftir hrapið á loftinu í 10—15 sekúndur. Mest bar á þessu kl. 6-7 en hélt þó áfram til kl. 9, að loft þykknaði af landnorðan stormi með regni.

Desember: Tíð var talin allgóð - en umhleypingasamt var.

Yfirlit Austra:

Desembermánuður. Gerði krapastorku svo jarðillt varð og norðaustan hríðar til hins 6. Þá vestlægt og síðan norðaustlægt veður. Hinn 10. sunnan þíðviðri, svo áfreri norðaustan með snjókomu öðru hverju til hins 17., þá suðvestan leysing i 3 daga svo gott varð í högum, skiptust á útsynningar og suðaustan leysing og stormur á mis til hins 26., voru þá á lofti marglit ský nærfellt á hverjum degi með fegurstu regnbogalitum. Þann 26. var leysing með ofviðri á vestan, svo vatn og skara reif sem lausamjöll. Síðan norðvestan og norðaustan hríðar með miklu frosti til hins 30. Þá norðvestan stilling, og hinn 31. norðanveður með stormi og snjókomu.

Austri segir frá tíð 31.desember:

Seyðisfirði 28. desember. Tíðarfar hefur verið óstöðugt, en mjög milt, sjaldan komið mikil frost það sem af er vetrinum. Fyrir jólin voru stórmiklar hlákur af suðvestri, 10 stiga hiti á Réaumur 2 daga í senn. Byggðir eru nú viða næstum sumarauðar og til fjalla hefur snjórinn þynnst mikið. Í sumum sveitum t.d. á Upphéraði og Fjörðum gengur allt fé og hestar enn úti og hefur því ekkert enn verið gefið. Á Úthéraði var orðið hart áður en hlánaði fyrir jólin, hestar víðast komnir í hús og magrir orðnir, og allvíða farið að gefa fullorðnu fé til nokkurra muna.

Þjóðólfur segir þann 1.janúar 1886:

Tíðarfar er alltaf óstöðugt. Vikuna, sem leið, voru hlákur með sunnan- og útsunnanhvassviðri. Á sunnudagsnóttina [27.desember] frysti og kom dálítill snjór. Á mánudaginn var norðanstormur með talsverðu frosti (10°). Á miðvikudagsnóttina [30.] hlánaði aftur. Ofan úr sveitunum að frétta bestu jörð fyrir fénað.

Þann 8.janúar birti Þjóðólfur bréf úr Borgarfirði, dagsett 24.desember:

Það, sem af er vetrinum tíðast landátt; snjór lítill og sjaldan staðið viku lengur. Rigningar miklar. Frost mest mánudaginn 7. þ. m. 12°R. Fullorðnu fé eigi gefið enn; en lömb viðast tekin í fyrstu viku jólaföstu. Nær snjólaust nú. Verslun engin. Tveir kaupmenn (nýir) farið um koll. Lítur út fyrir bjargarskort og bágindi. 

Þann 5. febrúar birti Austri bréf frá Akureyri dagsett 8.janúar - þar segir um tíð fyrir áramót - og glitskýjasýn: 

Seinnihluta desembermánaðar mátti heita hér heldur góð tíð, oft þíður en var þó nokkuð óstillt. Í ofsaveðri 19. des. fauk hér bátur og braut í spón. Daginn eftir fannst í svonefndum Oddeyrarós vogmeri, og náðist hún lifandi, en þess vita menn engin dæmi áður, því hana rekur ætíð dauða og þó heldur sjaldan, og má því heita fágætur fiskur, og veit enginn hvar hún hefst við að jafnaði. Frá miðjum desember og allt að þessum tíma, og þó einkum rétt fyrir jólin, var oft einkennilega fagur litur á suðurloftinu, og þá mest á morgnana kl. 8-10. Skýin voru með regnbogalitum og öllum fegurstu lithreytingum, er hugsast geta. Tóku þessir litir sífelldum breytingum, dofnuðu á einum stað og skírðust á öðrum. Flestir er sáu sögðust aldrei hafa séð fegurri lit á loftinu. Loftið hefur alltaf verið mjög þrungið af vatni, og mun það vera orsök loftbreytinga þessara.

Lýkur hér að segja frá hinu erfiða ári 1885. - Í viðhenginu má finna ýmsar tölur - hitameðaltöl úrkomumagn og fleira.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1885

Ámóta staða - en þó heldur hlýrri

Landsynningsskotið í dag (þriðjudag 22.maí) var nokkuð snarpt og úrkoma mikil víða um landið sunnan- og vestanvert. Útlit er fyrir áframhaldandi úrkomutíð á þeim slóðum. Næstu lægðir verða þó varla jafnöflugar og þær síðustu tvær, ( - en engu að síður). 

Norðurhvelsspá evrópureiknimiðstöðvarinnar gildir síðdegis á fimmtudag og eru jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins heildregnar - því þéttari sem þær eru því stríðari er vindurinn í fletinum. Litir sýna þykktina, því meiri sem hún er því hlýrra er loft í neðri hluta veðrahvolfs. Sjá má lægðarbylgju yfir landinu á gildistíma kortsins - og síðan þá næstu við Nýfundnaland. Sú á að valda töluverðri rigningu hér á landi á föstudag-laugardag. Að sögn fylgja fleiri í kjölfarið. 

Þó heildarfyrirferð kalda loftsins minnki áberandi með hverri vikunni er það samt þaulsetið. Skipting á milli hlýja og kalda loftsins er nokkuð „eðlileg“ á þessu korti. Kalt loft er yfir þeim svæðum þar sem undirlagið er kalt - og hlýtt þar sem undirlagið er hlýtt. Staðan er því stöðugri en stundum áður - hlýindin yfir Evrópu þurrka yfirborð jarðar og auðvelda þar með þaulsetu hlýrrar hæðar. Snjórinn yfir Labrador og kaldur sjór þar austurundan kæla loftið og búa lægðardraginu kalda frekari framtíð. 

Við sjáum að sérlega hlýtt er yfir Skandinavíu. Þar má sjá að þykktin er meiri en 5580 metrar þar sem mest er - gerist vart betra hér á landi um hásumar. 

En það kemur samt trúlega að því að þessi staða riðlast. Langtímaspár eru stöðugt að gera því skóna að Skandinavíuhæðin hrökkvi til vesturs í áföngum - það myndi bæta veðurlag og hita hér umtalsvert (líka austanlands þar sem tíð hefur þó talist góð í maímánuði). 

Hins vegar hafa þessar spár ekki ræst hingað til og engin vissa fyrir því að þær muni gera það í framtíðinni. Svo er sá leiði möguleiki alltaf fyrir hendi að hæðin renni of langt til vesturs fari hún á skrið á annað borð. Við viljum varla að hún fari alveg vestur fyrir Grænland því sú staða færir okkur kaldasta loft norðurhvels á fáeinum dögum. 

Skammt öfganna á milli - háloftavindar fjörugir. 

Af árinu 1807

Ekki eru upplýsingar um tíðarfar ársins 1807 mjög ítarlegar, en harðindaár virðist það hafa verið - sérstaklega norðanlands. Samantektir byggja mjög á tíðarvísum þeirra Þórarins Jónssonar í Múla og Jóns Hjaltalín sem og árbókum Jóns Espólín sýslumanns í Skagafirði. Við nána athugun kemur hins vegar í ljós að tíðarvísurnar eru mjög almennar og Jón sýslumaður er nokkuð þungorður um tíðina. Björn á Brandstöðum er vægari í orðalagi - Þorvaldur Thoroddsen virðist ekki hafa séð þann annál og ekki vitnar hann heldur í bréf Geirs biskups Vídalín - sem síðar voru notuð í Annál Reykjavíkur. 

Fleiri upplýsingar eru fyrir hendi, dagbækur Jóns á Möðrufelli, illlæsilegar að vanda (ritstjóra hungurdiska) og (stopular) mælingar Sveins Pálssonar í Kotmúla í Fljótshlíð. Í september hófust svo samfelldar mælingar danska strandmælingaflokksins á Akureyri. Fleiri hitamælar voru í landinu, en ekkert hefur fundist skráð. Ein tala þó nefnd, -26°R (=-32,5°C) á mæli Séra Péturs Péturssonar á Miklabæ í Skagafirði. Ekki er útilokað að frost hafi í raun orðið svo mikið þar - en dagsetningar er ekki getið.

Áætlanir um meðalhita sem gerðar hafa verið út frá mælingunum í Kotmúla og á Akureyri segja okkur að árið hafi verið kalt - giskað á 2,7 stig í Reykjavík. Sé eitthvað vit í því er þetta eitt af köldustu árum þar um slóðir - ívið kaldara en 1979. Febrúar var sérlega kaldur. Einhverjar upplýsingar eru til um að hafís hafi truflað siglingar verulega við Norður- og Austurland þetta sumar. Þorvaldur Thoroddsen segir t.d. að von Scheel sem var einn strandmælingamannanna hafi ekki komist til Akureyrar fyrr en 22. september, eftir 3 vikna hrakninga í þoku og ís undan Norðausturlandi - og 6 vikna ferð frá Kaupmannahöfn. 

Við lítum fyrst á samantekt séra Péturs í Grímsey í annál 19.aldar. Takið eftir því að Pétur efast um frásögn Espólín af Akureyrarferð Grímseyinga.  

Annáll nítjándu aldar:

Frá nýári var allgóð tíð til kyndilmessu [2.febrúar], svo hörð til miðgóu. Kom þá góð hláka, en kólnaði brátt aftur. Var mest frost á Miklabæ í Blönduhlíð, 26°R, en einu stigi minna í Hofsós. Vorið var kalt og hafþök af ís í kringum land allt, nema Faxafjörð (svo) að nokkru leyti. Var þar þó svo mikill lagís að eigi varð róið. Fyrir norðan land sá enginn út yfir hafísinn af háfjöllum, og Espólín segir að Grímseyingar hafi komið á honum inn á Akureyri, en þó er mjög ólíklegt að nokkur hafi dirfst að áræða slíkt. Sumarið var mjög kalt og gróðurlaust öndvert, tók af nautajörð í Skagafirði í júlí. Síðan varð óveðrasamt og hríðar, er verst þótti gegna og varð nýting hin bágasta norðanlands. Seint í ágúst og snemma í september lagði að með frosti og fjúki, og því meir sem norðar kom. Urðu þá fjárskaðar miklir; bæði voru heyin lítil og ill nyrðra, en fyrir suðaustan var nýting allgóð. Síðan var haustveðrátta bærileg, en þó norðlæg og köld, og stórhríð um allraheilagramessu [1.nóvember], þó létti brátt af aftur, en gekk á með umhleypingum allt til ársloka. 

Þenna vetur rak mergð mikla af dauðum svartfugli milli Langaness og Hrútafjarðar og hrönnum fannst hann dauður suður um fjöll og heiðar. Líks fugladauða er getið árið 1327 og aftur 1797. 

Þvínæst förum við yfir það sem Espólín hefur að segja um árið - og er ekkert að draga úr. Eins og sjá má er annálssamantektin að mestu fengin frá honum. Athyglisvert er það sem hann segir um vestanáttina - ef rétt er. 

X. Kap. Sá vetur var stríður ok harður, með miklum hörkum, og var mælt frostið at Miklabæ í Blönduhlíð 26 tröppur, eftir hitamæli Réaumurs, en einni tröppu minna í Hofsós; þar var þá Jakob Havstein faktor; voru hafísar svo miklir, at enginn mundi þá slíka, og komu þeir helst með vestan átt, þeirri er löngum hafði við haldist, síðan snjóaveturinn mikla, er þá var kallaður, og verið hafði þá fyrir 5 sumrum [1802]; var hafþök fyrir norðan og vestan og austan land, og svo fyrir sunnan, nema nokkuð af Faxafirði var autt; voru þar svo miklir lagnaðarísar, að ekki varð róið, en fyrir norðan land sá enginn út fyrir ísinn af háfjöllum, og komu Grímseyingar á honum í land, og inn á Akureyri, og sögðu hafþök fyrir utan Grímsey; lítt var þó gagn að honum, nema það, at höfrungar nokkrir voru drepnir á Eyjafirði, og var illt at bjarga sér um vorið, komust og eigi skip að landinu. (s 8).

Var vor hart og gjörði felli mikinn á peningum í Múlasýslu, hlífði það eitt við felli í Norðurlandi, at menn höfðu miklu skammtlegar sett á en fyrrum; og voru þessi ár hingað til engu betri syðra en nyrðra, en héðan af tók að skipta um það og harðna æ miklu meir norðanlands. (s 8).

XIII. Kap. Mjög var þá illt sumar, kalt og gróðurlaust öndvert, og tók af nautjörð í Skagafirði í Julio, en síðan voru jafnan óvedur og gjörði hríðir þá verst gegndi, og hin versta var nýting norðanlands, þangað til er seint í Augusto og öndverðum Septembri lagði að með frostum og fjúkum, og því verra sem norður kom, urðu þar stórir fjárskaðar, og bæði lítil og ill heyin; en fyrir suðaustan land var allgóð nýting; stigu þá æ jafnan vörur Dana á samt í verði, en ei hinar íslensku. (s 10).

XIV. Kap. Frá miðjum septembermánuði voru ýmist regn eða snjóar með frostum, og leit þá út til hinna mestu harðinda í öllum sveitum fyrir norðan land, urðu sumir sauðlausir þegar um haustið, en margir felldu kýr til helminga, og þó enginn meir en þurfti. Á því hausti rak upp 147 hnýðinga eða marsvín á Þingeyrasandi, og höfðu margir menn gagn af í Húnavatnsþingi. (s 11). XV. Kap. Var þá öndverður vetur þegar eigi góður, en menn undirbúnir hið versta, spurðist það úr Þingeyjarþingi, að þangað var komið margt umferðarfólk austan að. (s 13).

Myndin sýnir kvöldhitamælingar Sveins Pálssonar í Kotmúla í Fljótshlíð (grátt) og mælingar strandmælingamanna á Akureyri (rautt) - einnig kvöldhiti. Í janúar er hitinn sitt hvoru megin frostmarks. Frosthörkur eru með köflum í febrúar - en í lok mars virðist sem gert hafi nokkuð eindregna hláku. Lítið hefur verið um hlý sumarkvöld fyrr en í ágúst, en að vísu eru mælingarnar mjög gisnar yfir sumarið og segja kannski ekki svo mikið. Upplýsingar eru samfelldar frá 1.september og þá daga sem athugað er á báðum stöðum ber tölum ekki illa saman, töluverð frost síðari hluta nóvember og síðan hláku um miðjan desember, en mikil frost undir áramótin. 

Í veðurdagbók Sveins er getið um næturfrost 11., 12. og 13.ágúst og aftur þann 23., 26. og 27. Flóð segir hann hafa orðið í ám í hlákunni um 10.desember. 

Við skulum athuga hvernig Brandstaðaannál ber saman við þetta: 

Á nýársdag ofsaveður og rigning mikil, svo alveg tók upp fönnina. Eftir það góð tíð og jörð auð til 16. jan. að snjóakafli varð til 28. jan., en eftir þetta var óstöðugt með köföldum og blotum og sterkum frostum á milli, einkum fyrstu vikur góu hörkur og hreinviðri, þó meðfram góðir dagar nokkrir. Sunnudag annan í góu yfirtaksveður og hláka mikil, svo vel tók upp svellalögin; eftir það góðviðri; aftur landnyrðingur og bitur frost á auðri jörð síðustu viku góu.

Hér skulum við taka sérstaklega eftir því að talað er um hörkur og hreinviðri fyrstu viku góu - síðan ofsaveður og loks góða hláku í framhaldi af því í sennilega hálfan mánuð - svo aftur frost. 

Þá með einmánuði góð vortíð, svo vinna mátti á túnum, þó snjó legði á í miðjan einmánuð, sem hélst um 10 daga. Á vetrinum var alls 3 vikna jarðleysi og þar að auki 15 innistöður. Útigönguhross góð voru ei tekin inn allvíða, en allmargir hýstu þau lengi og borga þau oft fóðrið með áburðinum, sem þanninn fæst af ónýtu moðrusli og úrgangi frá fé og kúm. Lagnaðarís og hafís lá mikill við Norðurland.

Einmánaðartíðina góðu sjáum við á hitamælingum Sveins - og líka kastið í miðjum þeim mánuði sem Björn segir hafa staðið í 10 daga, e.t.v. eitthvað skemur syðra, hjá Sveini. 

Vorið var stillt og þurrt, en oft næturfrost. Greri seint, svo fyrst í fardögum spratt lauf á hrísi og var sífellt kalsaveður til útsveita. Í júlí næturfrost og smáhret. Alltaf rigningarlaust um vorið, en oft þokur og varð nú grasbrestur mikill á túni og harðlendi, en hálsa og flóaland betra. Sláttur byrjaði í 14. viku sumars. Varð nú taða á óræktartúnum hálfu minni en undanfarin 2 ár. Fylgdu nú þokur og þerrileysi, er hélst til 11. ágúst og eftir það nýting allgóð, þó rekjusamt.

Með september gerði eitthvert mesta hret. Varð í lágsveitum ei hrært við heyi 4 daga, en i uppsveitum varð hagleysa þann tíma og kýr inni í viku. Var þar víða lokið heyskap og sumstaðar tók ei upp af heyi, er var með brekku eða í gili og varð á útsveitum heyleysisneyð, en þar á móti hálsaheyskapur fremra í meðallagi. Eftir seinni göngur var að venju kauptíð og fjártaka í annað sinn í Höfða. Gerði þar þá hríð mikla, fönn og storku, svo fólk tók út þraut mikla. Nokkrir luku ferð sinni af um göngurnar, en í (s54) þeim gaf vel. Eftir jafndægur varð ekki gert að torfverkum vegna frosta. Þó var veður stillt, norðlægt og snjólítið neðra til allraheilagramessu.

Í nóvember voru snjóar, þó ei miklir og oft hörkur. Þar á milli blotar, er gengu hart á jörð og áfreða og hagleysi til fjallabyggða. Hrakaði fé mjög, þó ei væri gefið, því lítil voru heyin. 9. des. kom bati góður og 15. góð hláka, er varaði til jóla. Tók þá að nokkru snjó, er kom til fjalla á slætti. Eftir jólin mikið frost og hríð ytra. Var þá ákomið hallæri og komu sumir þar ám í fóður fram til dalanna, en dalamenn bjuggu að allmiklum heyfyrningum. Í framsveitum var velmegun allgóð. (s55)

 

Björn og mælingar eru sammála um desemberhlákuna - og síðan hörkuna í árslokin. 

Myndin sýnir loftþrýsting í Kotmúla og á Akureyri. Geta verður þess að loftvog Sveins (rauður ferill) var illa kvörðuð - en ætti samt að sýna breytileika frá degi til dags allvel, sem og tímabil þegar þrýstingur var óvenjuhár eða lágur. Ekki er mikið af lágum loftþrýstingi í athugunum og verulegur háþrýstingur var ekki algengur heldur ef undan er skilin góan. Þá hefur mikið háþrýstisvæði verið í námunda við landið (hreinviðri og hörkur, en síðan góð tíð). 

Syðra skrifar Geir Vídalín biskup. Hann segir meðal annars frá lagnaðarísum við Reykjavík. Þeir eru trúlega órækt merki um mikla frosthörku í nokkra daga að minnsta kosti. Annars er lítið vitað um skilyrði til myndunar ísalaga á þessum slóðum (full ástæða er til að velta vöngum yfir því - en verður ekki gert hér):

Reykjavík 17-4 1807: Með nýári gjörði góðan bata, en veður spilltist aftur seint í janúar. Rak þá niður svo mikinn snjó fyrir austan fjall, að varla var komist milli næstu bæja. Tók þar og víðast fyrir jarðir, en hér um kring voru alltaf snöp nokkur, en gaf sjaldan að standa á. Frost voru þá bæði hörð og langvinn, svo lagði alla firði, og af Valhúsinu sást hvergi í auðan sjó. Riðu menn þá og runnu alla firði innanverða þvers og langs. Þessi veðurátt varðaði allt fram að jafndægrum, þá kom æskilegur bati, og hefur það góða veður varað allt til fyrir skemmstu. Nú eru aftur komin frost og kuldar. Á þorra kom svo mikill hafís norðanlands, að nálega fyllt hverja vík. ...

(s71) Verði ekki vorið því harðara, er hér ekkert peningatjón að óttast sunnanlands, og víst er, að markir munu fyrna hey til muna. Ekki get eg kallað þennan vetur þann harðasta, en víst hefur hann verið í harðara lagi. En það er satt að miklu skiptir, hvernig vorið verður. Í norður parti Strandasýslu, Þingeyjar- og Múlasýslum var mesta vætusumar [1806], svo í Krossvík voru ekki alhirt tún um Mikjálsmessu [haustið 1806]. ... En Múlasýslumenn hafa flestir oftraust á guði, þegar þeir eru búnir að koma fé upp. Vetur var þar harður, allt fram yfir jól, og mjög óttast eg, að menn hafi misst eða missi þar stórum fé, hafi veðurátt hagað sér þar eins og hér. (s72)

Skemmtileg athugsemd hjá biskupi um bændur í Múlasýslum (varla hann eigi við sýslumennina sjálfa[. 

Um haustið skrifar Geir og lofar sumarið í Reykjavík:

Reykjavík 14-9 1807: Veðurátt hagstæð og nýting góð á heyjum, svo eg held hér verði heyskapur í meðallagi, þó grasvöxturinn væri eigi stór. ... Fyrir norðan land hefur sumarið verði óþurrkasamt og þar hjá mikið grasleysi, en miklu betra í Múlasýslu. (s86)

Tíðarvísur Þórarins og Jóns eru oft skýrari í veðurlýsingum en þetta ár. Hér að neðan er að finna aðeins úrval úr bálkunum. 

Ritstjóri hungurdiska þykist helst lesa í dagbókum Jóns á Möðrufelli - til viðbótar því sem að ofan er nefnt að fyrsta vika ársins hafi þar verið stillt og góð, en síðan hafi orðið harðara. Jarðir hafi þó verið sæmilegar bæði í janúar og framan af febrúar. Sá mánuður hafi þó verið með grimmilega frostamikill. Maí hafi verið mjög kaldur og bágur og júní þurr en andkaldur mjög. Frosta er þá getið seint í mánuðinum. September var stórlega harður nema fyrsta vikan. Snjó hafi tekið upp í desember. Hafísþök hafi verið dæmalaus á árinu. 

Brot úr tíðavísum Þórarins Jónssonar í Múla í Suður-Þingeyjarsýslu 1807:

Fannar-hökli fast á hlóð,
fjánum ók til bana;
Herklædd jökli storðin stóð,
stormar skóku hana.

Sjórinn flestum mjög til meins,
meður krafa slökum,
norðan, vestan, austan eins,
undir hafís þökum.

Ísa þök um ufsa beð
ollu stærstum föllum;
auða vök gat enginn séð
af þeim hæstu fjöllum.

Storma rosa stór við él
stakt þó reynast megi,
að átta frosið hafi' í hel
hestar á einum degi,

Ísa mikil lög um lá
loksins gliðna fóru;
sextán vikur sumars þá
síðst afliðnar vóru.

Sjaldan hlýtt, en fjúkafar,
fjalla niður af brúnum,
greri lítt og grátlegt var
grasleysið á túnum.

Hér í sveit við höfgan slátt
hófust baggar stærri,
kulda-bleytur þungar þrátt,
en þerrir daga færri.

Tíðum virtist töpuð stoð
tíman stutta þenna;
túnin hirt en töðumoð
tók heim flutt að brenna.

Horfði kviku fullt til falls
í fóður pressum stumri
þegar vikur átján alls
af vóru þessu sumri.

Fyrri tíða fáleg regn
fólki kvíða jóku,
en snjóhríða áköf megn
yfir síðast tóku.

Byggð um víða bundin ei
búið að slá og raka
urðu síðast úti hey
undir bláum klaka.

Síðan koma fréttir af eldgosi - sem hvergi virðist annars staðar getið. Þorvaldur Thoroddsen giskar helst á Vatnajökul. Sigurður Þórarinsson setur líka spurningarmerki [Vötnin stríð], en nefnir þó þann möguleika að gos hafi orðið í Vatnajökli eða norðan við hann þá um haustið. 

Angursboðið ei sig fól,
illt sem leiða kunni:
Eldi roðin sýndist sól
sveima í heiðríkjunni.

Banvæn sýra brennisteins,
böli menguð hríðar
jörð og dýrin undir eins
auglýst fengu síðar.

Bein með hnútum blaut og þunn,
bagi fóður-tanna,
leit eins út og lýð fyrr kunn
leif eld-móðu hranna.

Þórarinn segir svo að minna hafi orðið úr tjóni en menn óttuðust. Ekki er ótrúlegt að almennur eldgosaótti hafi enn ríkt í landinu um þetta leyti, enda aðeins liðin rúm 20 ár frá móðuharðindunum. 

Oss má fæðast af því traust,
einna mest líðandi,
að sumar er gæða sagt og haust
á Suður- og Vestur-landi.

Brot úr tíðarvísum Jóns Hjaltalín um árið 1807:

Vetrartíðin kulda kennd
kafaði snjó á jörðu,
mörg var hríðin sveitum send,
svana hlíðin ísum rennd.

Vorið nærði vetur stór,
varnaði hafís gróða,
Lýð þó hrærði lagar jór,
lítinn færði afla sjór.

Töðubrestur víðast varð,
vallar sinu blandað,
reifi mest með rýran arð
rubbaðist flest í soltinn garð.

Frera brautum fönn út bar,
fjúk á slætti nyrðra,
féð í lautum fennti þar,
fóður nautum gefið var.

Haustveðráttan hefur góð,
hörð þó norðan kylja,
hrini þrátt um haf og flóð,
heita mátt á ísaslóð.

Annáll 19. aldar greinir frá ýmsum slysum og óhöppum,sum þeirra eru greinilega eitthvað tengd veðri en lítið er um dagsetningar. Hér skal þó nefnt að maður hafi farist ofan um ís við Víðines í Kollafirði syðra og að gamlan mann hafi kalið til bana á Kópavogshálsi og annan á Álftanesi (sá var að koma úr gildi). 

Sumarið 1807 var þurrt á Bretlandi, en september var þar í hópi hinna allraköldustu sem vitað er um og talað er um gróðurskemmdir vegna frosta. 

Ritstjórinn þakkar Sigurði Þór Guðjónssyni fyrir uppskrift á Brandstaðaannál og Hjördísi Guðmundsdóttur fyrir tölvusetningu árbóka Espólíns (ritstjóri hnikaði stafsetningu til nútímaháttar - mistök við þá aðgerð eru hans). 

 

Maí - sumarið

Undanfarin ár hefur ritstjóri hungurdiska gefið sumarveðráttunni einkunn. Einkunnagjöfin nær til mánaðanna júní til ágúst. Því hærri sem einkunnin er því betra telst sumarið. Í maílok í fyrra athugaði hann hvort viðeigandi væri að nota sams konar aðferð til að meta veðurlag maímánaðar. Niðurstaðan varð reyndar sú að aðferðin ætti ekki alveg við þennan mánuð. 

Nú þegar er ljóst að maímánuður 2018 mun, hvað Reykjavík og Suðvesturland varðar, fá mjög laklega einkunn, einhverja þá aumustu sem um getur. Það getum við þegar fullyrt þó enn sé síðasti þriðjungur mánaðarins eftir. 

En spáir slík einkunn einhverju um sumarið í heild? Svarið er neitandi - hún segir ekki neitt.

Hér má sjá dreifirit sem sýnir samband einkunnar maímánaðar og sumareinkunnar sama ár. Hæsta mögulega einkunn eins mánaðar er 16, en sumarsins 48. Lárétti ásinn sýnir einkunn maímánaðar, en sá lóðrétti sumareinkunnina. Við vitum ekki hver maí 2018 lendir, en líklega einhvers staðar langt til vinstri á myndinni, t.d. nærri lóðréttu strikalínunni. 

Við sjáum strax að ekkert marktækt samband er á milli maí- og sumareinkunna. Maí 1984 fékk laka einkunn (2) - sumarið líka, en maí 1991 fékk líka laka einkunn, en sumarið var vel yfir meðallagi. Við sjáum að lakasta sumarið (1983) var maí með einkunn yfir meðallagi (9). 

Þeir svartsýnustu geta þó ef þeir vilja tekið eftir því að ekkert ofursumar (að gæðum) hefur fylgt slökustu maímánuðunum). En það kemur að því fyrr eða síðar.

Gæðaeinkunnin samanstendur af fjórum þáttum, hita, sólskinsstundafjölda, úrkomumagni og úrkomudagafjölda. Lægsta einkunn í hverjum flokki er núll, sú hæsta fjórir. Það er þegar ljóst að varla verður annað að sækja en núlleinkunn í úrkomuflokkunum tveimur - sama hvað verður til loka mánaðar. Enn eru hins vegar möguleikar á einhverjum stigum í hita- og sólskinsflokkunum, ekki ólíklegt að eitt stig fáist í hvorum þeirra, gæðaeinkunn maí yrði þá 2, og hefur aðeins einu sinni orðið slakari (1). Það var 1992. Á landsvísu fékk sá mánuður reyndar ekki svo slæma dóma. Veður var skárra norðaustanlands rétt eins og nú.  

Fyrstu 20 dagar maímánaðar

Þegar 20 dagar eru liðnir af maí 2018 er meðalhiti hans +5,1 stig í Reykjavík, -0,5 stigum neðan meðallags sömu daga á árunum 1961-1990, og -1,4 neðan meðallags síðustu tíu ára. Hitinn er í 16.sæti af 18 á öldinni (kaldara var sömu daga 2012 og 2015). Á langa listanum er hitinn í 92.sæti af 142. Tuttugu fyrstu dagar maímánaðar voru hlýjastir árið 1960 þegar meðalhitinn var 9,3 stig, en kaldastir 1979, +0,5 stig.

Á Akureyri er meðalhiti fyrstu tuttugu dagana +6,2 stig, +1,8 stigum ofan meðallags áranna 1961-1990 og +0,7 ofan meðallags síðustu tíu ára.

Meðalhiti fyrstu 20 daga mánaðarins er ofan meðallags sömu daga síðustu tíu árin á 45 stöðvum af 124 sem meðaltal eiga. Mest er jákvæða vikið á Skjaldþingsstöðum í Vopnafirði, +2,3 stig, en það neikvæða er mest í Árnesi -1,8 stig.

Úrkoma hefur mælst 73,0 mm til þessa í mánuðinum í Reykjavík, það mesta sömu daga á þessari öld, en hefur fjórum sinnum áður mælst meiri sömu daga, 1991, 1989, 1901 og 1988. Þar sem þriðjungur mánaðarins er enn eftir á hann nokkra möguleika á að verða sá úrkomusamasti, en þá þurfa að koma 53 mm eða meira í mælinn það sem eftir er. Úrkomudagafjöldi er einnig óvenjulegur, mánaðarmetið er 28 dagar, styttra er í met í fjölda „1 mm eða meira“, metið þar er 23 dagar, en sýnist sem talan nú sé þegar orðin 17 - og úrkomutíð er spáð áfram.

Sólskinsstundir hafa til þessa mælst 103 í Reykjavík, 17 stundum færri en að meðaltali 1961-1990, hafa 37 sinnum mælst færri sömu daga, en hafa verið fleiri 67 sinnum.

Loftþrýstingur er óvenjulágur, nú jafnlágur og sömu daga 1963, en þó er enn mjög óráðið hvort um met verður að ræða eða ekki í lok mánaðar.

Hvítasunnudagur hefur ekki mjög oft verið kaldari en nú á Suðvesturlandi (síðast líklega 1995 - þá 4.júní), en 20.maí hins vegar oft (meir en 30 sinnum svo vitað sé). 

Það má gjarnan koma fram að fyrstu tuttugu dagar maímánaðar hafa ekki nema tvisvar verið hlýrri á Dalatanga heldur en nú síðustu 70 árin. - Á Akureyri hafa þeir 19 sinnum verið hlýrri en nú, en 49 sinnum í Reykjavík.

Falleg mynd af leiðinlegri lægð

Myndin sýnir skýjakerfi hvítasunnulægðarinnar 2018 klukkan rúmlega 22 að kvöldi laugardags 19.maí - fengin af vef Veðurstofunnar. 

Lægðarmiðjan er vestur af Faxaflóa á hraðri leið til norðausturs. Lægðin er óvenju djúp miðað við árstíma, líklega rétt innan við 970 hPa í miðju. Veðrið er hvað verst í sveipnum sunnan- og suðaustanverðum. Þar er vindhraði meiri en 20 m/s, kannski 25 m/s þar sem mest er yfir sjó. Þegar vindstrengurinn gengur yfir landið truflast hann af landslagi og trúlega verður víða foráttuveður víða á hálendinu í nótt og fram eftir degi á morgun - jafnvel á fjölförnum fjallvegum. 

Svo er sagt að fleiri lægðir séu á leiðinni, kannski ekki eins djúpar og kaldar, en aftur á móti jafnvel enn blautari en þessi. 

Þankastrik

Það er meir en sennilegt að samband sé á milli raunverulegs veðurs (eins og það kemur fram í mælingum) annars vegar og upplifunar hópa manna á því hins vegar. Því verra sem veðrið er (í einhverjum skilningi) er líklegt að stærri og stærri hóp finnist það slæmt. Þetta á trúlega við í hina áttina líka - á betri vængnum. Ritstjórinn sér alveg fyrir sér einhvers konar símaapp sem gæti reiknað út veðurgæði eftir mati fjöldans - ef nægilega margir notuðu það (kannski nokkur hundruð) - og nægilega oft. Fróðlegt væri að fylgjast með slíku - sérstaklega til lengri tíma. Tvittertístaþéttni gæti sjálfsagt gert sama eða svipað gagn (en er ekki eins markvisst eða auðtúlkað).

Það er hins vegar greinilega vandamál að skiptin á milli þess sem er gott og vont liggja alls ekki við meðalveður raunveruleikans. Sú er tilfinning ritstjóra hungurdiska til margra ára að um það bil 80 prósent veðurs á Íslandi sé talið bæði kalt og vont - þetta á alla vega við þann (stóra) hluta þjóðarinnar sem minnist á veður. Á einhverjum mælikvarða er það sjálfsagt þannig (að skítaveður sé hið eðlilega ástand á Ísland), en samt er tilhneiging veðurfræðings sú að nota frekar þau viðmið sem raunveruleikinn býr til fremur en að vera sífellt að ætlast til þess að sumarhitar sér ríkjandi strax á miðju vori - nú eða jafnvel allt árið (eins og nú virðist lenska).

Ástæða þessara skrifa hér er auðvitað sú kveinalda sem nú gengur yfir landið sunnan- og vestanvert. Ritstjóri hungurdiska skal fúslega viðurkenna að tíðin gæti verið betri, og hefur oft verið betri um þetta leyti. En honum sýnist líka að þrátt fyrir allt sé vorið komið og að grundirnar grói bara nokkuð vel og hýrna taki um hólma og sker.

Norðaustanlands er hiti vel yfir meðallagi það sem af er maímánuði, 2 stigum ofan meðaltals síðustu tíu ára í Vopnafirði. Hér suðvestanlands liggur hitinn nokkuð neðar, -1,2 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára í Reykjavík, en sé miðað við lengri tíma er hitinn rétt neðan við miðjan hóp - og telst í raun í meðallagi notum við vinsæla þriðjungaskiptingu hita til að greina á milli þess sem er hlýtt, í meðallagi og kalt.

Úrkoma hefur verið meiri en að meðallagi (í efsta þriðjungi, en samt ekki nema helmingur þess sem mest hefur mælst sömu daga), og sólskinsstundir ívið færri en í meðallagi, en samt í meðalþriðjungi, rétt eins og hitinn. Nú, vindhraði hefur verið í rúmu meðallagi, en hefur oft verið talsvert meiri fyrri hluta maímánaðar heldur en nú, til dæmis í fyrra.

Loftþrýstingur hefur hins vegar verið óvenjulágur miðað við maímánuð.

Hugsað til maímánaðar 1963

Áður hefur komið fram á hungurdiskum að loftþrýstingur hefur verið óvenjulágur hér á landi í maímánuði. Nokkrir mánuðir fyrri tíðar eru þó ámóta hvað þetta varðar. Einn þeirra, maí 1963 er ritstjóra hungurdiska sérlega minnisstæður.

Fyrst voru ákveðin vonbrigði hins unga áhugamanns þegar illviðri sem spáð var 3.maí skilaði sér illa (að hans mati). Reyndar varð veðrið svosem alveg nógu vont fyrir flesta aðra - óvenjulega kröpp var lægðin miðað við árstíma. Í öðru lagi gerði mikið norðanhret fáeinum dögum síðar - þá snjóaði í Borgarfirði og víða á landinu. Í þriðja lagi kom undir lok mánaðarins heil vika með nánast samfelldum útsynningshryðjum. Snjó festi að vísu ekki á láglendi, en gekk á með bæði hagli og slyddu. 

Eitt atriði til viðbótar má minnast á - þó ritsjórinn frétti ekki af því fyrr en löngu síðar. Á þessum tíma var algjör undantekning að þess að þrýstings í lægðamiðju væri getið í hinum almennu veðurfréttum sem lesnar voru í útvarpið - og ekkert var sjónvarpið. Morgunblaðið birti veðurkort liðins dags, en það kom ekki út á mánudögum - og blöð þessa mánaðar voru þar að auki bókstaflega öll full af kosningaáróðri vegna væntanlegra Alþingiskosninga þá um vorið. Ruddi þessi áróður nær öllum venjulegum fréttum út - erfitt að finna þær innan um stóryrðin. - Gott kannski að rifja upp að ýkjur og illmælgi eru ekki nýtilkomin í fjölmiðlum. 

En sunnudaginn 12.maí var einhver dýpsta lægð sem um getur í maímánuði á ferð fyrir sunnan land. Endurgreiningar eru ekki alveg sammála um það hversu djúp hún varð, en kortið hér að neðan sýnir tillögu japönsku greiningarinnar. Þar er miðjuþrýstingur nærri 952 hPa. Ekki man ritstjórinn aðra dýpri í maí - vel má vera að hann eða aðrir finni slíka síðar - nú eða þá hún eigi eftir að sýna sig.

Lægðinni fylgdi allmikil úrkoma um landið suðaustanvert, getið er um vegarskemmdir á Austfjörðum og skriða féll á veg við Eskifjörð. 

Eins og áður sagði varð útsynningskaflinn undir lok mánaðarins síðan ákaflega eftirminnilegur, þó ekki hafi hann valdið tjóni svo getið sé. Veður hefur þó ábyggilega verið slæmt á hálendinu - þó þar hafi hins vegar ekki verið gerðar neinar veðurathuganir um þær mundir.  

Hér má sjá 500 hPa hæð og þykkt um miðnætti að kvöldi miðvikudagsins 29.maí. Næturhiti þessa daga var ekki nema 3 til 5 stig í Reykjavík. Mikill kuldapollur er á Grænlandshafi, þykktin minni en 5160 metrar þar sem minnst er. 

Sumarið 1963 var heldur rýrt, en þó gerði tvær myndarlegar hitabylgjur. Þá fyrri snemma í júní, en tók mjög fljótt af. Sú síðari kom seint í sama mánuði og í upphafi júlímánaðar - varð reyndar langbest um landið norðaustan- og austanvert. Vesturland var aðallega í sjávarlofti undir þokuskýjabreiðu, en fékk þó stund og stund í hlýjunni. Á milli þessara hlýinda gerði kulda og leiðindi - og sömuleiðis eru svo kuldarnir í júlí vel þekktir. 

Rétt er að taka fram að umhleypingatíðin nú hefur ekkert forspárgildi um tíð næstu mánaða, hún getur orðið hvort sem er góð eða slæm. 

Áratugurinn 1881 til 1890

Áður en haldið verður áfram að rekja veður frá ári til árs á milli 1880 og 1890 er rétt að líta örstutt á hitafar þessa afspyrnukalda áratugar í heild. Við byrjum á því að líta á mynd sem sýnir 12-mánaða keðjumeðaltöl hita í Reykjavík og á landinu í heild.

Ártöl eru á lárétta ásnum. Hiti í Reykjavík er sýndur með rauðum ferli, en landsmeðaltalið með bláum, kvarði til vinstri. Græni ferillinn sýnir mismun hinna tveggja - kvarðinn sem á við hann er til hægri á myndinni. 

Við sjáum frostaveturinn mikla 1880 til 1881 vel. Tólf mánaða meðaltal byggða landsins fór þá niður fyrir frostmark, en niður í 2,1 stig í Reykjavík. Eftir þetta hækkaði hitinn nokkuð, mjög kalt var að vísu 1882, en síðan heldur skárra árin 1883 og 1884. Þá náði landshitinn um það bil upp í meðalhita áranna 1961-1990 (blá strikalína þvert um myndina). Í Reykjavík náði hitinn hins vegar ekki sama meðaltali. Meðalhiti í Reykjavík síðustu tíu árin (2008 til 2017) er svo hár að hann kemst ekki inn á þessa mynd. 

Á árinu 1885 kólnaði snögglega aftur og við tók fjögurra ára mjög kalt skeið, öll árin 1885, 1886, 1887 og 1888. Árið 1889 hlýnaði hins vegar að mun. Áður hefur verið á það bent hér á hungurdiskum að Reykjavíkursvæðið er tiltölulega vel varið fyrir áhrifum hafískulda - betur heldur en flest önnur svæði landsins. Því er það gjarnan svo að sé hafís við land munar miklu á Reykjavíkurhita og landshita. Á þessari mynd sjáum við að miklu munar bæði árin 1881 og 1882, minna árin næstu, en svo koma aftur tveir toppar á mismunarferlinum, báðir sýna hafíshámörk. 

Sé munur landshita og Reykjavíkurhita minni en að meðaltali má oftast kenna vestankuldum. 

Myndin sýnir 12-mánaðakeðjur sjávarhita í Vestmannaeyjum (rauður ferill) og í Grímsey (blár). Græni ferillinn sýnir mismuninn. Rauða strikið sýnir meðalsjávarhita við Vestmannaeyjar síðustu 10 árin (2008 til 2017), en það bláa meðalsjávarhita í Grímsey á sama tíma. Sjávarhitinn í Grímsey sveiflast býsna mikið - ekki var hægt að mæla sjávarhita þar samfellt allt árið 1881 vegna ágangs hafíss. Í Vestmannaeyjum féll sjávarhitinn hægt og bítandi allt til þess að viðsnúningur varð 1889. 

Mikill munur á sjávarhita þessara tveggja staða er oftast vísbending um hafís - eða þá kulda nyrðra vegna bráðnandi íss fyrir norðan land. Ísahámörkin 1882 og 1885 til 1886 koma hér vel fram, en hámarkið 1888 síður. Skýringin á því er einfaldlega sú að þá komst ísinn vestur með suðurströndinni og vestur fyrir Eyrarbakka. Kaldur sjór að austan fór vestur með allri ströndinni vestur að Reykjanesi. Nægilega mikið var af köldum sjó og hafís til að halda sjávarhitanum niðri langtímum saman. Umhugsunarvert ástand. 

Næsta mynd á að gefa yfirlit um landshitann frá mánuði til mánaðar allan áratuginn. Tölurnar sýna í hvaða sæti hiti mánaðarins raðast meðal almanaksbræðra tímabilsins frá 1823 til 2017, 195 ár alls. Talan 195 þýðir að um kaldasta mánuð sé að ræða, en talan 1 er sett við þann hlýjasta.

Sé mánuðurinn meðal þeirra tíu hlýjustu er dökkrauður litur notaður til áherslu, en dökkblár sé hann meðal þeirra tíu köldustu. Afgangi mánaðanna er skipt á þrjú litabil, bleikt er sett við hlýjasta þriðjung afgangsins, en blár við þann kaldasta. 

Sé rýnt í mynd sem þessa fyrir allt tímabilið frá 1823 kemur í ljós að þau ár sem er alveg án mánaðar í bleikum eða rauðum lit eru sárafá. Á þessum áratug sem hér er fjallað um eru þau t.d. „aðeins“ tvö, 1887 og 1888. Þá liðu 30 mánuðir án þess að einn einasti hlýr birtist. 

Kuldakastið langa sem við sáum á fyrstu myndinni, byrjaði með febrúar 1885, þá komu 13 kaldir mánuðir í röð áður en einn náði upp í meðalflokk (mars 1886), sá rétt slapp inn í meðallagið - og október sama ár rétt nær að verða bleikur á myndinni. 

Árið 1880 var hins vegar sérlega hlýtt, það hlýjasta á síðari hluta 19.aldar. Þá komu þrír mánuðir sem enn eru meðal tíu hlýjustu almanaksbræðra. Umskiptin voru gríðarleg, fimm mánuðir í röð, frá nóvember 1880 til og með mars 1881 eru í kaldasta flokknum, bæði desember 1880 og mars 1881 með töluna 195 - þá lægstu hugsanlegu í þessu uppgjöri. 

En það komu samt tveir mánuðir 1881 sem teljast hlýir, september og nóvember. Árið eftir, 1882 á fjóra mánuði í kaldasta flokki, þar á meðal júní, júlí og ágúst. En, einn mánuður náði að verða hlýr, október. 

Umskiptin vorið 1889 voru mikil, þá komu allt í einu fjórir hlýir mánuðir í röð og svo tveir til viðbótar um haustið. Árið 1889 var breytilegra. 

Hér má sjá meðalloftþrýstingi mánaða raðað á sama veg, nema hvað hæsta möguleg tala er 196 (lægstur þrýstingur). Gulu og brúnu litirnir tákna háþrýsting. Hér er nokkuð mikið bland í poka, en þó má sjá að þrýstingur var óvenju hár langtímum saman árin 1887 og 1888. Sömuleiðis eru tveir sérlegir háþrýstimánuðir haust og vetur 1880 til 1881. Mikið stökk var á milli febrúar og mars 1883. Ágústmánuðir áranna 1884 og 1886 eru nærri botni, en ágúst 1885 aftur á móti á toppnum.