En það kemur hægt og hægt

Segir um vorið í ljóði Jóns Magnússonar úr Fossakoti í Andakíl og sungið er við lag Sigvalda S. Kaldalóns. Í heiðhvolfinu er vorkoman að jafnaði snögg - á sér stað þegar vindátt snýst varanlega úr vestri í austur. Hefur reyndar verið með flatneskjulegra móti í þessum mánuði.

Umskiptin niðri í veðrahvolfi eru líka skyndileg - en þó þannig að þau sjást mun betur í meðaltölum heldur en í veðri frá degi til dags - erfitt oft að negla skiptin niður á ákveðna dagsetningu hverju sinni. Þannig er það einnig nú. Það dregur eindregið úr afli heimskautarastarinnar, og kuldapollarnir stóru dragast saman og fara loks úr sínum hefðbundnu sætum og taka að reika um norðurhöf - stefnulítið. Í þeim lifir vetrarkuldi furðulengi og sýnir sig þar sem leiðin liggur um hverju sinni. - Stöku sinnum meira að segja hér á landi.

Hér má sjá spá evrópureiknimiðstöðvarinnar um hæð 500 hPa-flatarins og þykktina þriðjudaginn 24. apríl. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Hér er sumarið nokkuð langt frá Íslandi, ritstjóri hungurdiska miðar oft við mörkin milli grænu og gulbrúnu litanna sem einkenni sumarsins. Guli liturinn skýst stundum norður til okkar á vetrum - og verður smám saman ágengari eftir því sem hið venjubundna sumar nálgast. 

Þegar komið er fram á hörpu viljum við helst ekki vera í bláa litnum - getum sætt okkur við þann græna - svona til bráðabirgða. Ljósasti græni liturinn er reyndar algengur hér allt sumarið og ekki stórkostleg ástæða til að kvarta undan honum nema þá rétt í júlímánuði. 

En það er líka langt í verulega kulda. Kuldapollarnir stóru hafa mjög látið á sjá - en eru þó hér enn á sínum eðlilegu aðalstöðvum, eyjunum norður af Kanada og norðurströnd Síberíu. Töluverð fyrirferð er í kaldri útrás yfir Bergingshafi og Aljúteyjum og tekur hún í bili dálítinn „þrýsting“ af kuldasóknum í átt til okkar. 

En eins og oft hefur verið á minnst hér á hungurdiskum áður er tímabilið frá sumardeginum fyrsta og fram undir 20. maí eiginlega sérstök árstíð á Íslandi, fellur vel að mánuðinum hörpu. Þá eru norðannæðingar hvað tíðastir og sólfar mest. Sést í meðaltölum en alls ekki á hverju ári. Allt þó í góðu lagi sé vindur ekki mikill - og friður fyrir kjörnum kuldapollanna. Þar eru leiðindin.  

Spurning hvernig harpa fer með okkur að þessu sinni. 

Skýjabrún

Þeir sem horfðu til himins á Vesturlandi í dag (laugardag 21. apríl) gætu hafa veitt því athygli að langt yfir lægri skýjum lá blikubakki um allt austurloftið - en bjart var til vesturs. Í aðalatriðum var bakkinn á svipuðum slóðum allan daginn. Við skulum líta á gervihnattahitamynd sem tekin var nú í kvöld (fengin á vef Veðurstofunnar).

Bakkinn „hringar sig“ í kringum lægð sem er suðsuðaustur af landinu. Lægðin hreyfist til norðausturs - en bakkinn helst á svipuðum slóðum þar til lægðin er komin hjá. Þó við orðum þetta svona - hringar sig - er það e.t.v. ekki mjög nákvæmt orðalag. Við látum okkur þó hafa það. Eins og venjulega er norðanátt vestan við lægðarmiðjuna - við sjávarmál. Í þeirri hæð sem blikan er á ferð er hins vegar sunnanátt.

Hér má sjá sjávarmálsveðurkort. Vindörvar eru á kortinu ásamt sjávarmálsþrýstingi (heildregnar línur), úrkomu og fáeinum jafnhitalínum 850 hPa-flatarins (strikaðar). En sunnanáttin efra - hversu langt er upp í hana? Háloftaathugun sem gerð var rétt fyrir hádegi yfir Keflavíkurflugvelli sýndi vindáttaskipti í rúmlega 4 km hæð. Þar fyrir ofan var rakt lag - þar voru skýin þá í snarpri suðvestanátt, um 25 m/s. Nú undir miðnættið hafði sunnanáttin hörfað upp í 6 km og raka loftið var horfið (til austurs). Stöðin var komin vestur fyrir skýjabakkann - rétt eins og sjá má á gervinhattamyndinni. 

Þetta sést nokkuð vel á spá evrópureiknimiðstöðvarinnar fyrir 300 hPa-flötinn og gildir kl.21 í kvöld.

Flöturinn er hér í um 8840 metra hæð yfir Keflavík - norðvestanátt vestan við (sjá jafnhæðarlínurnar sem eru heildregnar - og vindörvar) - en sunnanátt austan við. Litirnir sýna hitann. Brúnu litirnir marka hærri hita en þeir grænu (kvarðinn skýrist nokkuð sé myndin stækkuð). Hlýindin vestan við land - einmitt á svæðinu hreina vestan blikunnar - sýna að þar ríkir niðurstreymi - mjög fjandsamlegt skýjum - mun kaldara er hins vegar yfir landinu - þar er uppstreymi - sem býr til blikuna. Mörkin milli upp og niðurstreymissvæða eru skörp - skýjabrúnin er það líka.

Allrahlýjast er þó á bletti sunnan lægðarmiðjunnar - þar hafa veðrahvörfin dregist niður - og vegna þess að þessi hlýi blettur og lægðarmiðjan sjálf eru ekki sammiðja gæti lægðin (niðri við sjávarmál) dýpkað nokkuð til morguns á leið sinni til Noregs (en það er önnur saga).

Staðan í apríl

Þá eru 20 dagar liðnir af aprílmánuði og rétt að taka stöðuna. Jákvæðu hitavikin hafa vaxið mjög undanfarna daga. Meðalhiti það sem af er mánuði er nú +5,0 stig í Reykjavík, +2,7 stigum ofan meðallags áranna 1961-1990, en +1,5 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára. Hitinn er nú í 2. til 3. hæsta sæti (af 18.) á öldinni og í því 13. á 144-ára listanum. Á þeim langa lista sitja sömu dagar aprílmánaðar 1974 þegar meðalhitinn var +6,1 stig. Neðstir á lista eru þessir dagar 1876 þegar meðalhiti var -3,7 stig.

Á Akureyri er meðalhiti það sem af er apríl +3,1 stig, +0,9 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára.

Að tiltölu hefur mánuðurinn hingað til verið hlýjastur á Patreksfirði og við Siglufjarðarveg, hiti +1,9 stigi ofan meðallags síðustu tíu ára, en kaldast að tiltölu hefur verið við Kárahnjúka, -0,5 stigum neðan meðallags sama tíma.

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst 26,5 mm, (um 60 prósent meðalúrkomu), en 17,4 á Akureyri, ríflega þrír fjórðuhlutar meðalúrkomu þar á bæ.

Sólskinsstundir hafa mælst 83,3 í Reykjavík og má það heita í meðallagi.

Vetrarhiti 2017 til 2018

Sumardagurinn fyrsti er á morgun, 19.apríl. Við hæfi er því að reikna meðalhita íslenska vetrarins að fornu tali og bera saman við fyrri vetur. Við byrjum á Reykjavík.

Meðalhiti vetrar 2017 til 2018 reiknast 1,3 stig. Er það ívið lægra en algengast hefur verið á öldinni, en eins og myndin sýnir hefði þessi vetur þó talist með þeim hlýjustu fyrir aldamót. Við getum líka tekið eftir því að breytileiki vetrarhita á þessari öld er mun minni en var á hlýskeiðinu um og fyrir miðja 20.öld - þá komu bæði hlýir og kaldir vetur. Á kuldaskeiðinu eftir 1965 komu hins vegar nær engir hlýir vetur - síðan hefur þá köldu vantað - hljóta þó að sýna sig um síðir. 

Við eigum daglegan meðalhita ekki á lager á Akureyri nema aftur til ársins 1936, en mánaðarmeðaltöl eru hins vegar til. Við vitum að fyrir 1920 var oftast kalt á Akureyri rétt eins og í Reykjavík. Þessi mynd byrjar hins vegar þar nokkuð er komið inn í hlýskeiðið. Meðalhiti vetrarins nú var 0,2 stig á Akureyri. Þetta er hærri hiti en oftast var fyrir 2002. 

Þó gormánuður hafi verið frekar kaldur og enginn hinna vetrarmánaðanna beinlínis hlýr tókst þessum mánuðum samt að þoka hitanum upp fyrir langtímameðaltöl. 

Ritstjóri hungurdiska óskar lesendum gleðilegs sumars og þakkar góðar undirtektir. 

Af árinu 1917

Ekki fyrir svo löngu var fjallað nokkuð um desember 1917 hér á hungurdiskum. Sömuleiðis fékk páskahretið mikla líka sérumfjöllun fyrir ári síðan (á 100 ára afmælinu). Í þessum pistlum er sitthvað til viðbótar því sem nefnt er hér að neðan.  

En fleira gerðist í veðrinu á þessu ári. Köldu mánuðirnir voru fleiri en þeir hlýju, sérlega kalt var í apríl og október, mjög kalt í nóvember og desember og við verðum líka að telja maí, júní og september kalda. Hvað er þá eftir? Jú, það var hlýtt í júlí og hiti var einnig nokkuð yfir meðallagi í febrúar. Þeir þrír mánuðir sem eftir eru, janúar, mars og ágúst voru nærri meðallagi hvað hita varðar. 

Hæstur mældist hitinn á árinu 26,3 stig. Það var á Akureyri 26. júlí og þann 21. fór hann í 25,2 stig á Möðruvöllum í Hörgárdal. Mjög hlýtt varð sunnanlands um stund í ágúst og mældist hiti á skeytastöðinni í Vestmannaeyjakaupstað 21,0 stig þann 13. 

Frost voru óvenjuhörð í desember og fór mest í -34,5 stig í Möðrudal þann 9. Stendur það sem desembermet hér á landi. Þann 16. mældist -22,0 stiga frost á Akureyri, það mesta í desember þar í bæ. 

Sextán kaldir dagar ársins veiðast í net ritstjóra hungurdiska í Reykjavík, einn í janúar, einn í febrúar, tveir í mars, þrír í apríl. Einn dagur fannst í júní og einn í september, aftur á móti 5 í október og tveir í nóvember. Það er 9. apríl sem var kaldastur þessara daga að tiltölu. Taka skal þó fram að gat er í mælingum í desember. Kaldir dagar þá örugglega allmargir - þeir reynast 5 í þeim mánuði í Stykkishólmi. En það er eins í Stykkishólmi að 9. apríl var kaldasti dagur ársins að tiltölu. Páskahretið mikla í hámarki. 

Tvö mánaðarmet loftþrýstings standa enn. Þann 16. desember mældist þrýstingur í Stykkishólmi 1054,2 hPa og hefur aldrei mælst hærri í desember hér á landi. Á sama stað mældist þrýstingur 1034,5 hPa 3. júlí, það hæsta sem vitað er um í júlímánuði hér á landi.  

Janúar var þurr á Norður- og Austurlandi og frekar þurrt var þar í júlí. 

Sólskinsstundir voru óvenjumargar í ágúst suðvestanlands, en óvenjufáar í október. Ellefu óvenjusólríkir dagar fundust á Vífilsstöðum. Tveir í maí, þrír í júlí, fimm í ágúst og við verðum líka að telja 15. desember með - sól skein þá í 3 klukkustundir. Það hefur verið bjartur dagur. Lista yfir þessa daga er í viðhenginu.

Níu dagar lenda á stormdagalista ritstjóra hungurdiska, tveir í mars, þrír í apríl og fjórir í hinum afspyrnukalda og erfiða októbermánuði (sjá viðhengi). 

Jóhann Kristjánsson ritar um tíðarfar í Skírni 1918:

Veðrátta frá nýári og fram að páskum var fremur mild og snjóalög lítil. Laugardaginn fyrir páska (7. apríl) gerði aftaka stórhríð með miklu frosti, og varð mikið tjón að því veðri víða um land. Menn urðu úti, fé hraktist og fórst. Á Austurlandi urðu skemmdir á húsum og undir Eyjafjöllum fuku skip. Vélbátar sukku á höfnum inni og símastaurar brotnuðu. Vorið var kalt og næðingasamt og spratt jörð seint. Sunnanlands var oftast snjólaust, en þó var fé gefið inni fram í miðjan maí og kúm til Jónsmessu, og svo var víða um Vesturland, en norðanlands og austan voraði öllu fyrr. Fénaðarhöld voru sæmileg um vorið um land allt.

Sunnanlands og vestan brá veðri til rigninga um miðjan júlí, og voru stöðugir óþurrkar fram til 9. ágúst, en þá brá til norðanáttar, og voru þurr og fremur köld veður fram að nóttum. Tún voru fremur illa sprottin, er sláttur byrjaði um 20. júlí, og hröktust töður þeirra, er ekki gerðu úr þeim vothey, en sú heyverkun fer í vöxt á Suðurlandi og á Snæfellsnesi, en er þó eigi orðin enn almenn. Aftur á móti varð útheyskapur góður yfirleitt á Suður- og Vesturlandi. Norðanlands gekk heyskapur vel fram að höfuðdegi, en eftir það hröktust hey viða og sumstaðar urðu hey úti til mikilla muna, einkum í Norður-Þingeyjarsýslu. Austanlands var góð tíð til 8. ágúst, en þá gerði þar miklar rigningar og snjóaði í fjöll. Heyfengur í Norður-Múlasýslu varð hvergi nær því í meðallagi, lenti þar og mikið hey undir snjó um miðjan september. Í Suður-Múlasýslu varð heyskapur víða í meðallagi.

Um miðjan september gerði ótíð mikla norðanlands og austan, og varð þá sumstaðar á Austfjörðum jarðlaust, og í októberbyrjun gerði aftakaveður um alt land. Fé fennti og víða urðu heyskaðar. Fórust þá og 2 skip með 13 mönnum. Eftir það voru hörð veður oftast fram að jólum, frost og jarðlaust, og kom allur fénaður óvenju snemma á gjöf. Um jólin gerði góða hláku, er náði um mestan hluta lands og var viðast komin jörð um áramót. Fjárheimtur um haustið voru með lakara móti, hamlaði veður fjallleitum og urðu afréttir aldrei smalaðir til fulls.

Janúar: Fremur hægviðrasöm og hagstæð tíð lengst af. Mjög þurrt víðast hvar. Hiti nærri meðallagi.

Haglítið var í upphafi árs víða á landinu eftir snjókomur eða áfreða desembermánaðar. Morgunblaðið segir t.d. frá þann 9. janúar: „Harðindi mikil eru hér á Suðurlandi og hefir frést að til vandræða horfi með hey víða í Árnes- og Rangárvallasýslum“. - Þetta er svo endurtekið viku síðar, þ.16.: „Úr Rangárvallasýslu er oss skrifað 13. janúar, að þar séu eindæma harðindi og frosthörkur; menn almennt mjög heytæpir og sumir hafa skorið fénað af heyjum. Samanhangandi harðindi frá 20. nóv. og útlit mjög illt yfirleitt“. 

Síðan tók að hlána - fyrstu fréttir af þíðu birtust í Lögréttu 10. janúar:

Eftir frostakafla að undanförnu kom þíða i gær, og var bleytuhríð framan af degi og snjóaði töluvert. - Í sumum sveitum austanfjalls hefur tíðin verið erfið, einkum uppsveitunum, og hefur þar að sögn verið jarðlaust frá því í byrjun jólaföstu, þótt veður hafi verið góð. Þykjast menn því sjá fram á heyleysi, ef þessu fer fram, og hafa fækkað fé á nokkrum bæjum. Í Borgarfjarðarhéraði hefur snjóað töluvert, en úr Húnavatnssýslu var nýlega sagt, að þar væri lítill snjór, en yxi eftir því sem austar drægi norðan lands. Á Austfjörðum er mikill snjór, og á Fljótsdalshéraði öllu kvað hafa verið jarðlaust frá því fyrir jól.

Lögrétta segir frá viku síðar, 17. janúar: „Veðrið hefur síðustu dagana verið hlýtt og gott, á sunnudaginn sunnanvindur og hláka og eins aftur í dag“. Morgunblaðið svo þann 27.: „Víða er nú forugt á götum höfuðstaðarins, en þó tekur út yfir allt, hvernig ástandið er i Vonarstræti. Þar veður fólk aurinn upp í ökkla“.

Lögrétta birtir þann 24. frétt af endanlegum örlögum Goðafoss sem strandað hafði við Straumnes í lok nóvember 1916:

Rétt fyrir síðustu helgi kom hvassviðri og brim við Vesturland, sem fór svo með „Goðafoss" að engin líkindi eru sögð til þess að hann náist framar út. Í þessu veðri sukku 3 vélbátar á Aðalvík, en 2 rak á land, og er það mikið tjón, er veiðar eru að byrja.

Það kom fram í Morgunblaðinu þann 8. febrúar að þetta hafi verið þann 15. Um mánaðamótin lofar Lögrétta góða tíð:

Tíðin hefur verið afbragðsgóð hér undanfarna viku, og svo hefur verið um alt land, eða líkt veður og hér. Menn, sem nýlega komu austan yfir Hellisheiði, sögðu hana að mestu auða yfir að sjá, aðeins fannir í lægðum, og fé Ölvesinga var á beit uppi undir Kambabrúnum.

Febrúar: Hægviðrasöm og hagstæð tíð lengst af. Fremur hlýtt.

Bátur frá Þorlákshöfn fórst í brimi við Stokkseyri þann 4. Þann 5. sagði Morgunblaðið að daginn áður hafi verið hið versta veður í Reykjavík, rokstormur og bleytuhríð fyrri hluta dags. Vísir segir frá því þann 7. að Hellisheiði hafi verið illfær í þrjá daga og margir bíði af sér veðrið á Kolviðarhóli. Þann 8. segir Morgunblaðið frá því að bifreiðaferðir milli Reykjavíkur og Hafnarfjarðar hafi lagst af vegna aurbleytu og þann 16. segir blaðið frá því að blíðviðri sé nú á degi hverjum um allt Suðurland. 

Morgunblaðið segir þann 26. frá því að afskaplegur stormur hafi verið í Sandgerði daginn áður og þá hafi tvo báta rekið á land og einum til viðbótar hlekkst á. 

Mars: Lengst af fremur hagstæð tíð, einkum suðvestanlands. Hiti nærri meðallagi.

Morgunblaðið birti þann 25. mars bréf frá Seyðisfirði dagsett 3. mars:

Gæðatíð hefir verið hér á Austurlandi síðan um áramót, nærri óslitin blíðviðri og stillingar. Þó hafa víða orðið lítil jarðarnot vegna þess að snjór er jafnfallinn og frosið hefir annan daginn þó hlánað hafi dálítið af og til. - Á Upp-Héraði, einkum í Fljótsdal, er nærri auð jörð í byggð, en aftur á móti ísalög mikil og jarðlítið á Út-Héraði. Á Fjörðunum, einkum þegar suðureftir dregur, er mjög litill snjór. 

Þann 11. rak danska skútan Alliance upp á Reykjavíkurhöfn - og svo aftur þann 19. Þá rakst skipið á annað og skemmdi það nokkuð. 

Austri segir frá tíð (aðallega góðri) í pistli þann 24.mars:

Um síðustu helgi gerði dálítið hret og var hinn síðasti dagur góu [19. mars] flestum hinum lakari. „yngismannadagurinn“ [fyrsti dagur einmánaðar] var kaldur, svo að yngismenn munu ekki hafa haft hita aflögum þann daginn. En síðan hefir hver dagurinn verið öðrum blíðari. í fyrradag [22.] var 13 stiga hiti í forsælunni hér á Seyðisfirði og hefir hlánað svo mjög að götur bæjarins mega alauðar heita, og snjór yfirleitt óvenju lítill.

Þann 23. fór hiti reyndar í 14,3 stig á mæli dönsku veðurstofunnar á Seyðisfirði, en viku síðar [31.] segir Austri: „Hríðar og mikil frost hafa verið alla vikuna. Ekta íslenskur vetur“.

Þann 25. mars segir Morgunblaðið frá góðri tíð í Skagafirði:

Sauðárkróki i gær: Hér er alltaf einmunatíð, logn og blíðviðri á hverjum degi. Snjó hefir allan leyst og jörð orðin svo þíð, að farið er að vinna að jarðabótum. Er það líklega eins dæmi hér á Norðurlandi á þessum tíma árs.

Tíminn segir 31. mars frá hörmulegum fjársköðum:

Fé flæðir. Gunnsteinn bóndi i Skildinganesi [við Reykjavík] missti 20-30 kindur i flæði 24. þ. mán., og Ólafur bóndi Erlendsson á Jörva á Mýrum tapaði 150 fjár i sjóinn nýlega, kvað hann ekki eiga nema 20-30 kindur eftir.

Snarpt frost gerði síðustu daga marsmánaðar. Morgunblaðið segir frá því þann 31.:

Vegnu kuldans hlupu menn, sem annars komast varla úr sporunum, um göturnar i gær. Fátt er svo með öllu illt, að ekki boði nokkuð gott. Vegna frostsins í fyrrinótt hafa vatnsæðar víða sprungið í húsum, aðallega í innbænum. Mátti víða sjá í gær að fólk var með vatnsfötur á götunni.

Vísir er nokkuð kaldhæðinn þann 29:

Hríð er um land allt í dag, nema hér í Beykjavík, og hörkufrost, 10-12 gráður, samkvæmt veðursímskeytum landssímans. Hér í Reykjavík er þó talið að eins 7 gráðu frost, en því trúir enginn. 

Apríl: Óhagstæð tíð og stormasöm. Þurrviðrasamt og snjólétt á Suður- og Vesturlandi, en hríðar norðaustanlands. Mjög kalt.

Í bloggpistli hungurdiska 7. apríl 2017 var fjallað nokkuð ítarlega um páskahretið 1917, en það skall snögglega á laugardaginn fyrir páska. Í pistlinum voru þó ekki beinar tilvitnanir í blaðafréttir - þó helsta tjón væri rakið. Við hleypum blöðunum betur að hér - en vísum á fyrri pistil varðandi einkenni veðursins. 

Fyrsta frétt af hretinu birtist í Morgunblaðinu þann 10. (þriðjudag eftir páska):

Afspyrnunorðanstormur hefir verið um páskana. Frost eitthvert hið mesta sem orðið hefir í vetur, um 10 stig í gær um hádegisbilið.

Næstu daga birti blaðið frekari fréttir:

[11.] Síðastliðinn laugardag varð kona nokkur frá Valbjarnarvöllum í Borgarhreppi, Sesselja Jónsdóttir, kona bóndans þar, Jóns Guðmundssonar, úti skammt frá bænum. Hafði hún gengið að næsta bæ um daginn í besta veðri, en var á heimleið þá er hríðin skall skyndilega á. Kom hún ekki heim og voru menn sendir að leita hennar, en hún fannst ekki fyrr en næsta dag, og var þá örend, rétt við túngarðinn. Afskaplegt veður hefir verið norðanlands þessa daga, og má því búast við því, að einhver fleiri slys hafi orðið, þó eigi séu fregnir komnar um það enn.

Hrakningar. Mótorbáturinn Jökull, sem veiði stundar frá Sandgerði, fór héðan á laugardaginn áleiðis þangað. Hér í Flóanum hreppti hann afskaplegan storm og stórsjó, og varð hann að liggja úti um nóttina. Á páskadaginn komst hann loks heilu og höldnu inn til Hafnarfjarðar.

[12.] Laugardagskvöldið fyrir páska breytti svo snögglega um veður að slíks eru fá dæmi. Var áður en varði komið ofsarok, með nokkurri fannkomu og grimmdarfrost svo ekki hefir orðið meira hér i bænum í vetur. Símslit hafa orðið víða um landið svo fréttir um skaða af völdum veðursins eru óljósar enn þá og alls engar sumstaðar af landinu. Talsamband hefir ekkert verið á norðurlínunni lengra en til Borðeyrar síðustu dagana og ritsímasamband ekki náðst við Seyðisfjörð nema annað slagið. Á Vestfjörðum eru einnig bilanir og milli Holts undir Eyjafjöllum og Víkur var síminn slitinn í gær. Viða á Suðurlandi hafa orðið miklar skemmdir, einkum þó undir Eyjafjöllum. Þar fuku fjögur útróðrarskip og ónýttust algerlega. Tvær hlöður fuku á sama bænum, Rauðafelli og heyskaðar urðu nokkuð víða. Heyrst hefir og að hlöður hafi fokið á Háeyri á Eyrarbakka og Votmúla í Flóa. Um mannskaða hefir ekki frést áreiðanlega nema um konuna í Borgarfirði sem getið var um í blaðinu í gær. En ekki munu öll kurl komin til grafar ennþá. Má búast við því, að skaðarnir hafi orðið miklu meiri en frést hefir, því veðrið er talið eitt hið skæðasta, sem komið hefir í síðustu 10 ár.

Seyðisfirði í gærkvöld. Fárviðri um allt Austurland um páskana. Bæjarsíminn gjöreyðilagður á rastarsvæði og enginn staur óbrotinn. Sagt er að ekkert efni sé til endurbóta. Bátar og bryggjur brotnuðu víða. Bifskútu Imslands rak á land og brotnaði hún. önnur skúta sögð horfin á Eskifjarðarhöfn og vélabátar sokknir þar. Fimm vélabátar brotnuðu eða sukku á Fáskrúðsfirði. Einn maður drukknaði þar og urðu allar björgunartilraunir árangurslausar, tveir fuku útbyrðis og björguðust nauðuglega. Liggja báðir veikir. Fjárskaðar urðu hér og hlaða fauk á Reyðarfirði. Ófrétt um tjón annarsstaðar.

[13.] Borðeyri í gær. Óveðrið skall hér á skyndilega á laugardagskvöldið. Afskaplegur stormur og blindhríð. Manntjón hefir ekkert orðið hér nyrðra, svo menn viti, en fjárskaðar hafa orðið víða. Á Sveðjustöðum hurfu 130 kindur. Hafa 90 þeirra fundist, en talið víst að hinar 40 séu dauðar. Frá Fornahvammi fórust um 35 kindur, en 80 náðust lifandi eftir hríðina. Frá Efri-Svertingsstöðum vantar 30 kindur.

Ísafirði í gær. Versta veður var hér á Vestfjörðum um páskana og er hætt við að það hafi valdið stórtjóni víða, þótt eigi hafi komið fregnir nema úr nokkrum stöðum. Að Borg, sem er innsti bær í Arnarfirði, urðu 40 kindur úti. Bóndinn þar, Jón Einarsson, fór að vitja þeirra þegar ofviðrið skall á, en varð úti. Á Mæðranesi í Dýrafirði hrakti 30 fjár í sjóinn.

Skip strandar. Í fyrrinótt [aðfaranótt 12.] strandaði vélskipið Valborg, eign Magnúsar Magnússonar o.fl., við Garðskaga. Menn allir björguðust, en skipið mun vera mikið skemmt, að sögn. Veður var mjög slæmt, en hinu er þó kennt um strandið, að skipið hafi eigi séð vitann. Hann á þó að loga til 1. maí samkvæmt fyrirmælum stjórnarráðsins.

[14.] Stykkishólmi í gær. Hér var gott veður á laugardaginn, en svo brast hann á með grenjandi byl um miðaftanskeið. Í Ólafsvík kom bylurinn nokkru fyrr og með furðu skjótri svipan. Sem betur fer munu þó engin óhöpp hafa viljað til hér nærlendis, nema hvað einn vélbátur brotnaði i Grundarfirði. ... Margir bátar úr Breiðafjarðareyjum voru hér á ferð og ætluðu heim á laugardaginn. Sumir urðu svo síðbúnir að stormurinn skall á þá skammt undan landi, og sneru þeir við það aftur. Aðrir komust heim rétt þegar ofviðrið hófst, og allir munu þeir hafa náð landi. Einn vélbátur varð þó að liggja úti í tvo sólarhringa, en hafði skjól af eyju. Hlóðst þó á hann svo mikill klaki að höggva varð utan af honum jafnharðan.

[15.] Seyðisfirði í gær. Mótorbátur, sem lá á Djúpavogi þegar ofviðrið um daginn skall á, brotnaði í spón. Menn á suðurfjörðunum segja að það hafi verið versta veður í manna minnum. Frost afskaplega mikið. Einn daginn var 20 stig celsius á Djúpavogi. Mótorbáturinn Skúli frá Berufirði fórst nýlega ásamt öllum skipverjum, sem voru 3 talsins. Brotnu símastaurarnir hér á Seyðisfirði hafa nú verið settir upp aftur. Eru þeir stuttir, en verða víst að duga til sumars eða lengur, þangað til nýir staurar fást fluttir. 

[18.] Vík í Mýrdal 17. apríl: Hingað hafa borist óljósar fregnir af sköðum i ofviðrinu um páskana. Á Síðunni hrakti fé á þremur bæjum. Missti Loftur póstur Ólafsson yfir 20 sauði. Smávegis heyskemmdir urðu einnig. Í Fljótshverfi urðu víða fjárskaðar. Þar missti t.d. einn bóndinn allt fé sitt að kalla mátti, og á fjöldamörgum bæjum öðrum urðu tilfinnanlegir skaðar. Í Hornafirði sukku tveir vélbátar á legunni. Hefir heyrst að annar þeirra hafi farist með allri áhöfn. Þá hefir það einnig heyrst, að maður hafi fokið og rotast. Segja sumar fregnir að það hafi verið i Öræfunum en aðrar á Mýrum.

Önnur blöð birtu samstofna fréttir - Vestri getur þess til viðbótar þann 17. að í Hraundal í Nauteyrarhreppi hafi farist á milli 10 og 20 fjár og lítilfjörlegir fjárskaðar hafi orðið þar víðar. 

Þann 5. júní birtust enn fréttir af páskahretinu í Morgunblaðinu:

Úr bréfi frá Öræfum. Á páskadaginn var hér afspyrnurok með hörkufrosti. Til merkis um það hvað veðrið var mikið, má geta þess, að á annan í páskum fann bóndinn á Tvískerjum á Breiðamerkursandi liðlega 40 svartbaka dauða. Hefir veðrið annaðhvort slegið þeim niður og rotað þá, eða þeir hafa króknað. -  Svartbakavarp er mikið árlega austur undir Jökulsá, og hafast þeir þar við allt árið. En þar er bersvæði og ekkert skjól. Eru þess þó víst fá dæmi að þeir drepist á þennan hátt. Í sama veðri fórst maður í Hornafjarðarfljóti og fjárskaðar urðu víða. T. d. hrakti 30 sauði frá húsi hjá bóndanum í Flatey og drápust þeir allir. - Þá fauk og heyhlaða hjá Þórhalli kaupmanni Daníelssyni í Hornafirði og varð hann þar fyrir miklu tjóni.

Og 16. júní birti Tíminn enn fréttir af hretinu:

Hornafirði 24.maí. Hér gengu megnustu harðindi allan einmánuð og þar til 3 vikur af sumri. Yfir tók þó páskaveðrið. Á páskadaginn ofsa-norðanbylur með hörkufrosti og kafaldi miklu. Urðu mjög miklir skaðar í því veðri. Jarðir í Lóni og Mýrum skemmdust ákaflega mikið af sand- og grjótfoki, og fénaður fórst á Mýrum á þessum bæjum: Í Flatey nál. 40 sauðir, í Hólmi 13 sauðir, í Heinabergi nálega 30 fjár, í Hafnarnesi hér í Nesjum um 30 sauðir. Mótorbátar af Austfjörðum lágu þá á Hornafirði, og hvolfdi 2 af þeim, en náðust strax upp aftur, lítt skemmdir, eftir veðrið. Menn voru engir á þeim. Maður varð úti á Hornafjarðarfljótum á páskadaginn, Eiríkur Jónsson frá Haukafelli á Mýrum, ungur þrekmaður, var á leið heim til sín.

Sumarkoman varð heldur kaldranaleg. Sumardaginn fyrsta bar upp á þann 19. og segir Morgunblaðið þann dag:

Ósumarlegt er veðrið í meira lagi, alhvít jörð í gær og snjókoma mikil. Er erfitt að fagna sumri þegar svona stendur á og ekki unnt fyrir aðra en þá, sem ríkt ímyndunarafl hafa. Ímyndunaraflið hafa að minnsta kosti íþróttamennirnir, sem í dag ætla að fagna sumrinu með kapphlaupi. Er vonandi að þeir hlaupi sér til hita, þó ekki takist þeim að hlaupa hita í okkur hina, sem stöndum í loðkápum með skinnhúfuna niður fyrir eyru,- og horfum á. Þetta eru undarlegir tímar. Allt er öfugt við það sem ætti að vera.

Daginn eftir segir blaðið:

Sumardagurinn fyrsti rann upp hráslagalegur og úfinn á svip. Bleytusnjór hafði fallið daginn áður og krapelgur var því á öllum götum bæjarins. Loftið var drungalegt og grúfðu úrkomuský rétt yfir höfðum manna, en allstinn suðvestangola var og hélt hún úrfellinu uppi að mestu leyti. Þannig heilsaði þá sumarið ærið úlfúðlega og væri betur að það yrði eigi allt svo. En sumardagurinn fyrsti er þó, og verður alltaf uppáhaldsdagur okkar íslendinga.

Og 30. apríl er enn kuldatíð í bænum - Morgunblaðið segir frá:

Alhvít jörð var hér í gær. Fremur sjaldgæft er það hér í bænum um þetta leyti ársins. Spá margir því að nú komi góða veðrið á eftir.

Maí: Óhagstæð tíð og þurrviðrasöm, einkum framan af. Fremur kalt.

Ekki urðu stórtíðindi í veðri í maí svo við vitum - og í blöðunum komu fréttir af kulda, en líka því að gróður væri að lifna.

Þann 9. maí segir Morgunblaðið stuttlega: „Frost eru hér á hverri nóttu og loftkuldi mikill um daga þótt sólar njóti“. Þann 15. er eitthvað skárra: „Tún eru byrjuð að grænka hér í Reykjavík og barr að þrútna á trjám“. 

Tíminn segir þann 19.: 

Smá hlýnar og er jörð orðin klakalaus næst sjó um allt Suðurland en tún tekin að grænka. Úrkomulítið og sólskinslausir dagar, nema í gær og í dag, enda þetta hlýjustu dagarnir enn sem komið er.

En mánuðinum lauk heldur kuldalega. Morgunblaðið segir m.a.: „Kuldi mikill gengur nú um allt land. ... Bylur víða norðanlands og sömuleiðis í Vík í Mýrdal. Er það óvænlegt býsna, ef slíku heldur lengi áfram“. 

Júní: Fremur óhagstæð tíð, einkum norðaustanlands. Kalt.

Morgunblaðið birtir þann 7. júní frétt undir fyrirsögninni: „Kuldatíðin. Álit veðurfræðinga“. Við skulum lesa þessa frétt (alltaf gaman að heyra af veðurfræðingum):

Þýskur veðurfræðingur, Julius Wilms, hyggur, að hin mikla kuldatíð, sem verið hefir í vetur og vor, sé að kenna hinum mörgu og miklu sólblettum, sem menn hafa orðið varir við á þessu ári. Hann segir að þessir sólblettir hafi fyrst farið að verða miklir upp úr nýári og þá jafnframt fór að kólna afskaplega í veðri. Og þessa ástæðu sina rökstyður hann með veðurfræðisathugunum, sem gerðar hafa verið áður og sýna það, að veðrátta á jörðinni kólnar jafnan þegar mikið ber á sólblettum. Þannig var það í maí og júnímánuði i fyrra, í febrúar og mars 1915 og sérstaklega þó í febrúar 1907. Fleiri veðurfræðingar hafa fallist á það, að sólblettirnir muni hafa áhrif á veðráttuna á jörðunni, sérstaklega þó í þá átt, að draga úr vetrarhörkum en auka vætutíð á sumrum. Menn hafa þó jafnframt tekið eftir því, sem merkilegt má þykja, að sólin sjálf er heitari en venjulega þegar margir blettir eru á henni, en gefur þó minni hita frá sér.

Það hafa komið fram margar ágiskanir um það, hvað sólblettirnir séu og hvernig þeir myndist. Þykir það þó fullsannað að þeir eigi ekkert skylt við það, að sólin sé að kólna. Hitt þykir sönnu nær að blettirnir komi fram til þess að koma í veg fyrir of mikið hitatap á sólinni og safni hún þá nýjum hita. Julius Wolms [Wilms] nefnir sólblettina hitagjafa jarðarinnar og þykir þar hafa mikið til síns máls.

En danskir veðurfræðingar vilja ekki viðurkenna það hjá honum að hin miklu frost í vetur hafi verið sólblettunum að kenna. Þeir segja að sólblettirnir hefðu átt að hafa þau áhrif, að veturinn hefði orðið mildur, en sumarið kalt og vætusamt. Kuldann í vetur kenna þeir loftþrýstingum á jörðunni og vindátt. Sólblettir þeir, sem nú eru, komu fyrst í ljós fyrir 5 árum og stjörnuspekingar hafa reiknað, að þeir muni eigi horfnir fyrr en 1922. Við eigum því enn eftir að búa undir áhrifum þeirra i fimm ár, hver sem þau eru.

Hér er rétt að benda á að veturinn 1916 til 1917 var ekki sérlega kaldur á Íslandi. Það kólnaði ekki að ráði fyrr en í marslok. 

En vorið - og sumarið mjakaðist áfram þó hægt gengi - en óþolinmæði gætti - rétt eins og algengt er nú á tímum. Þann 16. sagði Tíminn að tíðin hefði verið eintaklega góð síðastliðna viku. Regnlítið fyrri partinn, en hiti alla dagana.

Við lítum á nokkra stutta pistla úr Morgunblaðinu. Fyrst 19. júní: „Þjóðhátíðin 17. júní. Það var gróðrarveður i fyrradag, sólskin og logn, og gekk á með smáskúrum allan daginn — eitthvert besta vorveður, sem hugsast getur. Norðanvindur og kuldi var í gær. Ósumarlegt í meira lagi“. Daginn eftir, þann 20. segir blaðið: „Kuldi mikill var alsstaðar á landinu í gær. Á Grímsstöðum stóð hitamælirinn á núlli. Snjóað hafði i fjöll á Norðurlandi - og yfirleitt mjög ósumarlegt“. Og þann 21. segir blaðið: „Sólstöður, lengstur dagur er í dag. Og þó er sumarið varla komið enn. Það er næstum eina og gróðurinn þurfi að beita valdi til þess að komast fram“. 

Vestri á Ísafirði segir þann 29.:

Tíðin er einatt köld, þótt sólskin hafi verið síðustu dagana. Gróður á útengi er afar lítill víðast hvar hér nærendis, og túnin afleitlega sprottin.

Og daginn eftir segir Tíminn:

Tíðin er köld, þótt nokkur dagamunur sé að, nóttina eftir Jónsmessu höfðu verið hrímaðir gluggar á Kolviðarhól en pollar lagðir austur í Flóa. Suma daga vikunnar hefir verið logn og sólskin, og þá notið hlýinda.

Júlí: Hagstæð tíð. Þó var nokkuð óþurrkasamt á Suður- og Vesturlandi síðasta þriðjunginn. Hlýtt.

Morgunblaðið sagði þann 4. að nú væri sumarið loksins komið og túnasláttur færi að byrja fyrir alvöru í Reykjavík.

Tíminn segir þann 14.: „Tíðin hefir verið samnefnd sumarblíða alla vikuna. Gras vantar þó vætu til þess að því fari vel fram“. 

Þann 15. kom pistill úr Borgarfirði í Morgunblaðinu:

Vorið hefir verið í kaldara lagi, þó stórhretalaust. Grasleysi er því allmikið, þó eigi minna gras á túnum og úthögum en 1907. Tún eru eigi með allra lakasta móti nú orðið (12 vikur af), en nú fara flestir að slá eftir næstu helgi eða í þrettándu vikunni, þótt gras sé enn eigi fullsprottið, það sem það annars getur sprottið. Illa gengur laxveiðin. Heita má þar efra veiðilaust og mun sjaldan hafa komið annað eins laxleysisár í Hvítá.

Jákvæðar tíðarfréttir bárust líka að vestan. Morgunblaðið birti þann 27. bréf vestan úr Álftafirði við Djúp dagsett þann 18.júlí:

Tíðarfar ágætt undanfarnar vikur. Megn hiti marga daga. Grasvöxtur rýr. Sláttur þó byrjaður. Afli ágætur við „Djúpið“. Síldarvart hefir orðið, en tíminn varla kominn. Bagalegur olíuskortur fyrirsjáanlegur, svo að ekki sé djarflegar að orði komist. Nokkrir menn af Ísafirði hafa farið að brjóta surtarbrand og haft af því ágæta atvinnu, enda kostaði skippundið 15 kr. Menn hafa staðið hér í mógröfum undanfarna daga, og orðið drjúgum að höggva klakann. Svo leynist veturinn lengi í jörðinni þó að heitt sé „ið efra“.

Vestri segir líka af góðri tíð þann 21.:

Tíðin hefir verið afbragðs góð undanfarið. Sólskin fyrri hluta vikunnar, en síðan skýjað. Alltaf hlýtt i veðri hér inn til fjarðanna. Hafís segja sjómenn vera á reki hér undan Vestfjörðunum. 

Þjóðólfur birti 3. ágúst bréf frá Laugarvatni:

Skýfall varð í svonefndu Snorrastaðafjalli í Laugardal síðastliðinn laugardag 28. f.m. kl. 1-2. Féll þá skýflóki niður á hér um bil 20 dagslátta svæði. Vatnsmegnið það mikið, að öll nærliggjandi gil fylltust út af öllum börmum, og eyðilagði flóðið og flutti burt alt sem fyrir varð. Fór ein skógartorfa af með öllu, að stærð 6-10 dagsláttur auk annars. Kunnugir fullyrða, að upp hafi rifist,yfir 100 hestburðir af skógi, sem flutu niður um engjar og út í Laugarvatnsvatn. Vatnsmegnið var svo mikið, að þeir sem ekki sáu, geta tæplega trúað. Heilir torfbunkar og fleira sem fyrir varð rennsli vatnsins fluttist í burtu út um allt. Gaddavírsgirðing sem var þvert fyrir, slitnaði á alt að 100 föðmum. Þetta dæmi sýnir það, að «ekki er víst að allar syndir séu mönnum að kenna, að því leyti, að þeir hafi eyðilagt hinar fögru skógarbrekkur með viðarhöggi sínu, heldur geti náttúruöflin hafa lagt sinn skerf þar til. 1. ágúst 1917. Böðvar Magnússon.

Ágúst: Fremur votviðrasamt í byrjun á Suður- og Vesturlandi, en síðan norðaustanlands og var þá þurrt lengst af sunnanlands og vestan. Hiti í meðallagi.

Í lok júlí og framan af ágúst rigndi nokkuð sunnanlands og höfðu sumir áhyggjur. Morgunblaðið segir fréttir þann 5.:

Steinum undir Eyjafjöllum í gær. Rokið hefir staðið í hálfan mánuð. Engar hirðingar nema súrhey. Mest af töðunum liggur fyrir eyðilegging á túnum. Nú síðustu dagana rignt
allmikið og rignir enn. Á einum bæ, Berjanesi, eru allar engjar undir vatni og er vatn þetta mestmegnis úr Svardælisá, er flóir þar yfir allar engjar og haga. Fólk, sem þar er við heyvinnu, liggur í tjöldum, en varð nú að flýja til bæja. Var vatnið þá svo mikið, að varla varð varist sundi á hestum, er til bæja var haldið. Allt laust hey, um 100 hestar, flotið og að fljóta burt. A engjum þessum töpuðust í fyrra 200-300 hestar af heyi vegna vatns og veðra.

Veðráttan og stríðið. Það er síst fyrir að synja að hinar ægilegu stórskotahríðar kunni að hafa áhrif á tíðarfarið - jafnvel hér á Íslandi. Margir menn hér i Reykjavík þykjast og hafa tekið eftir því, að það bregðist aldrei þegar stórorrustur geisa í Flandern eða vestanverðu Frakklandi að þá komi hér landsynningsrok með úrfellishryðjum, eins og var hór í fyrradag.

Þann 4. ágúst sáust fréttir að austan. Austri segir frá:

Tíðin hefir verið einmuna góð undanfarið, sífeldir hitar og bjartviðri. Grasspretta mun vera mjög misjöfn hér eystra í sumar, sumstaðar í rýrara meðallagi, segja bændur. Mun það vegna þess hve sumartíðin kom seint, og eins vegna þurrkanna, sem verið hafa undanfarið. Eins er sumstaðar hér ekki gott útlit með róugarða, vegna þurrksins. Aftur á móti er útlit fyrir að kartöfluuppskeran verði allgóð í haust.

Þann 8. kvartar Morgunblaðið enn og segir: „Rigning var hér í gær. Hafa nú þurrkleysurnar staðið í nær þrjár vikur samfleytt. Töður bænda liggja undir skemmdum og lítið betur farnar heldur en í fyrra“.

Og þann 9. birti Morgunblaðið enn fréttir af vatnavöxtum undir Eyjafjöllum:

Á sunnudagsnóttina [5.8.] hljóp Holtsá undir Eyjafjöllum, og braut varnargarð þann, er meðfram henni er, á hér um bil 30 faðma kafla. Flæddi hún fyrir austan Holt og báðum megin við landssjóðsjörðina Vallatún og yfir engjar þeirrar jarðar og niður í ós. Sópaði hún með sér lausu heyi af túni og engjum og ónýtti það sem óslegið var af engjunum.

Austri getur þess þann 11. að í Árnessýslu hafi hey líka flotið af engjum og út í Ölfusá. 

Síðan skipti rækilega um tíð - stytti upp syðra og tók að kólna. Þann 12. og 13. skein sól linnulítið á Vífilsstöðum, samtals 28,6 klukkustundir dagana tvo. Mannfjöldi var þá í blíðunni á Þingvöllum að sögn Morgunblaðsins. 

Um 20. tók að snjóa í fjöll nyrðra og birtust fréttir um það í blöðum, fyrst þann 21. Þann 24. kom frétt frá Akureyri í Morgunblaðinu:

Fréttaritari vor á Akureyri símaði oss í gær á þessa leið: Í nótt snjóaði í öll fjöll. Dálítið frost var og. Engin síld hefir veiðst enn þá. Hefir ekki verið hægt að stunda veiðar vegna norðanstorms. Nú er gott veður og öll skipin farin á veiðar.

Í sama blaði sagði einnig: „Frost var hér [Reykjavík] í fyrrinótt en þó eigi svo mikið að það skemmdi kál í görðum“. Vísir sagði daginn áður að jörð í Reykjavík hafi þá um morguninn verið héluð fram yfir fótaferðartíma. 

Og daginn eftir var frétt um góðan heyskap á Hvanneyri:

Á einni viku, 12.-19. þ.m. hirti Halldór skólastjóri Vilhjálmsson á Hvanneyri 2800 hesta af töðu og útheyi. Voru 20 manns við heyvinnu alla vikuna, en vel hefir verið haldið áfram. Mun þetta vera langmesti heyskapur, sem sögur fara af hér á landi.

Tíminn segir einnig frá næturfrostum þann 25.:

Tíðin. Þurrkur hefir haldist alla þessa viku sunnanlands, en köld hefir norðanáttin verið og frost sumar nætur svo að visnað hefir kartöflugras í görðum. 

Svo kom upp sinueldur í Svínahrauni. Morgunblaðið segir frá þann 27. ágúst:

Fólk, sem komið hefir ofan úr Mosfellssveit, segir frá því, að undanfarna daga hafi verið eldur uppi í Svínahrauni. Allur mosinn, sem var skraufþurr eftir langvarandi þurrk, var brunninn á 3-400 fermetra svæði og hafði mjög gripið um sig í fyrrakvöld. Líklegt þykir, að eldurinn hafi kviknað af mannavöldum.

Og þann 29. kom frétt í sama blaði um bláberjasprettu:

Bláber. Þau eru óvenju lítil í ár. Fólk, sem farið hefir í berjaheiði segir, að varla sjáist bláber í heiðunum og er kuldunum í vor kennt um.

September: Rysjótt og fremur köld tíð einkum fyrir norðan.

Kaldir dagar voru í byrjun mánaðar. Morgunblaðið segir þann 4. að haustlegt sé að verða. „Frost hafa verið hér um nætur að undanförnu og hríðarél kom í fyrradag. Í kartöflugörðum eru grös sölnuð niður að rót víðast hvar“. 

Þann 9. var rok á Borgarfirði eystra. Morgunblaðið segir frá því þann 20. að þar hafi fokið 800-900 hestar af heyi. 

Þrátt fyrir allt bar Tíminn sig þó vel í lok mánaðar, þann 29.:

Tíðin er góð, dálítið umhleypingssöm að vísu, heyskapur víðast hvar úti, og alstaðar verið að taka upp úr görðum, afli og gæftir sæmilegar hér sunnanlands, en heimtur hálfslæmar, hittist hálfilla á með veður í fyrstu fjallferðinni.

Október: Harðindatíð, einkum fyrir norðan. Mjög kalt og illviðrasamt. Talsverður snjór síðari hlutann.

Austri segir frá illri tíð í pistli þann 13. október. Fyrirferðarmestar eru fréttir af miklu illviðri dagana 3. til 5. október:

Tíðarfar hefir verið rosafengið um langt skeið. Varla verið gott veður einn einasta dag síðan í byrjun ágústmánaðar. Hefir þetta hamlað mjög öllu bjargræði bæði á sjó og landi. Síldveiði fyrir Norður- og Vesturlandi brugðist algerlega, svo að þeir, sem þá atvinnu stunda, eru meira en slyppir eftir. Svipað er um þorskaflann, þó sumstaðar hafi hann gengið allvel. Bændur hafa ekki náð inn heyjum, svo margir - bæði hér eystra og norðanlands - eiga nú undir snjó, jafnvel svo hundruðum hesta skiptir af útheyi og sumir óhirta töðu á túnum, og sumt er fokið.

Dagana 3.- 5. þ.m. geisaði ofviðri um allt land, varð af því tjón á skipum og öðrum eignum, og hélt við manntjóni víða. Fjórir mótorbátar ráku á land í Ólafsfirði og brotnuðu, tvo bar á land í Dalvík við Eyjafjörð. Tvö mótorskip fóru í land á Siglufirði. Strandferðabáturinn „Stella“ slitnaði upp við Grímsey en komst til Eyjafjarðar. Mótorskipið „Grótta“, eign Ásgeirs Péturssonar á Akureyri ætlaði að taka kol á Tjörnesi en hrakti þaðan, komst við illan leik á Skagafjörð, rakst þar á sker, brotnaði allmikið, en náðist þó út aftur og var flutt til Akureyrar fullt af sjó. Á Bakkafirði tók út báta og hús. Mótorbátur á Mjóafirði brotnaði talsvert. Fé fennti víða í Þingeyjarsýslum, og meira og minna af heyjum fuku og eyðilögðust um alt Norður- og Austurland. Fleiri þúsund sláturfjár, sem átti að reka hingað til Seyðisfjarðar, tepptist fyrir ofan fjall og er verið að reka það hingað þessa daga.

Þrjú skip, sem ganga héðan frá Seyðisfirði, voru i hafi þegar veðrið skall á. Strandferðabáturinn „Reginn“ var á leið norður að Skálum. Slapp hann inn á Vopnafjörð óskaddaður, og var þá brim svo mikið, að nærri braut þvert yfir fjörðinn. Þótti Vopnfirðingum sem varla hefðu skip farið um fjörðinn jafnillan. Mótorskipið „Óðinn“, eign Stefáns Jónssonar o.fl., lá við Tjörnes, og ætlaði að taka kol þar. Komst það við illan leik á Eyjafjörð. Höfðu seglin rifnað, vélin bilað og skipið laskast eitthvað ofan þilfars.

„Hurricane“, kuggur þeirra Wathnesbræðra og bræðranna Sveins og Jóns Árnasonar, sem er skipstjóri á skipinu, lét frá Siglufirði 17. september. Fékk óhagstæða veðráttu, fór til Hríseyjar og beið þar byrjar. Lagði út þaðan 25. f.m. Mætti „Óðinn“ honum hjá Rauðagnúp 29., en síðan spurðist ekki til hans fyrr en að kvöldi 8. þ.m. Dró þá mótorbátur hann inn til Fáskrúðsfjarðar. Hafði hann hreppt ofviðrið nálægt 20 sjómílum austur af Glettinganesi. Brotnaði stórsiglan og kippti með sér öllum seglum af skipinu, sleit reiðann af skutsiglunni, braut skipsbátinn og allmikið annað ofan þilfars. Lét skipstjórinn höggva á alla strengi er héldu mastrinu og seglunum, til þess að bjarga skipinu.

Meðan skipið var seglalaust, braut mjög sjó yfir það, fylltist lyftingin, og allt sem losnað gat ofan þilfars tók út. Tóku þeir beitiásinn af skutsiglunni og settu upp sem mastur, styrktu skutsigluna með reipum og drógu upp segl, er skipið hafði með til vara. Höfðu þeir þau á rekinu, og sigldu skipinu til lands með þessum útbúnaði; tók hvorttveggja 6 daga. Náðu landi við Skrúð, hittu þar mótorbát, er dró skipið til Fáskrúðsfjarðar. Ljóskerin fóru með stórsiglunni; og lét skipstjóri gefa ljósbendingar á nóttum með því að brenna síldartunnum. Skipverjar voru orðnir matarlitlir, því ekki höfðu þeir getað aukið matarforða sinn í Hrísey, og sumt hafði skemmst af sjó.

Morgunblaðið getur þess þann 17. að talið sé að vélbátur úr Reykjavík hafi einnig farist í veðrinu eftir mánaðamótin. Hann fór frá Kálfshamarsvík þann 1. og ekkert til hans spurst síðan. 

Vestri getur svo um enn eitt skipshvarfið í fregnum 8. nóvember - ekki ólíklegt að skipið hafi farist í þessu veðri:

Færeyskt vélskip, „Beautiful Star“ (nú eign Þorsteins Jónssonar frá Seyðisfirði o.fl), hefir farist fyrir Norðurlandi í undangengnum veðrum. Á skipinu voru 4 skipverjar og einn farþegi af Austurlandi.

Einnig var kalt syðra. Morgunblaðið segir þann 8.:

Frostin, sem hafa verið hér að undanförnu hafa gert mikið tjón á sáðgörðum manna. Fæstir höfðu tekið upp rófur áður en þau komu og margir eiga eftir að taka upp kartöflur. Ef eigi þiðnar bráðlega má búast við því að sá garðaávöxtur, sem enn er úti, ónýtist að miklum mun eða alveg.

Vísir segir frá því þann 8. að hríðarbylur hafi verið á Hellisheiði og hún tæplega fær og þann 12. segir blaðið frá því að hált fari að verða á götum Reykjavíkur úr þessu því ekki sé útlit fyrir að þiðni í bráð. Ökumenn eru hvattir til að skaflajárna hesta sína. 

Og ekki batnaði það. Þann 13. er pistill frá Akureyri í Morgunblaðinu:

Akureyri i gær. Afskaplegt veður var hér i gær — blindhríð og stormur. Alófært sumstaðar hér nyrðra með sláturfé fyrir ófærð á heiðum og fjöllum. Margir bændur, einkum i Þingeyjarsýslu, eiga mikið hey úti enn. Á einum bæ eru áreiðanlega 250 hestar úti — og líklega næst það aldrei inn, enda farið mikið að skemmast.

Morgunblaðið segir frá því þann 15. að ísinn á Tjörninni sé mannheldur. Það muni vera sjaldgæft svo snemma á vetri. 

Þann 24. og næstu daga gerði hríðarkast um mikinn hluta landsins. Tíminn segir þann 27.:

Tíðin er hin kaldhranalegasta og leggst vetur óvenju snemma að. Á miðvikudagskvöld [24.] gerði norðan stórhríð og mun hún hafa geisað um alt land. Símasambandi varð eigi náð héðan lengra en til Borðeyrar á fimmtudag. 

Þann 31. varð maður úti á Króardalsskarði milli Seyðisfjarðar og Mjóafjarðar. (Morgunblaðið 6. nóvember).

Nóvember: Nokkuð umhleypingasamt og kalt.

Vestri segir frá þann 8. nóvember:

Rjúpnaveiði er nú svo mikil syðra, að óminnilegt er. Um 60 manns ganga daglega á rjúpnaveiðar úr Reykjavík, og er krökkt af rjúpum niður um Öskjuhlíð og víða í grennd við bæinn. Úti í Vestmannaeyjum hafa einnig verið veiddar rjúpur og víðar, þar sem þær hafa varla sést áður.

Nokkuð var um illviðri síðari hluta mánaðar. Morgunblaðið segir frá þann 20.:

Í fyrrinótt gerði ofsarok með regni og var svo hvasst að óstætt mátti kalla. Hélst veður þetta allt til morguns og fram á dag, en lygndi þó heldur er á daginn leið. Tvö skip slitnuðu upp hér á höfninni, botnvörpungurinn Jarlinn og þilskipið Ása eign Duus-verslunar. Rak þau upp að Örfiriseyjargarðinum og skemmdust þau þar eitthvað. Seglskip strandaði og í Hafnarfirði. Það heitir Sildholm. Lagði það á stað frá Hafnarfirði fyrra sunnudag og átti að fara til Spánar. En er það kom hér út í flóann kom að því leki allmikill og sneri það þá aftur inn til Hafnarfjarðar. Þegar veðrið var sem mest í gærmorgun tók skipið að reka og var komið upp undir kletta. Gáfu þá skipverjar neyðarmerki og var brugðið við í landi og þeim bjargað. Síðan rakskipið í land og brotnaði þegar mjög mikið. Var fiskinn úr því farið að reka í land í gærkvöldi. Geir var í þann veginn að fara suður eftir til að reyna að bjarga skipinu, en hætti við það er það fréttist hve illa það var komið.

Vélbátur sökk hér á höfninni í rokinu i fyrrinótt og annan rak upp að Örfiriseyjargarðinum og brotnaði hann talsvert. Í rokinu í fyrrinótt fauk þak af hlöðu hér í bænum.

Og þann 24. gerði ofsa í Vestmannaeyjum. Morgunblaðið segir frá þann 25.:

Fregnritari vor i Vestmannaeyjum símaði oss í gær á þá leið, að þar hefði geisað afskaplegur stormur af útsuðri i fyrrinótt. Símaþræðir slitnuðu um allt kauptúnið, rúður  brotnuðu og bátar fuku. Skemmdir á bátum urðu þó engar.

Aðfaranótt 26. urðu mikil símslit vegna ísingar í Reykjavík og nágrenni. Bæjarsíminn slitnaði svo í Þingholtunum „að sumar götur máttu heita ófærar fyrir símaflækju er niður hafði fallið“. (Morgunblaðið 28. nóvember). Þræðir loftskeytastöðvarinnar á Melunum slitnuðu einnig (Morgunblaðið þann 30.). Þann 29. birti blaðið nánari fréttir:

Símslitin sem urðu aðfaranótt mánudags (þ.26.) eru hin langmestu sem nokkru sinni hafa orðið hér. Í nánd við Reykjavík brotnuðu að minnsta kosti 77 símastaurar, 28 milli Hafnarfjarðar og Reykjavíkur, 38 milli Hafnarfjarðar og Auðna, 10 í Mosfellssveitinni og 11 Kjósinni. Í gær var blindhríð á öllu Norðurlandi og má því búast við enn meiri símslitum nyrðra. Það tekur marga daga að koma öllu í lag.

Desember: Óhagstæð tíð nema um jólaleytið. Mjög kalt. 

Fjallað var um tíðina í desember 1917 á hungurdiskum í pistli 16.12. 2017. Þar má sjá ýmislegt til viðbótar því sem hér er sagt.

Óskhyggja nokkur ræður ríkjum í Austra þann 1. desember - í upphafi frostavetrarins mikla 1917-18:

Harðindi mikil eru nú um land allt. Undanfarna daga hefir verið 8-10 stiga frost hér á Seyðisfirði, og rok og bylur í tilbót. Er hætt við að mörgum endist lla kolaskammturinn ef svo gengur lengi, og margir kvarti um kulda. Vonandi verður síðari hluti vetrarins betri en það sem liðið er.

Það var ekki bara á aðventunni 1926 (samanber Aðventu Gunnars Gunnarssonar) að Mývetningar lentu í hrakningum í síðbúnum fjárleitum á fjöllum. Austri segir frá þann 15.:

Tveir menn úr Mývatnssveit fóru fyrir skömmu á öræfi að fjárleitum. Hrepptu veður ill og komust eftir 9 dægra útivist að Möðrudal, mjög harðlega leiknir.

En Fram á Siglufirði birti bréf úr Sléttuhlíð í Skagafirði þann 1. desember. Er þar litið yfir tíðarfar sumars.

Það er ekki oft sem við Slétthlíðingar sendum bréfstúfa til birtingar í blöðunum, en nú vildi ég biðja „Fram“ fyrir nokkrar línur; vona að blaðið fái ekki gorkúlublindu þá, sem það segir að sumir séu haldnir af, þó ég líti á málin frá annarri hlið en það ef til vill gjörir, því ég vona að það vilji ræða þau frá öllum hliðum, en sé ekki málsgagn sérstakra stétta. Þá er að byrja á því að sumarið er liðið og veturinn genginn í garð. Sumarið sem heilsaði svo kalt og kvaddi í sama máta. Þó verður ekki sagt um það að það hafi verið vont, því tíðarfar þess var mjög hagstætt fyrir heyskap, eftir það að hlýindi komu sem ekki var þó fyrr en um 12 vikur af sumri, svo heyskapur manna í þessari sveit varð með besta móti, enda veitir ekki af því, þar nú er ekki um kornmat að ræða til skepnufóðurs ef heyin þrjóta.

Hafísfréttir bárust strax í byrjun mánaðar og segir Vestri þann 2. að hrafl hafi þá sést úr Bolungarvík og Súgandafirði, sömuleiðis hafi orðið vart við ís á Húnaflóa. 

Vestri birti þann 31. pistil úr Súgandafirði og ræðir síðan um hafísinn:

Súgandafirði 14. desember. Útlitið. Óglæsilegt er það. Nóg var samt ástandið slæmt vegna óaldarinnar út í heimi, þótt eigi hefði.við bæst þessi harðneskja náttúrunnar, sem stöðugt hefir viðhaldist síðan október byrjaði. Óveður hafa bannað sjógæftir, sem því átakanlegra var, er sjómenn vissu af fiskinum á miðunum, en gátu svo ekki sótt hann. Hafísinn, sem er að flækjast hér úti fyrir skammt undan andar frá sér svölum anda. Um 20 stiga frost á celsius hefir verið suma morgnana. Er það æði kalsalegt um þetta leyti. Hugsa sér að fjörðurinn er lagður með samföstum ís innan frá Botni og út að Suðureyri, hvílíkt undur á jólaföstunni.

Hafísinn liggur fyrir öllum norðvesturkjálkanum. Hefir oftast, verið landfastur frá Horni og vestur undir Straumnes síðan um miðjan þennan mánuð. Nú i vikunni girti hann skyndilega fyrir Djúpið, svo bátar komust engir til fiskjar, fyllti Bolungarvík og nokkurt ísrek slæddist hingað inn á Skutilsfjörðinn í fyrri nótt. Lausafregn hefir borist um að Willimoes hafi orðið að snúa til baka við Langanes vegna íss.

Fram segir frá hafís þann 20. desember. Dalamenn sem nefndir eru eru væntanlega úr Hvanndölum:

Dalamenn, sem hingað komu til bæjarins í gær, segjast hafa séð tvær ísbreiður ekki mjög langt undan landi. Er hryggilegt til þess að hugsa, að hafísinn leggist að landi nú, ofan á öll önnur harðindi og bágindi þessa vetrar.

Lýkur hér að sinni frásögn hungurdiska af árinu 1917. Ýmsar tölur, meðalhita, úrkomu og fleira má finna í viðhengi. 

Tenglar á eldri pistla:

Páskahretið 1917.

Desember 1917.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1917

Hlýr dagur í Reykjavík (og víðar)

Hámarkshiti fór í 13,6 stig í Reykjavík í dag. Sýnist ritstjóra hungurdiska það vera næsthæsti hiti sem mælst hefur svo snemma árs þar á bæ. Hæsta talan er 14,2 stig sem komu í „hitabylgjunni“ miklu í marslok 1948. Ritstjórinn var minntur á það að þetta sé líka í fyrsta skipti sem hiti fari í 10 stig í Reykjavík á árinu 2018 og að 172 dagar séu liðnir frá síðustu 10 stigum (25. október). Hann var jafnframt spurður að því hvort þetta væri óvenjulangur tími á milli tíustiga og hvenær slíkt tíustigaleysi hefði lengst orðið.

Auðvelt er að svara þessum spurningum fyrir það tímaskeið sem samfelldar hámarksmælingar hafa staðið í Reykjavík. Þær hófust samfellt í maí 1920, eru reyndar líka til eldri en meira verk er að fara í gegnum þau gögn - og verður ekki gert að sinni. 

Fjöldi samfelldra daga án 10 stiga er nokkuð yfir meðallagi hér í Reykjavík að þessu sinni (veturinn 2017 til 2018), 15 ofan þess, en þó langt frá því að teljast óvenjulegur. Á þeim 98 árum sem samfelldar mælingar hafa staði hefur þessi tími verið lengri en nú 40 sinnum (41 prósent vetra), lengstur 1923-1924, 248 dagar - frá 9. september 1923 til og með 13. maí 1924. Næstlengstur var þessi tími 1986-1987, 222 dagar. Veturinn 2014-2015 var hann nánast sami og nú, 173 dagar, en síðast var hann áberandi lengri en nú 2000-2001, 193 dagar.

Meðaltal 98 ára er 157 dagar, en meðaltal síðustu tíu ára er aðeins 124 dagar - þannig að viðbrigði eru nokkur.   

Í viðhenginu er listi yfir lengd lengsta tíustigalausa tímabil hvers vetrar frá og með 1920 til 1921 til og með 2017 til 2018. Þar sem listinn var tekinn saman á nokkrum mínútum er rétt að taka hann ekki sem endanlegan sannleika málsins. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tímabilalengd 1921 til 2018

Fyrri hluti aprílmánaðar

Nú er hálfur apríl liðinn. Hiti hefur vel rétt sig af eftir kalda daga í upphafi mánaðar. Meðalhiti í Reykjavík stendur nú í 3,7 stigum, +1,8 stig ofan meðallagsins 1961-1990 og +0,4 ofan við meðallag síðustu tíu ára. Þetta kemur meðalhita dagana 15 í 9. sæti af 18 á öldinni, en í það 34. á 144-ára listanum. Þar eru sömu dagar 1929 á toppnum, meðalhiti þá var +6,6 stig, en í neðsta sæti eru sömu dagar 1876, meðalhiti -4,1 stig.

Á Akureyri er meðalhiti dagana 15 1,7 stig, +1,1 ofan við meðallag 1961 til 1990, en -0,1 stigi undir meðallagi síðustu tíu ára.

Sé litið á landið í heild hefur hitinn að tiltölu verið hæstur á Hornbjargsvita, +1,1 stigi ofan meðallags síðustu tíu ára, en lægstur við Kárahnjúka þar sem hann hefur verið -2,1 stigi neðan 10-ára meðallagsins.

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst 14,9 mm, tæpur helmingur meðallags, en 16,8 mm á Akureyri - og er það í meðallagi.

Sólskinsstundir hafa mælst 62,2 í Reykjavík, það er nærri meðallagi.

Í dýpri kantinum

Sunnudagslægðin (15. apríl) langt fyrir sunnan land er í dýpra lagi miðað við árstíma. Evrópureiknimiðstöðin stingur upp á 943 hPa síðdegis. Ritstjóranum finnst þó einhvern veginn að ámóta lægð hafi sýnt sig á svipuðum slóðum á svipuðum tíma (eða seinna) fyrir ekki svo mörgum árum - en þorir ekki að fullyrða um það án staðfestingar annars en slitnandi minnis.

Kalt loft, langt úr norðri, kemur í bakið á lægðinni og veldur dýpkun hennar. Þetta kalda loft fer síðan suðaustur og austur um Asóreyjar. Sjórinn hitar það reyndar baki brotnu á leiðinni, en vel má vera að það nái að snjóa á hæsta tindi Faialeyjar, Cabeço Gordo sem er rúmlega 1000 metra hátt keilueldfjall með myndarlegri öskju. - Auðvitað snjóar líka hinumegin hins mjóa Faialsunds, á eldkeiluna Pico. Þar er alltaf að snjóa (en bráðnar á milli - enginn jökull) - fjallið er 2350 metrar að hæð. 

En lægðin djúpa sendir úrkomubakka alla leið til Íslands. Reiknimiðstöðin segir hann koma á aðfaranótt þriðjudags - og lægðin síðan í humátt á eftir, kannski miðvikudag eða á sumardaginn fyrsta. Þá verður hún orðin að aumingja. 

Af árinu 1882

Nú verður fyrir hið alræmda ár 1882. Ekki það allrakaldasta sem við þekkjum, en samt eitt hið allraversta - og keppir trúlega í flokknum tíu verstu ár síðari alda. Þá var október hlýjasti mánuður ársins á Stað í Aðalvík, Kjörvogi, á Skagaströnd og í Grímsey. Fyrir utan slæma tíð gekk einnig mjög skæður mislingafaraldur sem banaði mörgum auk þess að valda frátöfum frá heyskap víða um land - mátti vart við. 

Október var eini mánuður ársins sem að tiltölu telst hlýr. Janúar var rétt neðan meðallags, en allir aðrir mánuðir kaldir eða mjög kaldir, ágúst kaldastur að tiltölu, kaldastur allra ágústmánaða á landsvísu - sé miðað við 1874 sem byrjunarár. Júnímánuður er einnig sá kaldasti sem vitað er um frá 1874 að telja. Í júlí var hiti rétt neðan meðallags suðvestanlands - og nægir það til að þoka landshitanum úr allraneðstu sætunum. Í Stykkishólmi er júlí 1882 sá kaldasti eftir 1874 - en lítillega kaldara var þar í þeim mánuði 1869 og 1862 (vonandi viðföng hungurdiska síðar meir). 

Net ritstjóra hungurdiska veiðir 24 óvenjukalda daga í Reykjavík, en aðeins einn hlýjan (20. maí). Þrír þessara köldu daga voru í febrúar, tveir í mars og fjórir í apríl - þá var frost allan sólarhringinn dögum saman í höfuðborginni seinast í mánuðinum (og meir en -10 stiga frost um miðjan dag víða fyrir norðan). Köldu dagarnir urðu þrír í maí og þrír í júní, einn í júlí, en sex í ágúst, einn í september og einn í desember. 

Í Stykkishólmi fundust 51 sérlega kaldur dagur, þar af 25 í mánuðunum júní, júlí og ágúst - allt of langt mál að telja þá alla upp, en listi er í viðhenginu. 

Hæsti hiti ársins mældist á Grímsstöðum á Fjöllum 26.júní, 20,9 stig, mest frost mældist á sama stað 7. mars, -31,1 stig.  

Við látum „Fréttir frá Íslandi“ gefa yfirlit um tíðina (9. árgangur s.17 og áfram). Ítarleg lesning sem oft hefur verið vitnað til. Reyndar er það svo að ef við berum þessa samantakt við upphaflegar fréttir kemur í ljós að lítt er dregið úr þeim og frekar hnykkt á - sértæk illindi verða að almennum - nokkuð umhugsunarvert. Lesið fyrstu málsgreinina með sérstakri athygli - hún er góð. 

Það er einkennilegast við þetta ár, að það er hið harðasta ár, sem komið hefir í þeirra manna minnum, er nú [1883] lifa, en þó voru vetrarkaflar þess vægir, og mörgum vetrum betri, en sumarið aftur mörgum vetrum líkast. Annað var það og einkennilegt, að svo má segja, að tvö eða þrjú árferð hafi verið, á eigi stærri eyju en Ísland er, í einu, og hafi þannig eins og skipt í tvö horn með veðurfarið.

Framan af árinu, í janúarmánuði, var skakviðrasamt mjög. Útsynningsrosar og óveður í flestum sveitum landsins, en frostalítið og snjóalítið, og var víða svo á Suðurlandi að jörð fraus aldrei fyrri en eftir páska. Verst var þá veðurátt í Snæfellsnessýslu, en best í Múlasýslum. Rétt eftir nýárið setti niður snjó allmikinn í Múlasýslum, en 13. dag janúarmánaðar gjörði hláku mikla og tók allt upp. Í hláku þessari bar að hendi slys eitt í Seyðisfirði. Þá urðu og víða skaðar á húsum og heyjum nyrðra, og má að eins til nefna, að á Hillum á Árskógsströnd tók af baðstofu niður að veggjum, og á nokkrum bæjum nyrðra fór veðrið eins með hey manna.

[Í lok mars] (30.) gjörði stillingu, og kom þá hið besta veður, eðlileg hlýindi og vorblíða, og hugðu þá allir að sumarið væri að ganga í garð. En á annan í páskum (10. apríl) tók að frysta, og gjöra norðanátt með hríðum og illviðrum, sem best eiga við á þorranum, og hélt því, þangað til út yfir fór að taka um 20. apríl og allt til hins 29. s.m. Þá var eitt hið eftirminnilegasta ofsaveður á norðan, einkum 24.—26., að slíks eru fá dæmi. Var þá eins og harðindin væru fyrst í fullri alvöru að ganga í garð; áður hafði verið eðlilegt vetrarveður, nema á Vesturlandi, einkum Snæfellsnessýslu; höfðu þau þegar tekið út yfir í marsmánuði, en aftur á móti var þá einmunatíð í Múlasýslum, því að þangað ná útsynningarnir trauðlega. Þenna 10 daga kafla má segja að hvergi væri út komandi nyrðra fyrir stórhríðum og kafaldsbyljum, en syðra var kafaldið minna, en veðurhæðin sú hin sama eða meiri til. Þá fyllti allt með hafís fyrir Norðurlandi og Austurlandi.

Syðra jós þá slíkri grjóthríð og sandroki, einkum yfir Rangárvallasýslu, að sumar jarðir ónýttust með öllu, og aðrar urðu fyrir stórskemmdum, einkum á Landi, Rangárvöllum og efra hluta Holtamannahrepps; drap hríð þessi fjölda fjár og hrossa; sama var og í Skaftafellssýslum. Vestra var þaðan af verst, því að þar voru hvíldarlausar hríðar allan tímann frá 10. apríl allt til 6. maí. Slotaði þá aftur nokkuð óveðrunum, þangað til 23. maí. Þá dundu aftur yfir frost og fannkoma, og hélst það vestra allt til 15.júní, en nyrðra varð það eigi eins langvinnt. Þar var um allt Norðurland svo dimm hríð 24.maí að kunnugir menn villtust á alfaravegi, og maður varð úti í Hrútafirði. Svo má heita, að þessi tími, frá 10. apríl til 15.júní væri einn óstöðvandi og ólinnandi stórhríðabálkur, sem aldrei linnti nema fáa daga í maí; þá kom hláka um stund, er tók upp snjóinn, en snérist upp í norðanhríð, svo að eigi varð út komandi. Syðra var vorið að sönnu eigi eins kafaldasamt, en þar voru sífelldir þurrir og kaldir norðannæðingar, er spilltu öllum gróðri.

Hafísinn lá frá Straumsnesi við Aðalvík allt austur með Norðurlandi, samfrosta upp í hverja á og hvern lækjarós, og suður með landinu að austan, og allt vestur undir Dyrhólaey. Þó var hann alltaf allur lausari fyrir Austurlandinu. Í hríðum þessum voru oft frost mikil (8—12°R), og svo mikil vestra, að fyrstu viku maímánaðar fraus skip inni á Stykkishólmshöfn, og varð hestís kring um skipið. Seinast í júní fór að breytast til batnaðar syðra, og voru þar hlýindi góð í júlí, hitar og sunnan vætur, og tók að líta vel út með grasvöxt, og þó að einstöku sinnum hlypi á norðan, varð ei neitt úr því. Norðanlands birti upp þokukafaldið vikutíma síðast í júní, en skall svo saman aftur með hríðahlaupum og frostum. Var þá svo kalt þar, að vetrarís var ei leystur af Ólafsfjarðarvatni í Eyjafjarðarsýslu 6. júlí. Seinustu dagana í júlí birti upp, en skall yfir aftur 4. ágúst, og sá þá eigi sól til höfuðdags; var þá meðalhiti frá 13.—22. ágúst nótt og dag óbreyttur 0°R.

Með höfuðdegi birti upp, og kom góður tími í viku; þá fór loksins hafísinn burtu frá Norðurlandi. En samt héldust hríðaköstin allt til rétta, og taldist mönnum svo til, að 10 sinnum hefði alsnjóað nyrðra frá Jónsmessu til rétta. Verst var það hríðarkastið, er gjörði 12. september og stóð í 3 daga með 7°R frosti. Þá voru ár riðnar á ís í Skagafirði og í Dalasýslu og víðar, og gengið á skíðum úr Fljótum inn í Hofsós sakir ófærðar; fennti þá fé á afréttum milli sveita, en ei á heiðum frammi, því að hríðarnar náðu aldrei lengra en fram á fjallabrúnir; 23. sept. kom síðasta hríðin, og fennti þá hross í Laxárdalsfjöllum, afrétti milli Húnavatnssýslu og Skagafjarðar. Úr réttum breyttist til batnaðar og var úr því hin hagstæðasta hausttíð. Þetta er nú sumarssaga Norðurlands, og að mestu líka Vesturlands. Eystra var sumarið öllu skárra, því að þar náði sunnanáttin að flæma hafísinn norður og niður í lok júnímánaðar, en allajafna var þar votviðrasamt. Syðra var aftur sífeld sunnanátt, en náði aldrei að vinna bug á hafísaköfunum nyrðra, svo að áttirnar mættust allt sumarið á fjöllunum. Sumarið var heldur hlýtt syðra en votviðrasamt mjög, svo úr hófi keyrðu rigningarnar. Var svo allt haustið og fram á vetur.

Haustið var gott um allt land, nema nálægt því í miðjum september kom afskaplegt stórviðri á Suðurlandi (sama veðrið og hríðin mikla nyrðra), og fuku pá hey manna mjög t.d. á Kjalarnesi og í Kjós og víðar, að sumir misstu nálega allt, er þeir höfðu losað. Veturinn var góður víðast um land, en víðast hvar heldur skakviðrasamur frá því í nóvembermánuði. Fannkoma var mikil í Þingeyjarsýslum í uppsveitum í nóvembermánuði, og lá sá snjór fram til nýárs, og náði lítið til jarðar. Sömuleiðis kom og mikill snjór í Eyjafirði og Skagafirði austantil, og varð jarðlaust af áfreðum, en skánaði aftur, og var svo heldur góð tíð til nýárs. Með jólaföstu komu hríðar og jarðbönn í Stranda- og norðurhluta Ísafjarðarsýslu, og var svo til nýárs. Logndrífu mikla setti og niður í nóvember í Múlasýslum og Skaftafellssýslum, og rigndi niður í á eftir, og varð af því jarðlaust til nýárs. Sunnanlands var aftur á móti slík einmunatíð, að fáir þykjast slíka vetrartíð muna.

Við lítum að vanda yfir atburði með aðstoð blaða og veðurathugana:

Janúar: Skakviðrasamt, en frost- og snjóalítið.

Jónas Jónassen lýsti veðri í Reykjavík í janúar í Þjóðólfi þann 6. febrúar:

Í þessum mánuði hefir veðurátta verið fremur hrakviðrasöm, því oftast hefir (einkum allur síðari hlutinn), annaðhvort verið sunnan-landsynningur með regni eða útsynningur með éljum, oft ofsaveður með miklu brimróti (í fyrra mátti heita að norðanrok væri allan mánuðinn).

Í Norðanfara birtist þann 7.febrúar bréf frá Jóni Bjarnasyni, dagsett 25. janúar, þar sem hann lýsti miklu krapaflóði á Seyðisfirði 13. sama mánaðar, við látum eftir okkur að lesa bréfið í heild:

Að kvöldi hinn 13. þ. mán. dundu voðaleg og mjög eyðileggjandi flóð af vatni og snjó yfir nokkurn hluta af Fjarðaröldu við botn Seyðisfjarðar. Mikinn snjó hafði lagt í hið háa og snarbratta fjall að norðanverðu bakvið kaupstaðinn skömmu eftir nýár; en svo kom allt í einu megn hláka, og þar af leiðandi varð mikið vatnssamsafn í fjallinu neðanverðu, sem áður en nokkur vissi sprengdi snjódyngjur geysimiklar frá sér og fossaði með óstöðvandi afli og ákaflegum flýti ofan eftir allt til sjávar og jafnvel langt út á fjörð.

Fyrir hinu fyrsta af þessum flóðum varð hús eitt, byggt fyrir nálega tveim árum, sem stóð fast uppi undir fjallinu. Það var eitt af hinum stærri og vönduðustu húsum á Seyðisfirði og var haft fyrir bakarí og veitingahús. Þegar flóðið skall á því, kipptist það um 3 álnir úr stað og svignaði, skekktist og laskaðist stórmikið um leið. Kjallari, sem undir því var, fylltist af vatni og krapa, og eins æddi flóðið inn í þau herbergi hússins, sem sneru til fjalla, og var fólkinu þaðan bjargað með talsverðum örðugleikum. En í kjallara hússins var líka einn maður, og honum var miklu örðugra að bjarga, með því að gólfið uppi yfir kjallaranum varð að brjóta áður en honum yrði náð, og þá stóð hann inniklemmdur og í ísvatni allt til höfuðs.

Áður en þessum manni var bjargað hafði annað flóð komið litlu utar og lent á íbúðarhúsi nokkru rétt við sjóinn. Hafði konan úr bakaríinu verið flutt í þetta hús eftir að henni var bjargað úr sínu eigin húsi, og var hún ásamt konunni í þessu húsi og 3 börnum hennar lögst þar til hvíldar, þegar voðinn dundi enn yfir. Og hér fór verr en í hinu fyrrnefnda húsi. Flóðið braust eins og fallbyssuskot gegnum húsið mitt, en í þeim hluta hússins var herbergið, þar sem konurnar og börnin hvíldu. Tók flóðið allan þennan part hússins og allt sem þar var inni með sér út á sjó. Einu barninu varð náð í flæðarmálinu lifandi; konurnar og hin börnin hreif flóðíð með sér langt út á fjörð. Menn brutust í náttmyrkrinu gegnum íshroðann á báti í dauðans ofboði út til þeirra og náðu konunum, þótt furðulegt sé, með lífi og ósködduðum, en hin tvö börn týndust.

Auk þessara tveggja flóða komu nokkur fleiri flóð yfir Fjarðaröldu, en þessi eru hér sérstaklega tilnefnd, af því að þau ollu svo voðalegu slysi og tjóni. Og auk hinna tveggja íbúðarhúsa eyðilögðust í byltingu þessari tveir fiskiskúrar með allmikilli eign í, nokkrir bátar og ýmislegt annað. — Eigandi bakarísins, sem fyrir flóðinu varð, og húsráðandi þar, er J. Chr. Thostrup, og það var kona hans, sem tvisvar varð fyrir voðanum. En í hinu húsinu, sem fórst, bjó eigandi þess Jónas Þ. Stephenssen verslunarmaður, og það var hans kona sem fylgdi börnum sinum útí dauðann, en frelsaðist svo dásamlega úr honum, eins og áður er sagt. Auk hinna tveggja barna sinna hafa hjón þessi við atburð þenna misst meira hluta eigna sinna, og er því mótlæti það, sem þau hafa orðið fyrir, eitthvert hið átakanlegasta.

Áætlun hefir verið gjörð yfir eignatjón það, sem flóð þessi hafa haft í för með sér. Alls er eignatjónið metið til 12.250 króna, þar af er talið, að J. Chr. Thostrup hafi misst fyrir 8.000 krónur, og Jónas Þ. Stephenssen fyrir 3.500 kr. Aðrir sem fyrir tjóni hafa orðið, eru: Jón Einarsson, 400 kr., Guðmundur Jónsson, 250 kr.,og Einar Pálsson, 100 kr. — Sú eyðilegging, sem hér er orðin, er svo einstakleg og tilfinnanleg, að það er vonanda, að eitthvað verði gjört af mönnum útí frá til þess að bæta úr henni. — Slík voðatíðindi og þessi hafa aldrei fyrr orðið í þessu byggðarlagi, enda munu þau hér lengi í minnum höfð.

Það fór þó svo að þessi flóð féllu í skuggann fyrir enn hörmulegra flóði á svipuðum stað rúmum þremur árum síðar. Í Skuld (21. mars) kom fram að lík annars barnsins hafi fundist rekið í Seyðisfirði, en hitt í Loðmundarfirði. 

Sama dag var ritað úr Múlasýslu (óstaðsett) og síðan birt í Fróða 24. febrúar:

Veðrátta hefir verið mjög úrfellasöm og þó hagstæð vegna frostvægðar. Nú í samfelldan hálfan mánuð hafa verið hlákur og blíðviðri, enda má öríst heita. Sauðfé hefir verið gefið lítið enn þá og hestum eins. Beit þykir heldur góð, en heyin létt, enda hröktust þau í sumar.

Febrúar: Umhleypingatíð, skást veður austanlands. Kalt.

Fróði segir eftir bréfi úr Þórsnesþingi 6. febrúar - en birti ekki fyrr en 29. mars:

Frá 7. desember til 11. janúar gengu tíðast austanaustnorðan, ágangs stórviðri með talsverðu frosti en síðan hafa gengið stórflóð eða fannkomur og mikil ofviðri af suðri og suðvestri, og er þessi kafli eins fágætur að óveðrum af suðri eins og harðindakaflinn i fyrra af norðri.

Hér er rétt að vara sig á orðalaginu. 

Jónas Jónassen segir um febrúarveðrið í Reykjavík í Þjóðólfi 20. mars:

Eins og undanfarinn mánuð hefir veður verið mjög óstöðugt þennan mánuð, og hefir útsynningur verið tíður.  ... Talsverður snjór hefir fallið með köflum.

Mars: Umhleypingatíð, ótíð vestanlands, skárst veður eystra. Kalt í veðri.

Fróði birtir þann 11. tíðarpistil frá Akureyri:

Veðrátta hefir síðan um nýár verið mjög óstöðug og umhleypingasöm yfir allt land, eftir því sem frést hefir. Norðanlands hefir lengst af verið lítill snjór og lítið frost eða þítt, og oft auð jörð í Eyjafirði og Skagafirði. Hart frost hefir þó verið allmarga daga á góunni.

Skuld segir þann 21. mars:

Úr Múlasýslum er sögð einmunatíð; frostleysur og snjólaust oftast í vetur, en stormasamt oft. Afli hafði gengið í janúar á Austfirði, Reyðarfjörð og víðar, bæði fullt af síld og hval sagt, en gæftir litlar. Kolar veiddust inni á Eskifirði eins og á sumardag.

Fróði birtir þann 11. apríl bréf að austan dagsett 16. mars:

Úr Múlasýslunum 16. mars. ... Tíðarfar hefir hér eystra síðan þrjár vikur af þorra verið mjög óstillt, en ekki höfum við haft af frostatíð að segja í vetur fyrri enn á góunni, þó hún megi ekki mikil kallast hjá ósköpunum sem yfir dundu í fyrra [1881]. Hér nálægt miðju Fljótsdalshéraði hefir frostið orðið mest 19°R. og nokkrum sinnum 15-17°R. en varla hefir svo mikill kuldi staðist sólarhring í einu. Oft hafa verið heiðríkjur og vestan eða norðvestan stormar, svo ónáðugt hefir verið fyrir sauðfé úti, enda er farið að ganga á heybyrgðir manna, því þær voru rýrar í haust, en vonanda er, að eigi verði svo hart hér eftir, að heyskortur verði til muna. Nú er hér í héraðinu talsverður snjór, sem smátt og smátt hefir bæst á, því veruleg hláka hefir aldrei komið á góunni, en 8. þ.m. kom suðaustan fjarskalegur rosti með krepju, og hlánaði þá dálitið sumstaðar, en sumstaðar spillti á jörð svo haglítið varð. Ekki stóð þetta frostleysi nema hálfan dag og svo hljóp í frost aftur.

Fréttir eru af Vatnsleysuströnd í Skuld þann 31. mars:

Hér ber fátt til tíðinda, nema það, sem almennt gengur yfir, nefnilega in sama umhleypingatíð og stormar, sem til þessa hafa algjörlega hindrað sjómenn frá að leita sér bjargar á sjónum. Inn 14. þ.m. lögðu margir þorskanet, en þó flestir á grunn; sökum illviðris varð ekki vitjað um netin þar til þann 25.

Og Fróði birtir 6. maí bréf dagsett í Húnavatnssýslu 4. apríl:

Tíðarfarið frá sólstöðum til jafndægra var hér stöðugur hringsnúningsbyljakafli úr öllum heimsins áttum, jafnan með hreggi og úrfelli, ýmist rigning, krapahríð, snjóhríð, eða hagli. Af þessu leiddi stöðuga hrakninga á sauðfé og hrossum, inni, sem úti. Fé, sem aldrei varð látið út, fylltist með lús og óþrif, því varla þornaði á því lagður svo mörgum dögum skipti, þar sem fjárhús, hlöður, hesthús, fjós og heykumbl láku sem grindahjallar, svo hey urðu víða fyrir stórskemmdum.

Jónas lýsir veðri marsmánaðar í Ísafold þann 19. apríl:

Veðurátta í þessum mánuði hefir verið einstaklega stirð; má kalla að stöðugur útsynningur hafi verið, því þótt stöku sinnum hafi brugðið fyrir á annarri átt, þá hefir hann skjótt aftur gengið til útsuðurs og það oft á svipstundu með roki. ...  Snjór hefir fallið mikill þennan mánuð, þar sem stundum varla má heita að stytt hafi upp milli útsynningsbyljanna. Talsverður kuldi var um tíma í sjónum; þannig lagði hann fram á miðja skipalegu hinn 20.-21.

Apríl: Blítt veður fyrstu 10 dagana, en síðan ríkti óvenjuleg veðurharka með kuldum, hríðum og sandbyljum.

Hér má sjá veðurkort úr sameiginlegu kortasafni Þýsku sjóveðurstofunnar og þeirrar dönsku. Sýndar eru jafnþrýstilínur (eining er mm kvikasilfurs) og veðurathuganir landstöðva og skipa að morgni 9. apríl 1882, páskadag. Sé þrýstingur 760 mm eða meiri eru línur heildregnar, strikaðar sé hann lægri. 765 mm = 1020 hPa. Mikil hæð er rétt norðan við Skotland, en lægðardrag á Grænlandssundi. Þegar á daginn leið fór þetta lægðardrag til suðausturs yfir Ísland og þá snerist vindur úr suðvestri í norðaustur og kólnaði verulega. Mjög sígild staða að vori. Daginn eftir var komið hörkufrost eins og sjá má á næsta korti.

Þennan dag hófust harðindin. Þá varð loftþrýstingur við sjávarmál hæstur á árinu, 1044,8 hPa á Akureyri. Hér hefur væntanlega verið töluvert öflug og hlý fyrirstöðuhæð fyrir vestan land. Næstu tvær vikur gróf smám saman undan hæðinni og meginþungi kuldans kom loks suður yfir landið eftir þann 23. apríl. Á þessum tíma voru engar veðurathuganir gerðar á öllu Austur-Grænlandi. 

Þjóðólfur segir frá tíðarfari liðins vetrar í pistli þann 30. apríl (hér lítillega styttur):

Veturinn hefir verið mjög umhleypingasamur og stirður hér syðra, þó að ekki hafi með jafnaði verið mikil frost. Höfuðáttin hefir jafnast verið austan-landsunnan eða þá útsunnan, og jafnan stormar og hrakviðri, og hlaupið síðan í norðanátt snöggvast með miklu frosti. Snjóþyngsli hafa verið allmikil hér um sveitir, bæði í austursveitum, Borgarfirði og þeim héruðum, er til hefir spurst; þó hafa þau eigi verið svo voðaleg sem það, hve illa hann hefir lagt það var víða að snjóaði í lygnu veðri og rigndi síðan niður í. og frysti síðan, og varð svo öll jörðin að gaddhellu, svo að engri skepnu varð auðið að fá neina björg.

Þessi vetur hefir því orðið mörgum harður, og ber margt til þess auk jarðbannanna, t.d. ónógar heybirgðir manna í haust, þar eð heyskapur varð nær því enginn á sumum stöðum, t.d. sumstaðar á Rangárvöllum; ... Í Borgarfirði er og fallið nokkuð af hrossum hingað og þangað, og sauðfé hefir verið skorið af heyjum á einstöku stöðum. Lengra að austan, t.d. úr Múlasýslum er sögð besta tíð í allan vetur, frostleysur og snjóleysur, en stormar miklir.

Fróði birtir 22. ágúst bréf úr Vopnafirði dagsett 27. apríl:

Veturinn fram til páska mátti ekki heita neitt harður eftir því sem hér gerist, svo út leit fyrir að gripir gengju vel undan í vor. Batinn í vikunni fyrir páskana gerði hér öríst, en á páskadagsmorguninn gekk veðrið til norðurs með frostum, sem haldist hafa síðan. Þó harðnaði frostið með sumarkomunni, svo síðan hefir það verið stöðugt 10—16°R. í gær og í dag kafaldshríð, svo hver skepna stendur við jötu.

Jónas segir frá veðráttufari í Reykjavík í apríl í Þjóðólfi 17. maí:

Þegar borin er saman veðurátta í umliðnum mánuði við veðuráttu í sama mánuði í fyrra, þá er ólíku saman að jafna, því þar sem aprílmánuði í fyrra var óvenjulega hlýr og veðurátta hagstæð bæði á sjó og landi hefir hið gagnstæða nú átt sér stað, því frá 10. þ.m. hefir vindur blásið frá norðri til djúpanna, þótt brugðið hafi fyrir annarri átt hér í bænum og allan síðari hluta mánaðarins hefir mátt heita aftaka norðanrok með miklum kulda og blindbyl til sveita (einkum 26. 27. 28.). 

Þess má geta að dagana sem illviðrið var sem verst hér á landi var Fritjof Nansen, heimskautakönnuðurinn frægi á selveiðiskútu nærri Jan Mayen í besta veðri, en töluverðum ís. Lesa má lýsingar hans í bókinni „Með selum og hvítabjörnum“. 

Maí: Mikil hríðarveður framan af og aftur eftir þ.20. Kuldatíð með gróðurleysi.

Þjóðólfur rekur ótíðarfréttir í pistli 27. maí:

Seinustu dagana af næstliðnum mánuði rak hér á slíkt norðanrok, að slíkt er eigi í manna minnum. Veðurhæð var svo mikil, að varla var stætt úti á víðavangi, og frost jafnan 6-10 R. Veður þetta stóð látlaust um 4 sólarhringa og svo frost um langan tíma á eftir með stormum á milli. Um 10.-12. þ.m. fór að snúast til suðausturáttar með stormum og rigningum og hlýju veðri á eftir, enn hinn 23. rauk á aftur með norðanstorm. Í sveitum uppi var blindhríð þessa verstu daga, og má nærri geta, hve það hefir gert þar mikið tjón á mögrum og bjarglausum skepnum, enda heyrist að fé hafi þá týnt hræðilega tölunni. t. d. að frést hefir að Hreppamenn hafi verið búnir i góðviðrunum á undan að sleppa um 1300 sauðum á afrétt, en er farið var til að gæta eftir veðrið, hafi um 100 fundist lifandi, enn hitt alt fennt, rotað, hrakið í ár eða frosið niður. Að norðan fréttist með seinasta pósti almennur heyskortur, enn talið alt bjargvænlegt, ef vel voraði, enn síðan hretið kom hefir ekkert frést þaðan.

Um ástandið í Rangárvallahreppi. Veturinn 1880-81 stórskemmdust margar jarðir í Rangárvallahreppi af veðrum og sandfoki, svo að sumar mátti telja óbyggilegar þó byggðar hafi verið þetta útlíðanda fardagaár. Sumarið 1881 var dæmafár grasbrestur á valllendi, en fáar jarðir þar í sveit höfðu mýrarslægjur og fyrir því voru heybirgðir þær, sem bændur með ærnum kostnaði höfðu sótt langt að og trauðlega fengið, mjög litlar á síðastliðnu hausti, en skepnur allar grannar bæði vegna vondrar hagbeitar, og, að því er hrossin snertir, vegna hinnar miklu sumarbrúkunar, sem langir heyaðdrættir höfðu í för með sér.

Vegna þessa og af því óvíðast voru til heyfyrningar voru flestir hreppsbændur illa undir harðan vetur búnir. Þótt veturinn 1881-82 væri ekki mjög frostharður, var hann venju framar umhleypingasamur, svo fljótt gekk á hinn litla heyforða manna, enn hagar hjá mörgum ónýtir eða því nær engir vegna undanfarinnar óárunar. Skepnuhöld voru því þegar á einmánuði orðin bágborin hjá einstöku mönnum og þeir þá þegar búnir að fella talsvert af sauðfé og hrossum. Samt sem áður mundu þó flestir bændur hafa bjargast án þess að fella stórkostlega skepnur sínar, hefði ekki rétt eftir sumarmálin komið það ofsa gaddveður af norðri, að elstu menn muna ekki slíkt um þann tíma árs; þessu harðviðri fylgdi fjarskalegur sand- og moldbylur, svo að fé, sem ekki náðist í hús, varð víða sandorpið, ef það ekki áður króknaði af kulda og hungri, því kalla mátti, að veðrið stæði jafnhart í 8 sólarhringa.

Veðurkast þetta virðist og hafa haft þau áhrif á það sauðfé, sem lifði hið harðasta þess af, að það hefir sýkst og hrunið niður, jafnvel þó gjöf hafi fengið, því að heyið varð ekki varið fyrir mold og sandi. Afleiðingin af þessu grimmdarkasti hefir orðið sú, að nú þegar má telja suma fjárríka hreppsbændur hér sauðlausa og alt útlit er til þess, að eins muni fara fyrir flestum og allir hafa eitthvað misst. Hross hafa og fallið hrönnum saman og kýr verið skornar sökum heyleysis. Ofan á alt þetta mikla tjón og skepnufelli bætast nú hinar fjarskalegu skemmdir á jörðum, sem veður þetta gjörði, því, að því oss er kunnugt, hafa allar jarðir í hreppnum fyrir ofan Þverá skemmst meira eða minna, nema einar 6 jarðir, sem lítið munu hafa skemmst, en 13 jarðir hafa eyðst svo stórkostlega, að þær að voru áliti eru óbyggilegar, og eru margar þeirra eign ábúendanna, eða annarra hreppsbúa.

Þegar nú hávaðinn af bændum í Rangárvallahreppi þannig hefir misst búpening sinn, óðul og ábýli, verða hinir fáu, sem skár hafa orðið úti, ekki færir um að bera allan sveitarþungann, nema þeir sjálfir vonum bráðar einnig verði sveitar- eða réttara sýslu- eða landsvandræði, því þótt einhverjir þeirra, sem nú þegar eru svo að kalla öreigar, hangi næsta ár við búhokur á sínum lélegu og ónýtu jarðnæðum sér og öðrum til niðurdreps, þá mun ekki geta orðið af þeim heimtað að bera sveitarbyrðar svo nokkru nemi og lenda þá hin auknu sveitarþyngsli á sárfáum mönnum, sem ekki geta risið undir þeim. [Undir þetta ritar „Hreppsnefndarmaður“]

Skuld birti 31.október úr skýrslu hreppsnefndar í Landmannahreppi um tjón í aprílveðrinu mikla:

Í því mikla norðanveðri, sem hér varð frekast þann 23. apríl næstliðinn og hélst til þess 6. þ.m., urðu flestar jarðir hér fyrir skemmdum og nokkrar eyðilögðust algjörlega, svo ekki munu fleiri en 8 jarðir yfir hreppinn, sem óskemmdar eiga að heita, en 13 jarðir álitnar óbyggilegar og 20 jarðir stórskemmdar. Það fylgdi einnig að fénaður manna féll þá svo, að sumir efnabændur hafa nú misst því nær allan sinn útifénað (sauðfé og hross) og 7 kúm hefir verið fargað af heyskorti. Í hreppnum verður 10 búendum færri en næstliðið ár en við 3 óbyggilegar jarðir neyðast búendur til að lafa næstkomandi ár.

Þann 31. ágúst birti Fróði bréf úr Skaftafellssýslu dagsett 23. maí:

Miklar hörmungar hafa dunið yfir þessa sýslu í vor. Í fyrrasumar heyjaðist eins og víðar mjög illa, því tún og þurrlendi var óslægt að kalla, svo heyföngin urðu varla helmingur við hið vanalega. Allir lóguðu gripum í haust sem mest að fært þótti, enda komust menn bærilega af út veturinn sjálfan, þó gefa þyrfti flestum gripum meira eða minna. Fullkomnar jarðbannir voru í hálfan mánuð rétt fyrir jólin, og annan hálfan mánuð eftir þrettándann, en nærri allan veturinn voru hríðveður og kraparigningar, sem eyðilögðu skepnur í högum. Menn hefðu þó ekki misst skepnur fjarskalega, ef veðráttan hefði ekki úr páskunum breyst í norðan storma og gadda.

Úr öllu hófi keyrði 26. apríl, þá gekk í kafaldsbyl, sem stóð 8 dægur, svo aldrei var hægt að koma skepnum út úr húsum, en eftir að rofaði upp, máttu heita stöðug norðan rok með 12-14° frosti til 6. þ.m. og hrundu þá hestar og sauðfé niður óttalega. Verst hefir farið í Nesja- og Kleifahrepp, og þó mikið fallið í öllum hreppum sýslunnar. Menn sem áttu um 200-300 kindur, eiga ef til vill enn sumir eftir um 40-50 kindur, eru margir alveg sauðlausir.

Fróði birtir 22.ágúst Vopnafjarðarfréttir dagsettar 27. maí:

Fimm síðustu daga aprílmánaðar var grimmasta kafaldshríð og birti eigi upp fyrri enn 2.þ.m.; var hér þá allt komið í kaf. 7. þ.m. varð fyrst hleypt út á litla hnjóta. 14.-22. var góður bati og tók upp mest allan snjó, en hafísinn rak frá í bráð. Þá gekk aftur í snjóhríð er hélst þangað til í fyrradag, og keyrði hér niður mikinn snjó. Útlitið er nú mjög voðalegt. ...  Hafísinn kom nú aftur fljótlega og fyllti allt inn í fjarðarbotn.

Júní: Mikil ótíð og kuldar nyrðra og jörð hvít um Jónsmessu, skárra syðra.

Fróði segir frá hafís 6. júní:

Hafísinn rak hér að Norðurlandi í áliðnum aprílmánuði, og fyllti þá hvern fjörð og hefir enn eigi rekið út aftur. Hann dreif þá einnig suður með öllu Austurlandi, allt suður að Breiðamerkursandi, en íslaust hefir verið fyrir Vesturlandi, og hann aldrei farið suður fyrir Ísafjarðardjúp. Áður en þessi íshella þakti hafið fyrir öllu Norðurlandi, voru kaupskip komin á Húsavík, á Eyjafjörð, á Sauðárkrók og á Blönduós, eitt á hvern stað, en síðan hefir engu skipi verið fært norðan um land, og öll kaupskipin, sem væntanleg voru á þessar stöðvar munu því vera að hrekjast fyrir sunnan eða vestan land; „Rósa", Gránufélagsskip til Oddeyrar, kom t.a.m. inn á Ísafjörð eigi alls fyrir löngu. Um gufuskip er eigi að tala meðan svona stendur.

Fróði birtir fréttir af Snæfellsnesi þann 20. júlí - bréfið er dagsett 20. júní:

Síðan að ég sendi „Fróða“ seinast fréttapistil hafa megn harðindi dunið yfir Snæfellsskagann, og dæmafár peningsfellir orðið þar. Svo má kalla sem allan marsmánuð yrði aldrei hlé á fannkomum og blotum á víxl, með ofviðrisáhlaupum, einkum þann 9. Innistöður voru því fyrir allan útigangspening, og voru margir orðnir heylausir í mánaðarlokin, og peningur líklega eigi í góðu standi hjá allmörgum. Fyrstu vikuna af aprílmánuði gerði hagstæða hláku, og hefði sú tíð haldist hefðu peningshöld orðið bærileg; en það varð öðru nær; frá þeim 9. apríl til 6. maí voru hvíldarlaust norðan austnorðan harðviðri með blindbyljum (27.- 29. apríl) og hörkufrostum (5-11 gr. R.) sem um hávetur væri; fór fénaður að falla og hross að drepast, eigi fremur af hor og harðrétti, en af lungnabólgu, hjartveiki og þvagteppu, Frá 7. til 22. maí gerði hagstæða veðuráttu, en þá var peningur mjög víða orðinn svo sjúkur og máttvana, að hann gat eigi tekið verulegri bröggun. Unglömb voru skorin eða hrundu niður; þó leit út fyrir nokkra viðrétting; en 23. maí hófst á ný norðan byljir og harðviðri eða kuldastormar allt til 15. þ.m. og hefir nú fyrst í 5 daga verið eðlileg júnímánaðarveðrátta. 

Þjóðólfur birtir enn ótíðarfréttir þann 24. júní:

Í síðasta blaði Þjóðólfs er þess getið, að hér hafi dunið á norðanstormur mikill þann 23. f.m. Stormur þessi stóð hér í tvo daga, en síðan lægri þann 25. en hélst þó við næstu daga á eftir. Frost var hér nokkurt og fjúkslitringur með köflum, en festi aldrei hér, enn upp til sveita kom snjór nokkur. Svo mun verið hafa víðast um land, því úr Skagafirði er oss ritað þann 28., að þá væri þar allstaðar alsnjóa niður í sjó. Úr Borgarfirði hefir frést, að þá hafi komið slíkur snjór og óveður, að sauði marga hafi fennt til bana i Hvítársíðu og Norðurárdal. Þar eru sumir orðnir nær sauðlausir og hrosslausir, og einstaka maður á enga skepnu eftir, t.d. bóndi einn þar efra, er átti 4 kýr lifandi, enn í þessu kasti drápust þær allar. Líkt þessu mun víðar vera, þó eigi hafi til spurst, svo vissa sé á fréttum. 

Júlí: Mikil ótíð og jafnvel hríðar nyrðra, skárra syðra og komu þar nokkrir góðir dagar.

Enn er Þjóðólfur með ótíðar- og ísfréttir þann 13. júlí:

Í 13. tölublaði Þjóðólfs gátum vér þess síðast, að póstskipið Valdemar hefði farið vestur fyrir land og ætlað að reyna að komast norður um. Það komst þá að Horni og lá nokkra daga við ísinn og sneri síðan aftur. Síðast í júní kom póstskipið frá Höfn, og Valdemar að vestan, og voru þau hér bæði samtímis. Síðan fór Valdemar vestur um aftur, og reyndi í öðru sinni að komast norður fyrir, enn það fór á sömu leið. Greip það þá til þeirra ráða, að það setti upp á Ísafirði vörur þær, er fara áttu til norðurlandsins; síðan kom það hingað hinn 9. og fór þegar samdægurs til Seyðisfjarðar.

Með hverri ferð, sem kemur að norðan, er eigi annað að frétta enn hafíshellu upp í hverja vík og hvern ós og sér eigi sjó heldur enn að hann sé engi til. Er þar kvartað um ótingun í fé, enda varð það víða magurt, enn eigi er talað um fjárfelli til muna á fullorðnu, enn unglömb hafa drepist svo, að sumstaðar er sagt að eigi muni verða mjaltað fé í sumar. Sultur er þar og mikill af þessum afleiðingum, sem von er, þar sem engin matbjörg er í kaupstöðum og kýr og ær geldar heima fyrir af fóðurleysi og harðviðrum í vor. Má það heita hin eina björg þar nyrðra, að hvalrekar hinir miklu, sem þar hafa verið, einkum i Miðfirði og á Vatnsnesi (um 40 hvalir), hafa fylgt ísnum, og sannast þar sem oftar, að „drottinn leggur líkn með þraut". Enn aftur hefir orðið örðugt með aðflutninga á honum lengra að, þar eð hestar manna hafa verið magrir og þróttlitlir undan vorinu.

Grasvöxtur hér syðra er talinn í góðu meðallagi á úthaga, því að nú um tíma hefir tíð verið hlý með hægum skúrum og vætum. Á túnum er grasvöxtur minni, enn þó almennt betri enn í fyrra um þetta leyti. Að norðan er að frétta hið aumasta grasleysi, og var undir lok júnímánaðar eigi kominn sauðgróður á úthaga, enn tún að eins orðin grænlitkuð; sumstaðar var eigi farið að vinna á þeim.

Tvö bréf birtust í Skuld þann 5. september:

Eyjafirði 14. júlí. Hér er alla tíð frá páskum allur sjór þakinn hafís, dæmafár kuldi í veðrinu og grasleysi á jörðinni.

Húsavík (Þingeyjarsýslu.) 19. júlí. Sama kalsa- og úrkomutíðin, sem verið hefir í allt vor, helst enn, sem von er, þar sem ísinn nú á ný er orðinn landfastur austur fyrir Flatey og skipaferðir bannaðar af ísalögum fyrir Langanes, þá seinast fréttist fyrir skemmstu. — Mesta bágindaútlit hér í sýslu fyrir sprettuleysi, og enginn hugsar nærri til að bera ljá í jörð enn þá.

Í lok júlí komu nokkrir allgóðir dagar inn til landsins á Norðurlandi, Fróði segir frá 31. júlí (dagsett 29.):

Veðurátta á Norðurlandi hefir verið köld og vætusöm i sumar allt til þess 26. þ.m. þá gekk í suðvestanátt og hefir síðan verið meiri hiti. Hafísinn hefir allt til þessa legið upp við land og inni á fjörðum og hamlað skipaferðum að mestu leyti.

Þann 1.ágúst segir Þjóðólfur frá batnandi tíð syðra:

Nú um tíma hafa verið hér sífeldir þurrkar og hitar og veðurátt hin besta, og lítur hér vel út með grasvöxt. Að austan - úr Árness- og Rangárvallasýslum er að frétta hina bestu tíð, sem hér, enn regnskúrir með köflum, og er sagt þaðan hið besta gras. Jarðirnar, sem spilltust mest af sandfokinu í Rangárvallasýslu eru óðum að batna aftur, og verður þess að líkindum eigi langt að bíða, að þær hafi náð sér til fulls aftur, ef engin ósköp koma fyrir. Úr Borgarfirði eru sagðir sífeldir næðingar af norðri og hræðilega graslaust, einkum þó í Hvítársiðu. Hafa tún brunnið þar til stórskemmda þessa hitadaga, þar sem annars var nokkuð komið upp úr þeim.

Ágúst: Ótíð með regni, sudda og hríðarbyljum nyrðra, skárra en samt votviðrasamt syðra. Mjög kalt.

Þjóðólfur birti 11. september bréf úr „Húnavatnsþingi“ dagsett 12. ágúst:

Héðan er heldur fátt gott að frétta, en nóg af hinu lakara. Tíðarfarið hefir verið hér í Norðurlandi hið versta alla leið síðan í vor um páskaleytið að að ísinn kom og fyllti hverja vík og hvern ós, hér nyrðra. Eftir sumarmálin gekk hér á sífelldum afspyrnu hríðum rúman vikutíma, og svo vóru aftur í vikunni fyrir hvítasunnuna þær voðahríðar, að eigi var ratfært bæja á millum, og gerði það veður mikinn skaða á skepnum, einkum lömbum, og hrundu þau þá niður hundruðum saman. Um og eftir þetta voru og sífeldar hríðar og óveður, og endalausar biksvartar þokur, svo að ekkert sást, og skepnum þeim, sem eftir vóru lifandi og á uppréttum fótum, varð eigi haldið fyrir myrkviðrum.

Allstaðar hér um sveitir varð samt komið nafni á fráfærur, þó sumstaðar væri fátt til að færa frá. Um Jónsmessu var eigi farinn að sjást litur á túnum hér nyrðra, enda er hér enn hræðilegt grasleysi. Víðast hvar var farið að slá í 15. viku sumars, en víða er það fremur viðburðir einir en að nokkuð sé að fá í aðra hönd. Helst er dálítið upp úr harðlendum túnum og harðvelli, en mýrlendi og deiglend tún mjög snögg. Sífelldir óþurrkar, þokur og ísbrækja banna mönnum að sjá sólina tímunum saman, og er það leiðinlegt mjög, auk þess sem töður manna og hin litlu hey hrekjast og ónýtast. Hafísinn hefir allt til þessa legið hér sem hella, og bannað öllum skipum aðgöngu, og hefði það orðið bágindavist fyrir menn, ef eigi hafði hvalurinn verið sendur hingað, og firrt margan mann hungri og hordauða. Nú er farið að losna um hann, og er vonandi, að þess verði eigi langt að bíða að hann fari svo, að skip geti farið að ganga og samgöngur aftur að lifna.

Og í Skuld birtist 5. september bréf úr Skagafirði dagsett 17.ágúst:

Nú þykir mér hörð tíð. Það liggur við, að kalla megi þetta ár sumarslaust enn sem komið er, því að síðan það byrjaði, hafa gengið sífeldir kuldar og norðaustanstormar eða þá rigningar og þokur. Hafíss varð fyrst vart hér á firði eftir norðaustanhríð 27.—30. apríl. Nóttin fyrir 13. maí var in fyrsta frostlausa nótt á sumrinu, kom þá sunnanátt og hláka og tók nokkuð út ísinn þangað til um nóttina fyrir 23. s. m. Þá gekk í stórhríð, er stóð í 3 sólarhringa, og kom hér þá niður meiri snjór, en nokkru sinni kom í vetur, og fyllti fjörðinn þá svo með ís, að hvergi var hægt að smeygja báti með fjörum. Komu þá aftur norðanstormar með hríðaráfellum á hverri viku og frostum á nóttum fram til 16. júní; þá komu blíðir dagar til 20. s.m. og sunnanátt, en svo hæg, að hún verkaði lítið á ísinn; en 21. var komin norðaustan-hríð, er hélst þann dag. Þá komu kyrrviðri, en sífeldar þokur og rigning annað slagið, allt af kalt og oftast meira og minna frost á nóttum til 4. júlí.

Kýr lét ég fyrst út 17. júní, og daginn áður voru þær almennt látnar út hér i sveit. Geldfé mitt lét ég rýja fyrst 26. júní og var um það leyti rúið hér. 4.júlí gekk aftur í norðaustanstormana og var hér vond hríð 6.-7. Héldust þá aftur stormarnir, frostin og þokurnar til 24.júlí. Ég færði frá 11.júlí, en ánna varð varla gætt fyrir þokum. Alla þessa kuldakafla var hitinn um hádag um 4-7° R. 25. júlí kom sunnan- og vestanátt og 10-17° hiti um hádaginn til 1. ágúst, og losaði talsvert um ísinn, þá var besta grastíð þann tíma, og skipti þá mikið um jörðina, því áður var varla nema sauðgróður og túnin hálfhvít.

Annan ágúst var kominn hríðarslitringur og hélst allan þann dag og var versta frost nóttina eftir, svo kom sama blíðan til 7. ág., þá komu aftur norðanstormarnir og þokurnar, og hafa haldist til þessa nema 9. og 10. ágúst. Þá var sunnangola og rak ísinn að mestu út af firðinum, svo að hann tálmar hér nú engu skipi framar. Oss þótti því næsta illt að vita póstskipið fara hér fram hjá 12. þ.m. og koma ekki inn, því að hvorki hér innfjarðar né til hafs, svo langt sem sést af fjöllum, gat því tálmað ís í þetta sinn. Skylda þess mun hafa verið að gá að því, um leið og það fór fram hjá, hvort eigi væri hægt að komast hér inn; en í stað þess, heyrðum vér aðeins eitt skot nóttina fyrir 12. þ.m. Þeir þurftu ekki að tilkynna það með skotum, að þeir brytu lög á oss; þeim var sæmra að gjöra það þegjandi.

Nú í viku hafa verið frost á hverri nóttu að heita má og síðan kl. 3 í fyrradag og þangað til í gœrmorgun mokaði hér niður snjó í logni, svo að eigi var unnið að heyskap frá kl.7 í fyrrakvöld til kl. 5 í gœrdag fyrir snjó, og var hann jafnfallinn í ökkla og mjóalegg.

Fróði segir þann 21. ágúst frá því að á Akureyri hafi hvítnað ofan í sjó þann 18. 

Í Fróða 31. ágúst er bréf úr Þingeyjarsýslu ritað 6. sama mánaðar:

Ég þarf ekki að segja fréttir af veðráttunni í vor, hún hefir verið hér engu síður enn annarsstaðar á landinu einhver hin bágasta, sem elstu menn muna eftir að vorlagi. Af öllu illu er hafísinn okkur hér á norðurströnd landsins hið versta og voðalegasta, þegar hann liggur við á vorin og sumrin, og enginn má lá það, þó við álítum hægra fyrir þá að bjarga sér, sem hafa lengstum auðan sjó. Allar kaupskipaferðir hér norðanlands komast nú á mestu ringulreið, og sjálfsagt má telja, að aðflutningar af nauðsynjavörum verði stórum minni enn vant er. Mörg kaupskip, sem hingað lögðu snemma í vor og áttu að fara 2-3 ferðir landa í milli á sumrinu, eru ókomin enn í dag, þó 16. vika sumars sé komin; þau liggja sum fyrir austan og sum fyrir vestan og enn er ekki að vita hvenær þau komast, því ísinn hefir aldrei á vorinu og það sem af er sumrinu verið þéttari heldur en nú. Útlitið er því hér ekki glæsilegt. Grasvöxtur er að vonum víðast sáralítill.

Ekki var heldur gott hljóð í reykvíkingnum Jónasi Jónassen í ágústpistli hans (Þjóðólfur 23. september):

Í þessum mánuði hefir veður mátt heita stirt og óhagstætt, þar sem framan af rétt daglega var meiri eða minni úrkoma og seinna norðanveður mikil með kulda.

September: Kalt og illviðrasamt, mikil hríðarveður miðað við árstíma. Heyskapur gekk mjög illa.

Hér má skjóta inn frétt um Golfstrauminn sem birtist í Fróða 9. september:

Menn hafa nú tekið eftir því, að hinn svo nefndi Golfstraumur í Atlantshafinu breytir einatt stefnu sinni eða farvegi. Hafstraumur þessi flytur heitt vatn sunnan og vestan úr Mexíkóflóa skáhallt norður og austur yfir hafið og hefir mjög mikil áhrif á loftslag og veðráttufar í vestanverðri norðurálfunni, einkum hinum nyrðri löndum. Í ár hefir straumurinn kastað sér mjög suður á bóginn, og þakka menn þessu hinn milda vetur og vor, sem nú hefir verið suður í löndum. Aftur megum vér Íslendingar sakna þess, að Golfstraumurinn hefir fjarlægst oss, og höfum vér fengið að kenna á afleiðingum þess í vor, þar sem bæði hafið og loftið hefir verið svo óvenjulega kalt. Bæði á Englandi og Frakklandi hafa nú verið settar nefndir vísindamanna til að rannsaka Golfstrauminn til hlítar, og allt sem að honum lýtur. Við vesturströnd Frakklands, einkum við Bretagne, veiðist venjulega mikið af eins konar síld, sardínusíld, og er veiði sú talin að gefa af sér 15 milljónir franka á ári; en í ár hefir veiði þessi brugðist gjörsamlega og er þessari breyting á Golfstraumnum kennt um það.

Þjóðólfur segir frá mánuðinum fram að því þann 23.:

Um næstliðin mánaðamót gjörði þurrviðri nokkra daga um norðurhluta landsins; náðu þá flestir töðum sínum, sem þær áttu úti og víðast nokkru af útheyjum; vestast í Húnavatnssýslu og í Strandasýslu og ef til vill víðar á útkjálkum, fengu menn þó eigi ráðrúm til að hirða töðurnar, áður en votviðri gjörði á ný. Um 10. f.m. gjörði norðanveður með kafaldi og frosti; gjörði þá hnésnjó við Ísafjarðardjúp og þaðan af meira sumstaðar norðanlands; frostið var svo að sagt var að kvíslar af Norðurá sunnanundir Holtavörðuheiði hafi verið riðnar á ís og sömuleiðis Laxá í Dölum fremst; mönnum sem þá voru á ferð í Húnavatnssýslu þótti nauðsynlegt að fá hey handa hestum sínum; snjóinn tók þó innan skamms upp aftur í byggðunum og síðan hefir veðurátt verið svo, að menn munu víðast hvar hafa getað hirt um hey þau er menn áttu úti.

Skuld birti framhaldsfréttir úr Skagafirði dagsettar 19. september í blaðinu 31.október. Þó það sé langt er þar margt athyglisvert - við styttum samt aðeins. Í ljós kemur að bréfritari virðist búa í Sléttuhlíð utan við Hofsós. 

Sumarið er vafalaust ið harðasta á þessari öld og ef til vil þótt lengra væri leitað. Samt hefir verið hart mjög sumarið 1807. Af því að ekki var úti harðindakaflinn, þegar ég ritaði síðast, ætla ég að bæta við lýsing á tíðinni síðar. Þann 21. ág. var snjóhraglandi nokkurn veginn í logni allan dag við og við og eins 22., en 23. var alhvítt og varð eigi slegið fyrr en eftir hádegi. 24.-27 . voru sífelldar þokur og rigningar og norðaustanstormar á víxl og samfara. Alla þessa daga 20.—27. var hitinn 3—4°R. um hádaginn. Þ. 28. var heiðríkt loft og bjartviðri, en austanstormur svo mikill, að vart varð þurrkað eða átt við hey. Hitinn ekki meiri en 6° um hádaginn. 29. þoka f.m., birti svo og gjörði þurrk (höfuðdagur). Margur hafði vonað að um mundi skipta með þessum degi, enda sýndist það ætla að verða, því að daginn eftir var kominn sunnanvindur og skafheiðríkt veður og var góður þurrkur allan daginn, inn fyrsti góði þurrkdagur á slættinum. En nóttina eftir gjörði talsverða rigningu, þó varð þurrkur þann dag eftir kl. 10 f.m. Nú voru hlýir dagar 1.—4. sept. og sunnanátt, en óstöðugt og mjög skúrótt og byljótt, svo nálega var ómögulegt að þurrka hey. 29. ág. til 4. ept. var hiti 8—13°R.

Taðan var hirt hér 2. sept. og varð dálítið meiri en í fyrra. 5. sept. var norðvestanhríð og gróf fannkoma, alhvítnaði ofan undir bæi, en festi lítið í byggð; 4°R. 6.-8. sept, var aðra stundina ofviðri sunnan og vestan aðra stundina logn eða stórrigning. 9. sept var logn um morguninn, ofviðri sunnan kl. 10 f.m. til kl. 1 e.m. Stórrigning sunnan kl. 1—4 e. m. og lygndi, þá logn dálitla stund, en eftir það austanstormur mikill og regnslitringur, 6°R. 10. sept. dreif mikið í logni allan dag; þó hvítnaði ekki fyrr en um kvöldið og frá því, allan 11. sept. og til 12. sept. kl. 10. f.m. var stórhríð norðaustan og keyrði niður ina mestu fönn, svo að allt varð hálfófært fyrir snjó. Inn 12. september gekk ég því á skíðum inn í Hofsós á uppboð, sem þar var haldið á skemmdum mat, og þann dag e.m. og næstu 3 var logn að mestu og bjartviðri. 16 sept. kom þoka e.m. og fjúk í logni um kvöldið. 17. var dimm norðvestanhríð fram yfir miðjan dag en birti þá upp. Í gær var bjartviðri og vestangola og hiti 6° og í dag er líkt veður nema hlýrra, 12°R., og vonum vér þá eftir bata með haustinu. 10.—17. var hiti 2°-6° R.

Af hríðunum öllum hefur orðið minna fram í sveitinni; þó gætti þess einkum þegar mikla hríðin kom 11. þ.m., því að þá gránaði að aðeins fram til sveitarinnar og tók upp í sólbráði samdægurs og hafa menn alltaf getað verið við heyskap þar til þessa, og haft góða tíð til heyskapar nú um stund síðan 11. sept, enda veitti þar eigi af því, því að þar voru eigi allir búnir að ná töðum sínum 12. sept. og litlu sem engu útheyi, því að sumarið hefur jafnvel verið þurrkaminna upp há, en hér út frá til þess tíma, en síðan hafa þeir getað verið við heyskap en við ekki, því að fönn er hér enn eins og um vetur. ...

Nú er að hlána, svo að jörðin er þó orðin flekkótt vel. Kýr hafa staðið hér á gjöf síðan 11.september og er það ærið snemmt. Nú standa göngur yfir og er furða hve lítið hefur fennt, en sorglegt að sjá hvern bónda taka hvert lamb sem hann heimtir af fjallinu óðara og skera það. — Hér hugsar enginn til að geta látið lifa, nema það flesta af kúnum og eitthvað af ám. Í Fljótum er dálítið betra.

Október: Þokkaleg tíð, en nokkuð votviðrasöm. Hlýtt, hlýjasti mánuður ársins í Grímsey og fáeinum stöðvum öðrum.

Þjóðólfur lýsir tíð eftir réttir í pistli 21. október:

Tíðarfarið hefir hér síðan um réttir verið mjög votviðrasamt, svo að það hefir mátt heita að aldrei hafi þurr dagur komið, og eftir því sem frést hefir, hefir það náð eigi aðeins yfir Suðurland heldur og yfir Vesturland og vesturhluta Norðurlands; það hefir því verið ómögulegt að ná heyjum þeim, sem úti voru um réttirnar; á einum bæ í Þinginu í Húnavatnssýslu vitum vér til að eigi var búið að hirða einn bagga af útheyi 10. þ.m. Aftur á móti hafa hlýindi verið i veðrinu og mun því hafa tekið upp snjó þann sem kom um 10. f.m. og sem var svo mikill, að menn voru sumstaðar Norðanlands, t.d. kringum Siglufjörð, farnir að ganga á skíðum bæja á milli og farnir að draga að sér nauðsynjar sínar á sleðum. Það er mjög víða bæði vestanlands og norðan, að hey sem komin voru undir þak hafa stórum skemmst af hita er komið hefir í þau, sumpart af því að þau hafa verið hirt illa þurr og sumpart að þau hafa eigi orðið varin fyrir að drepa í hinum miklu rigningum.

Enn eru tíðarfréttir í Þjóðólfi 6. nóvember - við sleppum því sem þegar er komið fram hér að ofan - því sem sagði um áfallið 11. september. Athyglisvert er að lesa um fækkun fjár með útflutningi - og víðar virðist hafa mátt fækka með því að selja kjöt til útlanda. Fjárhagslegt tjón stórbænda þeirra sem þurftu mjög að fækka fé (en gátu það framtíðarinnar vegna) hefur því verið mun minna en ella hefði orðið - einkennilegt að lítið hefur verið um þetta bjargráð rætt:

Minna varð allt af hretum þessum fram til heiða og jökla. Þ.17. [september] kom þannig hret, svo gerði þúfnafylli af snjó í Húnavatnssýslu austan til með allmiklu frosti (4°R), enn þegar fram á heiðarnar dró hafði varla gránað í rót. Hið síðasta af þessum stærri sumarhretum kom þ. 23. sept. og var þann dag allan nær óratandi hríð og kafald í sumum sveitum nyrðra. Í því hreti fenntu hross í afréttalöndum og fjöllum millum Skagafjarðar og Húnavatnssýslu. Víða munu þá og lömb og annað fé hafa týnt tölunni, enn þó minna enn ella hefði orðið, þar eð göngurnar voru þá öldungis nýafstaðnar. Eftir því sem næst verður komist hafa komið í Norðurlandi 10 eða 11 snjóhret milli Jónsmessu og gangna, og stóðu sum af þeim svo lengi, að menn gátu eigi sinnt neinum störfum 3—4 daga, og það jafnvel lengur í sumum sveitum.

Heyskapur varð þar almennt fjarska lítill, og það lítið sem náðist hraktist mestallt til stórskemmda. Þar verður því almennt stórkostleg fjárfækkun, og það svo, að efnabændur í hinum betri sveitum Húnavatnssýslu, sem átt hafa 2—300 fjár og jafnvel meira, setja eigi á vetur meira enn 50 kindur. Margir láta eigi annað lifa enn kúgildin eða því nær. Við fjárfækkun þessa hefir það mikið hjálpað, að Coghill hefir keypt fé í Húnavatnssýslu svo mörgum þúsundum skiptir, og gefið vel fyrir, eftir því sem fé reynist nú, (17,50 fyrir sauðinn, 15—16 kr. fyrir veturgamalt og tvævett). Fé reynist allstaðar mjög rýrt til skurðar, einkum á mör, enn betur á hold, sumstaðar allt að því í meðallagi. Nú um nokkra daga hefir verið norðankuldi með vægu frosti og snjóað í norðurfjöllin, og er allt útlit fyrir, að illa muni viðra norðurundan.

Fróði birtir heldur skárri fréttir frá Akureyri 17. október:

Akureyri, 14.október. Haustveðurátta hefir mátt heita fremur góð. Kuldar og úrkomur miklar hafa þó verið að öðru hvoru, en sunnanátt og hlýindi á milli, einkum hefir sunnanátt og góðviðri verið stöðug það sem af er þessum mánuði. Kartöpluvöxtur hefir algjörlega brugðist í sumar, og enginn hefir einu sinni reynt að taka upp, og eru þess ekki dæmi hér. Að meðaltali hafa Akureyrarmenn fengið um 500 tunnur af kartöplum nokkur undanfarin ár, og er því þessi uppskerubrestur tilfinnanlegur fyrir jafnlítið bæjarfélag og Akureyri er; því nær eins mikil fyrirhöfn hefir verið við garðana í sumar og vant er, þó ekkert hafi sprottið.

Jónas lýsir októberveðri í Reykjavík í Þjóðólfi 9.nóvember:

Í þessum mánuði hefir veður verið óvenjulega hlýtt og oftast blásið frá landsuðri; rigningar hafa verið fjarska miklar, um tíma mátti kalla að rigndi stöðugt dag og nótt.

Hluti af bréfi úr Skagafirði sem birtist í Skuld 30. nóvember:

[Þá] kom inn besti kafli, sem komið hefir á sumrinu, því að 6. okt.—21. okt. var sífelld sunnan- og landaustan átt og alltaf þurrviðri, og fremur stillt veður, og hiti 6—13°R um daga og frostlausar nætur. 

Norðanfari birti 21.desember bréf úr Fljótsdalshéraði dagsett 25.nóvember. Þar lítum við á eftirfarandi kafla:

Síðari hluta október og það sem af er þessum mánuði, hafa verið ákafar úrkomur, mjög oft rigning eða krapahríð í byggðum en snjókoma á fjöllum. Þó er nú snjófall yfir allt, en lítið frost. Þann 20. október var hér eystra svo mikil rigning, að fáir muna meiri. Hljóp þá skriða á Liverpool í Seyðisfirði, klauf hún sig um húsið, en gjörði þó ekki mikinn skaða.

Nóvember: Fannkoma víða norðanlands eftir miðjan mánuð, en tíð var talin góð syðra.

Fróði birti 13.janúar 1883 fréttir frá Ísafirði dagsettar 8.nóvember:

Tíðarfarið hér á Vestfjörðum má kalla að á seinastliðnu sumri hafi verið ágætt í samanburði við hjá ykkur Norðurbúum; því ísinn varð aldrei landfastur fyrir vestan Horn, en hákarlaskútum varð hann þó slæmur þröskuldur. Grasbrestur má heita að hafi orðið víðast hvar hér vestra, svo heybirgðir eru mjög litlar; skurðarfé fékkst því nóg í haust, þrátt fyrir þann sauðpenings missi, sem varð hér seinastliðið vor. Lömb dóu þá nærfellt öll víðast hvar hér um sveitir. Tvær sveitir hér í sýslu eru mjög bágstaddar, og ættu sannarlega ekki að verða útundan við útbýtingu þeirra gjafa, er okkar erlendu velgjörarar hafa gefið. Þessar sveitir eru Sléttuhreppur og Grunnavíkurhreppur. Það eru þó sérstaklega norðausturpartar þessara sveita sem bágstaddir eru, því þar — fyrir Ströndum — lá ísinn allt sumarið, og búendum því gjörsamlega allar bjargir bannaðar. Fugltekja hefir áður árlega verið talsverð, nú engin.

Jónas segir frá veðráttu í Reykjavík í nóvember í Þjóðólfspistli 22. desember:

Í þessum mánuði hefir verið fremur óstöðugt og fremur kalt. Snjór hefir fallið hér fremur litill; aðfaranótt hins 6. féll hér fyrsti snjór og gjörði alhvítt.

Fróði birti þann 19.desember frétt frá Akureyri dagsetta þann 15. sama mánaðar:

Af veðráttu er það að segja að frá 18.—26. f.m. féll hér mikill snjór, en þó enn meiri austur um Þingeyjarsýslu. Fyrst í þessum mánuði (desember) hlánaði svo snjórinn þéttist og varð að hjarni er frysti. Frost hefir þó ekki verið mikið eða langvarandi.

Desember: Góð tíð syðra, nokkuð snjóasamt um landið austanvert.

Suðri birti 3.febrúar 1883 bréf úr Vatnsdal dagsett 14. janúar þar sem kemur fram að harður kafli hafi komið um jólin. Í sama blaði eru einnig fréttir úr Eyjafirði: „Haustið mjög gott og tíð fram að jólaföstu; breyttist þá nokkuð tíð, snjóaði töluvert og gerði áfreða mikla, svo að jarðskarpt varð“. Úr Þingeyjarsýslu: „Um jólin spilltist tíðin, sem að undan förnu hafði verið mjög væg og stillt, að vísu aldrei hlákur en frostlítið (mest 10 stig á Reaumur) og stundum norðanrigningar svo að snjó leysti. En úr sólstöðum kom mikill snjór, svo að lítið notaðist jörð“. Einnig kemur fram í pistli að tíð hafi verið óhagstæð undir lok ársins í Múlasýslum, allur peningur tekinn á gjöf fyrir jólaföstu í Dýrafirði en tíð hafi verið hagstæð suðvestanlands.

Línuritið sýnir hita á Akureyri kl.15 allt árið 1882. Sumarkuldinn er átakanlegur. Síðustu tíu árin (2008 til 2017) hefur meðalhiti kl.15 verið 13,5 stig í júlímánuði á Akureyri, var 8,2 stig í júlí 1882. Í ágúst var hann ekki nema 5,9 stig, en var 13,2 í ágúst síðustu tíu árin. Munar 7,3 stigum. Sólarhringsmeðalhitinn í ágúst var 4,1 stig á Akureyri. Mánaðameðaltöl annarra stöðva má sjá í viðhenginu. En stöku dagar sýndu sig á Akureyri þegar von virtist um eitthvað skárra. Hlýjast var 20.maí, eitthvað virtist vera að snúast til betri vegar - en þann 23. var aftur komið frost. Veðurathugunarmaður segir frá mikilli snjókomu 18. og 22.ágúst. 

Ís var nær allt sumarið á Eyjafirði - og þar með var veðurstöðin á Akureyri í beinum tengslum við það loft sem yfir honum lá. Þetta sumar var einnig mælt á Hrísum, langt frammi í Eyjafjarðardal þar sem Davíð Ketilsson athugunarmaður bjó um þær mundir. Davíð mældi um allmargra ára skeið fyrir dönsku veðurstofuna, á Hrísum, síðan á Núpufelli og loks á Grund. Á síðastefnda staðnum starfaði hann við verslun sem þar var en hætti athugunum er hann gerðist verslunarmaður á Akureyri - og síðar sóknarnefndarformaður. 

Hrísar eru lengra frá hafísnum. Sleppa auðvitað ekki við kalda norðanáttardaga frekar en Akureyri, en á hægum dögum tókst sól stundum að blanda grunnstæðu hafísloftinu upp og sömuleiðis hefur væg sunnanátt átt auðveldara með að athafna fram í firðinum heldur en á Akureyri. Alla vega var meðalhiti kl.15 í júlí 1882 11,1 stig á Hrísum, nærri þrem stigum hærri heldur en á Akureyri, og munar um minna. Hiti fór þrisvar yfir 20 stig þarna inni í firðinum þetta sumar og eiginlegir sumardagar mun fleiri en almennt á Norðurlandi. Sama virðist hafa verið uppi á teningnum í efri byggðum Þingeyjarsýslu. Fáeinir hlýir dagar komu t.d. á Grímsstöðum á Fjöllum þetta sumar. 

Í ágúst var norðanáttin ákveðnari en í júlí og þá var meðalhiti kl.15 á Hrísum ekki nema 7,9 stig, sem er þó 2 stigum hærra en á Akureyri á sama tíma. Dægursveifla er stærri á Hrísum heldur en á Akureyri og þar voru nætur jafnvel kaldari en á Akureyri.

Við eigum ekki athuganir frá innsveitum Skagafjarðar, né úr dölum Húnavatnssýslu þetta sumar, en líkur eru á að þau svæði hafi einhverja góða daga fengið, þó líkur séu minni á slíku heldur en austar. Sérlega kalt var á Ströndum, á Skagaströnd og á Siglufirði, meðalhiti hlýjasta mánaðar sumarsins náði þar hvergi 5 stigum. En komst að vísu í 5,1 stig í Kjörvogi í október og varð það hlýjasti mánuður ársins. 

„Hitarnir“ syðra um sumarið sem blöð minnast á voru ekki miklir. Ekki fréttist af því að hiti færi yfir 20 stig á sunnlenskum veðurstöðvum. Að vísu var Séra Valdimar Briem í Hrepphólum á einhverju ferðalagi megnið af júlímánuði þannig að athuganir féllu þar niður á meðan. Kannski Valdimar hafi farið á fund í sálmabókarnefndinni - en hann þótti tregur til að sækja fundi þar þó afspyrnuduglegur væri hann við sálmaskáldskap og þýðingar. 

Eins og fram kom í fréttapistlunum voru apríl- og maíhretin mjög slæm austanfjalls. Peter Nielsen athugunarmaður á Eyrarbakka segir frá því þann 18. maí að hann hafi frétt að hafís hafi komist til Vestmannaeyja að austan. Á Eyrarbakka komu eins og annars staðar fáeinir hlýir dagar um 20. maí. Hiti á Bakkanum komst þá hæst í 19,5 stig þann 21. Áttin var þá stundina úr norðnorðaustri og Nielsen segir að svo hár hiti sé óvenjulegur í þeirri átt þar um slóðir - en vindur var hægur. Hann segir að mistur hafi verið mikið og kallar „vulkanluft“, eldmistur. 

Snjór féll á Eyrarbakka 9. júní, en festi ekki. Rétt hugsanlegt er að hámarkshiti hafi náð 20 stigum á Eyrarbakka 9. júlí, en mælir sýndi þá 19,5 stig kl.15. Nokkuð var um jarðskjálfta á Eyrarbakka, bæði í mars, júní, júlí og september. Allmargir þurrir dagar komu í júlí, en síðan rigndi nær daglega frá þeim 26. til og með 17. ágúst. Hiti á athugunartímum náði ekki 15 stigum á Eyrarbakka í ágúst. Hrím var á jörðu að morgni þess 3. í björtu og fögru veðri. 

Lýkur hér umfjöllun um hið harða ár 1882 - í bili að minnsta kosti.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1882

Vestanloftið hörfar (væntanlega) á ný

Að undanförnu hefur vestanloft nokkrum sinnum sótt í átt til landsins en þurft að láta undan síga. Veðurnörd hafa með nokkurri ánægju fylgst með þessum (hæglátu) átökum. Nú er þetta að gerast rétt einu sinni. Kuldaskil koma úr vestri - ná kannski inn á landið um stund en hörfa svo aftur til vesturs. 

Spár gera í augnablikinu (að kvöldi 11. apríl) ráð fyrir því að skilin nái sinni austustu stöðu í fyrramálið (fimmtudag) - en harmonie-spárnar tvær fara mislangt með þau.

Lítum fyrst á dönsku harmonie-iga spána. Kortið gildir kl.11 á fimmtudag - skilin þá í sinni austustu stöðu að mati líkansins.

Austan skilanna er ákveðin sunnan- og suðaustanátt, en mjög hæg norðvestlæg átt vestan þeirra. Líkanið segir skilin ná inn á vesturhluta Reykjavíkur áður en þau fara að hörfa aftur til vesturs. Auk munar í vindátt og vindhraða munar líka nokkru í hita lofts austan og vestan skila. 

Harmonie-líkan Veðurstofunnar er nærri því sammála - en ekki alveg.

Hér eru skilin líka í sinni austustu stöðu - en ná aðeins að Strandarheiði áður en þau hörfa aftur til vesturs - og hér er klukkan 10. 

Í reynd er þetta sáralítill munur - en skemmtilegur samt. Vestanloftið mun gera enn eina tilraunina á laugardaginn - hvernig skyldi fara þá?