Meðalhiti (alþjóða-)sumarsins á landsvísu

Nú, þegar einn dagur lifir af ágústmánuði er óhætt að slá á meðalhita síðustu þriggja mánaða á landsvísu. Á Veðurstofunni telst september til sumarmánaða, en algengast er á alþjóðavettvangi að telja þrjá mánuði í sumri, júní, júlí og ágúst á norðurhveli, en desember, janúar og febrúar á suðurhveli. 

Myndin sýnir landsmeðalhita í byggð á árunum frá 1874 til okkar daga. Eldri sumur eru dauflega gefin til kynna á myndinni, en varlega mark á þeim tölum takandi (þó heldur meira sé að marka tölur einstakra stöðva frá þeim tíma). 

Sumarið 2018 hefur til þessa verið fremur svalt á landsvísu - sé miðað við hin síðari ár. Að vísu var talsvert kaldara bæði sumarið 2015 og 2011. Svalinn nú er þó ekki meiri en svo að meðalhitinn er 0,6 stigum ofan hita meðalsumars á árunum 1961 til 1990 - og ekkert sumar var jafnhlýtt og þetta á árunum 1961 til 1975. 

Nýliðinn ágústmánuður virðist hafa verið sá kaldasti á landsvísu síðan 1993 - að vísu á hann enn þegar þetta er skrifað möguleika á að jafna hita ágústmánaðar 2005.

Nokkuð hefur verið velt vöngum yfir frostinu síðastliðna nótt - var það óvenjuhart eða útbreitt? Marktækur metingur er nokkuð erfiður - en þó má nota hlutfallsaðferðir - verst hvað stöðvakerfið hefur breyst mikið. En miðað við ágústmánuð - og sjálfvirkar stöðvar var nóttin sennilega sú snarpasta frá upphafi (1997). Aftur á móti er frostnótt þetta seint í ágúst ekki jafneyðileggjandi og sú sem fyrr kemur í mánuðinum - jafnvel þó frost sé á færri stöðvum. Frostnæturnar 2. ágúst 2014 og 7. ágúst 2013 voru þannig skæðar. 

Samanburður til lengri tíma er erfiður, en lauslegir reikningar benda þó til þess að nætur seint í ágúst 1985 og 1982 hafi skorað hærra - og svo auðvitað 1956 og 1952. 

Viðbætur 31.ágúst:

Meðallágmarkshiti í byggðum landsins þann 30.ágúst reiknast +1,2 stig. Þetta er lægsta meðallágmark í byggðum landsins í ágúst frá því 27. dag mánaðarins 1985. Seint í ágúst 1982 komu tvær kaldari nætur á landsvísu í lok ágúst, 28. og 30. Tvær frostnætur seint í ágúst 1956 voru líka nokkru kaldari en þessi nú.

Nýtt landsdægurlágmarksmet var sett, bæði í byggð og fyrir landið allt, frost fór í -4,5 stig á Torfum í Eyjafirði og í -5,9 stig á Brúarjökli. Ágústlágmarksmet voru slegin á fjölmörgum sjálfvirkum stöðvum. Í viðhenginu er listi yfir ný met á stöðvum sem athugað hafa í 15 ár eða meir. Þeir sem nenna geta líka rifjað upp hungurdiskapistil frá því 22.ágúst í fyrra. Sundurlausir ágústhitamolar nefnist hann.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• ný ágústlágmarksmet

Af árinu 1888

Árið 1888 var hart eins og þau næstu á undan, áttunda kuldasumarið og áttundi kaldi eða ofurkaldi maímánuður í röð. Þó hefðu grillsinnaðir nútímamenn verið allánægðir með sumarið í flestum landshlutum - nema hafíssveitum - því það var bæði þurrt og sólríkt. Ársmeðalhiti í Reykjavík reiknast ekki nema 3,4 stig, tveimur stigum lægri en við höfum átt að venjast á þessari öld. Í Stykkishólmi var ársmeðalhitinn 2,9 stig og 2,2 á Akureyri. 

Enginn mánuður ársins var hlýr á landsvísu, fjórir mánuðir í meðallagi, janúar, febrúar, nóvember og desember. Mars og maí voru sérlega kaldir, og sex mánuðir til viðbótar kaldir. Mest frost á árinu mældist í Möðrudal 14.febrúar og 28.nóvember, -26,2 stig, (tölurnar standa enn sem landsdægurlágmörk) en hæstur mældist hitinn á Núpufelli í Eyjafirði þann 24.júní, 25,7 stig. 

Myndin sýnir hámarks- og lágmarkshita hvers dags ársins í Reykjavík. Það sem helst vekur athygli eru vorkuldarnir. Frost var flestar nætur í Reykjavík bæði í apríl og maí - og eins var frost aðfaranótt 1.júní. Þá var líka frost í Vestmannaeyjum. Aðfaranótt 8.maí var -12,2 stiga frost á Stóra-Núpi í Gnúpverjahreppi og hefur síðan aldrei mælst svo mikið í maí þar um slóðir. Það bjargaði vorinu að nokkru að ekki var mikið um mjög slæma hríðarbylji - kuldinn var jafn. Árið áður hafði hins vegar gert tvær mjög slæmar hríðar - en skárra var á milli. Rætt var um hvort væri verra. 

Sumarið einkenndist af köldum (og björtum) nóttum og þokkalega hlýjum dögum. Hægt er að tala um hitabylgju í kringum 25.júní, en þá var mjög hlýtt inn til landsins í öllum landshlutum og fór hiti í meir en 20 stig marga daga í röð í Eyjafirði og náði 20 stigum víða. Harðan frostakafla gerði í nóvember, en hann stóð ekki lengi. 

Ritstjórinn finnur 20 óvenjukalda daga í Reykjavík, sex þeirra komu í röð, 26.maí til 1.júní. Sautján dagar teljast óvenjukaldir í Stykkishólmi. Tveir dagar teljast óvenjuhlýir í Reykjavík, 25. og 26.júní, og enn stendur hámarkið 19.júlí 1888 sem dægurmet í Reykjavík - en hlýtur að falla um síðir því það er ekki nema 18,9 stig, lægsta dægurmet júlímánaðar. Liggur vel við höggi. 

Eins og áður sagði var sumarið óvenjuþurrt um mestallt land (suddasamt þó í hafíssveitum). Úrkoma í júlí og ágúst var samtals 15,6 mm í Reykjavík og í júlí mældist hún aðeins 0,7 mm austur á Teigarhorni. Ársúrkoman varð þó ekki langt neðan meðallags á þeim fáu stöðum sem mældu. Óvenjumikil úrkoma samfara leysingu olli flóðum um miðjan janúar og mældist sólarhringsúrkoma í Stykkishólmi 51,7 mm þann 14. Það er óvenjulegt að sjá svo háar tölur í Hólminum - en gerist þó endrum og sinnum. Í viðhenginu má finna úrkomutöflu ásamt fleira góðgæti.

Myndin sýnir morgunloftþrýsting í Reykjavík árið 1888. Þar vekur athygli hversu lítið er um mjög lágan þrýsting fyrri hluta árs. Þó voru illviðri nokkur. Hæstur mældist þrýstingurinn í Stykkishólmi þann 23.mars, 1044,9 hPa og ómarktækt lægri í Vestmannaeyjum 28.febrúar, 1044,8 hPa. Lægsti þrýstingur á hefðbundnum athugunartíma mældist í Stykkishólmi 23.desember, 938,1 hPa. Þrýstingur fór neðar á milli athugana, en var mældur lægstur í Reykjavík. Nákvæm tala er álitamál, en svo virðist sem hún sé lægri en 930 hPa, líklega 929 hPa. - Meir um það í desembertextanum hér að neðan. 

Hafís var verulegur - komst vestur fyrir Vestmannaeyjar í júní - en hleypti þó skipum að bæði Norður- og Austurlandi. Honum fylgdu víða kuldar, sérstaklega í útsveitum norðanlands, meðalhiti í Grímsey og Papey var undir 5 stigum bæði í júlí og ágúst og undir 4 stigum á Raufarhöfn í ágúst. 

Eins og venjulega förum við yfir helstu atburði með aðstoð blaðafregna og smámuna annarra, stafsetning er færð til nútímaháttar (að mestu). Einhver bæjanöfn og örnefni kunna að vera misrituð. Mikið vantar upp á að allir sjóskaðar séu nefndir hér að neðan - þáttur veðurs enda oft óljós. Sömuleiðis eru ekki tíunduð öll þau tilvik sem menn urðu úti. 

Fréttir frá Íslandi lýsa veðurlagi nokkuð ítarlega:

Veðrátta. Veturinn var fremur snjólítill, enn þó gjaffeldur, jafnvel þótt auða jörð gerði með köflum, af því að tíð var óstillt og enda áfreðar. Í janúar gerði hláku mikla og hlupu ár og lækir þá mjög fram og ollu skemmdum; þannig hljóp Ölfusá 13. og 14. janúar og varð fénaði að bana, t.a.m. í Kaldaðarneshverfi (25 kindum), og setti allt láglendi þar undir
margra álna þykka íshrönn og skemmdi hús og hey; var giskað á, að flóðhæðin þar, er mest var nálega hálfa stund, hefði verið 15—20 álnir [9 til 12 m] yfir vanalegt flóðfar, og á Selfossi, þar sem brúin á að standa [reist fáum árum síðar], hækkaði áin um 8 álnir [5 m] fram yfir meðalvöxt, og þótti þetta flóð þar góð aðvörun í tíma. Sömuleiðis urðu miklar skemmdir af þessum leysingum aðfaranótt hins 11.janúar á hinum nýja vegi Norðmannanna niður af Svínahrauni: veginum sumstaðar gjörsópað burt og vatnsaugu og brýr sprengdar burt, þar á meðal 18 álna [11 m] löng brú á Hólmsá, í 4 álna hæð fyrir ofan vatnið venjulega, og var tjónið talið skipta allmörgum þúsundum króna. Vestanpóstur missti og í vesturleið koffort af hesti í sömu leysingum í Austurá í Sökkólfsdal með peningum (926 kr. 59 au) bréfum og bókasendingum.

Það var hafísinn, sem, eins og vant er, hafði mikil áhrif á veðráttu fyrri helming þessa árs, enda var hann nú venju meiri og þaulsætinn; hans var þegar vart í janúar víða fyrir Norðurlandi, einkum á Ströndum; var síðan á slæðingi, uns hann lagðist algerlega að landi og inn á firði um páska bæði að Norður- og Austurlandi, og fór að reka inn á Ísafjarðardjúp í maí, og í júníbyrjun sást hann frá Loftsstöðum í Árnessýslu suðvestur af Vestmannaeyjum, enda lá hrannaris þangað að austan og íshella að Dyrhólaey. Frá Norðurlandi lónaði ísinn eftir hvítasunnu, en kom inn aftur eftir skamma stund, og fór ekki af Húnaflóa fyrr en seint í júní og komust þá kaupför þar inn á hafnir (Borðeyri, Blönduós, Skagaströnd), en þó ekki inn á Skagafjörð sökum íss; en í júlí létti honum fyrst algerlega frá landi á vesturfjörðum Norðurlands, en eystra (t.d. Þistilfirði) fór hann ekki fyrr en í ágúst. Af hafísnum stóðu eins og vant var sífeldir kuldar, næðingar og þyrrkings-veðrátta, stundum með fjúki og illviðri; urðu fjárskaðar miklir af hríðarbyl í Þingeyjarsýslum (á 3. hundrað fjár að því er tilspurðist), en höpp færði ísinn engin teljandi; 4 bjarndýrum varð þó náð á Melrakkasléttu og Tjörnesi um veturinn. Frost voru sjaldan mjög mikil. ...

Vorið varð sökum íssins mjög kalt, þurrt og hart, og var nyrðra og eystra jafnað til vorsins 1882; kom gróður ærið seint og klaka leysti seint úr jörðu; þannig var þriggja kvartila þykkur klaki í Vallarkirkjugarði í Svarfaðardal seint í ágúst. Þó minnkuðu vorkuldarnir með júní, einkum sunnanlands. — En sama þyrrking hélt áfram sumarið út um allt land, nema hvað hafísþokubræla olli óþurrkum austnorðan á landinu; varð sumarið því eitt hið mesta þurrkasumar og góðviðristíð oftast yfir höfuð, er stóð fram í september; þann mánuð gerði miklar rigningar með illviðrum stundum; en upp frá því varð um haustið yfirleitt mesta blíðviðri; þó gerði hríðarkast nyrðra og vestra 23.október í viku, enn batnaði aftur úr því. En æði-vindasamt varð víða um land bæði um haustið og framan af vetri, svo að víða varð tjón að; í október (26.) fuku skip og bátar í Vík í Reynishverfi og víðar í Mýrdal eystra af ofsastormi; Reyniskirkja fauk og til, (og kirkjan í Holti undir Eyjafjöllum hafði fokið og brotnað um veturinn (á pálmasunnudag) og sömuleiðis bátar þar eystra). Sandfok gerði í Meðallandi í þessum stormum um haustið og skemmdi jarðir að mun; ýmsar jarðir höfðu og skemmst þar eystra um veturinn og vorið af sandfokstri.

Í nóvember fuku og brotnuðu hús og bátar (20) á Seyðisfirði og hey fauk og hús rauf, og í stormi og stórflóði aðfaranótt hins 22.nóvember fórust skip og bátar ýmist alveg svo tugum skipti eða skemmdust meir og minna í Reykjavík, á Akranesi, í Hafnarfirði, á Álftanesi, í Brunnastaðahverfi í Höfnum, í Selvogi og á Eyrarbakka; enn fremur urðu skemmdir í þessum stöðum meira og minna á bryggjum, húsum, kálgörðum, túnum og varnargörðum og fé fórst í Höfnunum. Skipatjónið varð stórkostlegast í Reykjavík, og var næturvörðum bæjarins um kennt, að þeir hefðu ekki aðvarað menn í tíma, og þeim síðan vikið frá sýslaninni af bæjarstjórninni, er sannast þótti vanræksla af þeirra hendi. Strandferðaskipið Thyra hafði og orðið að kasta útbyrðis 90 sauðkindum á leið frá Akureyri til Seyðisfjarðar sökum stórviðris. Rafnseyrarkirkju tók af grunni í ofsaveðri 28.október, en brotnaði ekki; en á Þorláksmessu fyrir jól fauk og mölbrotnaði næstum fullsmíðuð timburkirkja á Narfeyri á Skógarströnd, þá fuku og heyhlöður (járnpaktar) víða eða skemmdust. Að öðru leyti var tíðin ágæt allt þangað til 3 vikur af vetri; þá voru lömb fyrst tekin á innigjafarjörðum, er snjó setti niður, einkum vestra; í rauninni kom þó ekki veturinn annarstaðar fyrr en með sólstöðudegi; þá skipti algerlega um til harðinda með snjógangi til ársloka.

Grasvöxtur varð almennt í minnsta lagi, og einkum þó eystra og nyrðra, þar sem hafísinn bagaði mest; ollu hinir langvinnu þurrkar bæði vorið og sumarið grasbrestinum; einkum varð vatnsaga-mýrjörð ónýt til sláttar. Sökum ágætrar nýtingar rættist þó furðu vel úr heyskapnum og varð hann allt að því í meðallagi sumstaðar og hey góð, nema hvað það hey hraktist nokkuð, sem laust var í september, og hey drap dálítið í görðum og kumblum. Fiskur og eldiviður þornaði ágætlega.

Janúar. Umhleypingasöm tíð, en ekki mikill snjór. Vatnavextir.

Jónas Jónassen segir þann 4.janúar frá umskiptum um áramót: 

Að morgni h.31. [gamlársdags] gekk hann til norðurs og gjörði brátt ákaflegt norðanrok, sem hefir haldist til aðfaranóttar h.3. er hann gekk til austur-landnorðurs hér innfjarðar (hvass enn á norðan til djúpa). Sjóharkan mikil og er nú sem stendur íshroði út á miðja skipalegu. Jörð hér svo að kalla alauð.

Þjóðviljinn birti þann 17.apríl bréf úr Norður-Þingeyjarsýslu dagsett 11.febrúar og segir frá bjarndýrum sem komu á Sléttu á nýársnótt:

Nálægt jólum kom hafís að Melrakkasléttu. Gengu þá 3 bjarndýr á land, húnamóðir, með tveimur hálfvöxnum húnum. Dýrin komu heim á bæinn Blikalón á nýársdagsnótt. Var hið elsta dýrið skotið til dauðs á bæjarhlaðinu snemma dags, en síðari hluta dagsins voru húnarnir skotnir, sem legið höfðu hjá móður sinni dauðri nokkurn tíma. Engan skaða gerðu bjarndýr þessi; en þó ýgldust þau á menn þá er út gengu.

Þjóðólfur birtir þann 27.janúar bréf úr Skagafirði dagsett þann 8.janúar - þar segir m.a. frá mikilli fjárfækkun árin á undan:

Mikið er látið af árgæskunni á Suðurlandi, enda ætla fjöldamargir suður til sjóróðra héðan að norðan, því að þeir hafa hér lítið við bundið, skepnurnar eru ekki svo margar hjá almenningi, fullum þriðjungi færri en í fyrra og helmingi færri en fyrir 5 árum. Þó er bót í máli, að nú er búist við, að menn geti haldið skepnum sínum í góðu standi, því að heybirgðir eru sæmilegar, og svo hefur verið heldur góð tíð, það sem af er vetrinum. Um jólin var sönn sumarblíða, þangað til á nýársdag; þá gerði hríð er stóð í nokkra daga og í þeirri rumbu rak hafísinn upp í land, en í gær lónaði hann dálítið frá, svo að ekki er að vita, hvað mikill hann kann að vera.

Þjóðólfur segir þann 20. frá hláku og miklum flóðum: 

Tíunda þ.m. gerði hláku, sem stóð í viku. með ákaflegum leysingum og flóðum í ám, og nú aftur komin hláka. Nýi vegurinn, sem hefur verið lagður í fyrrasumar og sumar sem leið niður frá Svínahrauni, skemmdist mikið í leysingunum um daginn. Brúin, sem lögð var á Hólmsá í haust, brotnaði í tvennt af jakaburði í ánni; annar parturinn lafir fastur við stöpulinn, en hinn kominn langt ofan á hólmana. Brúarstöpullinn vestanmegin lítið skemmdur, [tvö lög röskuð], en á eystri stöplinum aðeins tvö neðstu lögin óskemmd. Um 200 faðmar af veginum frá ánni yfir hólmana, talsvert skemmdir; síðan alllangur spotti lítið skemmdur upp að Hraunsnefi. Brúin yfir jarðfallið fyrir ofan Hraunsnef alveg á burtu og stöplarnir hrundir. Þaðan upp undir Lækjarbotna litlar skemmdir. Grafið undan stöplunum undir Lækjarbotnabrúnni, en þeir standa þó enn, nema eitt hornið hrunið. Miklar skemmdir á 80-90 föðmum af veginum þar. Þaðan upp að Sæluhúskofa svo sem engar skemmdir.

Á Sandskeiðinu um 250 faðmar af suðurjaðri vegarins allmikið skemmdir, báðar brýrnar á Sandskeiðinu burtu, og vegurinn gjörsamlega eyðilagður á 24 föðmum, þar sem brýrnar hafa verið. Á Öldunum upp undir Svínahrauni eru um 50 faðmar, sem nokkuð þarf að laga. - Þetta er tekið eftir 2 mönnum, Erlendi Sakaríassyni á Bergi og bróður hans Árna, sem amtmaður Jónassen sendi í fyrradag til að skoða skemmdirnar og komu í gær. Þessir menn álíta, að þó að svona hafi farið, muni þó mega láta veginn liggja í sama stað og nú, ef brúarstöplarnir eru hafðir nógu háir, og lengra milli þeirra á Sandskeiðinu, svo að árnar þar hafi óhindrað framrás, en flæði eigi fram með veginum, eins og oft hefur átt sér stað. Annað eins flóð og þetta hefur ekki komið, t.d. í Hólmsá, á síðustu 40 árum.

Í Hvítá (Ölvesá) kom og ákaflegt flóð, sem gerði stórskemmdir, eins og eftirfylgjandi bréfkafli af Eyrarbakka 16. þ.m. segir greinilegar frá: „Í leysingu þessari komst svo mikill vöxtur í Hvítá (Ölvesá), að hún flóði yfir mikið af Kaldaðarneshverfi í Flóa, bæði fénaðarhús og bæi. Bóndinn á Lambastöðum missti allt fé sitt fullorðið, nál 30(?), sem drukknaði í fjárhúsinu; og sagt er, að farist hafi um 50 fjár á sama hátt á Útverkum á Skeiðum, en ekki þori ég að fullyrða það".

Að norðan komu vermenn í gær úr Húnavatns -og Skagafjarðarsýslum, og sögðu tíðarfar líkt og hér. Hafíshroði hafði sést inn með Skagaströnd og Ströndum um það leyti, sem þeir fóru af stað.

Ísafold segir frá flóðinu í Ölfusá í pistli þann 8.febrúar:

Hlaupið í Ölvesá 11. [janúar], sem getið var um fyrir skemmstu, hefir verið voðalegt, viðlíka og jökulhlaup, miklu meira en elstu menn muna. Í greinilegu bréfi frá merkum manni á Eyrarbakka er því þannig lýst:

„Hlaupið byrjaði fyrir ofan Auðsholt í Tungum (í Hvítá), en ekki hefir frést um skaða þaðan. Grímsnesingur sagði mér frá að í Skálholtstungu hefðu um kvöldið verið 7 hestar þegar hlaupið byrjaði, og hefðu þeir hlaupið upp á einn bakka eða hólma, sem um morguninn eftir hefði verið lagður undir hlaupið. Á Skeiðum man enginn maður annað eins hlaup; samt varð öllum skepnum bjargað, ýmist á bátum eða með því að ríða hestum á sund. Í Grímsnesi að sunnanverðu náðist féð án dauða. Á Stóra-Ármóti flóði yfir svokallaðan Lambhaga, ómunamikið. Selfossbjarg, norður undan túninu, gamalt eins og áin, valt um koll: þeir búast við látri við það bjargfall. Á Kotferju hljóp áin á ferjustaðinn og fylgir jakahrönnin heiðarbrúninni alla leið að melunum austan til við Hreiðurborg, og rennsl mikið fyrir framan Hreiðurborg.

Ég stóð á Hestalyngshól austur undan melunum ofarlega og sá yfir þann mikla ís. Bærinn Kotferja sást þó upp úr ísnum niður í miðja veggi; á fjárhúsunum fram á túninu sást á mænirinn, líkt og rekastaur í íshrönn (féð var þá fram á heiði á beit, er nú við beitarhúsin úr Kaldaðarneshverfi). Varðan á háu klöppinni milli Kotferju og Kaldaðarnesflata, þegar riðið er upp að Kotferju, að nafni Prestsvarða, sést upp úr, og báðum megin við hana á klöppina eins og borðsbreidd. Á svæðinu frá því fyrir ofan Kotferju og út að Kaldaðarnesbökkum fyrir austan hverfið er víst þessi hrönn, þar sem lægstur er jarðvegur undir, frá venjulegri hæð árinnar 20—30 álna þykk. Kaldaðarneshlaupið hefur byrjað við Hrafnsnes. Vatnið hefur lyft hellunni og rekið hana á Kaldaðarneshverfið. Svo er að sjá, sem hellan hafi rekist á Höskuldsstaði, sett austurhluta túngarðsins inn á heyin, klemmt þau saman, reist upp á endann norðurhluta garðsins, sem stendur uppi, líklega 5—6 álnir (ég mældi hann ekki). Ísinn var hærri þar; hefur hellan mulist hvað yfir annað; en þar sem lægra var, runnið yfir tún og á bæi, svo að hefði vatnið verið 1/2 til 1 alin hærra, hefði það farið með hús og bæi; en hefði ekki hlaupið á Kotferju komið, hefði enginn bær, kirkja eða neitt annað fyrir fundist (heldur við staðar-úttektina). Víða í kotunum komst vatnið upp á heygarðsbrún og upp á garðinn fyrir neðan baðstofuglugga, upp að fjóskömpum efri; svo sprakk áin upp úr heygörðum og húsum (því holt hraun er undir), og með eigin augum sá ég sprungu í túnum, og á einum stað vatnið belgja upp, og þá var lítið meira en vanaleg hæð á ánni.

Í einu kotinu rann svo mikið inn, að bóndinn datt í bæjardyrum og tunna með kolum ofan á hann, og var hann aðframkominn að sagt var; samt komst hann inn þá rann vatnið á rúmstokknum; konan varð ofsalega hrædd; þau hafa alveg yfirgefið kotið. Konur sögðu mér að þær lokuðu bæjardyrum, báru að hurðum til að draga úr innrennslinu, en ekki tjáðu þær það hafa verið gleðistund. Mesta vatnsgusan var fyrst og var langhæst; stóð stutt yfir, svo sem 10 mínútur til 15 mínútur; sumir sögðu 5—6 mínútur; stutt hefir það verið, því annars hefðu menn kafnað og ekki tekist að rífa fé út með lífi, eins og gert var, nema á Lambastöðum dóu allar kindurnar nema nokkuð af lömbum. Sá, sem sér Kaldaðarneshverfi nú, hann býður ekki yfir 7 þús. fyrir í stað 17 þúsund. Vatnið rann meðfram kirkjugarðinum að austan, svo að ekki þótti árennilegt að leggja út í það, og upp undir heygarð að norðan“.

Þjóðólfur segir frá þann 30.:

Í leysingunum um daginn hljóp skriða (13. þ.m.) á bæinn og fleiri hús á Steinum undir Eyjafjöllum, skekkti og skemmdi sum hús stórum, fyllti kálgarða með aur og leðju, en menn og skepnur björguðust; túnið skemmdist og allmikið.

Fjallkonan segir þann 31.janúar frá sömu skriðuföllum:

Skriða hljóp á bæinn á Steinum undir Eyjafjöllum fyrir skömmu og braut bæinn og gjörskemmdi túnið, en fólkið komst af. Á túnið bárust þau heljarbjörg, að 20 manns gátu ekki hreyft þau úr stað.

Í riti Ólafs Jónssonar „Skriðuföll og snjóflóð“ er undir árinu 1888 (snjóflóð) dagbókarfrásögn um mikil (og fjölmörg) snjó- og krapaflóð sem urðu í Víðidal í Lóni í miklum leysingum 11.janúar. Ólafur segir: „Það er ekki lítið sem gengið hefur á í Víðidal þennan dag. Eigi færri en 15 snjóflóð eru talin og sum stór. Vafalaust hafa þetta verið hálfgerð krapahlaup eða mjög vot snjóflóð“. Orðalag upphafs dagbókarfærslunnar er athyglisvert: „Sunnanstormur og ofsaveður allan daginn og fjarska bládýpi komið í fannir ...“ Ólafur getur þess einnig að um 9. til 10.janúar hafi 40 fjár farist í snjóflóði á Hvalnesi við Stöðvarfjörð og tengir sömu hláku og olli Víðidalsflóðunum. 

Þjóðviljinn á Ísafirði segir frá janúartíð í tveimur pistlum:

[11.] Á gamlársdag gerði norðangarð, sem hélst í viku, og hindraði allar sjóferðir.

[21.] Alla þessa viku hefir verið mesta blíðskaparveður, logn og frostleysur.

Febrúar. Óstillt tíð og nokkuð áfreðasöm. Mjög kalt í annarri viku mánaðarins.

Ísafold birtir bréf, dagsett 6.febrúar, úr Barðastrandarsýslu (sunnanverðri) þann 21.febrúar: 

Veðurátt hin besta það af er veturinn. Síðan skömmu eftir nýárið, að hafís rak inn á Húnaflóa, svo að fjarðafyllir varð á Ströndum, hefir hann verið þar á reki eftir vindum og straumum, en haldið að ísinn sé ekki mikill úti fyrir.

Bréf, dagsett í Holtamannahreppi 13.febrúar birtist í Þjóðólfi þann 21.:

Það, sem af þessum vetri er, hefur mátt heita sannarleg gæðatíð; að vísu var hér á öllu láglendi óhrein jörð og mjög hagskarpt fram yfir þrettánda, en aftur til fjalla svo að segja auð jörð, svo ekki voru allir búnir að taka lömb á gjöf þar, fyrr en um miðþorra. Sem dæmi upp á veðurblíðuna má geta þess, að 2 menn héðan úr hreppi og sá þriðji úr Landsveit fóru í eftirleit inn á Holtamannaafrétt núna á þorranum, og hefur það ekki verið árætt fyrr um þennan árstíma, en lítil urðu not að því, því ekki fundust nema 3 lömb.

Þjóðólfur segir um tíð þann 21.febrúar:

Tíðarfar hið ákjósanlegasta sunnanlands. Sama er að frétta af tíðarfari víðast hvar annarstaðar af landinu. Í Þingeyjar- og Múlasýslum hefur veturinn verið með heldur harðara móti.

Þjóðviljinn á Ísafirði segir frá tíð þar um slóðir:

[7.] Tíðarfar hefir síðustu vikuna verið umhleypingasamt, grimmdarfrost annan daginn, en þíðviðri hinn. Annars má yfir höfuð telja, að veturinn, sem af er, hafi verið frámunalega góður.

[14.] Snemma í vikunni, sem leið gerði norðangarð, er haldist hefir síðan með miklu frosti (mest 14 stig R ). Síðan segir frá skipstapa úr Bolungarvík:

Mánudaginn 6.þ.m. reru skip almennt úr veiðistöðunum við Djúp, enda var gott sjóveður allan fyrri part dagsins; en rétt eftir hádegi skall allt í einu á aftaka dimmviðrishríð frá suðvestri; voru þá enn mörg skip á sjó, og um kvöldið vantaði 5 skip frá Ísafirði og 2 sexæringa úr Bolungarvík. Daginn eftir var allgott sjóveður, og komu þá til skila skip þau, er vantaði, nema „Fálkinn", sexæringur úr Bolungarvík, sem Guðmundur hreppstjóri Magnússon í Tröð var formaður á. Höfðu skipin sum hleypt norður á Snæfjallaströnd, en sum komust við illan leik í nálægari veiðistöður. Skip Guðmundar Magnússonar var yst þeirra, er reru þennan dag, og þeir, sem næstir voru, sáu ekkert til hans eftir það, er hríðin skall á; en ætlun margra er það, að Guðmundur muni hafa ætlað sér að hleypa í Jökulfjörðu, og hafi hann farist á boðum þeim, er í stórsjóum rísa út undan Bjarnarnúpi. Lítilfjörleg brot úr skipi kvað hafa rekið i Bolungarvíkurmölum 10. þ.m., sem kunnugir þykjast þekkja, að séu úr skipi Guðmundar.

Fjallkonan segir frá því þann 18.mars að í hríðinni 9. til 10.febrúar hafi feðgar frá Mallandi orðið úti á Skaga og í sömu hríð hafi einnig orðið úti maður á Laxárdalsheiði. 

Fjallkonan segir í fréttum af skriðuföllum og snjóflóðum í Haukadal bæði í blaðinu 23.febrúar og 28.mars. Ekki er ljóst hvort um sama atburð er að ræða - en líklegt er það þó:

[23.febrúar] Snjóflóð og skriðuföll urðu 12.-14. febr. í Dalasýslu, einkum í Haukadal, og gerðu tjón á túnum og engjum á nokkrum bæjum. 

[28.mars] Skriður hlupu fram seint í febrúar i Haukadal vestra og gerðu stórskaða, einkum á Leikskálum; gjörskemmdu þar bæði tún og engjar. 

Þann 27.febrúar lýsir Þjóðviljinn tíð vestra: „Tíðarfarið hefir verið umhleypingasamt, suðvestanstormar og rigningar alltaf öðru hvoru“.

Mars Óstillt veður, snörp kuldaköst nyrðra, en skammvinnari syðra og tíð talin þokkaleg. Veðurathugunarmaður á Teigarhorni sá hafís utan fjarðar þann 24.mars, en hann kom inn fjörðinn þann 30.

Ísafold segir þann 7.mars:

Veðráttan, sem verið hefir ómuna-blíð lengi að undanförnu, fremur sumar- en vetrarveður, brá til norðanáttar með talsverðu frosti í fyrradag.

Þjóðviljinn segir 10.mars:

Eftir sumarveðráttuna sem kalla mátti að væri síðustu dagana af f.m. og fyrstu daga yfirstandandi mánaðar, gerði norðangarð 5. þ.m , sem hefir haldist síðan með 10-14 stiga frosti á R.

Þjóðólfur birtir 13.apríl bréf úr Suður-Þingeyjarsýslu dagsett 20.mars:

Tíðin er mjög óstillt, ýmist norðanstórhríðar eða sunnandrifahlákur; jarðir notast því mjög illa. Í norðangarði 13.-14. þ.m. rak hafísslæðing inn á Eyjafjörð, og Langanespósturinn segir að talsverður is sé á Þistilfirði, Axarfirði og Skjálfanda, en 18. og 19. þ.m. var sunnanhláka með allmiklu veðri; eru því líkur til, að ísinn hafi rekíð frá landi.

Fjallkonan segir frá 18.maí:

Þrjá menn kól til skemmda í Öræfum 24. mars; þeir voru frá Skaftafelli; tveir af þeim misstu fæturna, en einn komst af lítt skemmdur.

Þjóðólfur segir þann 31.mars:

Tíðarfar hefur verið óstöðugt og mjög óhagstætt um tíma, oftast norðanhvassviðri með talsverðu frosti; á þriðjudagsnóttina 27.þ.m. var aftakanorðanveður og 16° frost á C, í gær fjúk en frostvægt.

Þjóðólfur birti 13.apríl bréf úr Miðfirði, dagsett 31.mars:

Á mánudaginn var [26.] gerði snöggt hríðaráhlaup af norðri, sem stóð í 2 daga; fé var allstaðar úti er hríðin skall á; þó hefur eigi heyrst um fjárskaða, nema lítilsháttar á 2 bæjum. Eigi rak hafís inn í því kasti, nema hroða inn með Ströndunum, en haft er eftir hákarlaskútum, að mikill ís sé fyrir Horni.

Þann 4.maí segir Þjóðólfur af fjársköðum í þessu veðri:

Fjárskaðar urðu 26. mars í Þingeyjarsýslu, og fórust 68 kindur á Víðikeri í Bárðardal, 29 á Hallbjarnarstöðum í Reykjadal og 18 á Fossseli.

Þann 25.maí segir Þjóðviljinn frá skiptapa í sama veðri:

26. mars fórst skip af Rauðasandi í hákarlalegu og týndust 11 manns. Formaður Guðbjartur Jónsson frá Breiðuvík.

Ólafur Jónsson greinir frá því í ritinu „Skriðuföll og snjóflóð“ að á útmánuðum 1888 hafi orðið mikið hrun við Reynishöfn undir Reynisfjalli í Mýrdal og fjórir menn sloppið naumlega. 

Apríl Kuldatíð víðast hvar.

Þjóðólfur 13.apríl:

Tíðarfar hefur alstaðar, þar sem til hefur spurst, verið óstöðugt í f.m. Sunnanlands hefur verið góð tíð það, sem af er þessum mánuði.

Þjóðólfur segir þann 4.maí að hafís hafi verið mikill fyrir Þingeyjarsýslu um sumarmálin og allmikill ís inn á öðrum fjörðum norðanlands. Sömuleiðis að bjarndýr hafi náðst fyrir skömmu á Tjörnesi. 

Þjóðólfur birtir þann 25.maí fregnir úr Meðallandi:

Skaftafellssýslu (Meðallandi) 5.maí. „Veturinn var yfir höfuð víðast hvar góður og hagar oftast nær, nema í Meðallandi, enda hljóp Kúðafljót hér um allt út Meðalland og lagði alla jörð undir í 1.viku þorra, svo að ein íshella varð, sem ekki tók upp fyrr en í 1.viku sumars. Og hefur víðast hvar hér verið gefið öllum fénaði síðan um jólaföstu. Skip fauk hér um daginn og brotnaði í spón. Aðrar slysfarir ekki“.

Maí Köld og hörð tíð. Frost síðasta dag mánaðarins, meira að segja í Vestmannaeyjum.

Jónas lýsir tíð um mánaðamótin apríl/maí í pistli þann 2.:

Fyrsta dag vikunnar var sunnanátt með regni en gekk til útsuðurs eftir hádegi; daginn eftir logn og dimmur og sama veður næsta dag, en 28. gekk hann í norður, bálhvass og sama veður 29.; 30. var landnorðan, nokkuð hvass fyrri part dags; hinn 26. var hér alhvítt af snjó snemma morguns og hafði snjóað mikið í öll fjöll um nóttina; h.27. var ofanhríð allan seinni part dags og allt til þessa hefir snjó ýrt úr lofti allan daginn við og við og orðið alhvítt stutta stund. Í dag 1. maí er vestanhroði með snjóhryðjum og kaldur.

Og enn snjóaði framan af maí, Jónas lýsir:

Alla þessa viku hefur verið norðanvindur, stundum all-hvass, stundum hægur að minnsta kosti að kveldi; snjór hefur fallið talsverður einkum h.7.; gekk hann til vesturs-útnorðurs og var ofanhríð rétt allan daginn með kulda rétt sem væri á miðþorra. Í dag 8. hægur á norðan bjart og fagurt veður og bræðir sólin nú óðum aftur allan snjóinn.

Þjóðólfur birti 22.júní bréf úr Þistilfirði, dagsett 7.maí:

Nú eru bráðum 3 vikur af sumri, en samt er hér ennþá hávetur; fjöldi manna orðinn heylaus fyrir allt; fénaður farinn að verða magur og dreginn. Síðan viku eftir páska hefur ekki gengið á öðru en norðanhríðum og nú vikuna sem leið í fjóra daga norðvestanbrunahríðar, líkar uppstigningardagsbylnum í fyrra. Samt er nú ekki fé ennþá farið að falla. Ísinn hefur verið hér landfastur síðan fyrir páska [1.apríl], og ekkert rót komið á hann enn. Í nálægum sveitum mun líkt ástatt og hér í Þistilfirði, jafnvel verr á Langanesi og Sléttu og ég hygg í Kelduhverfi. Langanesstrandirnar víst sárlega illa staddar, og menn hvervetna sagðir heytæpir um allt Austurland.

Ísafold segir frá tíðinni í nokkrum pistlum. 

[2.] Tíðarfar er kuldasamt nokkuð hér um slóðir. Hafís var fyrir Norðurlandi í miðjum f. mánuði, á hrakningi inn eða út af fjörðunum, haldinn ekki mikill eða síbyrt af honum.

[3.] Tíðarfar segja póstar norðan og vestan, sem komu loks í gærkveldi, hafa verið kalt í meira lagi í fjærsveitunum. Póstur reið á ís, lagnaðarís, yfir Hrútafjörð nú fyrir tæpri viku, milli Þóroddstaða og Borðeyrar. Hafþök af hafís voru sögð úti fyrir Norðurlandi, en ekki nema hrakningur inn á Húnaflóa.

[9.] Veðrátta köld og stirð það sem af er sumrinu, og í fyrradag kafaldsbylur af norðri einhver hinn mesti, sem dæmi eru til hér sunnanlands um þennan tíma árs. Jörð alþakin fönnum. Hafís sagður kominn allt suður undir Vestmannaeyjar; fullt fyrir öllu Austurlandi.

Fjallkonan birtir þann 28. bréf dagsett á Djúpavogi þann 8.:

Djúpavogi 8.maí. Veðráttan er mjög köld. Grimmdarfrost um nætur en lítil sólbráð á daginn, enda fullt af hafís hvarvetna úti fyrir og inni á fjörðum. Skip eru því enn ókomin hingað; eru víst 20 ár síðan skip hafa komið svo seint á Djúpavog.

Ísafold segir þann 30.maí:

Með hvítasunnudeginum [20.] brá til hlýinda nokkurra hér syðra, en stóð að eins fáa daga. Tókust þá aftur næturfrost og fjúk til fjalla.

Júní. Kuldar í hafíssveitum, en skárra syðra síðari hluta mánaðarins. Úrkomudagar á Teigarhorni reyndust aðeins fjórir í mánuðinum, sá síðasti þann 16. Athugunarmaður þar getur þess 20.júní að hafís sé að mestu farinn af firðinum. 

Þann 7.júní segir veðurathugunarmaður í Vestmannaeyjum að höfnin hafi fyllst af hafís. Hann bráðnaði þar næstu daga á eftir. 

Þjóðólfur segir þann 1.:

Tíðarfar breyttist skjótt aftur til kulda og norðanáttar, sem staðið hefur alla þessa viku, stundum með snjógangi. Allt fullt af hafís fyrir norðan segir maður af Sauðárkrók, sem fór þaðan 24.f.m.

Ísafold ræðir tíðina í pistli þann 6.júní:

Tíðarfar hefir verið ærið kuldasamt til þessa og stafar það sjálfsagt af hafísnum, er síðustu fréttir að austan segja hafa sést suður við Dyrhólaey. 

En aðeins betra hljóð er í Þjóðólfi þann 8.:

Síðustu daga hefur verið hlýtt veður, og útlit fyrir, að nú séu komin fyrir fullt og allt umskipti á tíðina.

En mjög kalt var í Reykjavík aðfaranótt þess 10. Lágmarkshiti 1,2 stig. Veðurathugunarmaður bræddi um morguninn sjó og hagl úr úrkomumælinum, samtals 5 mm vatns. 

Þjóðólfur birtir þann 22.bréf úr Skagafirði, dagsett 7.júní:

Loksins er komin vorveðrátt, hlýindi með gróðrarskúrum, svo að tún eru orðin græn, en úthagi enn grár yfir að sjá. Þessi veðrátt byrjaði 1. þ.m. Til þess tíma hélst vetrartíðin með litlum úrtökum. Veturinn lagðist hér að 25. sept. með stórhríð og komu kýr þá algjörlega á gjöf. Frá 25. sept. til 1. júní, að þeim ótöldum, hafa komið 74 dagar, er frostlaust hefur verið kl.8 að morgni; nokkra daga þó auk þess 0° á mæli að morgni. ... Tíðin allan tímann mjög ókyrr og oft ákaflega umhleypingasöm. Snjófall yfir höfuð lítið, en jörð létt til beitar. Hey hafa reynst mjög létt, svo að þó að menn settu vel á í haust yfir höfuð, voru menn almennt komnir á nástrá í fardögum bæði fyrir kýr og fé, og allmargir fyrr. Fénaðarhöld munu yfir höfuð allgóð. Sjálfur veturinn hefur yfir höfuð mátt heita allgóður, en vorið eitt hið versta í þessum harðindabálk, og er ekki séð fyrir enda þess enn. Vorið í fyrra þótti vont og varð hið hörmulegasta að afleiðingum; en því ollu mest hin voðalegu áfelli 2, er þá gjörði, hið fyrra úr sumarmálum og hið síðara 17. maí og næstu viku; en á milli þeirra og undan þeim og eftir var fremur góð tíð, einkum eftir síðara áfellið. Þá var hiti á hverjum morgni í maí í 25 daga, en nú ekki nema í 10 daga. Þetta vor hefur því verið hér yfir höfuð talsvert verra, að áfellunum í fyrra undanskildum, og líkast vorinu 1882. Það, sem gjörir, að skepnuhöld eru nú sæmileg, mun helst vera það, að heyin voru meiri og einkum hollari en í fyrra. - Allt er hér enn fullt af hafís og hefur lengi verið. Aflalaust mun enn vera hér, þó að stundum kynni að mega róa í rifur í ísnum. Ekkert hafskip hefur enn komið á Skagafjörð í vor, en kaupstaðir á Sauðárkrók hafa verið vel byrgir af mat til þessa, en eru nú að þrotum komnir. Eru birgðir þessar mest því að þakka, að Coghill og Knudsen fluttu hingað miklar vörur í fyrra sumar, svo að kaupmenn hér þurftu lítinn mat að selja fyrr en í vetur, móti því sem annars hefði verið.

Í sama tölublaði Þjóðólfs er einnig bréf úr Strandasýslu, dagsett 10.júní. Þar segir meðal annars:

Veturinn var hér, eins og víðast, fremur góður. Aftur hefur vorið verið eitthvert hið erfiðasta, sem menn muna, næst vorinu 1882; að vísu stórhretalaust, en sífelldir blotalausir kuldanæðingar, oft með gaddfrosti dag og nótt til maímánaðarloka. Hafís liggur hér enn, og er allur Innflóinn að minnsta kosti fullur enn. Skepnuhöld hafa orðið vonum betri í þessum harðindabálki og mega þau viðast heita með besta móti; aftur hafa ísalögin gjört ómögulegan allan afla af sjó, og kemur það því harðara niður á þessum sveitum, sem skepnufæðin er orðin svo, að lítið er annað á að lifa fyrir almenning, en það sem af sjó fæst. 

En tíð batnaði mjög syðra og segir Ísafold frá þann 27. Einnig eru fréttir úr Meðallandi dagsettar 15.júní:

Blíðviðri og hiti allmikill hefir verið hér síðustu dagana. Er hafís nú að öllum líkindum farinn frá landinu; hann fór af Húnaflóa í Bótólfsmessustraumana (17.), og var sigling komin á Borðeyri og Blönduós, sagði maður sem norðan kom í gær.

Úr Vestur-Skaftafellssýslu (Meðallandi) er Ísafold skrifað 15. þ.m. um hafísinn o.fl.: Hafís hefir legið hér að segja má staðfastur síðan um hvítasunnu [20.maí] eða rétt fyrir hana. Hann hefir oftar verið svo, að varla hefir sést út yfir hann. Ég heyrði talað um það í ungdæmi mínu, að það hefði verið gömul trú, að hafís hyrfi alltaf um Vítusmessu (15. júní). Hvað hæft hefir verið í þessu, veit ég ekki; en hitt er það, að ég hefi hér aldrei heyrt getið um hann eftir þann tíma, nema í fyrrasumar, þegar hann kom í ágústmánaðarlok, enda hefir það verið mjög sjaldan, að hafís hefir hér komið, og aldrei eftir sumarmál, það ég til man, nema nú og í fyrra. Hér ber ekki neitt til tíðinda, annað en ef telja mætti, að Meðallandið er nú nærri eyðilagt af sandi, eftir hin stórkostlegu og langvinnu hvassviðri, sem iðulega hafa gengið nýliðinn vetur og þetta vor".

Júlí. Mjög þurrt svo háði sprettu, góðviðri nema í hafíssveitum norðaustanlands. Úrkoma mældist aðeins einn dag á Teigarhorni, þann 17. Úrkoma var 0,7 mm. 

Jónas lýsir blíðviðri í Reykjavík í júlípistlum sínum:

[4.] Alla vikuna hefir verið einmuna fagurt veður. Daglega oftast rétt logn. Í dag 3. hægur útnorðan-kaldi og bjartasta sólskin.

[11.] Einmuna fagurt veður hefur verið alla þessa vikuna, oftast alveg logn og bjartasta sólskin, aldrei dropi úr lofti. Í dag 10. logn og fegursta veður, sunnangola eftir kl.4.

[18.] Umliðna viku hefir verið mesta hægð á veðri rétt logn alla vikuna, oftast dimmur og stundum með svækju-rigningu. Í dag 17. logn og dimmur.

[25.] Sama blíðan hefir haldist alla vikuna oftast verið logn og bjart veður. Í dag 24. dimmur til hádegis, að hann gekk til norðurs með hægð, rétt logn og bjartasta sólskin. Loftþyngdarmælir mjög stöðugur. 

Ísafold hrósar líka tíð þann 11. og 25.:

[11.] Síðan á Jónsmessu hefir verið hér einmuna-tíð: logn eða hægviðri og glaðasólskin nær alla tíð, dag eftir dag. Ekki komið dropi úr lofti, svo teljandi sé, fyrr en í nótt sem leið. 

[25.] Enn standa hin dæmafáu blíðviðri hér sunnanlands, - ekkert að, nema grasbrestur mikill víða, vegna hinna langvinnu þurrka, eftir kuldana í vor. Að norðan og vestan er að frétta viðlíka veðráttu. Af Akureyri skrifað 18. þ.m.: Þurrkar allan júní og það sem af er júlímánuði, aldrei dropi úr lofti; jörð því víða hálf-sviðin, og útlit með grassprettu í Eyjafirði og Þingeyjarsýslu í versta lagi.

Hafís var allmikill við Austfirði seint í vikunni sem leið, eftir því sem fréttist með franska herskipinu öðru. Af Akureyri skrifað 18. þ.m : „Ís kominn út af fjörðum, þó skammt frá landi, hákarlaskipum mjög til tálmunar; líklega fastur við Sléttu“. Thyra komst þó til Eyjafjarðar daginn eftir (19.) vestan fyrir; hafði einnig komist á Húsavík.

Ágúst. Óvenjumiklir þurrkar. Mjög kalt í hafísssveitum, 13 frostnætur í Grímsey. Aðeins tveir úrkomudagar á Teigarhorni fram til þess 23. - eftir það rigndi talsvert. 

Fjallkonan birtir þann 28. bréf dagsett í Suðurmúlasýslu 3.ágúst: 

Í júlí var ýmist of kalt eða of heitt. Grasvöxtur því í löku meðallagi, tún og harðvelli brunnin, votengjar betri. Hafísinn er skammt frá landi og um 40 mílur á breidd út af Reyðarfirði. - Eftir 10.júní hvarf ísinn frá um tíma svo skip komust á hafnir. 

Bréf dagsett í Norðfirði 3.ágúst birtist í Þjóðólfi 14.september:

Fréttir eru litlar, nema kuldar og ísar, þ.e.a.s. nú þessa daga er talsvert íshrul að drífa hér inn á fjörðu, svo að menn geta sem stendur ekki lagt línur.

Þjóðviljinn á Ísafirði segir frá þann 11.:

Tíðarfar hefir síðasta hálfan mánuð oftast verið fremur kuldasamt, og stundum snjóað ofan í miðjar hlíðar. Grasvöxtur hefir hér vestra orðið í meðallagi, nema á harðvelli, vegna hinna ómunalegu þurrka.

Þjóðólfur birti þann 31. bréf úr Eyjafirði, dagsett 16.ágúst:

Fyrri hluta þ.m. voru óþurrkar og þokur miklar; þó rigndi sjaldan nema lítið. Nú þessa daga aftur góður þurrkur á hverjum degi. Heyskapur gengur almennt bærilega. Grasspretta eftir því sem fréttist í nærsveitunum næstum í meðallagi og töðufall sömuleiðis; nýting góð á því, sem fengið er, og haldist góð tíð, mun heyafli verða allt að því í meðallagi.

Jónas lýsir tíð í pistli sem birtist á höfuðdaginn (29.ágúst):

Sama góðviðrið helst enn sem nú í langan tíma að undanförnu; síðustu dagana hafir hann verið á norðan, oft hvass til djúpa. Í dag 28. hvass hér innfjarða, en bálhvass úti fyrir á norðan, bjart og heiðskírt veður.

Þann 31.segir Þjóðólfur frá tíð:

Tíðarfar helst enn hið sama, sem verið hefur í allt sumar sunnanlands, síðan um Jónsmessu, sólskin og þurrkar því nær á hverjum dagi, stundum norðanátt og kuldi dag og dag í bili. Líkt tíðarfar er að frétta viðast annarstaðar af landinu, svo að þrátt fyrir grasbrestinn, lítur út fyrir að heyskapur verði vonum betri. Norðanlands hefur þó tíð verið kaldari, og sumstaðar þar gengið þokur og óþurrkar með köflum, en þó yfir höfuð góð nýting á heyjum. Á Hornströndum og nyrst í Strandasýslu hefur frést að gengið hafi þokur og óþurrkar um langan tíma. Í dag er hér rigning.

Þjóðólfur segir frá því 14.september að laxlaust sé og silungur nær enginn í ám í Miðfirði.

September. Miklar rigningar og illviðri.

Ísafold birti þann 29. frétt úr Barðastrandarsýslu, dagsetta 6.september:

Slíka góðviðristíð, svo langvinna, muna eigi elstu menn, því hún hefir að kalla má, stöðugt haldist síðan um sólstöður.

Ísafold segir þann 26.september:

Veðráttu virðist hafa brugðið til votviðra um land allt með byrjun þ.m., og gert heyskap endasleppan; hann mundi annars hafa orðið allgóður víða, þrátt fyrir grasbrestinn.

Bréf úr Árnessýslu 23. þ.m. segir svo: „Ómunarigningar og vatnavextir frá því veðri brá í byrjun þessa mánaðar. Sauðfjárrekstur úr Mýrdal, er átti að fara til Reykjavíkur, varð að hverfa aftur við Markarfljót. Fjárheimtur af afréttum munu slæmar. Ekki varð réttað sumstaðar fyrir illviðri fyrr en degi síðar en vandi er til, t.d. í Flóarétt. Auk þess misstu Flóamenn að sögn hálft þriðja hundrað fjár í fen eða vötn hjá Murnaeyrum í Eystri-Hrepp, þegar safnið var rekið niður eftir. Skaftfellingar segja mjög lítinn heyskap af grasbresti, en öllu betri er hann í vestri sýslunum (Árnes og Rangárvalla). Aftur á móti eru hey afbragð að gæðum, nema það er enn kann að liggja á teig“.

Þjóðviljinn á Ísafirði segir þann 25. að þar hafi orðið alhvítt þann 22.september. 

Október. Nokkuð blönduð tíð. Slæm illviðri í sumum landshlutum en mun betra á milli.

Illviðrin austanlands fyrir miðjan mánuð eru fremur illa dagsett. Þó taldi veðurathugunarmaður á Teigarhorni 6 vindstig af norðri (fárviðri) að morgni þess 12. Danska veðurstofan lét breyta því í 5 vindstig (storm) við prentun í Meteorologisk Aarbog. Stormur af norðri var einnig á Teigarhorni þann 4., en ekki aðra daga í mánuðinum. 

Þjóðólfur segir þann 19.: „Tíðarfar er yfir höfuð gott, nokkuð vætusamt með köflum, en oftast milt veður“. Og þann 26.: Tíðafar býsna vetrarlegt síðustu tvo daga, norðangarður og talsvert frost. 

Fjallkonan segir þann 19.nóvember frá illviðrum austanlands í október. 

Sandfok gerði í Meðallandi 26.október og skemmdi margar jarðir þar. Bærinn Eystri-Lyngar, þar sem presturinn, síra Jón Straumfjörð, býr, sökk svo í sand, að varla verður komist út um húsdyr og ljós verður að kveikja í húsum um daga; útlit fyrir að prestur verði að flýja í kirkjuna, því að öðrum kosti verði hann húsnæðislaus.

Ofsaveður gerði víða á Austurlandi 11. og 16. október. Í fyrra veðrinu fuku 16 bátar á Seyðisfirði og urðu margar aðrar skemmdir. Síðara veðrið var enn meira og var víða grjótfok og sandfok svo ódæmum sætti og sumstaðar hrakti fé í sjó. Skip sleit upp á Papós og Djúpavogi. A Seyðisfirði fuku eitt eða tvö hús ásamt bátum og veiðarfærum; annað þeirra 60 álnir á lengd og 20 á breidd.

Ísafold segir 17. nóvember frá illviðrinu þann 26.október - og birti fréttir úr Austur-Skaftafellssýslu:

Sandfok mikið gjörði í Meðallandi 26. f.m. eða þá dagana enn á ný. [Það hafði líka gerst veturinn áður] Eyddi slægjur og beitalönd, en setti bæi í kaf, svo sem Slýju og Eystri-Lynga. Sandurinn er (þar) jafnhár húsabustum; verður því að skríða inn um dyr, en hafa ljós í húsum um bjarta daga, því gluggum verður ekki haldið uppi. Það er sá munur á sandi og snjó, að sandurinn hrynur aftur og aftur ofan í það, sem búið er að moka og fyllir allt jafnóðum, en snjórinn stendur sem stöpull þegar veðrinu slotar. Skip fuku og brotnuðu í spón á nokkrum stöðum; í Vík í Mýrdal, í Reynishverfi, og í Austur-Meðallandi.

Austur-Skaftafellssýsla 28.október: „Heyskapur varð með minnsta móti hér í austursýslunni, en fremur vel fenginn. Fjártaka varð með mesta móti á Papós í haust, liðug 2000 fjár, að heita allt tekið á fæti. Þetta fé var úr Öræfum, Suðursveit, Mýrum, Nesjum og Lóni; þar að auki var talsvert rekið af fé austur á Djúpavog úr öllum þessum sveitum nema Öræfum. Líka kom enskur fjárkaupmaður suður í Nes og keypti sauði í Nesjum og Lóni. Tvisvar í þessum mánuði (11. og 16.) hafa komið mikil skaðaveður. Rauf þá víða hús, og sumstaðar fauk hey úr görðum. Á Seyðisfirði er sagt að hafi fokið 2 hús norsk; annað þeirra 60 álnir á lengd og 20 álnir á breidd. Líka er sagt að þar hafi fokið um 20 bátar“.

Og þann 28. nóvember segir Fjallkonan enn frá illviðrum og fleiru í október:

Norður-Múlasýslu (Vopnafirði) 23. október: „Nóttina milli 9. og 10. þ.m. gekk hér í fjarskalegt norðanveður, með fannkomu svo fé fennti á stöku stöðum, reif þök af húsum og heyjum hér og hvar, og bátar fuku. Síðan hefir verið besta tíð og allgóður afli þegar gefur að róa".

Sömu sýslu (Langanesströndum) 24. október. „Í efnalegu er hér hið bágasta ástand, nýbýli öll komin í eyði og sum lögbýlin, fólkið hópum saman flúið til Vesturheims".

Barðastrandarsýslu (Arnarfirði), 9. nóvember; „23. f.m. brast á norðangarður og hélst nær því viku. Hvassast var veðrið 27. og 28. Í sumum sveitum hér á Vestfjörðum gerði allmikla fönn sem nú er að mestu farin. Í þessu veðri tók kirkjuna á Rafnseyri af grunni og færði ofviðrið hana langt út í kirkjugarðinn, en ekki brotnaði til muna nema gólfið.

Þjóðólfur segir 23.nóvember frá fokinu í pistli úr Dýrafirði, hann er dagsettur 2.nóvember:

[Þann] 23. [október] hleypti í norðaustankafaldsgarð með afspyrnu veðri. 24. f.m. fóru 2 menn á báti yfir Arnarfjörð í Mordalinn, að flytja fóðurlömb prestsins frá Rafnseyri, en á leiðinni til baka hvolfdi bátnum; drukknaði annar maðurinn, Bjarni að nafni, vinnumaður prestsins, enn hinn komst á kjöl og náðist. - 27. [október] sneri aftakaveður Rafnseyrar kirkju af grunnmúrnum, svo að dyrnar snúa nú í norður, en kórinn í suður, en ekkert brotnaði; bátar fuku sumstaðar og kindur drápust á stöku stað.

Þann 18.janúar 1889 eru enn fréttir af októberveðrum í Fjallkonunni:

Austur-Skaftafellssýslu (Hornafirði) 8. desember: Tíðin heldur umhleypingasöm i haust og eins það sem af vetrinum er. Þó hafa ekki verið nein harðindi enn. Í miklum ofviðrum i haust (4.-12. okt.) gerði hér miklar skemmdir af grjótfoki á engjum og högum, einkum i Lóni, auk þess sem hús rufust og bátar fuku víða. 

Þjóðólfur birti þann 9. nóvember bréf úr Miðfirði, dagsett 27.október:

Hausttíðin hefur verið ágæt, því blíðari sem lengur leið á haustið; aldrei nein teljandi hret, þangað til 23. þ.m.; þá snerist hann fljótlega til norðurs eftir miðjan dag upp úr blíðviðri og gjörði ofsanorðanveður um nóttina með talsverðu frosti; fannkoma var lítil hér; sagt, að hún hafi orðið meiri austar og norðar. Ekki mun hríð þessi hafa orðið að tjóni til muna hér i sveit, þótt fénaður væri víða í lítilli gæslu; marga vantar þó nokkuð bæði að heiman og af heimtum.

Í veðrinu þann 23.október varð skipstrand á Sauðárkróki. Þjóðólfur segir frá þann 23.nóvember:

Skagafjarðarsýsla, 10. nóvember: „Helstu fréttir héðan eru, að gufuskip Knudsens, Lady Bertha, strandaði á Sauðárkrók 23. f.m. með allmiklu af vörum; talsvert af vörunum náðist óskemmt, en allmikið skemmdist, af því, að skipstjórinn hleypti sjó inn i skipið, þegar það var komið upp í sand, til þess, að varna því, að það færi á hliðina. Hinar skemmdu vörur voru seldar 6. þ.m. við uppboð og fóru í afarverð, jafnvel þó að þær eftir læknis áliti væru seldar með þeim skilmála, að þær mættu að eins notast sem skepnufóður; svo voru þær skemmdar. Annað gufuskip Knudsens lá á höfninni í sama mund og sakaði ekki.

Þann 23. nóvember segir Þjóðólfur einnig frá illviðrinu í Meðallandi og í Vík þann 26.:

Aðfaranótt 26. f.m. fauk skip, sexæringur, í Vík og brotnaði í spón, enda var þann dag og næsta dag ofsastormur. Í veðri þessu eyðilagðist enn að nýju nokkuð af Meðallandi af sandfoki. Slýjar og Eystri-Lyngar, þar sem prestur okkar (séra Jón Straumfjörð) er enn til heimilis, sukku í sand, svo að skríða verður út úr húsdyrunum, og gluggum verður ekki uppi haldið, svo að dimmt er í húsum um bjartan dag. Jafnóðum og sandurinn er mokaður frá, hrynur hann aftur að, og hvenær sem gustur er, kemur sama moldviðrið.

Og þann 14.desember birti Þjóðólfur bréf úr Fáskrúðsfirði sem segir frá októberillviðrunum þar eystra:

Fáskrúðsfirði, 27. október: Fréttir fáar, nema alveg fiskilaust og tíð mjög óstillt. og stórviðri mikil; það hafa nú fyrir skemmstu komið skaðaveður, svo að menn muna varla þvílíkt. Hér í sveit varð skaðinn eigi mikill, fauk aðeins hjallur, 2 heyhlöður og 2 bátar, sem báðir brotnuðu, annar í spón. Í Reyðarfirði urðu miklir skaðar, bæði á húsum og bátum, sömuleiðis í Norðfirði; þar rak á land lausakaupsskip, er Tulinius á Eskifirði átti. Allir bátar fuku í Hellisfirði og stofa, skemma, búr og eldhús í Hellisfjarðarseli, og misstu hjónin þar því nær aleigu sína i þessu mikla veðri.

Nóvember Mjög stormasamt, en þokkaleg tíð á milli. Snjóasamt á Vestfjörðum síðari hluta mánaðarins.

Ísafold birti þann 19. fréttir af kirkjufoki á Rafnseyri - í öðrum fregnum er þetta sagt hafa gerst 27.október - og lýst á annan hátt:

Kirkja fauk á Rafnseyri við Arnarfjörð 4. nóvember, í feykilegum aftökum, „svo miklum, að menn muna eigi slíkt, nema ef vera skyldi þorraveðrið mikla, er „Fönix“ fórst veturinn 1881. Kirkjuna tók svo hátt upp, að hún fór yfir nokkur leiði, sem uppgerð voru, en kom svo niður aftur alheil og óskemmd“. Þannig skrifar presturinn á staðnum. Kirkjan var nýsmíðuð. 

Ísafold lofar tíðarfarið þann 17.nóvember:

Öndvegistíð er hér enn dæmafá; grængrónir blettir víða nú í miðjum nóvember. 

Mikið illviðri gerði þann 21. og 22. Þjóðólfur segir 23. frá tjóni í Reykjavík aðfaranótt þess 22.:

Stórskemmdir hafa orðið hér í bænum af ofsaveðrinu og sjóganginum í fyrrinótt. Milli 10 og 20 skip og báta hefur tekið út, sem alveg eru horfnir og mörg skip og bátar meira og minna skemmd; sum hús næst sjónum hafa og skemmst, eitt t.d. (vörugeymsluhús Helga snikkara) ýst til á grunninum; þilskip eitt, Ingólfur, sem lá i fjörunni, hafði rekist á akkeri og það gengið í gegn um hliðina á skipinu. Margir standa uppi skipalausir og hafa því engin tök að leita sér bjargar úr sjó. Um nóttina hafði enginn farið út að bjarga bátunum; hafa haldið, að öllu væri óhætt, enda höfðu næturverðirnir, sem hér eru tveir, eigi látið nokkurn vita um þetta mikla brim.

Jónas segir frá illviðrinu aðfaranótt 22. í pistli sem birtist þann 28.:

Fyrsta dag vikunnar (21.) var landsynningur (NA). hægur að morgni og ýrði snjór úr lofti. eftir hádegi koldimmur með byl af austri og ágerðist veðrið og ofanhríðin til kl. 4-5 e.m. þá fór að rigna um stund og var bálhvass á austanlandsunnan (SA). Um nóttina (aðfaranótt h.22.) gekk hann til útsuðurs og gjörði aftaka hafrót og gekk sjór kl. 4-5 að morgni á land upp, langt upp fyrir venjulegt flæðarmál; daginn eftir, 22., brimrót en hægð á veðri. Síðan hefur verið norðanátt. þó ekki hvass. Enn er aðeins föl á jörðu; frostharkan heldur að aukast. Í dag 27. rétt logn og bjartasta veður, en kaldur.

Veðurathugunarmaður í Vestmannaeyjum segir frá veðrinu þann 21. til 22. í skýrslu til dönsku veðurstofunnar (lausleg þýðing ritstjóra hungurdiska):

Um miðjan dag þann 21. var vindur hvass af austri (4 stig) og hélt þeim styrk þar til um kl.7 um kvöldið. Þá snerist hann snögglega til suðsuðvesturs, um 4 stig, með stormhviðum og miklum haglhryðjum sem náðu hámarki í sérlega snörpu éli („yderst rasende byge“) um kl. hálf tólf. Í þeirri hryðju kom þruma, sú eina sem heyrðist. Aftur á móti sást fjöldi eldinga um kvöldið og nóttina - án þess að þrumur heyrðust. Sjór gekk mjög hátt um nóttina og morguninn eftir, sérstaklega á eynni sunnan- og vestanverðri, svo mjög að elstu menn muna ekki að sjór hafi þar nokkru sinni gengið jafnhátt. 

Desember. Vindasöm tíð, hlóð niður snjó um sólstöður.

Þjóðólfur birti þann 21.desember nokkur fréttabréf:

[Eyjafjörður 30.nóvember]: Tíðin er óstöðug; mikill snjór fallinn hér i öllum sveitum og jarðbönn víða.

[Húnavatnssýslu 4.desember]: Veturinn er fyrir alvöru genginn í garð. Síðan eftir miðjan næstliðinn mánuð hafa verið hér öðru hverju hríðarköst og komnar eru allmiklar fannir. Sumstaðar kvað enda vera jarðlítið eða jarðlaust.

[Dalasýslu 7.desember]: Héðan það helst að frétta, að tíðin hefur verið hin ákjósanlegasta i haust, stöðugir suðaustan þíðvindar til 19. f.m.; þá brá til snjóa og gerði blota og áfreða, svo viða varð mjög haglítið, einkum til fjalla, en 5. þ.m. skipti aftur um til hláku og sunnanáttar. Skepnuhöld eru hér ágæt og heimtur í haust fremur góðar.

Þjóðólfur segir frá þann 7.desember:

Aftur komin hláka og besta veður, því nær alauð jörð í lágsveitum. ... Fiskilítið er nú orðið á Innnesjum, en afli nokkur í hinum syðri veiðistöðum við Faxaflóa.

Jónas segir frá þorláksmessulægðinni miklu í pistli þann 27.:

Fyrstu tvo dagana var hér logn; 21. var hér útnorðanbylur allan fyrri part dags og kyngdi niður talsverðum snjó. 22. hægur útsynningur með byljum. 23. var hér að morgni dags austanveður, hvasst með krapasletting, gekk síðari part dags til landnorðurs og um kl.4-5 var hér svo að kalla logn, en allt í einu fyrst á sjötta tímanum hvessti á austan landsunnan og gjörði afspyrnu-rok milli milli 6 og 7, og var veðrið mest er hann gekk til útsuðurs; kl.7 fór svo að lygna og varð vægari á útsunnan. Loftþyngdamælirinn hafði aðfaranótt h.23. fallið mjög mikið og var sí-fallandi allan sunnudaginn, og klukkan rúmlega 6 um kveldið var hann kominn niður í 27,4 = 697 mm (= 929,3 hPa); kl.7 fór hann þegar aftur að hækka. Í öll þau ár, sem ég hefi haft aðgæslu á loftþyngdarmæli, hefir hann aldrei komist svona langt niður, enda mun það mjög fátítt að hann komist 63 millimetra niður fyrir vanalega stöðu. Síðustu dagana hefir haldist hægur útsynningur með talsverðri snjókomu. 

Jónas notar greinilega enska loftvog - einingin er enskar tommur - hann miðar einnig við 760 mm sem „venjulega stöðu“, en það er ríflegt hér á landi. 

Veðurathugunarmaður í Reykjavík fylgdist sérstaklega með loftvoginni þennan dag og las lægst 697 mm milli kl.5 og 6 síðdegis. Hann getur ekki um hita á loftvoginni á sama tíma, en sá sem fór yfir athuganir á dönsku veðurstofunni nefnir töluna 695 mm - eftir hitaleiðréttingu. Klukkan 2 var hiti á loftvoginni 21,5 stig, en 14,5 stig kl.22 um kvöldið. 695 mm eru 926,7 hPa. Þá á eftir að bæta við þyngdarleiðréttingu, (um  1,5 hPa) og hæðarleiðréttingu (um 0,7  hPa). Útkoman er um 929 hPa. 

Veðurathugunarmaður í Vestmannaeyjum segir um loftþrýsting þann 23. (í lauslegri þýðingu ritstjóra hungurdiska):

Klukkan hálffimm síðdegis þann 23. stóð loftvog í 704,3 mm, en tók síðan að rísa. Á sama tíma sló vindurinn sér úr austsuðaustan 5 stigum í sunnan 5 stig og kl.7 í suðvestan 5. 

Talan sem nefnd er er óleiðrétt - leiðrétta þarf vegna hita, þyngdar og hæðar yfir sjávarmáli. Þegar það hefur verið gert er útkoman 941,0 hPa. 

Fjallkonan segir þann 30.janúar 1889 fréttir af tjóni í þorláksmessuveðrinu:

Skaðar af ofviðri. Á Þorláksmessu, 23.f.m., var aftaka sunnanstormur sem gerði víða tjón. Fauk þá kirkjan á Narfeyri, er frú Ingibjörg á Skarði átti; hún var nýbyggð, en ekki fullger innan og gluggar ósettir í hana. Í sama stormi fauk hlaða með járnþaki á Þorbergsstöðum í Laxárdal; þakið vafðist saman i stranga og fauk út að túngarði. Þá fauk og hlaða með járnþaki á Þingnesi i Borgarfirði, og hlaða með 30 hestum af heyi á Rauðanesi í Borgarhrepp.

Fréttir af sama veðri má finna í bréfi úr Dölum sem dagsett er 17.janúar 1889 og birtist í Þjóðólfi þann 29.janúar - einnig er getið frétta af Ströndum og úr Húnavatnssýslu:

„Á Þorláksmessu gerði aftakaveður af suðri. Mest var veðrið um kveldið frá kl. 9-12, enda er það eitthvert hið hvassasta veður, er menn muna hér eftir. Á Þorbergsstöðum í Laxárdal fauk járnþak af heyhlöðu. Á Narfeyri á Skógarströnd fauk ný timburkirkja, sem komið var langt með að endurbyggja, og brotnaði í spón".

Af Ströndum er skrifað, að ofveðrið hafi verið „óminnilegt", og úr Húnavatnssýslu, að það hafi verið „ofsaveður með fannkomu af suðvestri. Sumstaðar gerði það skemmdir á húsum og heyjum.

Tjóns er einnig getið í bréfi af Mýrum sem dagsett er 27.janúar 1889 og Þjóðólfur birti þann 8.febrúar:

Í „bátabrjót" (ofviðrinu í nóvember f.á.) brotnaði einn bátur í Straumfirði (lóðsins).  Í „jólarokinu" brotnaði bátur á Litlu-Brekku (báturinn var í nánd við Langá, þar sem sjórinn gengur í hana). Þá fauk og þak af hlöðu í Rauðanesi í Borgarhreppi og á Þingnesi i Borgarfirði (hvorttveggja timburþök). 

Þann 28.desember segir Þjóðólfur frá tíð:

Rétt fyrir og um jólin hefur hlaðið niður miklum snjó, svo að nú mun víða vera haglítið, einkum af af því að spilliblota gerði 23. þ.m. Ofsaveður gerði hér á áliðnum degi 23. þ.m. af útsuðri; en eigi hefur frést, að það hafi gert neinar stórskemmdir, enda stóð það eigi nema fáar klukkustundir.

Lýkur hér að sinni samantekt hungurdiska um tíðarfar og veður ársins 1888. Finna má ýmsar tölulegar upplýsingar í viðhengi. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1888

Af sjávarhitavikum

Við lítum á kort sem sýnir sjávarhitavik á norðanverðu Atlantshafi um þessar mundir. Kortið er úr greiningu evrópureiknimiðstöðvarinnar.

Blái bletturinn svonefndi er enn viðloðandi fyrir sunnan land - en ekki mjög veigamikill. Mestu vikin eru um -2 stig. Gríðarmikil jákvæð vik eru bæði fyrir norðan Ísland sem og suður og austur af Nýfundnalandi. Ritstjóri hungurdiska er ekki nægilega kunnugur á síðarnefndu slóðunum til að geta giskað á ástæður þeirra gríðarmiklu hlýinda sem þar ríkja. 

Rétt er að hafa í huga að lagskipting sjávar er á þessum tíma árs ekki mjög dæmigerð fyrir árið í heild. Sólin hefur baki brotnu hitað yfirborð hans í sumar - en vindur ekki enn blandað þeim varma niður í kaldari og miklu rúmmálsmeiri sjó sem undir leynist. Útbreiðsla hlýsjávar austur af Nýfundnalandi kann því að breytast á fáeinum vikum þegar öflugar haustlægðir komast á kreik. Svipað á reyndar við um hafsvæðin suður og vestur af Grænlandi. Við vitum ekki hvort kaldur sjór undanfarinna ára leynist þar enn undir yfirborði. 

Fyrir norðan Ísland og undan Norðaustur-Grænlandi ræðst ástand yfirborðsins þar að auki af ákafa aðstreymis ferskari kaldsjávar úr Norður-Íshafinu - hann getur lagst ofan á hlýrri og saltari sjó á fáeinum vikum - hvað sem vindblöndun líður. En ritstjórinn verður að játa að engar upplýsingar hefur hann á þessari stundu um lagskiptingu sjávar norðan Íslands - frekar en við Nýfundnaland. 

En þetta ætti allt að hafa afhjúpast þegar kemur fram í nóvember - jafnvel fyrr verði haustið vindasamt. 

Greiðar leiðir - enn um sinn

Tíðarfar ágústmánaðar hefur einkennst af nokkrum lægðagangi - en lægðirnar hafa gengið greiða leið austur um og hver þeirra staðið stutt við - jafnvel farið hjá alveg fyrir sunnan land. Svo virðist sem framhald verði á þessum háttum, en lægðirnar samt öllu grófari og meiri en verið hefur. Þeir svartsýnu tala um haustlegan svip - en okkur hinum finnst þetta vera hluti af venjulegu síðsumri.

Fyrra kort dagsins sýnir spá evrópureiknimiðstöðvarinnar um sjávarmálsþrýsting, úrkomu og hita í 850 hPa síðdegis á miðvikudag, 29.ágúst - sem er reyndar höfuðdagurinn sjálfur. Lægðin sem olli austanátt og úrkomu um landið sunnanvert í dag (mánudag) hefur gengið greiða leið austurfyrir. Veldur reyndar norðanstrekkingi og úrkomu nyrðra á morgun en syðra rífur smám saman af.

Á miðvikudag nálgast hæðarhryggur úr vestri - norðanáttin að mestu gengin niður og nokkrar líkur á björtu veðri um stóran hluta landsins. Næsta lægð er sögð við Suður-Grænland. Hún er í talsverðum vexti, verður enn ágengari en sú næsta á undan og veldur bæði vindi og allmikilli úrkomu á fimmtudag og föstudag - rætist þessir reikningar. Þó þessi lægð verði stór á hún líka að fara frekar hratt hjá.

Ekki hefur mikið borið á hlýju lofti hér við land í ágústmánuði og enn virðist ekki von á slíku - alla vega standi það ekki lengi við ef það kemst hingað. Norðanáttin milli lægðanna er frekar svöl - ekki samt afbrigðilega svo. En við skulum líta á hitaspá sem gildir á sama tíma og kortið hér að ofan.

Litirnir sýna hita í 850 hPa. Dekkri blái liturinn táknar hita á bilinu -4 til -6 stig. Það þýðir væntanlega að eitthvað snjóar niður eftir háfjöllum á Norðurlandi - og næturfrosts er að vænta á stöku stað á láglendi.

Heildregnu línurnar á kortinu sýna þykktina. Það er 5360 metra jafnþykktarlínan sem við sjáum inni á Norðausturlandi - það þarf bjart og þurrt veður og hægan vind til að búa til næturfrost í svo mikilli þykkt - en samt eru allmargir staðir sem leyfa það svona seint að sumri. 

Hiti ársins - til þessa

Ýmsir velta vöngum yfir því hvort árið 2018 hafi hingað til verið kalt eða hlýtt. Það fer nokkuð eftir sjónarhól manna, bæði hvar þeir eru staddir á landinu sem og hversu mörg ár þeir muna. Þeir sem náið hafa fylgst með tíðarfari í marga áratugi eru - sumir að minnsta kosti - á því að fremur hlýtt hafi verið í veðri - alla vega ekki kalt, en þeir sem aðeins muna veðurlag síðustu 15 til 20 ára - eða tekið í sig að miða við þau - kunna að vera á öðru máli. Íbúum Austurlands hlýtur þó að hafa þótt hlýtt - hvort sem þeir miða við lengri eða skemmri tíma.

Til gamans reiknaði ritstjóri hungurdiska út stöðu meðalhita ársins til þessa á einstökum spásvæðum landsins - miðað við sama tíma á þessari öld. Hlýjasta árið er í 1.sæti, en það kaldasta fær það 18. Taflan er hér að neðan:

sæti	spásv	ár		spásv
16	1	2018		Faxaflói
15	2	2018		Breiðafjörður
9	3	2018		Vestfirðir
14	4	2018		Strandir og Norðurland vestra
8	5	2018		Norðurland eystra
5	6	2018		Austurland að Glettingi
5	7	2018		Austfirðir
12	8	2018		Suðausturland
16	9	2018		Suðurland
16	10	2018		Miðhálendið

Hér má sjá að á Suðurlandi, Faxaflóa og Miðhálendinu er sá hluti ársins sem liðinn sá þriðjikaldasti á öldinni (í 16.sæti af 18) - en aftur á móti er hann sá fimmtihlýjasti á Austurlandi og Austfjörðum. Hiti á öðrum spásvæðum raðast þarna á milli.

Sé litið til lengri tíma kemur í ljós að hitinn í Reykjavík er í 43. sæti á 144-ára listanum - inni í efsta þriðjungi, þeim hlýja. Á Akureyri er hitinn í 17. hlýjasta sæti af 137 og á Dalatanga í fjórðahlýjasta sæti af 80. 

Sæti gætu auðvitað hliðrast lítillega til mánaðamóta - en við lítum á landsmeðaltöl, sumareinkunnir og þess háttar þegar þegar þau eru liðin hjá. 

Hlýjar nætur - hvar eru þær flestar á landinu?

Í næsta pistli á undan þessum var spurt um fjölda daga með 20 stiga hita eða meira. Nú lítum við hins vegar á hlýjar nætur. Til að hlutfallstölurnar verði ámóta háar og tuttugustigahlutfallið verður fyrir valinu að telja þá daga (nætur) þegar sólarhringslágmarkshiti fer ekki niður fyrir 11 stig. Við hefðum getað valið einhverja aðra tölu (og gerum það e.t.v. síðar). Sem fyrr er hlutfallið reiknað í þúsundustuhlutum - hversu margar nætur af þúsund er lágmarkshiti 11 stig eða hærri á viðkomandi veðurstöð. 

röð	stöð	hlutf		NAFN
1	6012	42,6		Surtsey
2	1453	39,5		Garðskagaviti
3	7475	32,6		Reykjavík búveðurstöð
4	6015	32,5		Vestmannaeyjabær
5	1685	32,5		Þyrill
6	31577	31,6		Blikdalsá
7	1477	31,5		Reykjavíkurflugvöllur
8	31942	29,8		Kolgrafafjarðarbrú
9	31572	29,5		Akrafjall
10	31840	29,3		Hraunsmúli
11	1578	28,5		Skrauthólar
12	1475	28,4		Reykjavík
13	31579	27,7		Kjalarnes
14	36127	27,3		Hvammur
15	36132	26,9		Steinar
16	6176	24,3		Skarðsfjöruviti
17	1673	23,9		Hafnarmelar
18	33661	23,9		Ólafsfjarðarvegur við Sauðanes
19	31674	23,6		Hafnarfjall (vegagerð)
20	1480	23,5		Geldinganes

Hér má sjá að Surtsey er í efsta sæti þessa lista og því næst Garðskagaviti. Önnur stöðvanna á Veðurstofutúni er í þriðja efsta sæti (hún er í hefðbundnu skýli sem nær aldrei er opnað). Í sætunum þar á eftir koma svo stöðvar á höfuðborgarsvæðinu - eða ekki fjarri sjó um landið suðvestan- og vestanvert. Eina norðurlandsstöðin á þessum topp-20 lista er sú sem kennd er við Ólafsfjarðarveg við Sauðanes. Ritstjóri hungurdiskar er ókunnugur aðstæðum þar og vel er hugsanlegt að eitthvað sé kyndugt við þær. - Reyndar fá vegagerðarstöðvarnar ákveðna forgjöf í þessum leik okkar - við látum eðli hennar liggja á milli hluta hér. 

Aukum við kröfurnar - leyfum ekki að lágmarkshitinn fari niður fyrir 13 stig - verður röðin talsvert önnur er hér að ofan. Siglufjarðarvegur lendir þar í efsta sæti - hlutfallið er reyndar lágt, aðeins 3,6 þúsundustuhlutar, en Krossanesbrautin á Akureyri kemur litlu neðar - með 3,2 þúsundustuhlutar. Þar á eftir kemur Þyrill í Hvalfirði og síðan vegagerðarstöðin við Hafnarfjall í fjórða sæti. Ásbyrgi er í því fimmta. 

Finna má heildarlista (fyrir 11 stiga mörkin) í viðhenginu og geta áhugasamir leikið sér að honum. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• hlýjar nætur

Tuttugustigadagar - hvar eru þeir flestir á landinu?

Við spyrjum nú hvar á landinu þess er helst að vænta að hiti nái 20 stigum. Ritstjórinn kannaði þetta nokkuð ítarlega fyrir mannaðar veðurstöðvar á sínum tíma og birti í ritgerð árið 2003. Við skulum rifja upp þann lista:

röð	stöð	hlutf		nafn
1	527	21,4		Skjaldþingsstaðir
2	570	19,3		Egilsstaðir
3	578	17,4		Birkihlíð
4	565	17,0		Svínafell
5	525	16,6		Vopnafjörður
6	422	16,5		Akureyri
7	448	15,8		Lerkihlíð í Fnjóskadal
8	473	15,8		Staðarhóll
9	590	15,7		Skriðuklaustur
10	580	14,9		Hallormsstaður
11	447	14,1		Vaglir í Fnjóskadal
12	468	13,5		Reykjahlíð við Mývatn
13	931	12,7		Hjarðarland
14	484	12,6		Garður II í Kelduhverfi
15	615	10,5		Seyðisfjörður
16	562	10,4		Dratthalastaðir
17	495	9,8		Grímsstaðir
18	426	9,8		Torfufell
19	462	9,5		Mýri í Bárðardal
20	508	9,4		Sauðanes á Langanesi

Hlutfallsdálkurinn sýnir hversu marga daga af hverjum þúsund það var sem hiti náði 20 stigum eða meira á stöðinni. Með því að deila í þá tölu með þremur má sjá nokkurn veginn hversu marga daga á ári er um að ræða. Skjaldþingsstaðir voru líklegastir með 21,4 prómill daga - eða um sjö á ári að jafnaði. Síðasta árið í þessari talningu er 2002. 

Ritstjórinn hefur nú útbúið ámóta lista fyrir sjálfvirku stöðvarnar. Hafa verður í huga að mun hlýrra hefur verið í veðri eftir 2002 heldur en áður var. Sést það greinilega á nýja listanum. 

röð	stöð	hlutf		NAFN
1	4060	31,5		Hallormsstaður
2	4614	30,6		Ásbyrgi
3	3371	29,6		Torfur
4	4271	28,3		Egilsstaðaflugvöllur
5	3380	27,4		Reykir í Fnjóskadal
6	3477	23,5		Végeirsstaðir í Fnjóskadal
7	3696	23,2		Húsavík
8	1596	22,5		Þingvellir
9	4303	22,5		Bjarnarflag
10	3463	20,7		Möðruvellir
11	6515	20,5		Hjarðarland
12	5940	19,1		Brú á Jökuldal
13	6802	18,9		Húsafell
14	4300	17,5		Mývatn
15	3591	17,5		Staðarhóll
16	4455	16,3		Skjaldþingsstaðir
17	4323	15,7		Grímsstaðir á Fjöllum
18	6420	15,3		Árnes
19	4830	14,9		Möðrudalur
20	5990	14,4		Neskaupstaður

Hlutfallstalan á Skjaldþingsstöðum hefur reyndar fallið - en á Hallormsstað hafa tuttugustigadagar verið meir en tvöfalt fleiri síðustu 20 árin heldur en var á fyrri tíð. Eina stöðin á Suðurlandi á fyrri lista var Hjarðarland - þar hefur tuttugustigadögum líka fjölgað umtalsvert - úr um 4 í um 7 á ári að jafnaði. Á Akureyri virðist sem stöðin við Krossanesbrautina skili færri tuttugustigadögum heldur en sú við Þórunnarstrætið - kemur það heimamönnum varla á óvart. Fáeinar stöðvar á sunnan- og vestanverðu landinu eru á nýja listanum, allar uppi í sveitum. 

Við lítum líka á topp-5 einstakra spásvæða:

Faxaflói
röð	stöð	hlutf		NAFN
1	6802	18,9		Húsafell
2	1881	10,1		Litla-Skarð
3	31882	10,0		Kolás
4	1685	9,4		Þyrill
5	1868	8,3		Fíflholt á Mýrum
Breiðafjörður
1	2175	13,7		Ásgarður
2	2323	3,4		Tálknafjörður
3	2266	3,3		Reykhólar
4	31943	3,2		Kolgrafafjörður
5	32179	3,1		Svínadalur í Dölum
Vestfirðir
1	2428	5,2		Bíldudalur
2	2631	1,9		Flateyri
3	32635	1,9		Botn í Súgandafirði
4	2738	1,7		Bolungarvík
5	2655	1,5		Æðey
Strandir og Norðurland vestra
1	3433	13,3		Sauðárkrókur flugvöllur
2	3242	11,8		Nautabú
3	3223	11,4		Brúsastaðir
4	3103	7,1		Haugur
5	33750	6,9		Siglufjarðarvegur
Norðurland eystra
1	4614	30,6		Ásbyrgi
2	3371	29,6		Torfur
3	3380	27,4		Reykir í Fnjóskadal
4	3477	23,5		Végeirsstaðir í Fnjóskadal
5	3696	23,2		Húsavík
Austurland að Glettingi
1	4060	31,5		Hallormsstaður
2	4271	28,3		Egilsstaðaflugvöllur
3	5940	19,1		Brú á Jökuldal
4	4455	16,3		Skjaldþingsstaðir
5	4830	14,9		Möðrudalur
Austfirðir
1	5990	14,4		Neskaupstaður
2	4180	13,8		Seyðisfjörður - Vestdalur
3	5975	6,7		Kollaleira
4	34073	4,9		Fagridalur
5	5981	4,4		Eskifjörður
Suðausturland
1	6499	13,3		Skaftafell
2	6272	7,4		Kirkjubæjarklaustur - Stjórnarsandur
3	35305	5,3		Öræfi
4	5316	4,0		Kvísker
5	36156	4,0		Mýrdalssandur
Suðurland
1	1596	22,5		Þingvellir
2	6515	20,5		Hjarðarland
3	6420	15,3		Árnes
4	6424	12,7		Mörk á Landi
5	36411	12,0		Skálholt
Miðhálendið
1	4019	11,3		Upptyppingar
2	6657	6,5		Veiðivatnahraun
3	34335	5,3		Möðrudalsöræfi I
4	6760	5,2		Þúfuver
5	6935	4,4		Hveravellir

Eins og sjá má eru stöðvarnar í fyrsta sæti hvers spásvæðis stundum nokkuð sér á parti innan viðkomandi spásvæðis. Tuttugustigadagar í Húsafelli eru t.d. nærri tvisvar sinnum fleiri heldur en í Litla-Skarði og í Ásgarði í Dölum eru þeir fjórum sinnum fleiri en í Tálknafirði sem er í öðru sæti á Breiðafjarðarspásvæðinu. 

Heildarlista má finna í viðhenginu.

Að lokum lítum við á einkennilegt punktarit. Lárétti ásinn sýnir hæð veðurstöðvar yfir sjávarmáli, en sá lóðrétti tuttugustigahlutfallið (sem tíuþúsundustuhluta).

Nöfn langflestra stöðvanna eru ólæsileg - en við höfum einungis áhuga á þeim sem liggja á jaðrinum (myndin verður lítillega læsilegri sé hún stækkuð - eða pdf-viðhengið opnað). Það eru þær stöðvar sem eru tuttugustigagæfastar á sínu hæðarbili. Efst eru stöðvarnar fimm sem skáru sig úr á topplistanum, Hallormsstaður, Ásbyrgi, Torfur, Egilsstaðaflugvöllur og Reykir í Fnjóskadal. Þær fjórar fyrstnefndu eru ekki langt ofan sjávarmáls - þó þær séu ekki við sjó, en Reykir eru í 220 metra hæð yfir sjávarmáli - þar er algengt að hiti nái 20 stigum - þrátt fyrir hæðina. 

Ef við síðan fylgjum jaðrinum niður til hægri rekumst við á Bjarnarflag við Mývatn, Brú á Jökuldal, Mývatn, Grímsstaði á Fjöllum, Möðrudal og Upptyppinga. Svartárkot er á svipuðu róli tuttugustigadaga og Upptyppingar þrátt fyrir að síðarnefnda stöðin liggi 160 metrum hærra yfir sjávarmáli.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tuttugustigahlutfall
• pistilmynd sem pdf

Hæsti hiti á Íslandi

Hryggjarstykki þessa pistils er endurtekið efni - ætli þetta sé ekki fjórða útgáfa þess, en nær ekkert af því hefur þó birst áður á hungurdiskum. Viðbætur eru fjölmargar. Það varð að ráði að hafa allt í einum (löngum) pistli frekar en að skipta því niður. 

Fjallað er um hæsta hita sem sést hefur í veðurathugunum á Íslandi. 

Hiti hefur aðeins átta sinnum (sjö daga) verið bókaður 30°C eða hærri á Íslandi. Þessi tilvik eru:

• Teigarhorn 24.september 1940 (36,0°C), ekki viðurkennt sem met,
• Möðrudalur 26.júlí 1901 (32,8°C), ekki viðurkennt sem met,
• Teigarhorn 22.júní 1939 (30,5°C),
• Þorvaldsstaðir í Bakkafirði 22.júlí 1927 (30,3°C),ekki viðurkennt
• Hvanneyri 11.ágúst 1997 (30,3°C), sjálfvirk stöð, ekki viðurkennt
• Kirkjubæjarklaustur 22.júní 1939 (30,2°C),
• Hallormsstaður 17.júlí 1946 (30,0°C) og
• Jaðar í Hrunamannahreppi júlí 1991 (30,0°C), ekki viðurkennt

Að auki hefur nokkrum sinnum frést af meira en 29°C stiga hita. Það var á Eyrarbakka 25.júlí 1924 (29,9°C), Akureyri 11.júlí 1911 (29,9°C), á sama stað 23. júní 1974 (29,4°C), á Þingvöllum 30.júlí 2008 (29,7°C), á Kirkjubæjarklaustri 2.júlí 1991 (29,2°C), á Egilsstaðaflugvelli 11.ágúst 2004 (29,2°C) og daginn áður í Skaftafelli (29,1°C). Einnig fór hiti í 29,1°C á Nefbjarnarstöðum á Úthéraði 10.júlí 1911.

Mælingar þessar eru mistrúverðugar, við lítum nú á tilvikin hvert fyrir sig. Í einu tilviki eru tölurnar frá sama degi, 22.júní 1939. Sú staðreynd að 30°C náðust á tveimur veðurstöðvum og að háþrýstimet var sett í sama veðurkerfi dregur talsvert úr líkum á því að 30 stiga hitinn hafi eingöngu mælst vegna þess að eitthvað hafi verið bogið við mæliaðstæður.

Því er hins vegar ekki að neita að ákveðin óvissa fylgir, því mælum var komið fyrir á nokkurn annan hátt en nú er. Samanburðarmælingar sýna mælaskýlið á Teigarhorni hlýrra yfir daginn (0,5°C - 1,5°C) en síðara skýli og vitað er að það var óheppilega staðsett. - Sjá nánar um það neðst í þessum pistli. Litlar fréttir eru af skýlinu á Kirkjubæjarklaustri.

Mjög heitt var um allt land, nema þar sem sjávarloft lá við ströndina. Þótt hámarkshiti hafi mælst að meðaltali meir en 1°C of hár á í veggskýlinu á Teigarhorni, þegar samanburður var gerður á skýlunum, er ekki þar með sagt að sú ályktun eigi við um þá daga sem hiti er mestur.

Þýskir háloftaathugunarmenn sendu loftbelg upp frá Reykjavík í þoku snemma morguns. Óvenjulegur hiti var í háloftunum. Daginn áður var sett annað met, þá mældist hæsti loftþrýstingur sem vitað er um í júní hér á landi (1040,4 hPa í Stykkishólmi).

Hitabylgjur voru bæði óvenju margar sumarið 1939 og gætti í fleiri landshlutum en venjulegt er. Ekki var þó bara hlýtt. Um 10.júní gerði t.d. næturfrost víða inn til landsins og snjóaði langt niður í hlíðar fjalla og til heiða. Kaldir dagar komu einnig snemma í júlí og þá varð líka næturfrost á fáeinum stöðvum. Það var þann 19.júní sem hlýja háþrýstisvæðið nálgaðist landið. Hlýindin héldust í nokkra daga en færðust dálítið til milli landshluta eftir því hvort hafgolu gætti eða ekki, þ.e. hvar miðja hæðarinnar miklu var þann eða hinn daginn. Á Kirkjubæjarklaustri komu fjórir dagar í röð með yfir 20 stiga hita. Hinn 20.júní varð hámarkshitinn 21,6°C, 28,0°C þann 21., 30,2°C þann 22. og 26,6°C 23. júní.

Athugunarmaðurinn á Teigarhorni, Jón Kr. Lúðvíksson, las 30,3°C af mælinum þennan dag. Með færslunni fylgdi eftirfarandi pistill: „22. þ.m. steig hiti hátt eins og skýrsla sýnir. Var vel að gætt að sól náði ekki að hita mælira. Tel ég því hita rjétt mælda". Þegar hámarksmælirinn var tekinn í notkun sýndi hann 0,2°C of lágan hita, hámarkið var því hækkað um 0,2°C í útgefnum skýrslum.

Mynd úr eftirlitsferðasafni Veðurstofunnar - Þórir Sigurðsson tók myndina árið 1966. Sjá má bæði skýlin - og úrkomumæli lengra úti á túni. Óljósar fregnir eru um að veggskýlið hafi um nokkurra ára skeið hangið á skúrbyggingunni til vinstri á myndinni. Ritstjóri hungurdiska veit ekki hvenær íbúðarhúsið var forskalað - en það var ekki þannig frá upphafi. 

Kirkjubæjarklaustur 1951, mynd úr eftirlitsferð Veðurstofunnar. Hlynur Sigtryggsson tók myndina. Skömmu síðar var sett upp fríttstandandi skýli en gamla veggskýlið mun hafa verið aftan á burstahúsinu. Eins og sjá má hafa miklar breytingar orðið á staðnum síðan þetta var - og voru víst töluverðar næstu tuttugu árin á undan líka. Jón Eyþórsson kom að Klaustri í september 1935 og segir að morgunsól geti skinið á skýlið. 

Engin leiðrétting var á hámarksmælinum á Klaustri. Daginn áður varð hiti á Teigarhorni mestur 24,0°C, en daginn eftir 19,9°C. Hitinn á Teigarhorni stóð stutt, kl.9 um morguninn var hann 14,3°C, 26,6°C kl. 15 og 14,9°C kl. 21 (miðað er við núverandi íslenskan miðtíma). Um miðjan daginn var vindur af norðvestri, 3 vindstig, mistur í lofti, en nærri heiðskírt.

Á Kirkjubæjarklaustri fór hiti niður í 11,5°C aðfaranótt 22., kl.9 var kominn 23,4°C hiti, kl.13 var hitinn 27,6°C og 25,8°C kl.18. Norðanátt var um miðjan daginn, 3 vindstig, gott skyggni og nærri heiðskírt. Á Norðurlandi var hinn 21.júní víðast hlýjasti dagurinn. Á Akureyri fór hiti þá í 28,6°C í hægri vestanátt, 22.júní fór hiti þar í 26,5°C.

Á Fagurhólsmýri var hámarkshiti þann 22. 28,5°C og er það methiti á þeirri stöð. Heldur svalara var vestanlands og sumar næturnar var þoka. Hiti komst þó í 20°C á Rafmagnsstöðinni við Elliðaár og í 18,7°C á Veðurstofunni þann 23., en svalara var í Borgarfirði og á Snæfellsnesi. Hæsti hiti í Stykkishólmi þessa daga var 14,8°C þann 24. Inni í Dalasýslu fór hiti yfir 20°C flesta daga (23,6°C á Hamraendum þann 25) og sömuleiðis inn til landsins í Húnaþingi og Skagafirði (25,0°C á Mælifelli og 24,0°C í Núpsdalstungu, hvort tveggja hinn 21.júní). 

Mjög hlýtt var einnig norðaustanlands þó ekki hafi verið um met að ræða á þeim slóðum. Eins og oft er í vestlægri eða norðvestlægri átt náði þokubræla Vesturlands ekki til Suðurlandsundirlendisins og Þingvalla. Í þeim landshluta var hiti víða yfir 20°C, jafnvel marga daga í röð.

Met 1940?

Hitametinu frá Teigarhorni í september 1940 (36,0°C) er því miður ekki hægt að trúa eins og á stendur. Í veðurskýrslunni frá Teigarhorni í september 1940 stendur eftirfarandi: „24. þ.m. kom hitabylgja. Stóð stutt yfir. Hún kom á tímabili kl. 3-4, en stóð aðeins stutta stund. Sjómenn frá Djúpavogi urðu hennar varir útá miðum út af Berufirði". 

Á venjulegum athugunartímum var hiti sem hér segir: Kl.9, 5,2°C, kl.15, 13,1°C og 12,7°C kl.22. Vindur var hægur af norðvestri og hálfskýjað eða skýjað. Hvergi annars staðar á landinu varð sérstakra hlýinda vart og almennt veðurlag gefur ekki tilefni til að vænta mætti mets. Einnig aukast efasemdir þegar í ljós kemur að eitthvað ólag virðist á fleiri hámarksmælingum á stöðinni í þessum mánuði. 

Því er hins vegar ekki að neita að stundum hegðar náttúran sér með einhverjum ólíkindum og erlendis eru dæmi um hitamælingar sem ekki eru taldar geta staðist. Þekktasta tilvikið er e.t.v. 70°C sem að sögn mældust í Portúgal snemma í júlí 1949. Þá var sagt að fuglar hefðu fallið dauðir úr lofti og frést hefur af 60°C í Texas 14.júní 1960. Þá grillaðist maís á stönglum að sögn (óvíst með poppkornið). Má vera að eitthvað ámóta komi fyrir hérlendis síðar en þangað til verða 36 stigin á Teigarhorni að liggja á lager. 

Met 1901?

Möðrudalsmetið (32,8°C) frá 26.júlí 1901 er trúlegra, en það er samt bara úr vafasömu veggskýli. Líklegra er að hitinn hafi í raun verið fimm stigum lægri. Veðuraðstæður voru ekkert sérlega (ofur-) hámarksgæfar - svona í fljótu bragði.  

Allmikið er af „háum hámörkum“ í mælingum úr Möðrudal á fyrri árum. Þó stöðin sé í 450 metra hæð yfir sjávarmáli koma þar oft hlýir dagar að sumarlagi. Til dæmis mældist hiti á sjálfvirku stöðinni þar 26,5 stig í hitabylgjunni miklu í ágúst 2004 og 26,0 á mönnuðu stöðinni á sama tíma. Í júlí 1991 mældist hiti á mönnuðu stöðinni líka 26,0 stig. Því miður eru mælingar í Möðrudal ekki samfelldar - bæði langar eyður og skemmri. 

Þessa (vondu) mynd tók Dan LaCour eftirlitsmaður dönsku veðurstofunnar í Möðrudal sumarið 1909. Verst að varla er nokkur möguleiki að sjá það sem hún á að sýna - mælaskýlið. Stefán bóndi hafði nokkrum árum áður reist þetta myndarlega timburhús - sem var víst ekki vinsælt á vetrum sökum kulda. Finna má góðar gamlar myndir af húsinu á netinu - en þær eru teknar undir öðru sjónarhorni - hinu megin frá - en þar stóð á þessum tíma sérlega myndarleg torfbaðstofa. Rétt glittir í hana á þessari mynd, hægra megin timburhússins. Bakvið húsið er svo annað torfhús - eða leifar af slíku. Kona stendur hér á timburtröppum hússins - kannski er þar ein af dætrum Stefáns. Skuggamyndir af börnum(?) hafa lent ofan í þessari mynd - með góðum vilja má sjá móta fyrir tveimur mannverum. - Vel má vera að ritstjórinn muni um síðir koma auga á mæliskýlið í gegnum þokuna. 

Hvað um það - LaCour segir gler framan á mælaskýlinu brotið og hurðin sé það líka. Hann hefur áhyggjur af því að sól kunni að komast að mælinum. Jafnvel þó hún hafi ekki gert það er líklegt að varmageislun frá heitum flötum í nágrenni skýlisins hafi borist á mælana í miklu sólskini - en heilt gler ver þá frá slíku - þó það gagnist ekki sem sólvörn. 

Í skjölum er engar athuganir að finna úr Möðrudal frá tímabilinu apríl 1907 til og með mars 1909. Fram kom í viðræðum LaCour og Stefáns að sá síðarnefndi var óánægður með það að danska veðurstofan gerði Grímsstöðum hærra undir höfði heldur en Möðrudal. Þar fengju menn líka greitt fyrir athuganir. Ástæða framgangs Grímsstaða var sú ákvörðun að leggja símann þar um hlaðið - og þaðan var því hægt að senda veðurskeyti - en ekki úr Möðrudal.

LaCour hefur verið lipur maður því honum tókst að fá Stefán til að halda athugunum áfram. Hann sagði Stefán fáorðan - ætlaði að ræða við hann að kvöldi komudags, en þá var Stefán genginn til náða þó klukkan væri ekki nema 7:50 að sögn LaCour - og búinn að gera athugun þá sem gera átti kl.9 um kvöldið. Í Möðrudal var nefnilega í gildi sérstakur Möðrudalssumartími, tveimur stundum á undan sólarklukku (svipað og grillarar nútímans vildu um árið að upp yrði tekinn hér á landi). Klukkan í Möðrudal var því að verða tíu - og ef koma átti fólki að verki kl.6 (að M-tíma) morguninn eftir var eins gott að fara að halla sér. 

En hversu mikið eigum við þá að draga miðdegishita Möðrudals á fyrri tíð niður? Það vitum við ekki - en örugglega mismikið eftir því hvort sólskin kemur við sögu eða ekki. Næsthæsta talan úr Möðrudal eru 28,8 stig frá því í júlí 1894 - þá gengu í raun og veru miklir hitar á landinu og alls ekki ótrúlegt að hiti hafi farið yfir 25 stig í Möðrudal. Þriðja hæsta talan, 28,0 stig sem mældist í ágúst 1913 er hins vegar nokkuð einmana, Grímsstaðir á Fjöllum mældu „bara“ 21,0 stig. Heldur betri stuðning hafa 28,0 stig frá því í ágúst 1918. Þá voru að sögn 26,1 stig á Grímsstöðum (gæti líka verið ívið of hátt). En 32,8 stigin eru ótrúleg - líklega er um mislestur um 5 stig að ræða, 27,8 sé talan sem hafi staðið á mælinum - sem að auki sýndi 1 til 3 stigum of hátt. 

Hallormsstaður 1946

Metið á Hallormsstað 17.júlí 1946 (30,0°C) má e.t.v þakka skýlinu en vitað er að það var mjög lélegt um þær mundir, sömuleiðis var langoftast lesið í heilum og hálfum gráðum. Hiti kl.15 þennan dag var 27,0°C og um hádegi var hiti á Egilsstöðum 24,0°C en þar voru engar hámarksmælingar. Á Kirkjubæjarklaustri fór hitinn í 25,5 stig þennan dag og 25,0 bæði í Möðrudal og á Hofi í Vopnafirði. 

Mælaskýlið á Hallormsstað. Mynd tekin í eftirlitsferð 10.ágúst 1949. Veðurstofa Íslands (Valborg Bentsdóttir). 

Veðurathugunarmaður [Páll Guttormsson] segir í athugsemd í veðurskýrslu júlímánaðar: „Hitinn fór hærra en hann hefur farið hér síðan að veðurathuganir byrjuðu“. Hámarkshitamælar voru á þessum tíma „slegnir niður“ að morgni og staða þeirra borin saman við hefðbundinn mæli (þurran). Eftir mánuðinn munaði 0,2 stigum á meðalhita þurra mælisins [kl.9] og hámarksmælisins. Því er freistandi að lækka töluna 30,0 niður í 29,8 - en eins og áður sagði var aðeins lesið af með nákvæmninni 0,5 stig - og kannski sýndi mælirinn í raun 30,2 en ekki 30,0. Það vitum við ekki og látum töluna eiga sig - en gleymum samt ekki. 

Þorvaldsstaðir 1927

Hér má sjá mynd af veðurskýrslu frá Þorvaldsstöðum í Bakkafirði í júlí 1927. Myndin skýrist nokkuð sé hún stækkuð og þá má sjá að hámarkshiti þann 22. er talinn 30,1 stig (hækkar í 30,3 vegna fastrar leiðréttingar á hámarksmæli). Þetta er satt best að segja nokkuð ótrúlegt, enda er hiti kl.14 (15 að okkar hætti) ekki nema 20,4 stig - og ekki hægt að viðurkenna metið. Aftur á móti er það svo að þetta var óvenjulegur mánuður. Meðalhámarkshiti mánaðarins á Grímsstöðum á Fjöllum var talinn 21,8 stig - sá hæsti sem vitað er um hér á landi - og hiti fór þar í 20 stig eða meira 20 daga í röð. Líklega hafa geislunaraðstæður ekki verið með þeim hætti sem við nú viljum. 

Akureyri 1974 og 1911

Júníhitametið frá Akureyri 1974 (29,4°C) hefur þann kross að bera að skýlið stendur á bílastæði sem varla er hægt að telja staðalaðstæður. Á athugunartíma mældust hæst 26,5°C kl. 15. 

Veðurstöðin við Þórunnarstræti á Akureyri 1978. Mynd úr eftirlitsferð Veðurstofu Íslands (Flosi Hrafn Sigurðsson). 

Eldra hitametið frá Akureyri var sett 11.júlí  1911 (29,9°C) í óþekktu skýli svipað og í Möðrudal 1901, en rétt er að taka fram að enginn hámarksmælir var á staðnum heldur mældist þessi mikli hiti kl.16 (15 skv. eldri tíma). Þetta var ekki venjulegur athugunartími en af athugasemd athugunarmanns má skilja að hann hafi fylgst með mælinum öðru hvoru þennan dag. Því er ekki víst að hámarkshitinn hafi verið öllu meiri. Um þessa miklu hitabylgju var fjallað í pistli á hungurdiskum nýlega - er hér því vísað á hann til frekari upplýsinga.

Hvanneyri 1997

Í hitabylgjunni í ágúst 1997 mældist hámarkshiti á sjálfvirku stöðinni á Hvanneyri 30,3°. Sjálfvirkir mælar eru yfirleitt öllu vakrari en kvikasilfursmælarnir og algengt er að þeir sýni ívið hærri hámarkshita en kvikasilfursmælar á sömu stöð. Hámarksmælir í skýlinu sýndi mest 27 stig þennan dag. Það er mesti hiti sem mælst hefur í skýli á Hvanneyri. Í hitabylgjunni í ágúst 2004 fór hiti mest í 26,5°C á Hvanneyri.

Ekki er talið rétt að trúa þessari mælingu - hitaskynjarinn var varla nægilega vel varinn. Hann hafði þó þann kost að vera í loftræstu umhverfi - hafi loftdælan verið í gangi - sem við vitum ekki.  

Hefðbundið mælaskýli á Hvanneyri 1993 - ásamt sjálfvirkum hitaskynjurum og loftdælu. Í desember 1997 var skipt um sjálfvirka stöð á staðnum og henni komið fyrir á þann hátt sem nú er venjubundinn. Mynd úr safni Veðurstofu Íslands (Torfi Karl Antonsson). 

Hitabylgjan í ágúst 1997 var óvenjuleg. Þykkt hefur sjaldan orðið meiri í námunda við landið, líklega um 5690 metrar við strönd Grænlands vestur af Vestfjörðum - en sjávarloft réði ríkjum um mestallt land. Allmörg dægurmet sett í hitabylgjunni standa enn á stöðvum þar sem athugað hefur verið síðan eða lengur og það þó hitana hafi að nokkru borið upp á sömu almanaksdaga og hitabylgjan mikla 2004. Eitt stöðvarmánaðarmet ágústmánaðar stendur enn - var sett á Kolku þann 13. þegar hiti þar mældist 24,6 stig. 

Met 1991?

Á Jaðri í Hrunamannahreppi 19.júlí rigningasumarið mikla 1983. Mynd úr eftirlitsferð Veðurstofunnar - stöðin var flutt um set í ferðinni. Ekki er vitað hver tók myndina (Flosi Hrafn, Torfi Karl eða Guðrún Magnúsdóttir). 

Í hitabylgjunni í júlí 1991 komst hiti á Kirkjubæjarklaustri í 29,2°C eins og áður sagði (þann 2.). Nokkrum dögum síðar (8.) var talan 30,0°C rituð sem hámark í athugunarbók á Jaðri í Hrunamannahreppi. Sama dag mældist hámark í Hjarðarlandi í Biskupstungum 25,3°C og hiti kl.15 var 21,8°C á Jaðri. Mjög ótrúlegt má telja að hiti á Jaðri hafi í raun náð 30 stigum þennan dag. Að auki var nokkur óreiða á veðurathugunum þessa daga og mikið um ósamræmi í athugunum. Talan hefur því ekki verið tekin trúanleg. 

Met á sjálfvirkri stöð 2008

Mikil hitabylgja var víða um land í lok júlí 2008. Hiti komst í 29,7°C á Þingvöllum þann 30. Þetta er hæsta viðurkennda hámark á sjálfvirkri stöð á landinu. Methiti varð víðar um suðvestanvert landið m.a. í Reykjavík.

Sjálfvirkum hitaskynjurum nútímans er nú komið fyrir innan í hólkum (misstórum) sem eiga að verja þá fyrir beinum geislum sólar. Framleiðandi hólkanna tekur þó fram að æskilegt sé að loftdæla sjái um loftskipti. Framleiðandinn segir að í glampandi sólskini og stafalogni sýni skynjararnir 1 til 3 stigum hærra en mælir í fullloftræstum hólki. Þar sem það hefur sýnt sig að bilanir og rekstrarvandkvæði af ýmsu tagi vilja fylgja dælunum (þær þurfa auk þess rafmagn) hafa þær verið lítt eða ekki verið notaðar hér á landi - enda er stafalogn sem stendur í meir ein fáeinar mínútur í senn sjaldgæft.

En þetta þýðir þó að ákveðinn efi fylgir metum sem sett eru með búnaði sem komið er fyrir á þennan hátt. Alla vega er rétt að vita af því hvort um stafalogn var að ræða eða ekki.  

Þegar metið var sett á Þingvöllum 2008 var ekki stafalogn á sama tíma - en sólskin. Stöðin var hins vegar ekki sett upp á æskilegasta stað (hún hefur síðar verið flutt til). Hraunklappir voru nærri og áhrifa varmageisla frá þeim kann að hafa gætt við mælinguna. Harðkjarna metaspillar gætu gert mál úr. Það er hins vegar spurning hversu langt á að ganga við stöðlun hámarksmælinga. Allir eru sammála um að forðast verði bein áhrif bæði sólar- og varmageislunar og að einhver loftræsting rýmis þess sem ver skynjara þeim áhrifum sé nauðsynleg. Auðvitað verða skynjarar eða mælar líka að vera í lagi. En hversu langt á að ganga í samræmingu umhverfis að öðru leyti? 

Ritstjóra hungurdiska finnst t.d. of langt gengið sé þess krafist að graspjatla sé undir mælaskýlum á jöklum (það finnst víst flestum fáránlegt). En hvað með mælaskýli á eyðisöndum - eða á gróðurlitlum blettum - á að sá grasi þar? Hver er svo munur á náttúrulegum gróðurlitlum blettum og manngerðum? Viljum við einungis frétta af hitamælingum í manngerðu eða mannmótuðu staðalumhverfi? 

Umskiptin á Teigarhorni 1964. - Haustið 1964 var fríttstandandi hitamælaskýli sett upp á Teigarhorni. Í tilraunaskyni héldu jafnhliða mælingar áfram í veggskýlinu í tvö ár og fjóra mánuði. Hiti í veggskýlinu reyndist almennt hærri en í því fríttstandandi (sjá ársyfirlit Veðráttunnar 1966, bls.114). Mestu munaði um miðjan dag á tímabilinu maí til september. Munur á hita að morgni og kvöldi var minni, þó var hann á bilinu 0,5 til 1,0 stig yfir hásumarið. Hámarkshiti var einnig hærri í veggskýlinu - þar munaði að meðaltali um 1,1 til 1,4 stigum hvað hámarkið í veggskýlinu var hærra. 

Þó það hafi ekki verið kannað til hlítar er líklegast að hámarkshita í skýlunum tveimur beri verst saman í miklu sólskini - líklega þegar hámarkshiti verður almenn hvað hæstur. Hvað á að gera með eldri hámarkshitamælingar í tilvikum sem þessum? Því er ekki að neita að margt er grunsamlegt við tíðni hita yfir 20 stigum á Teigarhorni fyrr á tímum. 

Á myndinni má sjá tvo ferla, bláan og rauðan. Blái ferillinn sýnir mismun á morgunhita (kl.9) og síðdegishita (kl.15) í júní og júlímánuði á Teigarhorni 1874 til 1995. Rauði ferillinn sýnir mun kvöldhita og síðdegishita. Mikið brot er í báðum ferlum á milli áranna 1964 og 1965 - einmitt þegar skýlaskiptin áttu sér stað. Munur á morgun- og miðdegishita minnkaði um 1,4 stig, en munur á miðdegis- og kvöldhita um 1,5 stig. Þetta er mjög í takt við samanburðarmælingarnar áðurnefndu. 

Sé rýnt í rauða ferilinn má einnig sjá að þar sker tímabilið frá því um 1923 til 1936 sig nokkuð úr. Þar sem ekkert slíkt er að sjá (eða nærri ekkert) á sama tíma á bláa ferlinum er líklegasta skýringin sú að skýlið hafi annað hvort verið flutt um set - eða kvöldathugunin hafi þessi árin í raun og veru ekki farið fram kl.22 eins og ætlast var til annað hvort fyrir eða eftir hnikið. Annað hvort hafi verið athugað „of snemma“ áður, eða of seint síðar. Skipt var um athugunarmann 1921. Við sjáum einnig þrep 1888 - óskýrt líka. Þá tók Nicoline Weywadt við athugunum af Ólafi Jónssyni - trúlega hefur athugunartími eitthvað hnikast til við þá breytingu. Klukkur landsmanna voru nokkuð ónákvæmar á fyrri árum - eins og minnst var á hér að ofan í umfjöllun um Möðrudal. Flutningsins frá Djúpavogi til Teigarhorns 1881 sér hins vegar ekki stað á þessari mynd. 

Allmargar myndarlegar hitabylgjur gerði á 19.öld. Ef til vill mun ritstjóra hungurdiska einhvern tíma takast að fjalla eitthvað um þær. Hámarksmælingar 19. aldar eru þó enn ótryggari en þeirrar 20. og 21. Þann 18. ágúst 1876 var talan 26°R lesin af mæli á Þverá í Laxárdal í Þingeyjarsýslu. Ekki er sérstök ástæða til að efast um mælinn sjálfan. Hann var mjög lengi í notkun á staðnum - vel fram á 20.öld. Sagt er að sól hafi ekki skinið á hann, en eins og margoft hefur komið fram hér að ofan nægir ekki að komið sé veg fyrir það sé mælirinn opinn fyrir beinni varmageislun frá heitum flötum. 

En 26°R eru 32,5°C. Lítum á færslurnar í veðurbókinni þessa daga - við sjáum 10. til 22.ágúst 1876.

Vægast sagt fjölbreytt veðurlag. Þann 10. er vestanstormur og haglél, daginn eftir norðansúld og þoka. Að morgni þess 13. er -2 stiga frost lesið af mælinum. Þar stendur: Héla, sunnang(ola), skafh(eiðríkt). Morguninn eftir er einnig héla - en fjarska heitt síðdegis. Mælirinn sýnir 24°R (30°C). Næstu dagar eru einnig heiðir og oft minnst á fjarskahita og heyskap sem er í fullum gangi. Hámarki náði hitinn þann 18. eins og áður sagði, 26°R í þéttings sunnangolu. 

Hiti fór víða mjög hátt á landinu þessa daga, í meir en 20 stig bæði í Reykjavík og í Stykkishólmi. Á Hvammi í Dölum fór hiti í að minnsta kosti 20°R (25,0°C). Séra Pétur Guðmundsson las 26,2 stig af hámarksmæli dönsku veðurstofunnar í Grímsey þann 18., sama dag og hitinn á Þverá varð hæstur - það er varla trúverðugt, en hiti var þó 20,0 stig á hefðbundinn mæli bæði kl.15 og 22. 

Margs konar hugsunum getur slegið niður við yfirferð sem þessa - ritstjórinn mun ekki fylgja þeim hugsunum eftir að sinni að minnsta kosti. 

Líður á ágúst

Nú eru liðnir tuttugu dagar af ágústmánuði. Meðalhiti í Reykjavík er 11,1 stig, +0,4 stigum ofan meðaltals sömu daga 1961-1990, en -0,7 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára og í 14.sæti (af 18) meðal sömu almanaksdaga á öldinni. Á 144-ára listanum er hitinn í 58. sæti. Dagarnir 20 voru hlýjastir árið 2004, meðalhiti þeirra þá var 13,5 stig. Kaldastir voru þeir árið 1912, meðalhiti 7,6 stig.

Á Akureyri er meðalhitinn nú 10,2 stig, -0,2 stigum neðan meðallags 1961-1990, en -1,0 undir meðallagi síðustu tíu ára.

Hiti er lítillega ofan meðallags síðustu tíu ára á fáeinum stöðvum á Austur- og Suðausturlandi, jákvæða vikið er mest við Lómagnúp og Hvalnes, +0,6 stig. Á flestum veðurstöðvum landsins er hiti neðan meðallags - ekki mikið þó víðast hvar, neikvæða vikið er mest við Siglufjarðarveg -1,9 stig, og -1,7 stig á Gjögurflugvelli.

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst 19,9 mm, um helmingur meðallags - það fjórðaminnsta sömu almanaksdaga á öldinni. Úrkoma á Akureyri hefur mælst 26,9 mm og er það um þriðjung umfram meðallag.

Sólskinsstundir hafa mælst 111,7 í Reykjavík og er það ekki fjarri meðallagi.

Hiti hefur nú jafnast nokkuð yfir landið miðaða við það sem var fyrr í sumar. Taflan hér að neðan sýnir röð hita ágústmánaðar (til þessa) á samkeppnislista sömu daga áranna 2001 til 2018. Hlýjasta tímabilið er í fyrsta sæti - það kaldasta í því 18.

röð	ár	mán		spásvæði
12	2018	8		Faxaflói
13	2018	8		Breiðafjörður
9	2018	8		Vestfirðir
17	2018	8		Strandir og Norðurland vestra
11	2018	8		Norðurland eystra
10	2018	8		Austurland að Glettingi
6	2018	8		Austfirðir
9	2018	8		Suðausturland
12	2018	8		Suðurland
16	2018	8		Miðhálendið

Hér má sjá að enn er hlýjast að tiltölu á Austfjörðum, en þessi mánuður er þó aðeins í sjötta hlýjasta sæti þar um slóðir. Kaldast að tiltölu hefur verið á Ströndum og Norðurlandi vestra. Þar hefur aðeins einu sinni á öldinni verið kaldara sömu daga. Einnig er hiti á Miðhálendinu frekar neðarlega miðað við það sem algengast hefur verið. 

Afmæli hungurdiska

Nú á blogg hungurdiska 8 ára afmæli. Fyrsta færsla gerð 19.ágúst 2010. - Sú var ekki löng en síðan hafa 2261 bæst við - textinn líklega rúmlega 4 þúsund prentaðar blaðsíður - sumt fullkomin froða auðvitað en feitir bitar innan um. Enn er haldið áfram - biðlisti viðfangsefna óralangur og lengist fremur en styttist - lítil von til þess að ritstjórinn hafi nokkru sinni undan þeim ósköpum öllum. - En hann þakkar alla vega þrautseigum lesendum gömlum og nýjum.

Veðurkort 19.ágúst 2010. Mikil hæð yfir Grænlandi, en lægðir við Bretland - ekki mjög algeng staða upp á síðkastið.