Heldur óvenjuleg marsbyrjun - miðað við tískustrauma

Fyrstu tíu dagar marsmánaðar hafa að verið óvenjulegir að sumu leyti - alla vega miðað við tísku síðari ára. Meðalhiti í Reykjavík stendur í -1,3 stigum, -1,9 neðan meðallags sömu daga árin 1961 til 1990 og -1,8 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára. Mars hefur tvisvar á öldinni byrjað kaldari en þetta, árin 2002 og 2009, en hitinn er í 97. sæti á 144-ára listanum. Hlýjastir voru fyrstu marsdagarnir tíu árið 2004, 6,3 stig og 6,2 stig árið 1964, en kaldastir voru þeir 1919, þá var meðalhitinn þessa daga -9.9 stig.

Á Akureyri er meðalhiti fyrstu tíu daga mánaðarins nú -3,4 stig, -2,8 stig neðan meðallags síðustu tíu ára. 

Hiti er neðan meðallags síðustu tíu ára á öllu landinu, minnst þó á Ísafirði þar sem vikið er -0,5 stig, en mest -4,0 stig á Hveravöllum. 

Kortið hér að neðan sýnir sjávarmálsþrýsting og þrýstivik fyrstu tíu daga mánaðarins.

Litirnir sýna þrýstivikin. Þrýstingur hefur verið óvenjuhár yfir Grænlandi, en sérlega lágur suðvestan Bretlandseyja - og norðaustanáttin yfir Íslandi er því mun þrálátari en venja er. 

Þegar flett er í gömlum tölum kemur hins vegar í ljós að meðalþrýstingur er ekkert nærri meti þessara daga þó hár sé, hefur 20 sinnum verið hærri síðustu 198 árin - síðast þessa sömu daga árið 2005 - gerist sum sé á um 10 ára fresti að jafnaði. 

Segja má að alveg hafi verið þurrt í Reykjavík þessa daga, úrkoma hefur aðeins mælst 0,1 mm, hefur sjálfsagt verið lítillega meiri, það hefur t.d. snjóað tvisvar án þess að nokkuð hafi skilað sér úr úrkomumælinum á Veðurstofutúni sem aðeins er tæmdur tvisvar á dag. Tveir sjálfvirkir mælar eru á staðnum. Annar þeirra er sammála félaga sínum, telur heildarúrkomuna hafa verið 0,1 mm, en hinn mælirinn segir hana hafa verið 3.2 mm. Allar summurnar þrjár gætu verið réttar - „sjón“ mælanna er þrátt fyrir allt misjöfn, mæliaðferðirnar misjafnar. Það þýðir hins vegar ekki að sá mælir sem mest sýnir sé endilega alltaf bestur - síður en svo og „mannaði“ mælirinn hefur alla vega þann kost að gera samanburð við fortíðina mögulegan. 

Þegar farið er í flettingar kemur í ljós að það hefur þrisvar gerst að engin úrkoma hefur mælst þessa tíu fyrstu marsdaga í Reykjavík, 1962, 1894 og 1885 og úrkomu varð þá ekki einu sinni vart. Einu sinni að auki varð hennar vart, en var svo lítil að hún mældist ekki. Það var 1937. Árið 1995 mældist hún jafnlítil og nú, 0,1 mm - og árið 1957 var hún aðeins 0,2 mm og 0,5 mm árið 1952. Allar þessar tölur eru satt best að segja jafngildar þessum 0,1 mm sem við teljum nú. 

Sólskinstundir hafa líka verið óvenjumargar, 81,0. Þær voru sjónarmun fleiri sömu daga 1962, eða 87,9 og lítið færri 1947 eða 78,7. 

Lægðin sem fjallað var um hér á hungurdiskum fyrr í vikunni skilaði talsverðri snjókomu inn á vestustu annes landsins, næturúrkoma á Keflavíkurflugvelli mældist t.d. 9,0 mm og snjódýpt þar var 16 cm í morgun, og síðdegisúrkomumælingin skilaði 0,9 mm til viðbótar. Sömuleiðis fréttist af talsverðum snjó vestast á Snæfellsnesi og nokkrum í vestasta hluta Barðastrandarsýslu. 

Af árinu 1893

Ferð okkar um fortíðina liggur nú aftur til ársins 1893. Gárungarnir segja að svonefndri litluísöld hafi lokið með mannskaðabylnum snemma í desember 1892 og ný tíð þá tekið við. Alla vega töldu „eldri menn“ síðar að 1892 hefði verið síðasta alvöruharðindaárið, landsmeðalhiti reiknaðist 0,8 stig 1892 - en 2,8 stig 1893. Þar sem ritstjóri hungurdiska er vantrúaður á að eitthvað sé yfirleitt til sem kalla má litluísöld (og telur að auki að sé það til - standi það enn) - getur hann áhættulítið tekið undir þetta.

En snúum okkur að 1893. Eins og sjá má í töfluviðhengi þessa pistils var febrúar fremur svalur á landinu, hiti vel yfir meðallagi í apríl og maí - og í ágúst suðvestanlands, og sennilega hægt að tala um hitabylgju dagana 10. til 14. ágúst. Eftir það var kalt í veðri. Nóvemberlokin voru sérlega köld, þann 30. mældist mesta frost nokkru sinni í þeim mánuði í Reykjavík, -16,7 stig. Frostið fór þá í -21,4 stig á Akureyri og í -15,7 stig í Vestmannaeyjakaupstað. Meðalhiti dagsins þann 30. í Reykjavík reiknast -13,4 stig. Kuldinn hélst (ekki alveg svona mikill þó) fram yfir 12. desember. Illviðri voru nokkur að vanda. Leiðinleg norðanveður gerði með um mánaðarmillibili síðari hluta ágúst- og septembermánaða. Snarpt fárviðri af vestri gerði á Austfjörðum í október, og norðanveður ofan í það og asahláka með hvassviðri gekk yfir um jólaleytið. 

Óvenjukaldir dagar í Reykjavík reyndust 14 á árinu, þar af 9 á tímabilinu 29. nóvember til 12. desember. Í Stykkishólmi teljast 17 dagar óvenjukaldir, þar af féllu 9 á sama tíma og kuldinn í Reykjavík í nóvember og desember. Einnig var mjög kalt á báðum stöðum 25. og 26. febrúar og 16. og 17. mars.

Tveir dagar voru óvenjuhlýir í Reykjavík, 13. og 14. ágúst, hiti komst í 21,1 stig þann 12. ágúst í Reykjavík og hæsti hiti ársins á landinu mældist 24,7 stig á Stóranúpi í Gnúpverjahreppi. Enginn dagur telst óvenjuhlýr í Stykkishólmi 1893. 

En nú rekjum við okkur í gegnum árið með aðstoð blaðafregna - stafsetningu hefur hér víðast verið hnikað í átt til nútímahorfs. Fyrst er umsögn um tíðarfar ársins sem birtist í blaðinu Ísafold þann 6. janúar 1894:

Mikil árgæska yfirleitt til lands og sjávar, nema hvað austurskiki landsins (Múlasýslur og Þingeyjar) varð útundan. Hafís gerði aðeins vart við sig á útmánuðum, en vann mjög lítið mein. Óþurrkar talsverðir á áliðnu sumri og umhleypingasamt í meira lagi framan af vetri, en endrarnær tíðarfar óvenjublítt og hagstætt. Heyskapur því mikið góður yfirleitt. Aflabrögð fábær við Faxaflóa, og annarsstaðar sæmileg. Þilskipaveiði óvenjumikil. Verslun þar á móti miður góð, innlend vara verðlág mjög einkum sjávarvara. Vesturfarir allmiklar, 8—900, þrátt fyrir árgæskuna, enda undirróður í mesta lagi og óhlífnasta af hálfu erindreka vestan að. 

Janúar: Tíð talin góð, lengst af var úrkomulítið og oft bjartviðri. Hiti í meðallagi.

Þann 13. janúar rekur Þjóðólfur góða tíð:

Veðurátta hefur verið hin blíðasta síðan fyrir jól, oftast staðviðri, en frost þó ekki teljandi. Má jörð heita alauð til sveita víðast hvar hér sunnanlands og hefur verið nú um 3 vikur. Er það óvenjulegt jafnlangan tíma um þetta leyti árs.

Sama gerir Þjóðviljinn ungi vestur á Ísafirði þann 16.:

Um undanfarinn 4 vikna tíma hefir haldist einmuna tíð, sífelld stillviðri og oftast frostlaust eða þá frostlint veður.

En umskipti urðu þar vestra í þorrabyrjun (Þjóðviljinn ungi, 31. janúar):

Síðan með þorrabyrjun hefir verið kuldatíð, stormar og nokkur frost öðru hvoru, en fannkoma lítil. Hafís: Nokkur hafíshroði hefir komið hér inn á Djúpið, og óminnilega mikill hafís kvað vera á Vestfjörðunum: Súgandafirði, Önundarfirði og Dýrafirði. — Úti fyrir fjörðum er sögð ein samfelld hafíshella, svo að ekki sér út fyrir.

Allmikið veður gerði þann 31. janúar. Í Þjóðólfi 17. febrúar er sagt frá því að 100 hestar af heyi hafi fokið á Hjallalandi í Vatnsdal og eldiviðarhlaðar hafi sópast burt en rúður margar brotnuðu í gluggum. Í fjárhúsi einu sem veðrið hratt opnu hrakti féð til fjalls, en staðnæmdist í gili nokkru og varð það því til lífs. 

Febrúar: Góð tíð nema helst austanlands. Fremur kalt, einkum í lok mánaðarins. Umhleypingar voru töluverðir eins og greinir í Þjóðviljanum unga 21. febrúar:

Tíðarfarið verið mjög umhleypingasamt; 3.—4. þ.m. var ofsa norðangarður, en síðan sneri hann í suðvestanhlákur; Þ. 6.-8. þ.m. var lygnt og frostlint veður, og hélst svo til 13. þ. m., er hann gerði norðan hriðu, sem lengstum hélst til 19. þ. m., er aftur sneri til  sunnanáttar. ... Og blaðið heldur áfram að lýsa tíð þann 28.: Síðan 22. þ.m. hefir haldist stöðugur norðangarður með allmiklu frosti, 9 til 13 gr. R. Í í dag virðist garðinum aftur vera að linna.

Í sama blaði [þ.21.2.] er einkennileg frétt um fjárskaða (bréf úr Dýrafirði dagsett 15. febrúar) - óhætt að segja að mörg sé búmanns raunin:

Tíðarfarið er enn hið sama, besta vetrarveðrátta, og aldrei alveg jarðlaust, enda þolir nú enginn maður harðan vetur, eftir hið sárbága sumar, er síðast leið.Illt er að verða að búa undir því bótalaust, að missa fé sitt fyrir ekkert, en hér í firðinum hefir í vetur farist margt fjár, beinlínis af hval-áti. Féð sækir í gamlar hvalþjósur á fjörunni, Og etur þær í mestu græðgi, svo að það drepst; en garnir og vambir eru alveg fullar af sandi og smásteinum, sem það rennir niður með hvalnum. Í Hvammi hafa drepist 5 hross, og á Þingeyri, og þar í grennd, flest allar þær kindur, sem til voru; á Höfða hafa bændurnir misst 36 kindur.

Þjóðólfur birtir þann 10. mars bréf af Fljótsdalshéraði, dagsett 14. febrúar:

Það sem af er vetrinum, má gott kallast. Hagar hafa verið sérlega góðir nema neðst i Héraði. Hiti vanalega ei minni en -5°; að eins eitt sinn orðið -12°. Frá því fyrir sólstöður fram á þorra voru sífelld logn. Tíðarfar hefur því verið allgott yfir höfuð. Þó hafa verið harðindi i norðurfjörðunum suður um Seyðisfjörð. Eru Seyðfirðingar og Loðm.firðingar þegar búnir að reka margt af fé sínu upp á Hérað. Fyrir skemmstu kom bjarndýr heim að bæ nokkrum i Borgarfirði. Fór fyrst inn í bæjardyr, en snautaði síðan upp á bæ og lagðist þar. Var það síðan skotið; kom þá i ljós, að í innyflunum var einungis gras. Dýrið var ungt og rýrt, og haldið, að það hafi orðið eftir af ísnum i vor, en hafst víð síðan þar i fjöllunum.

Þann 11. mars birtist í Ísafold bréf dagsett á Reyðarfirði 11. febrúar:

Veðrátta óstöðug síðan um 20. jan., oftast austanátt með talsverðri snjókyngju; 6. febr.  var hér sunnan ofsa-hláka. Snemma í þ. m. varð vart við hafís við Barðsneshorn; varð hann þar landfastur í austan-hríðarveðri, en hvarf fljótt aftur. Sjálfsagt hefir hann komið austan úr hafi, því engar ísafréttir hafa borist hingað að norðan.

Og þann 18. mars komu fréttir í Strandasýslu „miðri“, dagsettar 26. febrúar:

Það hefir verið mesta öndvegistíð síðan um skipti fyrir jól, og það allt fram í þorralok. Síðan góa kom (síðustu viku) hefur verið allmikið frost og norðanköföld oftast. Um mánaðamótin jan. og febr. gjörði lítils háttar norðanhret og rak þá inn talsverðan hafíshroða, svo að allir firðir urðu fullir en flóinn var þó allur að sjá auður síðast þegar til sást. Eftir að ísinn kom, héldust þó sömu blíðviðrin og frostleysurnar eins og áður er sagt, og er því ekki útlit fyrir eftir tíðinni að dæma, að mikill ís muni vera fyrir landi. Með íshroða þessum rak nokkra höfrunga hér og hvar við Steingrímsfjörð og Bjarnarfjörð, flesta á Bjarnarnesi, um 50. — A Steingrímsfirði náðist og talsvert af hnísum, er króaðar voru þar í vökum. Þó tíðin hafi verið góð, hefur víðast verið haglítið hér um pláss í vetur, og munu því hey almennt hafa gefist eigi minna en í meðalvetri; munu heybirgðir því almennt vera fremur litlar, ef taka skyldi á móti öðru eins vori og í fyrra, en það er bót i máli, að snjóþyngsli eru engin, og því líkur til að fljótt muni leysa, ef eigi verður því harðara er upp á líður.

Í Ísafold þann 12. apríl var klausa úr Arnarfirði: 

Hafíshroði sást hér úti fyrir firðinum síðustu dagana af janúar, en ekki varð hann landfastur og hvarf fljótt aftur.

Í bréfi úr Barðastrandarsýslu sem birtist í Ísafold þann 15. apríl og dagsett 4. mars er sagt frá því að hafís hafi rekið inn á Patreksfjörð og á land snemma á þorra, en horfið fljótt aftur. 

Mars: Erfið tíð framan af austanlands, en annars góð. Hiti í meðallagi.

Austri segir frá þann 14. mars:

Tíðarfar hefir um tíma verið mjög illt hér austanlands og snjókoma ákafleg hér í fjörðunum. Í Norðurþingeyjarsýslu hefir veturinn mátt heita góður hingað til og sömuleiðis i Skaftafellssýslum fyrir sunnan Almannaskarð; en þar er mikill kornmatarskortur, og er verslunarstjórinn á Papós farinn að selja almenningi af því kjöti, er þar var keypt í haust. Heyskortur er orðinn mikill á Úthéraði og i Vopnafirði og víðar svo til vandræða horfir. Hafíshroða þann, er rak inná Þistilfjörð síðast i janúar, hefir rekið út aftur og seint í febrúar var enginn hafís sagður fyrir Norðurlandi, en Vestfirðir fullir með ís allt suður að Látraröst.

Rúmri viku síðar (þann 23.)er hljóðið betra eystra:

Nú hafa verið hér nokkrir blíðviðrisdagar, og er vonandi að jörð hafi viða komið upp á Upphéraði og víðar þar sem snjóþyngslin eru ekki önnur eins ósköp og hér í fjörðunum og utan til í Úthéraði, Hlið og Jökuldal.

Bréf birtist úr Ísafjarðarsýslu í Ísafold þann 15. apríl, dagsett 25. mars:

Kalt og kafaldasamt hér við Djúpið á góunni; hæst frost 18° á R. Þar með fannkoma allmikil og því farið að sneyðast um hey hjá mörgum. Nú er samt komin þíða, en langgæð má hún vera, ef duga skal, því að snjór og gaddur er hér mikill. Svo hefir talist til. að á sjó hafi gefið einu sinni í viku á góunni. 

Leysingin var nokkuð snörp þar vestra, Þjóðviljinn ungi segir í frétt sem birtist mánuði síðar, 29. apríl (páskadagur var 2. apríl):

Jón bóndi Hermannsson i Súðavík hér í sýslu varð í vikunni fyrir páskana fyrir töluverðum fjárskaða; í leysingunum kom neðangangur í fjárhúsið, svo að það fyllti nálega af vatni, og köfnuðu þar inni 24 kindur.

Ísafold greinir 25. mars frá góðri tíð:

Mesta öndvegistíð, frostleysur og nærri því vorblíða.

Og 12. apríl birtist fréttabréf úr Strandasýslu sunnanverðri dagsett 22. mars:

Tíðarfar hefir oftast í vetur verið mjög gott þar til nú eftir mánaðamótin síðustu. Síðan hefir ýmist verið útsynningur með smáblotum, eða norðan uppþot, oft með allmiklum snjógangi. Hagar hafa verið heldur litlir, þó tíðin hafi verið góð. Síðan um miðþorra má heita að sauðfé hafi algjört staðið inni. Fram að þeim tíma var að vísu beitt viðast hvar, jafnvel þó sumstaðar væri hagskarpt. Veturinn er því orðinn fullkomlega í meðallagi gjaffeldur, þó tíðarfarið hafi oftast verið gott. Heybirgðir munu almennt nægar enn sem komið er. Hafíshroði er hér á Hrútafirði og liggur haustskip frá Borðeyrarverslun innifrosið í honum.

Í Ísafold 22. apríl er bréf úr Fáskrúðsfirði, dagsett 10. mars:

Engar fréttir héðan nema tíðin hefir verið afarhörð síðan 28. janúar. Fannkynngi komið svo mikið, að gamlir menn muna eigi þvílíkt, tiltekið við norðursiður fjarða. Jarðbann yfir allt. Frost heldur væg, þar til nú síðustu dagana hafa verið hörkur miklar. Margir komnir á heljarþrömina með skepnur sínar vegna heyleysis og því yfirvofandi almennur fjárfellir, ef eigi kemur bati bráðlega.

Apríl: Góð tíð, en úrkomusöm syðra. Fremur hlýtt, einkum fyrir norðan.

Þjóðviljinn ungi á Ísafirði lýsir tíðinni í pistli 4. apríl:

19. f. mán. sneri til suðvestan áttar, og hafa síðan haldist hlákur og þíðviðri. Bestu fjárhagar eru komnir upp hér vestra, og mun það hafa komið sér vel hjá mörgum, sem farnir voru að verða heyknappir.

Austri segir frá tíð í pistli þ.17. apríl:

Hin sama inndæla tíð helst hér enn við. Er nú komin alauð jörð upp i Héraði, og víða búið að sleppa sauðfé. Hér í Seyðisfirði er enn talsverður snjór þrátt fyrir hinar stöðugu hlákur.

Í Ísafold má 19. apríl finna smáklausu - dóm um veturinn:

Vetur þessi, er kveður oss í dag, er að margra gamalla manna dómi hinn besti hér á landi, er þeir muna, að undanskilinni lítilli skák af landinu norðan og austan. Það eru líklega ekki nema tveir vetrar á öldinni, er hafa verið jafnblíðir eða blíðari. Það er veturinn 1828-29 og veturinn 1846-47. ... Og sama hefir árgæskan verið til sjávarins hér, meiri en elstu menn muna. Ótal raddir kveina hástöfum undan óblíðu árferði, og síst er vanrækt að skrásetja í annála skorinorða lýsingu á harðæri og hörðum vetrum. Færri verða til að halda því á lofti, er tiltakanlega vel lætur í ári, eða að lofa skaparann fyrir það.

Maí: Góð tíð, nokkuð úrkomusamt syðra. Fremur hlýtt lengst af. Snjókast gerði þó í höfuðborginni viku af mánuðinum. Svo segir Jónas Jónassen landlæknir m.a. í veðursamantekt vikunnar 10. maí:

Aðfaranótt h. 7. var um tíma hvasst af suðri með óhemju regni gekk svo til útsuðurs og kyngdi niður snjó, svo hér var alhvítt um fótaferðatíma og öll fjöll hvít héðan að sjá; síðan við landsuður oft með miklum regnskúrum. 

Þó snjór sé ekki algengur á jörð í Reykjavík í maímánuði vita veðurnörd að hér er lýst því dæmigerða fyrir slíkan atburð. Ef trúa má endurgreiningu bandarísku veðurstofunnar var þessa daga fádæma mikil hæð yfir Skandinavíu, miðjuþrýstingur þar yfir 1055 hPa. Þann 7. maí mældist hæsti þrýstingur sem nokkru sinni er vitað um í maí í Svíþjóð, 1048,0 hPa í Umeå - ekki alveg jafnmikið og endurgreiningin gefur til kynna - en hittir samt á. Merkileg hæð.

Önnur lægð kom þann 10. og í kjölfar hennar fylgdi einnig éljagangur. En síðan varð veður blítt út mánuðinn. 

Júní: Góð tíð lengst af - en nokkur regnveður gerði. Fremur hlýtt. Ísafold lýsir veðri fyrsta þriðjung mánaðarins þann 10.:

Ákaflega votviðrasamt hefir verið hér um hríð, með landsunnanrosum og heldur litlum hlýindum. Það er dágott fyrir grasvöxt, en gerir fiskverkun mikinn hnekki.

Austri segir þann 20. júní frá skipstrandi:

Nóttina milli þess 16. og 17. þ. m. sleit pöntunarskipið „Ellida" upp í sunnanroki og rak í land með báðum atkerum um stórstraumsflóð og langt upp í fjöru, nokkuð fyrir utan Vestdalseyri en náðist út nóttina eftir lítt skemmt.

Pistlahöfundur Ísafoldar er ánægður með tíðina þann 28.:

Nú hefir verið í freka viku ágætisþerrir dag út og dag inn, hver dagurinn öðrum fegri. Fiskverkun gengur því prýðilega, og hafði lítið sem ekkert skemmst af saltfiskinum eftir hinar langvinnu rigningar, en annað sjófang meira eða minna, svo sem þorskhöfuð, er höfðu verið látin rigna úti. Túnasláttur byrjaður sumstaðar, og byrjar almennt þegar úr næstu helgi, víðast prýðilega sprottið.

Júlí: Mánuðurinn byrjaði með rigningum syðra, en snerist smám saman í góða heyskapartíð víðast hvar. Hiti í meðallagi. Þann 1. mældist úrkoma á Teigarhorni 109,5 mm. 

Þjóðviljinn ungi birtir 27. júlí bréf úr Norður-Ísafjarðarsýslu dagsett þann 17.:

Um nokkra undanfarna daga hefir verið breyskjuþerrir með mjög miklum hita, svo að farið var að brenna af harðlendum túnum, en annars eru tún víða vel sprottin; úthagi víða afbragðs vel sprottinn. Sláttur byrjaði hér almennt laugardaginn í tólftu.

Ágúst: Votviðrasamt síðari hlutann, en annars góð tíð. Nokkuð stíf norðanátt um og eftir 20.

Því miður var ekki byrjað að mæla reglulega hita á Seyðisfirði en Austri segir frá góðri tíð þar um slóðir í frétt þann 5. ágúst:

Tíðarfarið hér í firðinum hefir verið einmuna gott síðan, byrjun júnímánaðar, nema hvað hér var nokkuð kalt fyrstu dagana og fram til kringum 15. júní; þá fór að hitna í veðri og síðan farið alltaf batnandi til júlíbyrjunar, að þá byrjuðu fyrir alvöru hinir heitu sumardagar, og hafa þeir haldist allt til þessa tíma með hagstæðri veðráttu.

Svipað hljóð er í Þjóðviljanum unga (sem þetta sumar kom út í Reykjavík) þann 11. ágúst:

Einstök veðurblíða hefir haldist hér á Suðurlandi í sumar, og líkar fréttir berast annars staðar af landinu. Þurrkatíð hefir verið um land allt, svo að töður hafa nýst prýðilega; sumstaðar er þó kvartað um, að illt hafi verið að vinna harðvelli vegna þurrkanna.

En blíðunni lauk nokkuð hastarlega þann 19. ágúst. Ísafold segir frá þann 26.:

Fram til 19. þ. m. var hér sunnanlands að minnsta kosti óminnileg sumarblíða. Þá gerði norðanveður mikið og stóð til fimmtudags 24. þ. m., með talsverðum kulda, jafnvel frosti á nóttum upp til sveita. Munu hafa orðið heyskaðar nokkrir sakir ofviðris. Síðan hefir hann snúist nokkuð til vesturs.

Þess er getið í pistli úr Vestmannaeyjum sem birtist í Ísafold 21. október að jarðepli hafi þar beðið nokkurn hnekki við norðaustanstorminn eftir 20. ágúst. 

Þann 15. september birti Þjóðólfur bréf af Hornströndum, dagsett 25. ágúst:

Sumarið hefur verið oss hagstætt. Fiskafli i betra lagi. Grasvöxtur fremur góður, en lítið um þurrka. Hinn 20.-21. þ. m. [ágúst] gerði hér austan kafaldshríð og snjóaði ofan í sjó, en nú er aftur komin rigning. Hafís hefur legið hér fyrir Norðurströndum næstliðna 3 mánuði og hefur hann ávallt sést af fjöllum.

September: Óstöðug og köld tíð. Mikið norðanhret þ. 18. til 20. Mikið rigndi snemma í mánuðinum, úrkoma mældist t.d. 60,5 mm á Eyrarbakka og 50,5 mm í Stykkishólmi að morgni þess 4. 

Tíð er hrósað í bréfi vestan af fjörðum sem birtist í Ísafold þann 30. september:

Ísafjarðarsýslu 18. sept. 1893. Tíðin hefir verið hin inndælasta til lands og sjávar til þessa dags. Grasspretta varð í góðu meðallagi, helst á raklendum úthaga. Af hörðum
túnum, sem lágu hátt, brann grasið til stórskaða. Nýting hefir verið hin ákjósanlegasta, og því mun yfir höfuð að tala heyfengur manna í betra lagi. Þetta sumar er talið að vera eitt hið heitasta og þurrasta sumar, er menn nú muna lengi eftir.

Ísafold lýsir tíðinni í pistli þann 20. september - þá snjóaði í Reykjavík:

Nokkuð langvinnir óþurrkar, stormar og hrakviðri hér um Suðurland í minnsta lagi enduðu á talsverðri kafaldshríð af norðri síðara hluta dags í gær og í nótt, með talsverðu frosti, og var alhvít jörð í morgun niður í sjó, eins og um vetur, en fannir til fjalla eigi alllitlar. Í dag er bjartviðri og sólskin, er leysir þegar snjóinn og verður að vonandi er upphaf góðviðriskafla; kæmi það í góðar þarfir, því að viða varð heyskapur endasleppur sakir hinnar snöggu og gagngjörðu tíðarfarsbreytingar nokkru fyrir höfuðdag; er því víða mjög mikið úti af heyjum, sem bjargast getur enn að miklu leyti, ef vel skipast. Annars var, eins og menn vita, heyskaparveðráttan áður í sumar svo framúrskarandi, að víða var heyafli orðinn meira en í meðallagi eða jafnvel í besta lagi fyrir veðrabrigðin;en sumstaðar aftur lítill, þar sem seint var byrjaður engjasláttur.

Í pistli úr Strandasýslu sunnanverðri sem birtist í Ísafold 21. október segir að verslunarskipið Ida sem lá innifrosið á Hrútafirði næstliðinn vetur hafi laskast í ofsaveðri fyrir norðan land dagana 18. til 19. september. Þó hafi skemmdirnar ekki verið meiri en svo að það komst inn á Borðeyrarhöfn með vörur lítt skemmdar. 

Þjóðólfur birti þann 6. október fréttir úr Húnavatnssýslu dagsettar 22. september:

Tíðarfarið spilltist seinni partinn í ágúst, eða um hinn 20., með norðaustan stormviðrum, en svo byrjuðu stórfelld úrfelli, sem stóðu svo að segja látlaust yfir í hálfa aðra viku. Gerði svo uppstyttu nokkra daga, en svo komu óþurrkarnir aftur nokkra hríð. Hinn 18. þ. m. [september] og aðfaranótt hins 19., kom hér það afspyrnu norðaustanveður, að menn þykjast tæplega muna annað eins eða meira. Úrfelli var talsvert með á sumum stöðum. Um tjón af veðri þessu hefur lítið frést, en það má ganga að því vísu, að það hafi verið töluvert, auk þess, sem þegar er auðséð, svo sem framúrskarandi hrakningur á mönnum og skepnum í göngunum, sem einmitt á þessum tíma hafa alstaðar staðið yfir, svo og mikið verri fjárheimtur og heyfok og hrakningur því viðast eða alstaðar hafa hey verið úti að mun. Á Skagaströnd t. d. feykti fiskiskipi yfir timburhús og kom ofan á mann hinumegin, en hann lenti innan i bátnum og hélt því lífi lítt meiddur. Þetta óstöðuga og óþurrkasama tíðarfar hefur fjarska mikið dregið úr þeim góða heyafla, sem útlit var fyrir. Mun oft naumast heyafli almennt meiri en í meðallagi.

Þjóðviljinn ungi segir frá því þann 21. október að þann 18. september hafi vinnumaður úr Vatnsfirði í Djúpi orðið úti í fjárleitum. 

Október: Óstöðug og köld tíð. Bjartviðri syðra fyrri hlutann. Kalt.

Þann 31. október birtist eftirfarandi illviðrisfrásögn í Austra - löng er hún en fróðleg:

Seyðisfirði 28. október 1893. Seint um kvöld þess 23. þ.m. kom hér allt í einu einn af þessum voðalegu fellibyljum er hér koma af og til. En þessi bylur var þó einn með þeim allra skæðustu og gjörði hér í bænum og í sveitinni töluverðan skaða; og var það verst, að ofviðrið hefði eigi þurft að gjöra allt það tjón, því veðrið var öllum þeim fyrirsjáanlegt, sem litu á loftþyngdarmælinn, því hér um bil um klukkan 9 um kvöldið féll hann voðalega, svo að hann á skömmum tíma hljóp á Anoroidbarometri niður á 70 Centimeter fyrir neðan „storm", og höfum vér aldrei vitað loftþyngdarmæli falla svo langt niður og svo skjótt. Sama var að segja um kvikasilfursmæla, að kvikasilfrið féll í þeim bæði fjarska fljótt og fjarska mikið.

Litlu eftir kl. 11 brast fellibylurinn á allt í einu eins og veðrinu hefði verið skotið úr byssu, og var aðalvindstaðan af norðvestri, en hér í þessum þrengslum slær veðrinu fyrir af ýmsum áttum. Fyrsti bylurinn var einna harðastur, og munu flest hús hafa nötrað í honum, og rúður brotnað í húsum meira eða minna alstaðar þar sem ekki hafði verið gætt að því að láta hlera fyrir gluggana um kvöldið. Þá tók veðrið og upp fjölda af bátum hér í bænum og út með firði í háa loft og feykti þeim ýmist ofan í fjörugrjótið eða langt út á sjó og mölbraut suma, en skemmdi aðra meira eða minna. Um nóttina fauk fiskiskúr, sem var áfastur við pakkhús kaupmanns Sig. Johansens út á sjó. Skúrinn átti útvegsbóndi Kristján Jónsson í Nóatúni, Veðrið sleit og fram hjólskipið „Njörð", er var fast bundið upp í fjöru á Búðareyri, en ekki fór skipið langt, en skemmdist sjálft þó nokkuð.

Sem dæmi uppá ofurefli þessa fellibyls, getum vér þess, að stormurinn lyfti margar álnir loft upp mörtunnu er lá á hliðinni og sneri botninum í veðrið, og fleygði henni yfir skúrhorn allhátt og flutti hana í loftinu ofani fjöru. Tunnan vóg með þeim tólg er í henni var töluvert á þriðja hundrað punda. Svo margar rúður brotnuðu í þessum byl, að kaupstaðurinn er alveg glerlaus eftir. Svo nötruðu hús í bylnum, að múrinn í loftunum hrundi sumstaðar niður.

Á bænum Firði fauk töluvert ofan af heyi hjá Jóni Sigurðssyni og hálft þak af hlöðu á Selstöðum, en þar varð ekki mikill heyskaði. Nokkrar bryggjur brotnuðu hér út með firðinum og við sjálft lá að sjórinn mundi taka, út þau hús er neðst voru í fjörunum, því sjórinn geystist langt á land upp undan ofviðrinu og sópaði öllu því burtu er hann náði með nokkru afli til. Tvö verslunarskip láu á höfninni í þessu voðalega ofviðri og var það mesta guðsmildi, að þau skyldu hvorki hvolfa eða slitna upp, því þá hefði að öllum líkindum engum manni orðið bjargað af skipshöfnunum.

Daginn sama og ofviðri þetta kom um kvöldið var hér inndælasta haustveður og vorum vér á gangi út á Strönd fyrir utan Búðareyri um daginn og tókum vér eftir því að ofan úr Strandartind kom mesti urmull af snjótittlingum með miklu gargi og settust við sjóinn og flögruðu par síðan fram og aftur, og sögðum vér þá við kunningja, er með oss var, að þetta vissi víst á snöggva og mikla veðrabreytingu, því svo hefðum vér oft heyrt gamla menn og fróða álita, enda tekið sjálfir eftir því.

Þar sem þessi ólátaveður eru alltíð hér í firðinum á vetrum, væri það nauðsynlegt fyrir almenning að gæta dagsdaglega að loftþyngdarmælinum, og mætti þá oftast sjá þessi ofviðri fyrir og vera betur undir það búnir að standa þau af sér, svo þau gjörðu ekki annað eins stórtjón og nú hefir því miður átt sér stað.

Þann 25. þ.m. gjörði og mikinn byl og allharða hríð og setti niður mikinn snjó bæði hér í fjörðum og upp í Héraði. Veðurfræðingar höfðu spáð þessum stormi þ. 26. þ.m., en norðanstormur kemur hér fyrr en suður í Evrópu.

Síðan fylgir frásögn af töfum strandferðaskipsins Thyru á Seyðisfirði þann 20. (ekki tengdum veðri) en þetta voru ekki einu tafir skipsins í ferðinni:

Fyrst fékk „Thyra" á sig gangnahretið [hretið um 20. september] á suðurleiðinni fyrir norðan land og brotnaði þá í voðalegum ósjó stórbátur og nokkuð af foringjabrúnni (Kommandobroen). Svo fékk skipið garð á Reykjavíkurhöfn, svo eigi varð affermt á tilætluðum tíma. Á Skagafirði var svo hvasst, að skipið varð tvívegis að snúa frá Sauðárkrók; fyrst yfir á Hofsós og síðan alla leið út á Siglufjörð, en fékk þá loks miklar vörur á Sauðárkrók. „Thyra" gat engar vörur tekið eftir að hún fór frá Akureyri ...

Athyglisverð er frásögn af loftvog og trú á henni. Síðan er minnst á spá „veðurfræðinga“. Ekkert símsamband var við útlönd á þessum tíma og trúlega er hér átt við evrópskar „almanaksspár“, þær sem byggja á endurtekningu veðurs eftir stöðu tungls - eins og enn bregður fyrir. 

Frekari fréttir af ofviðrinu birtust svo í Austra þann 7. nóvember:

Stormurinn, hinn 23. og 25. f.m. hefir víst gengið yfir allt Austurland og allstaðar gjört meiri eða minni skaða, þó hvergi eins mikinn eins og hér niðri í Fjörðunum. Í Mjóafirði feykti hann skúr þeim, er Sigfús Gr. Sveinbjarnarson lét byggja í vor í Krosslandi i fullu forboði ábúendanna. og mest hefir verið um deilt í sumar, í ýmsar áttir, svo litið sást eftir af skúrnum. Ofviðrið braut og fjölda báta, meira eða minna, víðvegar í Mjóafirði. Þannig 3 róðrarbáta fyrir útvegsbónda Gunnari Jónssyni á Brekku. Í Norðfirði reif fyrri stormurinn þann 23.f.m. þakið ofan af öðrum enda á hinu nýja húsi kaupmanns Gísla Hjálmarssonar á Nesi, og plankaverk allt niður fyrir glugga, og í seinna ofviðrinu, 25. f.m. fuku svalirnir og kvisturinn á sama húsinu. Þetta hús leit út fyrir að mundi verða eitthvert fallegasta hús hér á Austurlandi.

14 tunnur lifrar tók út hjá Þorsteini Jónssyni í Nesi og fjöldi báta brotnaði þar í firðinum. Þar á meðal tók veðrið upp bát er stóð í nausti og hníflarnir einir upp úr, og það svo hátt og færði hann svo langt, að ekkert sést i eftir af bátnum. Á bænum Naustahvammi fauk heilt hús, en til allrar lukku var enginn maður í því. Á Eskifirði rak vöruskip, er komið hafði til konsúls Tuliniusar, í land utan við Lambeyri, en var þó komið á flot aftur, en vist eitthvað bilað, svo óvíst var er síðast fréttist, hvort það væri sjófært. Í ofviðrinu rifnaði stór síldarnót, er konsúll Tulinius átti og misstist úr henni öll síldin. Uppá Héraði hafði viða rifið torf af húsum og heyjum, en engar stórskemmdir orðið. Á Egilsstöðum fuku báðar lögferjurnar.

Í bréfi að austan dagsettu 17. nóvember og birtist í Ísafold 27. janúar 1894 segir frá því að átta bátar hafi fokið og brotnað í spón á Reyðarfirði, hús hafi einnig fokið þar og skemmst meira og minna, m.a. þakið af tveimur heyhlöðum á Sómastöðum og hey einnig. 

Ofvirðisins er einnig getið í veðurskýrslu frá Teigarhorni, gætti ekki fyrr en eftir kvöldaathugun sem gerð var klukkan níu og hálf. Þá stóð loftvog í 966,7 hPa og hafði fallið um 30,2 hPa frá því kl.14 um daginn. En það er langt úr 966 hPa niður í þau 70 cm kvikasilfurs (933,3 hPa) sem Austri nefnir. Dósarloftvogin (aneroid) á Seyðisfirði hefur e.t.v. sýnt of lága tölu. Mjög trúlegt er þó að loftvog á Teigarhorni hafi ekki verið fullfallin við kvöldathugunina því illviðrið kom þar eins og áður sagði ekki fyrr en eftir það - er getið í athugasemd, auk þess sem frá því er sagt að þrumuveður hafi þá líka gengið yfir. Eiríkur Jónsson athugunarmaður í Papey segir frá fárviðri þar í kvöldathugun - en starfsmaður dönsku veðurstofunnar hefur þurrkað þá tölu út og telur aðeins storm. Ritstjóri hungurdiska þekkir ekki rökin fyrir því ráðslagi - en vel má vera að þau séu til. 

Nóvember: Bjartviðri og lengst af úrkomulítið eystra, en oftar úrkoma og rosar vestanlands. Kalt.

Þjóðviljinn ungi (nú á Ísafirði) segir 25. nóvember:

Tíðin hefir verið mjög umhleypingasöm þessa vikuna, ýmist norðan hríðarbyljir, eða vestan bleyturosar, nema stillviðri í dag og í gær. Hafís: Þegar kaupstaðarbúar risu úr rekkju í gær, brá þeim heldur í brún, að sjá fjörðinn allan alþakinn hafís, svo að hvergi eygði auða vík. Sagt er og, að allt Djúpið, frá Seljadal og inn fyrir Arnardal að minnsta kosti, sé ein samföst hafíshella.

Í bréfi til Þjóðólfs (birt 5. janúar 1894) segir: 

Aðfaranótt hins 23. þ.m. rak hafís allmikinn inn í Djúpið, fyllti firði og víkur, svo ferðir tepptust, hafa síðan verið frost mikil. Í dag er 16 stig R [-20°C] og fjallahár frostreykur yfir öllu Djúpinu. Mjög er það sjaldgæft, að hafís komi hér svona snemma vetrar; hefur það borið eitthvað einusinni við áður í minnum núlifandi manna.

Desember: Nokkuð óstöðug tíð og fremur köld.

Blaðið Grettir á Ísafirði segir í frétt þann 30. desember frá illviðri þar um slóðir um jólin:

Veðurátta hefir verið mjög óstöðug þennan mánuð, Síðustu vikuna hafa verið ofsastormar af suðvestri. Nóttina milli 26. og 27. þ. m. var slíkt rokviðri, að allt ætlaði um koll að keyra, Brotnuðu víða rúður í gluggum hér á Ísafirði (í einu húsi 9 rúður), en annars urðu engin spell, þau er teljandi séu. Storminum hefir ýmist fylgt hellirigning eða kafaldshríð. 

Jónas Jónassen lýsir umhleypingunum um jólin svo í pistli 30. desember:

Logn og bjart veður að morgni h. 23; fór svo að hvessa á austan með regni síðari part dags og rigndi ákaflega mikið aðfaranótt h. 24.; gekk svo í útsuðrið með éljum, logn um kveldið, logn hér hinn 25.; rokhvass á sunnan með miklu regni allt fram að kveldi h. 26., er hann gekk aftur til útsuðurs; dimm él h. 27. húðarrigning að kveldi; ofsaveður af landsuðri aðfaranótt hinn 28.; lygndi allt í einu eftir hádegið og gekk í útsuðrið með éljum og farinn að frysta um kveldið, h. 29. logn með miklu brimi í sjónum og sama veður h.30. að morgni.

Þann 30. desember gat Þjóðviljinn ungi þess að ís hefði rekið inn á Arnafjörð fyrir jólin svo póstur hefði þurft að bíða lags til Bíldudals á Hrafnseyri.

Ísafold birti þann 27. janúar 1894 bréf úr Barðastrandarsýslu vestanverðri dagsett 21. desember og segir frá því að fyrir fáum dögum hafi allmikið af hafísjökum rekið á land við Patreksfjörð og „firðir allir fylltust ísi ... en í gær var aftaka suðaustanrok, og rak hann þá burtu aftur“.

Í bréfi úr Húnavatnssýslu sem birtist í Þjóðólfi 19. janúar 1894 segir að Húnaflói hafi fyllst af hafís skömmu fyrir jól, en hann hafi farið fljótt aftur. Bjarndýr komu þá á Skaga en komust burt með ísnum áður en þau voru drepin. 

Í Þjóðólfi 23. febrúar 1894 er létt, en merkileg frásögn af flóði á Akureyri í illviðrunum milli jóla og nýárs:

Bréf úr Eyjafirði 28. jan. Öll fréttabréf byrja á veðrinu - tíðinni; eg þori ekki að bregða út af reglunni. - Sumarið þurrkasamt og því nýting góð; haustið umhleypingasamt og veturinn fram að nýári, og klykkti það tíðarfar út með stórflóði og stormi milli jóla og nýárs. Varð mest af flóðinu hér í lágfirðinum en minna á útsveitum og til dala, en einkum fékk þó „höfuðborgin" okkar að kenna á því; sögðu margir gamlir menn, að það væri fyrir þá sök, að spilling væri þar meiri en til sveita; mest flóð hér á landi síðan þorraþrælsflóðið reykvíska, sem Matthías kvað um: „Sást ei þvílíkt syndaflóð, síðan á dögum Nóa", „ergo" er þetta þriðja flóðið í röðinni [það var 1881]. Einn sjónarvottur lýsir flóðinu á þessa leið: „Alla nóttina og fram um hádegi var ausandi rigning og stórviðri, svo öll hús láku, en að aflíðandi hádegi fossaði vatnið bókstaflega úr loftinu og það með þeim kynjakrafti, að ekkert stóðst; hélst svo til kvelds. Aurskriður féllu í sífellu úr „brekkunni" og gerðu allar götur borgarinnar ófærar, þ. e. að segja þessa einu götu, sem til er; Lækurinn, eða réttara sagt „læken", var á svipstundu orðinn að stóreflis fljóti, braust fram kolmórauður og hlóð vörslum af stóreflis klakastykkjum eða réttara sagt „klagestykker" á bæði lönd. Gullbrautin eða Tryggvavegurinn frægi raskaðist að mun, og var það þó allra viturra manna mál, að hann væri óbilandi. Á Oddeyri, undirborg Akureyrar, gekk sjórinn á land og rauk yfir allar byggingar staðarins, svo vatn féll inn hvervetna, jafnvel í „Villunni", sem er best hús og vandaðast þar í borginni og þótt víðar sé leitað; leið svo til kvelds, en í ljósaskiptunum heyrðust dunur miklar, kom Glerá þá beljandi utan og ofan eyrina og líktist fremur stórgrýtisskriðu og snjóflóði en smáá, fyllti alla kjallara, braut brýr og vegi, gróf sér djúpan ós fram í sjó, er tveir merkir menn voru nær því drukknaðir í daginn eftir, og lagði afarþykkt lag af ísruðningi yfir mikinn hluta eyrarinnar.

Í viðhenginu eru ýmsar tölulegar upplýsingar - meðalhiti mánaða á einstökum stöðvum, helstu útgildi hvers mánaðar og fleira og fleira auk þess sem taldir eru nokkrir skipskaðar sem ekki er getið hér að ofan.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• talnafjöld 1893

Enn af sömu lægð - nú tveimur dögum síðar

Lægðin nærrikyrrstæða veifar enn skýjabakka sínum fyrir vestan land - við sáum hann á mynd hér á hungurdiskum á miðvikudaginn. Nú er kominn föstudagur og myndin hér að neðan sýnir stöðuna síðdegis.

Jú, eitthvað hefur hann þokast nær. Á miðvikudaginn - og í gær - virtust spár sammála um að að úrkoman í bakkanum næði ekki til landsins, en nú eru þær eitthvað farnar að linast - alla vega í bili. Nýjasta nýtt segir að bakkinn muni í nótt slá sér inn á vestustu nes og valda þar töluverðri snjókomu - en nái ekki til höfuðborgarsvæðisins. 

Úrkoman sést þegar á ratsjánni kl.16:10:

Greinilega allt opið enn. 

Kemst lægðin ekki til okkar?

Myndin sem hér fylgir sýnir skýjafar við landið nú í kvöld (miðvikudag 7. mars).

Nokkur skýjabakki og úrkoma honum fylgjandi er yfir Austurlandi, éljagangur að sjá við norðausturströndina og á ystu annesjum nyrðra, en annars er landið að mestu klárt. Í vestri er hins vegar töluverður skýjabakki. Hér á árum áður hefði ritstjórinn búið sig undir snjókomu frá honum strax á morgun - en ekki eru reiknimiðstöðvar sammála þeirri fljótfærnisályktun. 

Þær halda því nefnilega fram að lægðin sem situr vestast á myndinni eigi bara að halda sig þar fram á föstudag - og hörfa þá til suðurs. Bakkinn komist hins vegar í augsýn og kannski rúmlega það - en skili engri úrkomu á landi. Ótrúlegt en satt (að sögn). Ritstjórinn man samt eftir lægðum sem þessum - sérstaklega einni náskyldri frá því í mars 1964 - sú kom að lokum - ætli það hafi ekki verið fjórir dagar sem hún lét bíða eftir sér. 

Við vonum bara að þetta sé rétt hjá reiknimiðstöðvum - og tökum ofan fyrir þeim (ef ...).

Af árinu 1912

Við höldum áfram að hjakka í fortíðinni með aðstoð blaðafrétta og veðurathugana. Í viðhengi má finna ýmsar tölulegar upplýsingar fyrir nördin - ekki allar auðskiljanlegar.

Í þetta sinn verður litið á helstu veðuratburði ársins 1912. Á heildina litið eru það stöðug sjóslys og drukknanir sem umfram annað einkenna tjónalista ársins - við rekjum þau óhöpp ekki öll hér. Um mánaðamótin júlí/ágúst gerði mjög afgerandi kuldakast. 

En byrjum á almennri tíðarfarslýsingu sem blaðið Lögrétta birti þann 15. janúar 1913:

Árið 1912. Til landsins hefur það verið þannig: Veturinn heldur góður; vorið ágætt, en þó nokkuð þurrviðrasamt. Grasvöxtur góður á harðvelli, lakari á mýrum. Sláttur byrjaði snemma. Sumarið kalt og um mánaðamótin júlí/ágúst gerði norðanhret með frosti og snjó, er stóð í viku, og muna menn ekki annað eins um þann tíma. Skemmdust í þeim kuldum kálgarðar norðanlands. Uppskera úr görðum hér syðra i fullkomnu meðallagi. Haustið hefur verið fremur illviðrasamt. Til sjávarins má telja árið meðalár.

Janúar: Nokkuð umhleypingasöm tíð, en víðast snjólétt. Fremur hlýtt. 

Blaðið Ingólfur lýsir áramótaveðrinu syðra (þ.4):

Veður var hið besta um áramótin, heiðskírt veður og hægt, og tunglskin á kvöldin.

Og þann 24. lýsir blaðið góðri vetrartíð:

Veður hefir verið hið besta undanfarna daga. Allt fram yfir helgi var eins hlýtt eins og á sumardegi, og sumstaðar gægðust ung og græn grös upp úr jörðinni. - Þau hafa líklega haldið að vorið væri komið. En veturinn mun hafa hugsað sér, að hann skyldi kenna þeim að lesa betur á almanakið, og gerði síðan frost strax eftir helgina. Og nú hafa grösin mátt kenna á því, hvað þau voru græn, - nú eru þau öll dauð.

Sama dag birtir Vísir frétt úr Hrútafirði:

Sumarlegt var í Hrútafirði á þriðjudaginn var. Auð jörð að sjá er litið var til norðurs, þröstur í lofti en vepja á gangi í sjávarsandinum og vegfarendur urðu fyrir hverjum mýflugnahópnum á fætur öðrum. Sólin hafði vakið þær til þess að njóta góða veðursins.

Febrúar: Stormasamt og kalt. Snarpt norðanáhlaup með miklu frosti fyrsta þriðjunginn og aftur alveg í lokin. Tíð talin góð suðvestanlands. Þurrviðrasamt syðra og óvenju snjólétt þar. 

Áttunda febrúar hafði skipt rækilega um frá gæðum janúarmánaðar - svo segir Ingólfur:

Veður hefir verið afarkalt alla undanfarna viku, alltaf kringum 10 stiga frost; og flesta dagana hefir verið hvasst á norðan. Það er í rauninni fyrst núna að hægt er að segja að veturinn byrji fyrir alvöru, því undanfarna mánuði hefir tíðin verið nærri því eins og á vordegi, svo að margur var orðinn hræddur um að veturinn myndi ekki byrja fyrr, en einhverntíma í sumar. En nú mun varla þurfa að óttast það lengur.

Aðfaranótt þess 8. urðu vandræði á Reykjavíkurhöfn í miklu norðanhvassviðri (hafnargarðar höfðu ekki verið byggðir). Breskur togari fór að reka á akkerum sínum og var nærri kominn á land þegar menn náðu að kynda upp vélina og forða skipinu. Nokkrir uppskipunarbátar munu hafa sokkið í veðrinu. 

Vísir lýsir aðkomunni eftir norðangarðinn í pistli þann 13.:

Veðráttunni breytti aftur til hins betra á laugadaginn. Síðan blíðviðri. — Eftir garðinn var einkennilegt um að litast við höfnina. Flutningsbátar allir í kafi, nema hnýflarnir jöklaðir upp úr. Skipin í hvítri klakabrynju. Fjaran samfrosin „sullgarður“, (sem Norðlendingar kalla) eða „móður“ (á vestfirsku) frá efsta kambi niður fyrir hálffallið fjöruborð. — Örfiriseyjargrandinn allur grár af íshrönnum. Sjógarðar og bryggjur og húsveggir næst sjónum snjóhvítir sem úr marmara væri. - Skerjafjörður var allur lagður.

Blaðið Suðurland greinir þ.10. frá hörmulegu slysi sem varð miðvikudaginn 7. febrúar, „hér“ er Eyrarbakki:

Tíðarfaríð var lengi gott og lék við okkur, mátti heita að stöðugt væri sumarveður, þangað til þorrinn byrjaði. Hann hefir verið allharður i horn að taka, en snjólaus þó; frost mikil og stormar. - Á miðvikudaginn síðastliðinn var hér stormur mikill af norðri, mun þó hafa verið langt um hvassari annarsstaðar. — Þá um daginn voru um 20 vermenn á suðurleið undan Eyjafjöllum. Fóru þeir frá Garðsauka á miðvikudag og ætluðu að Varmadal og komust þangað flestir um kvöldið meira og minna kalnir í andliti. Tveir bræður frá Grund undir Eyjafjöllum fóru nokkru á eftir hinum frá Garðsauka, komu þeir eigi að Varmadal um kvöldið. Þá nótt var einna hæst frost hér, um 17 gr. Á fimmtudag var þeirra leitað og fundust þeir helfrosnir  skammt frá Varmadal. Bræður þessir hétu: Sveinbjörn og Brynjólfur, Guðmundssynir, Sveinbjarnarsonar prests í Holti. 

Þjóðviljinn (þ.20.) bætir við þeim upplýsingum að sandstormur hafi verið mikill. 

Fljótt linaði aftur og þann 15. skrifar Ingólfur:

Veðuráttan er nú mjög breytt aftur síðan á sunnudag [11.], og er nú komin hláka og blíðviðri aftur. Snjór liggur rétt efst á fjöllunum, einsog strausykurklessa á rauðgraut; en á götunum eru heil stöðuvötn af forarpollum, brúnum eins og vatnskókó. Og yfir öllu þessu hvelfist svo himininn grár og ólundarlegur einsog „illa skafinn grautarpottur" á hvolfi.

Vísir segir þann 16. frá miklu illviðri í Evrópu í janúar:

Hörkufrost og fárviðri hefur gengið yfir England, Frakkland og Austurríki um miðjan fyrra mánuð. Svo mikið ofviðri var á Ermarsundi að alt símasamband milli Englands og Frakklands slitnaði og símskeyti milli landanna voru send um New York. Í Lundúnum sá ekki til sólar í 8 daga fyrir blindbyl og umferð á götum borgarinnar tepptist að mestu. Fé fennti mjög á Englandi og Skotlandi og fjöldi manna varð úti. Skaðar hafa og orðið miklir á Frakklandi sökum frosts. Fjöldi skipa fórst og við strendur Miðjarðarhafsins. Það er í frásögur fært að í Galisíu hafi á einum degi (19. f.m.) helfrosið 114 manns. [Veðrið á Englandi mun hafa verið hvað verst þann 17. og 18. janúar].

Mikið illviðri gerði af austri þann 23. febrúar. Þá fórst þilskipið Geir og fimm menn tók út af skipi á Selvogsbanka. 

Á hlaupársdaginn féllu mikil snjóflóð í Mjóafirði, þá gekk mikið norðaustanveður yfir landið. Austri segir frá þann 2.mars:

Snjóflóð hljóp í Mjóafirði í fyrradag rétt fyrir innan Hesteyri, og náði yfir mikið svæði, svo það tók með sér 12 símastaura og þeytti þeim yfir fjörðinn yfir að Asknesi og skall sjórinn þar langt upp á land og sleit festi hvalveiðabáts, er 1á þar við bryggju. Annað snjóflóð hljóp milli Brekku og Hesteyrar og mun einnig þar hafa brotið símastaura.

Tveir menn fórust í snjóflóðum í febrúar (dagsetninga ekki getið í frétt Þjóðviljans 11. mars). Annar þeirra var á leið yfir Siglufjarðarskarð, en hinn að rjúpnaveiðum á Þorvaldsdal í Eyjafirði. 

Mars: Fremur hægviðrasamt. Tíð talin góð víðast hvar. Hiti í meðallagi.

Mánaðamótaveðrið skilaði fleiri snjóflóðum. Þau mestu urðu á Seyðisfirði þann 3. Austri segir frá þann 9.

Snjóflóð hljóp hér úr Bjólfinum s.1. sunnudag árdegis, og kom niður hér efst á Fjarðaröldu og kollsteypti þar og mölbraut stórt vörugeymsluhús, er verslunin Framtíðin átti, voru þar bæði íslenskar vörur: kjöt, tólg og fiskur, og útlendar; ennfremur bátar og ýmis áhöld, er allt eyðilagðist eða skemmdist meira og minna. Tjónið talið 4-5 þús. kr. Ennfremur tók snjóflóðið fjárhús með 17 kindum í, og náðust af þeim aðeins 5 lifandi. Víða annarstaðar hér í firðinum hafa hlaupið snjóflóð, en eigi ollað verulegu tjóni.

Suðurland segir þann 23. mars af tjóni af völdum sandfoks - trúlega hefur það orðið í veðrunum í febrúar:

Skemmdir af sandfoki hafa orðið allmiklar í vetur á Rangárvöllum og Landi. Túnin á Reyðarvatni og Dagverðarnesi á Rangárvöllum sögð að mestu eyðilögð. Allmiklar skemmdir sagðar víða á Landinu.

Það er oft nokkur nútímabragur á veðurpistlum í fréttablaðinu Ingólfi - t.d. er kvartað undan viðsnúningi árstíða þann 21. mars:

Veðrið er enn með allrabesta móti; dálítill norðanvindur í dag, en frostlaust og hlýtt. Vorið kvað líka hafa byrjað í gær, segja þeir sem lesa almanakið; það geri ég bara aldrei, og það gera engir skynsamir menn. Til hvers er það líka, þegar ekkert er að marka það lengur: Það er sumar á veturna og vetur á sumrin. Ég kann illa við þessa óreglu; ég vil hafa ærlegt frost meðan veturinn er, og svo sólskin og blíðu á sumrin.

Apríl: Tíð talin hagstæð. Sunnanlands voru þó umhleypingar. Hiti í meðallagi. Mikið frost í Möðrudal þ.11.

Aðfaranótt 14. apríl gerði mikið illviðri sem olli sköðum á sjó, m.a. hörmulegum árekstri franskrar skonnertu og þilskipsins Svans, 12 mönnum af Svaninum var bjargað í franska skipið, en 14 fórust. Sömuleiðis brotnaði þilskip í Arnarfiðri og vélbátur í Hnífsdal. Bátur frá Vestmannaeyjum fórst einnig með sex mönnum á (sé að marka frétt í Vísi þann 15.)

Lítið var um hafís árið 1912, öfugt við það sem verið hafði árið áður. Þó segir Vestri frá því þann 20. apríl að hafís hafi um miðja vikuna verið á reki úti af Horni og Straumnesi. 

Vestri segir frá tíðinni í pistli þann 27. apríl. 

Þessa viku hefir verið einmuna blíðviðri, svo vart mun hafa frosið saman sumar og vetur, sem búmennirnir þó helst ákjósa. 

Maí Hagstæð tíð. Fremur úrkomusamt á Suður- og Vesturlandi, en þurrviðrasamt norðaustanlands. Fremur hlýtt. Mjög hlýtt nyrðra um þ. 20. 

Síðdegis þann 6. maí varð mikill jarðskjálfti austur undir Heklu, einn sá sterkasti sem mælst hefur á Íslandi. Mikið tjón varð í skjálftanum og hrundu fjölmargir bæir til grunna.

Þann 25. maí birtist bréf úr Borgarfirði, ritað 6. sama mánaðar - tíðarfar vetrarins er þar mjög lofað:

Veturinn nýliðni hefir verið hinn stilltasti er menn muna. Getur varla heitið að snjóföl hafi sést nema svo sem 4 sinnum, og hefir horfið jafnharðan aftur. Má því segja að snjór sæist ekki nema í öræfum og jöklum. Austan landnyrðings þyrringar, vindhægir hafa tíðast verið. Er það hér hin besta átt á flestum tímum árs, því þá er himininn heiður, svo sólar nýtur, og frost væg; enda hafa aldrei verið frost í vetur nema fyrst á þorra og nokkra daga á góu; en oft hlýindi sem sumar væri um daga, en frjósandi um nætur. Regn hefir varla komið nema lítilsháttar á jólaföstu viku tíma. Gengu þá morgun einn miklar þrumur og eldingar; hafði einni slegið niður í klöpp eina skammt fyrir ofan bæi í Skorradal og hitinn verið svo mikill að klöppin hafði rifnað stórkostlega. Eins og geta má nærri hafa hagar verið með afbrigðum. Eigi að síður hafa hey gefist alt að meðallagi, því þegar jörð er auð og þyrringar ganga, verður beitin létt, og þarf þá að bæta hana upp með þeim mun meiri heygjöf. Þegar á allt er litið verður það víst almannarómur, að þessi vetur hafi verið með þeim allra bestu, sem yfir landið hafa gengið. Sumarið ríður eigi síður vel í garð og gefur góðar vonir.

Ekki voru hornstrendingar alveg sammála, enda austan- og norðaustanáttin annars eðlis þar um slóðir heldur en í Borgarfirðinum - 8. júní birti Þjóðviljinn bréf þaðan sem dagsett er 26. maí:

Veturinn var hér mjög harður og snjóamikill, — með feiknamikilli fannfergju og austan- og norðaustanstormum, frá febrúarbyrjun fram í apríl og mátti heita, að menn fengju aldrei bjartan dag. Um miðjan apríl skipti um veðráttu, og má heita, að síðan hafi verið öndvegistíð, enda jörðin farin að grænka.

Vélbátur úr Reykjavík fórst í austanroki aðfaranótt 31. maí og með honum fjórir menn. Vestri segir þann 1. júní frá vestanroki miklu, þó tjónlitlu, þá sömu nótt. Gæti hvort tveggja staðist hafi snörp lægð farið norður skammt vestur af landinu. 

Júní Hagstæð tíð. Mjög þurrt víðast hvar. Fremur hlýtt. Vikan 6. til 12. var sérlega sólrík í Reykjavík. 

Norðri og Suðurland segja frá góðri sprettu, en kvarta undan þurrkum:

Suðurland (22. júní): Veðráttan er óminnilega góð, þurrviðri og hlýviðri daglega; grasvöxtur óvanalega góður víðast, svo snemma sumars, einkum á túnum. Þó er framförin lítil á sprettunni nú uppá síðkastið; þurrkarnir of miklir, ekki síst fyrir áveitulausar mýrar í Flóa og á Skeiðum.

Norðri (23. júní): Bestu horfur eru sunnanlands með grassprettu. Norðan- og austanlands voru horfurnar góðar um fardagaleytið, en lítil framför síðan á harðlendi sakir þurrka, en raklend tún spretta vel. Miklir þurrkar hafa verið það sem af er þessum mánuði og varla komið dropi úr lofti.

Norðri segir síðan frá því 1. júlí að nokkuð hafi rignt síðustu daga mánaðarins og horfur á grassprettu séu því betri - og að farið sé að slá í Eyjafirði, fyrst í Kaupangi þann 19. júní. 

Júlí Hagstæð tíð, þó sólarlítið vestanlands. Hiti í meðallagi. Kuldakast í lok mánaðar, mikil hlýindi nyrðra og eystra í byrjun hans. Nokkrir óþurrkar gengu framan af mánuði syðra og um vikutíma fyrir miðjan mánuð nyrðra. 

Óvenjudjúp lægð sat við landið í kringum þann 10. Um 10 dögum síðar var þrýstingur orðinn sérlega hár. Bátar fórust vestra - trúlega átti illt veður og sjór þátt í því. Vetri segir þann 13. frá óþurrkum:

Tíðarfar hefir verið fremur stormasamt undanfarið og óþurrkar ærið miklir. Taða því hrakist töluvert hjá þeim sem byrjaðir eru á heyskap.

Undir lok júlímánaðar gerði óvenjulega kulda sem stóðu fram eftir ágústmánuði. 

Ágúst Hagstæð tíð á Suður- og Vesturlandi, en úrkomusamt norðaustanlands, einkum eftir miðjan mánuð. Sums staðar snjóaði norðanlands og allt suður um mitt Vesturland í byrjun mánaðar. Kalt í veðri og norðaustanlands var óvenjukalt.

Austri birtir þann 10. ágúst frétt af ótíðinni:

Veðráttan hefir verið ömurleg hér á Seyðisfirði og um allt Austurland undanfarinn hálfan mánuð. Setti mikinn snjó niður á fjöllum uppi og niður í byggð. Á Fjarðarheiði varð svo mikill snjór að hann tók hestum á miðjar síður. Muna elstu menn ekki slíka fannkomu á þessum tíma árs. Bjarni Ketilsson póstur sagði oss að þegar hann var á Grímsst0ðum 3. þ.m. þá hefði fé orðið að krafsa sér til beitar kring um túnið á Grímsstöðum á Fjöllum. Hér í firðinum kom svo mikill snjór í fjöll að snjóflóð féll úr Vestdalsfjalli niður i miðjar hlíðar. Mun slíkt: einsdæmi í annálum landsins á þessum tíma árs.

Í Austra þann 24. komu ítarlegri fréttir úr fleiri landshlutum (takið eftir því að hér eru tiltekin nöfn á báðum norðlensku fjallaskögunum):

Óvanalegt norðanhret gekk yfir landið síðustu daga júlímánaðar og fyrstu daga ágústmánaðar. Fyrir sunnan snjóaði í Esjuna 2.- 3. ágúst, og var marga daga ryk mikið á Reykjavíkurg0tum; en einkum kvað mikið að snjókomu á Norðurlandi, svo að víða varð að hætta slætti um tíma (í Þingeyjarsýslum). Sumstaðar fennti fé hrönnum saman (t.d. á Flateyjardal), og fjallavegi gjörði ófæra um stundarsakir. Þórhallur kaupmaður Daníelsson frá Hornafirði var kominn með marga hesta upp á syðri brún Smjörvatnsheiðar, í ófærð mikilli, en varð að snúa par aftur fyrir snjóbyl með frosti, og fór síðan um Möðrudalsfjöll til Akureyrar, án þess að ófærð væri þar til fyrirstöðu nema helst á Vaðlaheiði. Snjórinn náði vestur til Skagafjarðar, og hafði jafnvel sett niður skafla í Blönduhlíð, sem annars er mjög hagsæl á vetrum, en einkum var snjór mikill á Látraskaganum milli Eyjafjarðar og Skjálfanda, og líklega einnig á Fljótaskaga, milli Eyjafjarðar og Skagafjarðar. Sögðu menn í Norðurlandi, að slíkt áfelli muni eigi hafa komið þar um þetta leyti sumars síðan fyrir hér um bil hálfri öld, eða um 1860 -'70. Lítill snjór kom út við sjó á Langanesi og Melrakkasléttu.

Norðri segir þann 2. ágúst:

Veðrátta um síðustu helgi brá til norðaustan áttar með kulda og nokkurri úrkomu. Snjóaði þá ofan í mið fjöll, en nær því frost um nætur niður við sjó, um 7 stiga hiti á daginn. Nú í tvo sólarhringa hefir verið snjóhríð á fjöllum og til dala en krepjuhríð við sjó. Í nótt hvítnaði ofan í sjó. Í gær og dag ekki hægt að slá í Fnjóskadal fyrir fönn.

Og sunnanlands var einnig talað um óvenjulega kulda, Suðurland segir þann 3.:

Veðrátta s.l. viku hefir verið mjög köld og stöðugir norðanstormar. Snjóveður á Kolviðarhól í nótt og grátt niður undir Kamba.

Vísir trúir þessu varla (frétt 17. ágúst):

Svo kvað hafa snjóað mikið á Norðurlandi í hretinu um daginn, að eigi séu dæmi slíks um hásumar. í Eyjafirði hafði fé fennt talsvert og jafnvel verið grafið úr fönn sumstaðar. Í Skagafirði, Fljótunum og Stíflunni hafði kveðið svo mikið að snjónum, einkum á Stíflunni, að hest fennti, og sauðfé var ekið á sleða á jörð, gengið á skíðum milli bæja og búið að gefa kúm inni í hálfan mánuð. Maður sá, sem fregnir þessar eru hafðar eftir kveðst þó ekki geta ábyrgst áreiðanleika þeirra, en á ferð sinni austan og vestan hafi sér verið sagt þetta afdráttarlaust, sem sannleikur. Trúlega er þó orðum aukið um fannfergið.

Sólarleysið þótti eftirtektarvert - Suðurland segir þann 24. ágúst frá líklegri ástæðu:

Mistur það, sem hefir verið í lofti undanfarið er kennt eldgosum í Ameríku.

Ekki er þetta ólíkleg skýring - eldgosið mikla við Katmaifjall (Novarupta) sem hófst snemma í júní var eitt hið stærsta á allri 20. öld og er blákalt kennt um mikla kulda í Vestur-Evrópu síðari hluta þessa sumars. Ágústmánuður 1912 er í flokki þeirra köldustu sem vitað er um á Bretlandi og voru viðbrigðin frá hlýindunum sumarið áður sérlega mikil. 

Suðurland segir í fréttum að utan þann 14. september:

Það hefir gengið á tvennum ósköpunum í sumar með veðráttuna sumstaðar hér í i álfunni. Í Berlín varð hitinn mönnum að bana, en aftur snjóaði á Suður-Frakklandi í ágústmánuði, og um það leyti hafa verið kuldar miklir víða um Norðurálfuna. Geta víðar komið kuldahret á sumri en hér á Íslandi, og höfum vér að þessu sinni eigi ástæðu til að kvarta öðrum fremur, því víða í nálægum löndum hefir kuldinn orðið að meini.

Hundrað árum áður, 1812 hafði gert ámóta kuldakast nyrðra og í stuttum pistli hungurdiska 1. ágúst 2012 eru hitamælingar úr þessum tveimur köstum á Akureyri bornar saman. Ritstjóri hungurdiska minnist þess að hafa séð mynd sem tekin er af þýsku skemmtiferðaskipi á Akureyrarpolli í byrjun ágústmánaðar 1912, óvenjulega fyrir þá sök að Vaðlaheiðin er nær alhvít niður í byggðir - en finnur myndina því miður ekki aftur. Þetta er líklega skipið „Victoria Louise“ sem blöð segja hafa heimsótt landið þessa daga. Eitthvað þótti sumum landinn ágengur við ferðamennina og segir Vísir þetta m.a. í ádrepu þann 6. ágúst:

Sanngjörn viðskipti við ferðamenn laða þá að landinu, og það er oss gróðavegur, en smásmygli og ágengni um skör fram fælir þá frá landinu og gerir oss tjón, auk þess sem það kemur óorði á íslendinginn, og það ætti að vera þjóðmetnaður vor, að halda því nafni í heiðri. 

September: Fremur hagstæð tíð. Úrkomusamt á Suður- og Vesturlandi. Fremur hlýtt. Næturfrost snemma í mánuðinum spilltu þó kartöfluuppskeru í Eyjafirði (Norðri 17. október).

En mánuðurinn byrjaði þó illa eystra. Austri segir þann 5.:

Veðráttan hefir verið ömurleg undanfarna viku,  stormar og rigningar á degi hverjum og snjór fallið á fjöll og niður í miðjar hlíðir. Skriður hafa fallið allvíða í firðinum og gjört nokkur landsspjöll. Hey hafa og víða skemmst af rigningu og vatnsgangi. 

Suðurland segir þann 28. september:

Veðráttan hér eystra [þ.e. austanfjalls] votviðrasöm, en þó oftast hægviðri og fremur hlýtt. Sumarið hefir yfir höfuð verið hér hið ákjósanlegasta. Heyfengur víðast ágætur. Kvartað er þó um grasleysi á áveitulausum mýrum, t.d. á Skeiðum. Þeir Skeiðamenn þurfa að geta beislað Þjórsá, það verk tæplega svo torvelt sem Talbitzer gaf i skyn. Um uppskeru úr görðum er lítið frétt, en hér í grennd er hún ágæt, nema í sandgörðum sumum vegna ofþurrka.

Október Ókyrrt veðurlag, talið óhagstætt suðvestanlands, en skárra norðaustanlands. Fremur hlýtt. 

Fréttir blaða nefna votviðri, storma og rigningar stuttaralega - ekki tjón. Getið er mikils þrumuveðurs bæði 11. og 13. - en sumarveðráttu nyrðra. 

Nóvember Fremur umhleypingasöm og óhagstæð tíð. Fremur kalt. Mjög hlýtt eystra þann 5. Mjög kalt í lok mánaðar.

Mjög illviðrasamt var dagana 6. til 11. Skaðar urðu víða. Þann 6. var mikið vestanveður, en þann 9. snerist vindátt til norðurs. Tungl var nýtt þann 9. og því stórstreymt í norðanveðrinu. 

Vestri segir frá þann 9.:

Þrjá botnverpara rak í land á Önundarfirði i veðrinu 6. þ.m. Einn náði sér þegar fram og lagði til hafs. Annar náði sér einnig fram og hafði brotnað á honum öxullinn. Þann þriðja tók björgunarskipið Geir fram í gærkveldi og er hann allmikið brotinn. Er sagt að það muni fara með hann til Reykjavíkur. Ýmsar skemmdir urðu ofveðri þessu í Önundarfirði. Þak fauk af hlöðu hjá Kristjáni Jóhannessyni í Hjarðardal. Bær Þorvaldar Þorvaldssonar á Efstabóli brotnaði allur og skekktist, fjárhús fauk á Kirkjubóli og þakið fauk af fóðurforðabúrinu í Firðinum. Ofsaveður var hér í bænum [Ísafirði] og grenndinni 6. þ.m. og urðu nokkrar skemmdir á bátum o.fl. Mun veður þetta hafa náð yfir allt land. Yfir höfuð hefir tíðin verið stormasöm þessa viku.

Austri segir frá þann 16.:

Ofsaveður með fannkomu og nokkru frosti gjörði s.1. laugardagskvöld [9.] og hélst það að mestu þar til á mánudag. Skaðar urðu nokkrir af veðri þessu hér í bænum [Seyðisfirði]. Ljósmyndaskúr Brynjólfs Sigurðssonar á Búðareyrarvegi fauk af grunninum og brotnaði í spón, og ljósmyndaáhöld er inni voru eyðilögðust að mestu. Ennfremur fauk þak af íbúðarhúsi Karls Jóhannssonar ökumanns, og sími slitnaði á nokkrum stöðum. ... Frá Vopnafirði er oss símað, að maður, sem kom þangað norðan frá Þórshöfn í gær, hafi sagt, að óveðrið sem geisaði um s.1. helgi, hafi verið feykilega hart á Langanesi og Ströndum, og brim og stórflóð meira en elstu menn muna eftir. Skaðar urðu þar því miklir. Mestir urðu þeir á Læknisstöðum á Langanesi, þar braut brimið fjárhús, smiðju, hálfa heyhlöðu og fjós; i fjósinu voru 3 kýr, og náðist aðeins 1 þeirra lifandi. Hafa menn eigi sögur af að brim hafi áður gengið þar svo hátt á land. Í Þórshöfn brotnuðu 2 smábátar og 2 uppskipunarbátar. Í Gunnólfsvík fórst 20 fjár í sjóinn. A Lindarbrekku í Bakkafirði missti bóndinn þar, Jóbann Bjarnason, 20 kindur, i brimið, af 27, er hann átti alls. Á fleiri bæjum i Langanesi og Ströndum höfðu nokkrar kindur farist í sjóinn. Heyrst hafði ennfremur, að vitarnir á Rifstanga, og Langanesi hefðu skemmst í ofsaveðri þessu.

Norðri segir frá sama veðri þann 19. (við styttum frásögnina nokkuð til að forðast endurtekningar):

Norðan-stórveður geisaði yfir Norður- og Austurland um fyrri helgi. Var þá óvanalega mikið flóð, sem gerði skaða á einum bæ á Langanesi og ef til vill víðar. Í Krossanesbót hér fyrir norðan Oddeyrina lágu nokkur þilskip, sem áttu að liggja þar í vetur. Þrjú af þessum skipum fórust í veðrinu. 1. Þilskipið „Lína“, eign síldarbræðslufélagsins í Krossanesi. Skip þetta var stórt uppgjafahafskip, sem um nokkur ár hafði legið á Siglufirði og Eyjafirði og var notað til síldarsöltunar á sumrum. 2. „Samson“, stór fiskiveiðakúttari, eign Ásgeirs kaupmanns Péturssonar. hann rakst á annað skip og brotnaði svo að hann sökk. „Samson“ var með stærri fiskiskipunum hér á Eyjafirði ... 3. skipið hét „Fremad“ fiskiveiðakúttari sem Snorri kaupmaður Jónsson átti. Hafði það skip mest verið haft til flutninga síðustu ár. ... Sumstaðar höfðu orðið skaðar á bátum hér við fjörðinn. „Gjallarhorn“ skýrir svo frá skemmdum á Siglufirði og Sauðárkrók: „Þar gekk svo mikil flóðbylgja á land að kjallara fyllti undir mörgum húsum í báðum stöðum og urðu ýmsar skemmdir við það, matvæli eyðilögðust og eldiviður blotnaði og skemmdist“ ...  Elstu menn á Langanesi segjast eigi muna annað eins veður áður eða slíkt brimrót. ... Á Austfjörðum varð veðrið fyrir sunnan Seyðisfjörð ekki eins ofsalegt og hér nyrðra, enda urðu þar engar teljandi skemmdir. Á Mjóafirði, Norðfirði, Eskifirði og Fáskrúðsfirði lágu flestir mótorbátar á höfnum í veðrinu því vertíð var þar eigi lokið, en þá sakaði ekki. Þeir liggja fyrir tveim festum og hafa góð legufæri enda eru flestir bátar þar óvátryggðir. Á Norðfirði lá í veðrinu norskur seglkúttari, ... Þegar veðrið var sem harðast missti skipið annað akkerið með festi og rak þá með einu akkeri upp undir fjöru og festist þar. Á því reki braut skipið borð á mótorbát Sigfúsar kaupmanns Sveinssonar. Á mánudagskvöldið [11.] fóru allir menn úr skipinu í land, mun hafa þótt ótryggilegt að hafast við í því um nóttina, því engu mátti muna að skipið tæki niðri ef það ræki nær landi, og legufæri þótt ótrygg. Það þótti sjógörpum Norðfirðinga lítilmannlegt að yfirgefa skipið og töldu það vonarpening þar sem það lá mannlaust hvassviðri fyrir einu akkeri upp við brimfjöru. Mönnuðu þeir því tvo mótorbáta og tóku skipið og lögðu því á góðan stað á höfninni við tvö akkeri (lánuðu því sjálfir annað). Á meðan þetta gerðist var skipstjóri í landi. Skipið afhendu þeir skipstjóra um morguninn en kröfðust að fá að minnsta kosti 1/7 af verði skips og farms fyrir handarvikið. Réttarpróf var haldið á Seyðisfirði út af þessu máli og mun að líkindum afgert í Noregi.

Þann 23. og 24. gerði hríðarveður. Þá segir Ingólfur (3. desember) að nærfellt 30 kindur hafi fari í fönn á flestum bæjum í Norðurárdal í Borgarfirði. Sömuleiðis segir að um sextíu sauðkindur hafi flætt út í vesturbænum í Reykjavík á dögunum og að flestar hafi rekið vestur á Mýrar. Þetta virðist hafa verið útsynningshryðja. 

 

Desember: Þurrviðrasamt lengst af á Suður- og Vesturlandi, en snjókomur nyrðra. Sunnlendingar sluppu þó ekki við hríð. Hægviðrasamt var talið og fremur kalt var í veðri.

Þann 15. varð stórbruni á Akureyri. Tólf hús brunnu, þó aðeins ein íbúð. Þó blöðin segi flest húsanna hafa verið léleg og gömul dönsk verslunarhús er ljóst að mikill menningarskaði hefur hér orðið. 

Suðurland segir frá snjókomu í pistli þann 21.:

Snjókoma mikil hefir verið hér undanfarið, er nú allt hér frá fjöru til fjallatinda hulið þykkri fannbreiðu. Mun nú allstaðar hér i sveitum haglaust með öllu. Frost hefir og  verið allhart þessa viku. 

Þann 23. desember birtir Ingólfur frétt af hríðarveðri „á dögunum“:

Í hríðinni á dögunum fennti fé víða kringum Hafnarfjörð og suður í Hraunum. Á Setbergi hafði fennt mestallt féð. Margt af því hefir fundist aftur lifandi í fönn, en margt vantar. Þessa dágana hafa menn enn verið að draga lifandi kindur úr fönn.

Ekki eru hér dagsetningar á þessum hríðum - en fyrst var útsynningur sem snerist upp í hvassa austanátt þ.19. og líklega hefur snjóað mjög í henni. 

Þjóðviljinn segir þann 31. desember:

Stillviðri, og frost nokkur um jólin, og veðrið því eigi hvað síst mjög ákjósanlegt fyrir fólkið í sveitinni, er lyft hefir sér upp og farið til kirkjunnar.

Vestri segir frá sama dag:

Hvít jól og björt voru nú í ár. Alt af gott veður og tunglsljós svo glatt að næturnar voru næstum jafnbjartar og dagurinn. Á sjó hefir ekki verið farið síðan á þorláksmessu.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1912

Hár loftþrýstingur á dögunum

Þegar hæðin mikla fór hjá í byrjun mánaðarins komst þrýstingur á allmörgum stöðvum yfir 1040 hPa og hæst í 1042,9 hPa á Gjögurflugvelli. Það er út af fyrir sig ekki mjög sjaldséð tala, þegar litið er til langs tíma, en samt eru liðin nær tíu ár síðan þrýstingur hefur orðið hærri hér á landi heldur en þetta. Það var 2008, en 5. apríl það ár mældist þrýstingur 1044,2 hPa í Stykkishólmi og á Gufuskálum og Gjögurflugvelli, og þann 24. febrúar 2006 fór þrýstingur í 1050,0 hPa á Dalatanga, Egilsstaðaflugvelli og Skjaldþingsstöðum. 

Sé litið á marsmánuð eingöngu þarf að fara allt aftur til 1996 til að finna hærri þrýsting en nú. Þá mældist hann 1044,2 hPa í Bolungarvík þann 19. 

Hæsti þrýstingur sem vitað er um í mars hér á landi mældist í Vestmannaeyjum þann 6. árið 1883, 1051,7 hPa - um það met var lítillega fjallað á hungurdiskum 13. mars 2013.  

Kuldaleg vika (að sögn evrópureiknimiðstöðvarinnar)

Spá evrópureiknimiðstöðvarinnar fyrir næstu 7 daga er afskaplega kuldaleg. 

Kortið sýnir meðalhæð 500 hPa-flatarins (heildregnar línur), meðalþykkt (strikalínur) og þykktarvik (litir) dagana 5. til 11. mars. Fjólublái liturinn segir að hiti í neðri hluta veðrahvolfs verði 5 til 6 stigum undir meðallagi árstímans. Í mannheimum verða vikin minni - við sjávarsíðuna að minnsta kosti. 

Gríðarleg hlýindi eru hins vegar vestan Grænlands. Meðalvindátt í háloftunum stendur af Grænlandi og er vindur ekki stríður. Hvert smálægðardragið á fætur öðru kemur með norðvestanáttinni. Það er ekki þægileg staða, en samt virðist sem að engin sérstök illviðri séu í pípunum - alla vega ekki á landsvísu. En líklega er best að fjölyrða sem minnst um það - norðvestanáttin er afskaplega svikul átt. 

Sé þessi spá rétt verður að telja harla ólíklegt að landið suðvestanvert sleppi alveg við snjókomu alla vikuna - það er nægilega kalt til þess að sjór og loft búi í sameiningu til einhverjar éljalægðir eða bakka - auk þess sem lægðardrögin sem koma yfir Grænland ýta undir slíkt þó þau virðist ekki öflug. 

Eins og sjá má virðist sem versti kuldinn hafi yfirgefið meginland Evrópu - og einnig Bretland að miklu leyti. 

Heldur óskipulegt

Við gjóum augum á gervihnattamynd kvöldsins (sunnudag 4. mars).

Heldur er skýjafar óskipulegt - ákveðin norðaustanáttin sér þó til þess að vel hreinsar frá landinu suðvestan- og vestanverðu. En sé farið að rýna í má sjá sitthvað athyglisvert. Þarna eru nokkrir hvítir háskýjaflókar - sá sem er neðst til hægri er reglulegastur, er jaðar á lægðasvæði yfir Bretlandseyjum og Norðursjó.

Lengst til vinstri eru tætingsleg háský sem koma úr norðvestri yfir Grænland - en við Suðaustur- og Austurland eru aðrar breiður, báðar á leið til suðurs og suðvesturs. Spár segja okkur að þær tengist lægðardragi sem er að myndast á þessum slóðum. Það á að verða að lægð nokkuð fyrir sunnan land - en jafnframt á það að slengja skottinu vestur yfir landið - með hugsanlegri snjókomu um stund í austan- og norðaustanátt um landið sunnanvert annað kvöld eða aðra nótt. Norðaustanlands heldur éljagangur eða snjókoma áfram. 

Kólnandi

Þegar þetta er skrifað (laugardaginn 3. mars) erum við enn inni á áhrifasvæði hæðarinnar miklu sem kom úr austri í vikunni. Hún er nú komin vestur fyrir land. Hún var mjög öflug. Loftþrýstingur fór hér á landi í yfir 1040 hPa - það er í sjálfu sér ekki svo ýkja sjaldgæf tala - en samt ekki eitthvað sem sést á hverju einasta ári. Ritstjórinn rifjar það upp fljótlega. 

Hér sjáum við stöðuna í 500 hPa-fletinum á hádegi í dag. Hæðin er nú við Suður-Grænland og mjög öflugir vindar blása sólarsinnis í kringum hana - eins og vindörvarnar sýna. Jafnhæðarlínur eru heildregnar, en litir sýna hita (kvarðinn skýrist sé kortið stækkað). Þó kólnað hafi niðri í mannheimum er ekki enn orðið mjög kalt í 5 km hæð. Dökkgræni liturinn sýnir hita á bilinu -28 til -30 stiga frost. 

Nú sem stendur er sum sé tiltölulega kaldara í neðstu lögum, en hlýrra uppi. Slíkt ástand bælir uppstreymi þannig að éljamyndun yfir hlýjum sjónum í kringum landið nær sér illa á strik meðan ástandið er svona. - En það verður það ekki lengi því hæðin er enn á vesturleið - og þar að auki að veikjast og verða áhrif hennar aðeins óbein hér á landi eftir helgina. 

Háloftakortið mun gjörbreytast fram á mánudag. Þá verður líka búið að hreinsa hlýindin burt úr háloftunum og kalt heimskautaloft úr norðri hefur tekið yfir allt veðrahvolfið. Breytingin er miklu meiri uppi heldur en niðri - hæðin yfir Grænlandi (sú hin neðri) lætur sem ekkert sé - þó hún hafi í raun alveg skipt um bakland og eðli.

Já, þetta er sama svæði, Ísland í miðju rétt eins og á hinu kortinu, en það hefur kólnað um meir en 10 stig í 500 hPa-fletinum. Neðri lög voru búin að taka út hluta af kólnuninni þannig að hún verður ekki eins mikil þar - kannski í kringum 5 stig. 

Aftur á móti þýðir þetta að veðrahvolfið verður orðið opið fyrir uppstreymi yfir hlýjum sjó og þar með eykst éljamyndun, og munu éljagarðar fara á kreik í kringum landið. Þeirra gætir væntanlega mest norðanlands - í hafáttinni, en vegna þess hve háloftavindar verða orðnir hægir er líka möguleiki á að bakkar komi við sögu í öðrum landshlutum. - En erfitt er um slíkt að spá á þessu stigi máls. 

Við skulum líka líta á mánudagsstöðuna á stærri kvarða.

Hæðin hefur gefið mjög eftir og er þarna yfir Labrador - og almennt má segja að vindar í háloftunum séu hægir - ekki hraðfara breytingar að sjá. Ætli við verðum ekki í tiltölulega meinlitlu og köldu vetrarveðri á næstunni - en vetrarveðri samt. Eina merki vorsins er hækkandi sól - og þar sem hún fær að njóta sín fer að muna um ylinn sunnan undir vegg og á auðri jörð. Það hefur alla vega verið sáð fyrir vori. 

Enn af febrúarstöðunni

Við lítum nú á meðalháloftakort febrúarmánaðar - úr greiningu evrópureiknimiðstöðvarinnar. 

Heildregnu línurnar sýna meðalhæð 500 hPa-flatarins - gríðarsterk sunnan- og suðsuðvestanátt var ríkjandi við Ísland og færði okkur hvert illviðrið á fætur öðru. Daufar strikalínur marka þykktina en hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Hornið á milli línugerðanna tveggja segir okkur frá því hvort hlýtt eða kalt aðstreymi var ríkjandi. Norðan Íslands var vindur að bera hlýtt loft til norðurs (hærri þykkt í átt að lægri), en suðvesturundan bar hann kalt loft til norðausturs (lægri þykkt í átt að hærri). 

Litirnir sýna svo þykktarvikin - og þar með hversu staða hitans í neðri hluta veðrahvolfs var miðað við meðaltal mánaðarins. 

Gríðarkalt var vestan Grænlands - kuldapollurinn Stóri-Boli enda sterkari en venjulega - þó hann hafi setið um það bil á „réttum“ stað. Við höfum ekki enn séð hitatölur frá Vestur-Grænlandi en þær hljóta að vera lágar - langt undir meðallagi febrúarmánaðar. Sömuleiðis var kalt í Evrópu - sérstaklega í Eystrasaltslöndum (lengra sjáum við ekki á þessu korti). Fyrir norðan land voru hins vegar óvenjuleg hlýindi - bæði á Norðaustur-Grænlandi og á Svalbarða. 

Hér á landi var hiti ekki fjarri meðallagi - hlýrra þó norðaustanlands heldur en á Suðurlandi. Mikil úrkoma fylgir svona eindreginni sunnanátt - sem þó var af norðlægum uppruna ef segja má - það sjáum við af lægðasveig jafnhæðarlínanna. 

Það verður að teljast tilviljanakennt hvar miðja Stóra-Bola heldur sig á hverjum tíma - en Grænland og lega meginlanda og úthafs hefur þó áhrif á stöðu og hreyfingar hans. Miðjan er þannig mun tíðar vestan Grænlands en austan - og ef hún fer austur fyrir á hún þar erfiðara líf, en það kemur þó fyrir eins og við reyndar urðum vitni að í vetur. 

En mars byrjar með allt annarri stöðu, mjög jákvæðum þykktarvikum vestan Grænlands en neikvæðum austan þess. Miðja Stóra-Bola er hins vegar ekki nærri okkur og að auki mun aflminni en var í febrúar. Skot frá honum gætu þó farið að berast til okkar um eða eftir miðja næstu viku - þá með snjókomu að því er spár eru að gefa í skyn. En rétt er að taka þær spár ekki of hátíðlega enn sem komið er.

Við þökkum Bolla að vanda fyrir kortið.