Hlýr alþjóðavetur hér á landi

Alþjóðaveðurfræðistofnunin skiptir árinu í fjórar jafnlangar árstíðir, vetur, vor, sumar og haust. Hver þeirra er þrír mánuðir að lengd, veturinn er desember, janúar og febrúar. Hér á landi telst mars einnig til vetrarmánaða - enda er hann oft kaldasti mánuður ársins. En nú (fimmtudagskvöld 27. febrúar) er alþjóðaveturinn 2013 til 2014 liðinn. Við skulum því líta á hitameðaltöl hans í Reykjavík og á Akureyri.

Meðalhiti í Reykjavík var 1,2 stig, 1,4 stigum ofan meðallags 1961 til 1990 og nákvæmlega í meðallagi sé miðað við síðustu 10 ár. Þetta nægir í 19. sæti af 148.

Á Akureyri er meðalhitinn nú -0,2 stig, 1,6 stigum ofan meðallagsins 1961 til 1990, en 0,4 undir meðallagi síðustu tíu ára. Á Akureyri lendir alþjóðaveturinn í 23. hlýindasæti af 132 samfelldra mælinga.

Enn er því ekkert lát á hlýjum alþjóðavetrum hér á landi. Svo er spurningin hvernig mars gerir það.

Rétt er að taka fram að tölurnar hér að ofan eru fengnar með snöggu kasti inn í töflureikni og á munnþurrku - en vonandi nokkurn veginn réttar - ef ekki kemur það í ljós. - Svo er einn dagur eftir af febrúar og hnikast þá stundum á milli í fyrsta aukastaf.

Góuþing veðurfræðifélagsins

Góuþing veðurfræðifélagsins verður haldið í matsal Veðurstofunnar, Bústaðavegi 7 í dag, fimmtudaginn 27. febrúar og hefst kl. 14. Flutt verða 5 stutt erindi (tengillinn afhjúpar þau). Þar á meðal er erindi ritstjórans sem rifjar mjög stuttlega upp Akureyrarveðrið svonefnda 5. mars 1969. Það mun vera versta veður sem frést hefur af þar á bæ, stóð ekki nema rúma klukkustund en olli gríðarmiklu tjóni og varð öllum sem í því lentu ógleymanlegt. Í kjölfarið fylgdu einir köldustu dagar sem komið hafa á landinu frá því í janúar 1918. Hafís var við mestallt Norðurland og suður með Austurlandi. Útbreiðsla Austur-Grænlandsíssins var þá meiri en 1 milljón ferkílómetrar - meir en tvöfalt það sem algengast hefur verið á síðari árum á sama tíma árs.

Af (met)þurru lofti

Í dag (þriðjudaginn 26. febrúar) var óvenjuþurrt loft yfir landinu vestan- og suðvestanverðu. Á nokkrum sjálfvirkum veðurstöðvum varð rakastig lægra heldur en áður hefur þar mælst í febrúarmánuði. Það gerðist t.d. bæði á stöðvunum á Veðurstofutúni og á Reykjavíkurflugvelli.

Listi yfir nýju metin er í viðhenginu - nördum til fróðleiks. Allra lægst varð rakastigið þó á Þingvöllum þar sem stöðin mældi aðeins 12%. Nokkur óvissa er um kvörðun rakamælanna við svo lágt rakastig - en við skulum láta það eftir okkur í bili að trúa þessari tölu.

Á flestum stöðvanna varð auðvitað einnig metmunur á þurrum hita og daggarmarki. Á ensku heitir þessi munur dew point depression, daggarmarksbæling. Þetta hugtak var (og er e.t.v. enn) helst notað í umfjöllun um háloftaathuganir. Í viðhenginu er líka listi yfir ný bælingarmet. Mestur varð munurinn á Þingvöllum, 27,2 stig. Ný lágmarksdaggarmarksmet (úff) voru hins vegar ekki sett í dag, það er ekki svo kalt í veðri.

Í pistli gærdagsins (sem bæla varð vegna skíthríðar virkra í athugasemdum) var m.a. sagt frá febrúarrakametinu á mönnuðu stöðinni í Reykjavík. Sá bútur er endurtekinn orðréttur hér að neðan.

„Lægsta tala febrúarmánaðar á mönnuðu stöðinni í Reykjavík er 21%, sú lága tala mældist kl. 21 8. febrúar 1958 (já). Lægsta febrúartalan á sjálfvirku stöðinni á Veðurstofutúni er 23% og mældist kl. 2 þann 26. febrúar 2004. Sama dag og á sama tíma mældist lægsta febrúartalan á stöðinni á Reykjavíkurflugvelli, 29%“.

Það láðist að geta þess að árið 1958 var mannaða stöðin á Reykjavíkurflugvelli. Nýju met sjálfvirku Reykjavíkurstöðvanna eru: Veðurstofutún 22%, Reykjavíkurflugvöllur 21% (sjá einnig viðhengið).

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• ný febrúarrakastigsmet

Af þurru lofti

Þurrkur (í veðurfarslegri merkingu) verður ekki til nema á löngum tíma - en þurrt loft getur dottið yfir fyrirvaralítið. Þegar rakamælar (utanhúss) sýna lágar tölur er það yfirleitt merki um niðurstreymi lofts. Sýni utanhússrakamælar lágt rakastig í kulda verður enn þurrara innandyra.

Á morgun (þriðjudag) verður norðaustanáttin með þurrasta móti suðvestan- og vestanlands - ef marka má spár. Við lítum til gamans á tvö spákort fengin úr harmónílíkaninu. Það fyrra sýnir rakastig um hádegi á morgun - í hitamælaskýlahæð - en hið síðara sýnir það sama uppi í 925 hPa-fletinum, í rúmlega 500 metra hæð.

 

Litafletir sýna rakastig (í prósentum) eins og líkanið vill hafa það kl. 12 á hádegi á morgun (þriðjudaginn 25. febrúar). Allt landið norðaustanvert er hulið bláum litum og meira að segja sést í einn fjólubláan blett en þar er rakastigið 100 prósent. Sé kortið stækkað sjást kvarðinn og tölurnar mun betur.

Gulu og brúnu litirnir tákna lágt rakastig - alveg niður í 18% við Skóga undir Eyjafjöllum. Það er ekki algengt að rakastig fari niður fyrir 30% - en þó er til slatti af athugunum með svo lágum tölum á mörgum veðurstöðvum.

Lægsta tala febrúarmánaðar á mönnuðu stöðinni í Reykjavík er 21%, sú lága tala mældist kl. 21 8. febrúar 1958 (já). Lægsta febrúartalan á sjálfvirku stöðinni á Veðurstofutúni er 23% og mældist kl. 2 þann 26. febrúar 2004. Sama dag og á sama tíma mældist lægsta febrúartalan á stöðinni á Reykjavíkurflugvelli, 29%.

Þótt rakastig geti orðið lágt niður undir jörð er lágmarka oft að vænta ofar. Mjög lágar tölur eru því tíðari í 925 hPa-fletinum heldur en koma fram á veðurstöðvum. Þannig er því farið í spá morgundagsins.

Kortið nær yfir aðeins stærra svæði heldur en það fyrra. Sé það stækkar má finna afskaplega lága tölu, 8%, við Klofning við innanverðan Breiðafjörð og 9% undir Eyjafjöllum.

Norðaustanáttin verður heldur rakari annað kvöld (þriðjudag) - auk þess sem hún kólnar, rakastigið hækkar þá aftur. Sagt er að miðvikudagurinn verði ekki jafnþurr og þriðjudagur - en engri úrkomu er þó spáð á þurrkasvæðunum frekar en venjulega.

Staðan á þurrklistanum hefur lítið breyst:

 

stöð	ár	mán	dagur	úrksumma	fyrra ár	fyrra lágm	upphaf		NAFN
94	2014	2	22	3,4	2010	15,1	1996		Kirkjuból
97	2014	2	23	3,6	2010	18,1	1991		Neðra-Skarð
108	2014	2	24	0,0	1990	9,5	1988		Stafholtsey
117	2014	2	24	0,1	2010	10,0	1994		Augastaðir
149	2014	2	24	7,8	2010	15,7	1995		Hítardalur
187	2014	2	23	1,3	2010	18,9	2008		Kvennabrekka
212	2014	2	22	0,1	1990	8,9	1977		Brjánslækur
212	2014	2	22	0,1	2010	8,9	1977		Brjánslækur
221	2014	2	24	3,5	2010	17,7	2005		Hænuvík
300	2014	2	24	24,7	2010	31,0	1995		Steinadalur
303	2014	2	24	0,7	1977	1,6	1940		Hlaðhamar
321	2014	2	21	2,8	2010	18,4	1992		Ásbjarnarstaðir
333	2014	2	23	0,2	2010	3,9	2003		Brúsastaðir
361	2014	2	24	0,3	1986	0,6	1978		Bergstaðir
931	2014	2	24	3,4	2010	25,5	1990		Hjarðarland
951	2014	2	22	3,3	2010	41,9	1981		Nesjavellir

 

 

Smávegis um snjóhulu á landinu í góubyrjun

Þar sem snjóhula á landinu hefur verið nefnd í athugasemdum hungurdiska er rétt að fara lauslega yfir stöðuna. Óhætt er að segja að óvenjulítill snjór sé víðast hvar í byggðum landsins - meira að segja í sumum snjóasveitum. Í viðhenginu er listi af vef Veðurstofunnar frá því í dag (sunnudaginn 23. febrúar) þar sem þetta blasir við.

Eina undantekningu er þó skylt að nefna en það eru tölurnar úr Svartárkoti í Bárðardal. Þar er snjór með mesta móti - jafnmikill og mest hefur mælst áður í þessum mánuði. Grímsstaðir á Fjöllum og Mýri í Bárðardal eru hins vegar langt frá sínu hæsta í febrúar. 

Snjór er óvenjumikill í fjöllum á Austfjörðum en snjólítið hefur verið þar í byggðum - óvenjusnjólítið. Snjóhula hefur verið athuguð á Dalatanga frá því haustið 1938. Myndin að neðan sýnir snjóhulu þar í febrúar á öllu þessu tímabili.

 

Meðalsnjóhula á Dalatanga í febrúar er 71% (rauða strikalínan). Hulan í febrúar síðustu 4 árin hefur verið um eða innan við helmingur meðaltals og hafa aldrei komið jafnmargir snjórýrir febrúarmánuðir í röð á öllu tímabilinu. Minnst varð snjóhulan í febrúar 1972 - 5%.

En það er ekki komið vor, síðasti vetrarmánuðurinn (mars) er allur eftir og sömuleiðis snjóar oft talsvert norðan til á Vestfjörðum og á Norðausturlandi fram eftir apríl. Einkunn vetrarins er því langt í frá ráðin - meira að segja á Suðvesturlandi.  

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• snjódýpt 23. febrúar 2014

Úrkomustaðan

Nú eru aðeins sex dagar eftir af febrúarmánuði og línur skýrast í úrkomumálunum. Sérlega þurrt hefur verið víða um landið vestanvert - en á sama tíma hefur úrkoma verið vel yfir meðallagi norðaustan- og austanlands og reyndar norðan til á Vestfjörðum líka.

Meðaltal úrkomu á árunum 1971 til 2000 er til fyrir allmargar stöðvar sem enn athuga - en líka eru í gangi nýrri stöðvar þar sem meðaltal þetta er ekki til.

Hér er listi yfir stöðvar sem eru nú þegar búnar að ná því sem venjulega er heildarúrkoma febrúarmánaðar. Tölur eru í mm.

stöð	ár	mán	f2014	m7100	vik2014				nafn
231	2014	2	171,8	100,1	71,7		komin yfir meðaltal		Mjólkárvirkjun
400	2014	2	91,5	54,0	37,5		komin yfir meðaltal		Sauðanesviti
409	2014	2	63,7	42,7	21,0		komin yfir meðaltal		Tjörn
422	2014	2	90,4	49,6	40,8		komin yfir meðaltal		Akureyri
463	2014	2	19,6	19,4	0,2		komin yfir meðaltal		Svartárkot
479	2014	2	42,3	32,8	9,5		komin yfir meðaltal		Mánárbakki
620	2014	2	143,0	110,3	32,7		komin yfir meðaltal		Dalatangi
694	2014	2	230,4	152,4	78,0		komin yfir meðaltal		Stafafell
705	2014	2	194,3	146,2	48,1		komin yfir meðaltal		Höfn í Hornafirði

Á eftirtöldum stöðvum er úrkoma orðin meiri heldur en nokkurt sama tímabil mælinga ´(til 22. febrúar).

stöð	ár	mán	dagar	úrkoma	ár eldra hm	eldra hámark	upphaf mælinga		nafn
400	2014	2	22	91,5	1992	71,7	1990		Sauðanesviti
407	2014	2	22	96,0	2012	59,8	2010		Ólafsfjörður
420	2014	2	19	93,3	2002	74,3	1997		Auðnir
437	2014	2	22	111,1	2002	111,0	1997		Þverá í Dalsmynni
527	2014	2	22	244,0	2002	144,9	1994		Skjaldþingsstaðir
565	2014	2	21	137,8	2002	84,8	1991		Svínafell
709	2014	2	22	169,2	2012	129,7	2012		Borgir í Hornafirði

Hér má m.a. sjá að úrkoman það sem af er á Skjaldþingsstöðum er orðin nærri 100 mm meiri en mest hefur mælst áður á sama tíma. Byrjað var að athuga 1994. Mæliskeiðið í Ólafsfirði og á Borgum í Hornafirði er svo stutt að tölurnar segja svosem ekki neitt.

Á þurra endanum eru stöðvarnar í töflunni að neðan. Þar hefur ekki mæst jafnlítil úrkoma sömu daga í febrúar og nú.

stöð	ár	mán	dagafj.	úrk	ár eldra hám	eldra hámark	upphaf mælinga		nafn
108	2014	2	22	0,0	1990	9,5	1988		Stafholtsey
117	2014	2	22	0,1	2010	10,0	1994		Augastaðir
212	2014	2	20	0,1	2010	7,3	1977		Brjánslækur
333	2014	2	21	0,2	2010	1,9	2003		Brúsastaðir
361	2014	2	22	0,3	1986	0,6	1978		Bergstaðir
303	2014	2	22	0,7	1977	1,6	1940		Hlaðhamar
187	2014	2	21	1,3	2010	15,4	2008		Kvennabrekka
321	2014	2	19	2,8	2010	9,4	1992		Ásbjarnarstaðir
951	2014	2	20	3,3	2010	41,9	1981		Nesjavellir
94	2014	2	21	3,4	2010	15,1	1996		Kirkjuból
931	2014	2	22	3,4	2010	25,5	1990		Hjarðarland
221	2014	2	22	3,5	2011	16,7	2005		Hænuvík
97	2014	2	21	3,6	2010	18,0	1991		Neðra-Skarð
149	2014	2	22	7,8	2010	15,7	1995		Hítardalur

Það er á sex stöðvum sem úrkoma hefur mælst minni en 1 mm það sem af er febrúar. Það er mjög óvenjulegt.

Lítið gerðist á 66 ára hitalistanum í dag (laugardag 22. febrúar). Reykjavík er í sama sæti og í gær, því 17. hlýjasta. Akureyri féll um eitt sæti, úr 26 niður í 27. Aftur á móti fór Stykkishólmur upp um sæti á 169 ára listanum, úr því 43. upp í 42. Í hvaða sætum enda stöðvarnar við mánaðamót? 

Órói á norðurslóðum (snertir okkur lítillega)

Nú er enn ein stór fyrirstöðuhæð að myndast við Alaska. Þar hlýnar þá verulega - rétt einu sinni. Hæðin sparkar duglega í kuldapollana stóru og þeir eru því á nokkru skriði þessa dagana. Til allrar hamingju berast lætin ekki til okkar en hreyfing hefur þó komist á loftið yfir Norður-Íshafi næst norðausturhorni Grænlands og mun nú smágusa af því fara suður með Austur-Grænlandi næstu daga.

Á sunnudaginn sést það greinilega á 925 hPa-kortinu hér að neðan.

 

Jafnhæðarlinur eru gráar en hiti í fletinum er sýndur með litum. Sömuleiðis má sjá hefðbundnar vindörvar sýna vindhraða og stefnu. Það er 500 metra jafnhæðarlínan sem liggur frá Breiðafirði austur um til Vopnafjarðar. Við hana er vægt frost, -4 til -6 stig. Kortið batnar mjög við stækkun.

Hitabratti er mikill frá Íslandi yfir til Norðaustur-Grænlands, dekkri fjólublái liturinn sýnir meir en -20 stiga frost. Ef vel er að gáð má sjá að vindörvarnar á þessu svæði liggja meira eða minna samsíða litaborðunum. Vestan við land er kalt loft þó heldur í framsókn - en hlýrra fyrir norðaustan land. Meira af köldu lofti er á leið inn á kortið úr norðri og veldur því að heldur breiðist úr kuldanum fram á mánudag.

Þessi kaldi fleygur er mjög þunnur og hiti í 850 hPa-fletinum er litlu lægri en í 925 hPa. Þetta nægir samt til þess að merki kuldans sjást vel á þykktarkortum - eins og því að neðan.

 

Jafnhæðarlínur eru heildregnar, vindur blæs nokkurn veginn samsíða þeim, því stríðari sem línurnar eru þéttari. Litir sýna þykktina en hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Mörkin á milli grænu og bláu litanna eru við 5280 metra þykkt sem telst nokkuð gott hér á landi í febrúar.  

Hér blasa norðurslóðir við. Norðurskautið er rétt ofan við miðja mynd. Hæðin mikla yfir Alaska er efst til vinstri - en kuldapollarnir ógurlegu við norðurskautið og yfir kanadísku norðurslóðaeyjunum. Við sjáum að kaldi fleygurinn við Norðaustur-Grænland (nærri H-inu) er ekki veigamikill miðað við ósköpin norðar og vestar. - En í honum er samt mun kaldara loft heldur en við höfum séð um nokkra hríð, þykktin er minni en 5100 metrar - það dygði í frost um nær allt land allan sólarhringinn - kæmist hún suður fyrir land.  

Spár gera nú ráð fyrir því að fjólubláu kuldamiðjurnar tvær sameinist í eina og ryðjist suður um Kanada og nærri því suður að landamærunum við Bandaríkin. Á þessari mynd teljum við þrjá fjólubláa liti - en þegar fast land verður undir á sá fjórði að bætast við. Utan um hann liggur hin frekar sjaldséða 4740 metra jafnþykktarlína - sú sem ritstjórinn kennir við ísöldina. Sú ísöld stendur þó aðeins rúma þrjá sólarhringa - sé að marka spá evrópureiknimiðstöðvarinnar í dag (föstudaginn 21. febrúar) - og verður hjá áður en loftið kemst suður að vötnunum miklu.

Þetta tekur á - og við það að meginkuldinn leitar sem ákafast suður á bóginn léttir af þrýstingnum á norðanáttinni meðfram Austur-Grænlandi og kuldinn hörfar frá okkur. Síðan greinir spár á um framhaldið - hvort annar fleygur fer suður með Grænlandi upp úr miðri viku - eða ekki.

Annars er það að frétta að meðalhiti það sem af er mánaðarins er 1,6 stig í Reykjavík 1,5 stigum ofan við meðallagið 1961 til 1990, en nákvæmlega í meðalagi síðustu tíu ára. Á 66 ára listanum er núlíðandi febrúar í 17. hlýjasta sæti í Reykjavík, en því 26. á Akureyri. Á 169-ára morgunhitalistanum í Stykkishólmi er febrúar það sem af er nú í 43. hlýjasta sætinu. Verður þetta að teljast góð staða miðað við alla norðaustanáttina. Ekkert lát sýnist á henni.

Af þurrkum (og rétt er minnst á votviðri)

Enn blæs austan- og norðaustanáttin eins og ekkert hafi í skorist - og ekkert lát sýnist á. Þessu fylgir þurrkur um landið vestanvert - en úrkomutíð er austan- og norðaustanlands og sömuleiðis norðan til á Vestfjörðum.

Það er erfiðara að fylgjast með stöðu úrkomunnar gagnvart meðaltölum heldur en hita og loftþrýstings. Það er þó auðveldara sé hún mikil heldur en lítil. Sólarhringsúrkomumet eru slegin á nánast augabragði (það leynir sér ekki) en þurrkmet er ekki hægt að slá nema á löngum tíma. Hér á landi er úrkoma mæld á meir en 100 stöðvum, bæði mönnuðum og sjálfvirkum. Mönnuðu stöðvarnar eiga að senda veðurskeyti að minnsta kosti einu sinni á dag - en því miður er oft misbrestur á því - ástæður ýmsar. Heildarmynd af þurrkum fæst því langoftast ekki fyrr en komið er langt fram í næsta mánuð - þegar búið er að koma skrám í endanlegt lag.  

Lítum nú á nokkur atriði, fyrst heildarúrkomu það sem af er ári í Reykjavík og í Stykkishólmi. Í Reykjavík er hún 78,5 mm. Fljótt á litið virðist þetta ekki vera sérlega lítið - en þegar nánar er að gáð hefur árið aðeins 11 sinnum byrjað með jafn lítilli úrkomu að því er mælingar greina. Samfellt hefur verið mælt frá 1921, en líka samfellt á árunum 1885 til 1907. Árin á milli vantar. Fara þar nærri tuttugu ár aftur í tímann til að finna jafnþurra ársbyrjun í Reykjavík, til 1995.

Í Stykkishólmi hefur úrkoman það sem af er ári aðeins 33,9 mm. Þar ná samfelldar úrkomumælingar aftur til haustsins 1856. Svo er að sjá sem úrkoma hafi aðeins einu sinni verið minni en nú. Það var í ársbyrjun 1936. Þá mældist úrkoman á sama tíma 17,2 mm. Ársbyrjunin 1980 var nærri því jafnþurr og nú - munar innan við 1 mm.

Hafa ber í huga að einn til tveir úrkomusamir dagar eru fljótir að skjóta þurrkmetum út af kortinu - en þar sem nú eru aðeins átta dagar eftir af febrúar og enga breytingu á vindátt að sjá er rétt að fara að huga að þurrkmetum febrúarmánaðar.

Trúlega á núlíðandi febrúar ekki nokkurn möguleika á að slá þurrkmet fyrir landið allt - til þess hefur úrkoman á Norðaustur- og Austurlandi verið allt of mikil. En þurrkmet landsins alls á febrúar 1977, norðanlands telst febrúar 1930 þurrastur, á Vesturlandi er það febrúar 1977 og febrúar 1966 á Suðurlandi.

Í viðhenginu er listi yfir þurrasta febrúarmánuð á (flestum) mönnuðum veðurstöðvum, heildarúrkomu mánaðarins og hvaða ár þetta var. Þeir sem vilja geta afritað listann yfir í töflureikni og raðað honum eins og hverjum þykir best. Það eru um 15 stöðvar sem gera sig líklegar til nýrra febrúarþurrkmeta. Engin úrkoma hefur enn mælst í febrúar í Stafholtsey í Borgarfirði, aðeins 0,1 mm hefur mælst á Augastöðum í Hálsasveit og fáeinar stöðvar aðrar eru ekki langt þar fyrir ofan.

Tæpur tugur stöðva horfir í hina áttina - þar er góður möguleiki á því að febrúar verði sá úrkomusamasti sem vitað er um.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• þurrasti febrúar

Í þessari syrpu

Lægsti lágmarkshiti á landinu í núverandi syrpu mældist í Svartárkoti rétt eftir miðnætti (miðvikudag 19. febrúar), -28,9 stig. Þetta er lægsti hiti sem mælst hefur í febrúar í fimm ár, en þann 12. árið 2009 mældist frostið á sama stað -29,0 stig. Árið áður fór febrúarfrostið mest í -30,3 stig í Veiðivatnahrauni annan dag mánaðarins.

Þetta eru allt lágar tölur og talsvert lægri heldur lægst lágmark landsins er að meðaltali í febrúar. Síðustu 10 árin (2004 til 2013) er landsmeðaltalið -24,1 stig - en -22,5 ef aðeins er tekið til stöðva í byggð. Það er annars nokkuð merkilegt hvað hálendisstöðvarnar eru stutt komnar í að hirða upp öll dægurmet mánaðarins, aðeins 7 af 29. Þetta stafar e.t.v. af því hversu vetur hafa verið hlýir á síðustu árum en líka af því að á vetrum ræðst lágmarkshiti mest af útgeislunar- og (van-)blöndunaraðstæðum - en síður af aðstreymi kulda annars staðar frá.

Þetta má e.t.v. sjá með því að athuga hver sé lægsti hiti sem mælst hefur í 850 hPa-fletinum yfir landinu - í 1000 til 1500 metra hæð - í háloftaathugunum á Keflavíkurflugvelli. Eitthvað vantar inn í röðina, en við höfum samt sæmilegar upplýsingar aftur til áranna upp úr 1950. Lægsti febrúar 850hPa-hitinn á þessu tímabili er -25,7 stig - í miklu kuldakasti 6. febrúar 1969.

Þetta segir okkur að sárasjaldgæft er að hiti fari niður fyrir -25 stig yfir fjöllum landsins. Talan er væntanlega eitthvað algengari yfir landinu norðaustanverðu heldur en yfir Keflavíkurflugvelli - en það gerist samt ekki nema á margra ára fresti. - Auðvitað eigum við eftir að sjá enn lægri hita - en sárasárasjaldan.

Ef við nú ímyndum okkur að 850 hPa-flöturinn standi neðarlega, t.d. í 1000 metrum myndi vel blandað loft sem væri -25 stig í fletinum verða -15 stig við sjávarmál. Þessi hiti (kuldi) er sum sé nokkurn veginn sá mesti sem við getum búist við nærri sjávarmáli hér á landi í hvassviðri (vel blönduðu).

Allur lægri hiti en þetta getur (í febrúar) ekki orðið til nema fyrir útgeislun - og ekki nóg með það heldur verður loftið að fá að liggja óblandað meðan það kólnar.

Í dag (miðvikudaginn 15. febrúar) var 850 hPa-flöturinn í 1340 metra hæð yfir Norðausturlandi og hitinn þar -12 stig (ef trúa má evrópureiknimiðstöðinni). Hefði þetta loft blandast niður í það sem neðar var (í ótakmörkuðu magni) hefði hiti við sjávarmál orðið +1 stig en uppi við Svartárkot -3 stig.

Nú, hitinn í Svartárkoti var einmitt kominn í -3 stig núna á miðnætti (19.2. kl.24) - enda var vindur orðinn 13 m/s. Ekki vitum við hversu þykkt kalda lagið var sem kom hitanum niður í -28,9 stig en þykkt hefur það ekki verið.

En ný dægurlágmörk í þessari syrpu urðu tvö - ekki er svo mjög langt í mánaðarlágmarkið. Það er -30,7 stig, sett í Möðrudal 4. febrúar 1980. Þá var hiti í 850 hPa svipaður og nú (sjá viðhengin).

Landsmeðalhitinn (á sjálfvirkum stöðvum í byggð) fór niður í -4,2 stig í gær, þann 18. og landsmeðallágmarkið (í byggð) var -7,3 stig. Það er 28. febrúar 1998 sem er kaldastur febrúardaga  á sjálfvirku stöðvunum (frá 1996). Þá var landsmeðalhitinn -11,6 stig, meðallágmarkið var -13,8 stig og landsmeðalhámarkið var -9,7 stig. Það síðastnefnda var -2,7 stig í gær.

Af þessum tölum má sjá að þrátt fyrir nýju landsdægurlágmörkin tvö (og mikla hrinu dægurlágmarksmeta einstakra stöðva) hefur loftið yfir landinu ekki verið sérstaklega kalt. Við í nördaheimum skemmtum okkur þó alltaf við ný met.  

Hvert skyldi svo vera elsta dægurmet í febrúar sem enn stendur? Það var sett í Möðrudal þann 14. árið 1888 og sömuleiðis stendur enn met frá sama stað sett þann 22. 1892. Hæsta lágmarksdægurmet febrúar (sem stendur) er það sem er líklegast til að falla á næstu árum, -24,0 stig í Möðrudal 22. febrúar 1986. [Reyndar er met hlaupársdagsins ekki nema -21,3 stig. Það met er betur varið en annarra daga]. Möðrudalur á 15 af 29 dægurmetum febrúarmánaðar.

Annars verður að segjast að veðurlagið er orðið mjög óvenjulegt - austan- og norðaustanáttin virðist ekkert vera á undanhaldi. Þurrkarnir um landið vestanvert verða athyglisverðari með hverjum deginum. Við gefum þessu auga á næstunni.

Hungurdiskar eru í kælingu þessa dagana. Það stafar af önnum ritstjórans við annað - flutninga, tiltektir, fyrirlestragerð og fleira.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• 500 hPa 4.feb.1980
• sjávarmálskort 4. feb. 1980

Fyrsti vorboðinn?

Eitt fyrsta merki um að vetri fari að halla er þegar sól hækkar svo á lofti að hún nær að hita land nægilega mikið til þess að (skyn-)varmi streymi frá því til lofts en ekki öfugt. Í upphafi gerist þetta aðeins rétt um og upp úr hádegi. Þetta er langgreinilegast yfir auðri jörð en getur líka gerst yfir snjó ef sólinni tekst að hita yfirborð hans þannig að það verði hlýrra heldur en loftið.

Nauðsynlegt er að halda utan um varmabúskap allan í veðurlíkönum - mikil orka fer m.a. í það að bræða snjó, miklu meiri heldur en að hita þurrt yfirborð lands um fáein stig þannig að það verði hlýrra heldur en loftið. Á svipuðum tíma í fyrra fórum við að fylgjast með snjóalögum á landinu í harmonie-veðurlíkaninu. Við notum orðið sýndarsnjór (eða sýndarsnjóalög) um snjóinn í líkaninu til aðgreiningar frá þeim raunverulega sem hylur landið.

Líkanið er látið mæla snjómagnið í kílóum á fermetra - en ekki í sentímetrum. Lítum á sýndarsnjóinn eins og hann var um hádegi í dag (föstudaginn 14. febrúar).

 

Kortið skýrist talsvert sé það stækkað (opnið myndina tvisvar). Snjórinn er mestur á Öræfajökli, um 6,7 tonn á fermetra, en síðan koma Mýrdalsjökull með 5,1 tonn á fermetra og Drangajökull með 4,9 tonn. Aðrir jöklar og fjöll eru hulin talsvert minna magni. Líkanið segir um 450 kg á fermetra þar sem mest er á Esjunni. Láglendi um allt sunnan og vestanvert landið er alautt og margir dalir nyrðra og eystra líka. Að sögn líkansins er lítill snjór á Þjórsár- og Tungnársvæðinu og sömuleiðis á stórum svæðum á Kili.

Nú verður að minna á að enn eru tveir og hálfur mánuður eftir af vetri og líklegri viðbótarsnjósöfnun á hálendinu og í snjóþungum sveitum. Sömuleiðis er rúm fyrir töluverðan og jafnvel þaulsetinn snjó á svæðunum sem eru auð á kortinu áður en vetri linnir. Það hefur gerst 12 sinnum á síðustu 93 árum að mars hefur átt flesta alhvíta daga vetrarmánaðanna í Reykjavík. Því sæti verður að vísu erfitt að ná í ár vegna þess að alhvítir dagar voru 22 í desember síðastliðnum og svo margir eða fleiri hafa alhvítu dagarnir aðeins orðið þrisvar á árunum 93. - En hver veit?

Lítum þvínæst á skynvarmaflæðisspá líkansins um kl.15 á morgun (laugardag 15. febrúar).

 

Grænir litir sýna þau svæði þar sem varmi streymir úr lofti til jarðar - loft er hlýrra heldur en yfirborðið. Landið er mjög grænt, en við sjáum að allmörg þeirra svæða sem auð eru á snjóalagakortinu að ofan eru lituð rauðbrún - þar er land hlýrra heldur en loft - í líkaninu. Tölur og litir sýna Wött á fermetra.

Sjórinn kringum landið er alls staðar hlýrri heldur en loftið eins og vera ber í norðanátt (sjá vindörvarnar). Sjá má að skynvarmaflæðið fer mjög eftir vindhraða - loftið blandast betur eftir því sem vindhraði er meiri og kalt loft nær greiðara sambandi við yfirborðið. Kunnuglegir vindstrengir koma vel fram - og einnig stífla úti fyrir Norðurlandi þar sem loft hægir á sér - áður en komið er inn á land.

Ef kortið er skoðað í smáatriðum má sjá að líkanið telur að helstu vötn landsins séu íslaus - þar á meðal er Öskjuvatn. Ekki veit ritstjórinn hvort það er rétt - en í líkaninu er sérstakt undirforrit sem segir því hvað það á að gera við loft yfir stöðuvötnum. Þar á líkanið að búa til ís sé tilefni til þess - en einhver vandamál hafa verið með slíkt. Sömuleiðis eru ákveðin vandamál uppi þar sem líkanið rekst á (forskrifaðar) mýrar- eins og virðist vera uppi á teningnum yfir Arnavatnsheiði - þar er alhvítt - en samt er þar sérstakt hámark varmaflæðisins, rétt eins og öll vötnin óteljandi smyrjist út yfir alla heiðina.

Já, við líkansmíði er að mörgu að hyggja.

Í dag endaði frostleysutímabilið langa á Vattarnesi, lágmarkshiti á miðnætti var -0,1 stig. Ekki verður febrúar frostlaus þar í ár. Febrúar hefur fram að þessu verið mjög hátt á hitalistum, en mun hrapa eitthvað næstu daga. Fyrstu 14 dagarnir eru í 10. sæti í Reykjavík af síðustu 66 árum og meðalmorgunhitinn í Stykkishólmi er í 22. sæti af 169 - langt ofan við miðja töflu.