Færsluflokkur: Vísindi og fræði

Önnur lausn í dag

Í gær fjölluðu hungurdiskar um lítinn ljótan blett á leið til landsins. Hann er ekki að hverfa - en nú á hann að fara aðra leið heldur en spáð var í gær. Þrátt fyrir mikil gæði gengur tölvuspálíkönum ekki alltof vel að ráða við fyrirbrigði af þessu tagi - alla vega ekki marga daga fram í tímann. Þess vegna eru nýjar og nýjar lausnir boðnar fram í hvert skipti sem líkanið rennur skeiðið - og auðvitað eru mismunandi líkön ekki heldur sammála.

Við skulum líta á mynd. Við höfum séð fleiri af þessu tagi og hugsanlegt að einhverjir séu farnir að venjast framsetningunni. Þeir munu þó fáir ennþá. Lesendur geta að skaðlausu stokkið hér yfir nokkrar málsgreinar að þeim stað sem merktur er með þremur stjörnum (***).

w-blogg230312a

Kortið sýnir norðanvert Atlantshaf. Ísland er ekki langt ofan við miðja mynd. Spánn er neðst til hægri, en rétt sést í Nýja-Skotland (Nova Scotia) lengst til vinstri. Kortið er úr fórum evrópureiknimiðstöðvarinnar og gildir á miðnætti á aðfaranótt laugardags (föstudaginn 23. mars kl. 24).

Litafletirnir sýna mættishita í veðrahvörfum. Það hljómar ekki vel - en eftir að búið að horfa á nokkur svona kort verður það jafn eðlilegt og hver annar auglýsingabæklingur. Mættishiti er þannig reiknaður að fyrst mælum við hita loftsins og þvínæst drögum við það niður í 1000 hPa þrýsting (nærri sjávarmáli), mælum hitann aftur og köllum mættishita. Mættishiti hækkar með aukinni hæð. Til þess að minni hætta sé á ruglingi er venjan að tilfæra mættishita í Kelvinstigum (K = 273 + °C). Þau venjast fljótt.

Bláu litirnir sýna lágan mættishita - en þeir rauðgulu háan. Allgott samhengi er á milli hæðar veðrahvarfanna og mættishita í þeim (en ekki má þó taka regluna of bókstaflega). Tölurnar eru settar þar sem eru staðbundin hámörk og lágmörk.

Litli ljótur sést vel á kortinu sem blár blettur við Skotland, þar er hiti í veðrahvörfum ekki nema 293 K stig (= 20°C). Fleygur af köldu liggur skammt fyrir suðvestan Ísland - þar er hiti 310 K = 37°C. Langhæsti hiti á kortinu er yfir vesturströnd Grænlands, 262 K, kæmist þetta loft til jarðar væri hiti þess nærri 90°C - en það gerist ekki. Ástæða þessa staðbundna ofurhita er væntanlega bylgjubrot í veðrahvörfunum sem blandar enn „hlýrra“ lofti úr heiðhvolfinu niður á við.

Þrír bókstafir (A, B og C) afmarka hlýjan strók sunnan úr höfum - við sjáum lögun hans vel á kortinu.

(***) 

En beinum aftur sjónum að „litla ljót“. Í gær var honum spáð eins og örin sem merkt er „í gær“ sýnir, en í dag á hann að fara til austurs úr þessari stöðu. Reyndar er iðuhámark hans (snúningurinn) sem við litum á í gær svo eindregið að hann á að lifa í viku í viðbót. Á þeim tíma er honum spáð sólarsinnis í kringum Bretlandseyjar og lenda síðan enn á ný yfir Biskæjaflóa, á sama stað og hann vakti fyrst athygli okkar. Þetta sýnir hvað iðan er þrautseig. En hugsanlega verða einhver stór veðurkerfi búin að éta hann fyrir þennan tíma.

Það er hins vegar athyglisvert að þessari snöggu beygju til austurs fylgir lítið útskot til norðvesturs (mjóa örin). Ef við leggjum lauslega saman örina sem merkt er „í dag“ og þá mjóu er ekki fjarri því að útkoman sé örin „í gær“. Beygja til austurs verður möguleg með því að kasta iðu af sér til vesturs. Þetta er þó ábyrgðarlaust hjal.

En niðurstaðan er þó sú að litla ljót hefur tekist að stugga aðeins við hlýja loftinu - þótt þessi fleygur sé ómerkilegri en hann sjálfur.

En hlýindi liggja enn í loftinu. Reyndar var mjög hlýtt í dag (fimmtudag) víða um land og mánuðurinn vel yfir meðallagi til þessa, mest norðaustan- og austanlands.

Í viðhenginu er síða úr „Kortafylleríi“, síbólgnandi kortaskýringariti ritstjórans.


Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

Verður lítill og ljótur blettur hlýindaspillir?

Undanfarna daga hefur legið í loftinu að hingað berist hlýindi langt úr suðri. Spár hafa að vísu verið nokkuð flöktandi varðandi fjölda hlýindaskota og umfang þeirra. Þær voru hvað bjartsýnastar fyrir okkar hönd í gær. En nú hefur ský dregið fyrir sólu - svo virðist sem lítill og ljótur blettur á veðurkortinu eigi að stórslasa eitt hlýindaskotanna.

Örsökina má sjá á háloftaspákorti evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir kl. 18 á morgun - fimmtudag 22. mars.

w-blogg220312a

Lesendur hungurdiska ættu að vera farnir að kannast við kortið. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru svartar og heildregnar - einingin er dekametrar (1 dam=10 metrar). Kortið er því vísir á vinda í 500 hPa - því þéttari sem línurnar eru því meiri er vindurinn - sem blæs að jafnaði meðfram línunum. Jafnþykktarlínur eru rauðar og strikaðar - mælieiningin er líka dekametrar. Þykktin mælir meðalhita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið.

Meðalþykkt um þetta leyti árs er um 5280 metrar hér á landi. Segja má að allt ofan við 5400 séu hlýindi og fari þykktin upp í 5500 metra á þessum tíma árs má búast við hitametum - séu aðstæður til blöndunar og niðurstreymis góðar.

Rauða örin á kortinu markar framrás hlýlofts úr suðri í átt til landsins, örin sker 5460 metra línuna á leið sinni norður. Það þýðir að hlýja loftið á þar framrás til landsins, en þykktin yfir því er kortinu á bilinu 5350 til 5390 metrar - talsvert ofan við meðallag. Þannig verður það á morgun, fimmtudag.

Næstu daga er spáð nokkrum þykktartoppum - þeim fyrsta á föstudagskvöld eða aðfaranótt laugardags. Þykktin á þá að fara í um 5450 metra. - Færi hærra ef ekki væri fyrir illa aðkomu lítils bletts sem er þegar kortið gildir staddur yfir Biskæjaflóa og fer hraðbyri til norðurs eins og bláa örin sýnir. Þessi blettur kom mjög vel fram í spám í gær en átti þá að sigla norður með Bretlandi en síðan til austurs - ekkert nærri Íslandi.

En auðvitað siglir hann beint hingað í spánum í dag, með miðjuþykkt um 5320 metra - algjört flopp yfir Austurlandi á laugardaginn einmitt þegar hlýindin áttu að vera í hámarki.

En - eins og venjulega - er þetta bara spá og spár bregðast sérlega oft þegar um fyrirbrigði eins og þennan litla kuldapoll er að ræða. Við getum því enn vonað hið besta og allir muna að hungurdiskar eru ekki spáblogg. Við ræðum opinskátt um veður og spár með nördahalla.

En fyrir sérlega áhugasama er gaman að líta betur á blettinn (fatastærð hans) - aðrir ættu að láta sig hverfa því textinn hér að neðan er hættulegur - ekki geðheilsunni - en einhverju svoleiðis.

w-blogg220312b 

Myndin er sú sama og áður - nema að við þysjum inn á lítið svæði í kringum blettinn. Rauða örin bendir á 5340 metra jafnþykktarlínuna, bletturinn á tvær jafnþykktarlínur alveg fyrir sig. Hann á líka tvær jafnhæðarlínur sú innri rétt sést og sýnir 5460 metra. Þetta þýðir að þrýstingur við sjávarmál veit lítið af tilveru blettsins. Hann sést varla á venjulegu veðurkorti - nema hvað úrkomuklessa fylgir. Væri bara skemmtilegt í öllu öðru samhengi heldur en nú blasir við.

Litaðir fletir sýna svokallaða iðu. Fyrir þá sem eru tæknilega sinnaðir má geta þess að þetta er sérstakt nafn sem gefið er hverfiþunga lofts á flatareiningu -  það er helst að vélamenn átti sig á þessu. Aðrir eru auðvitað beðnir velvirðingar á þeirri áráttu hungurdiska að subba útþynntum fræðum inn á borð blogglesenda.

Við getum talið fimm mismunandi bleikgráa liti í kringum miðjuna á blettinum. Mælieining iðunnar (eins og hún er sett fram á kortinu) er sekúnda í mínus fyrsta veldi, það sem venjulega er kallað Hz eða rið. Snúningshreyfingar í lofti taka langan tíma - tölugildi tíðninnar er því mjög lágt, á efra kortinu er kvarði til hægri og þar standa tölur á bilinu frá 0 og upp í 60 en 10 í mínus 5. veldi fylgja. Þeir sem slyngir eru í hugarreikningi sjá að hér er um margra klukkustunda snúningstíma að ræða. Einingin á kortinu, míkrórið, er aldrei notuð í veðurfræði - aðeins sett hér ritstjóranum til gamans - hún hljómar svo miklu betur heldur en „50 sinnum tíu í mínus fimmta sekúndur í mínus fyrsta“.

En hvað segir þetta? Hér skal upplýst að loft verður að fórna iðu til að hafa það norður á bóginn. Snúningur jarðar sér um það. Iðubirgðir þurfa því að vera góðar og hér nægir iðan vel í ferðina norður til Íslands og meir en það - en vonandi er að tölvan hafi hér misreiknað sig.

En hlýindi liggja samt í loftinu.


Tveir vindstrengir

Við lítum á spá um vind í 100 metra hæð. Hún gildir kl. 15 miðvikudaginn 21. mars. Kort sem þetta hefur áður sést á hungurdiskum.

w-blogg210312a

Örvar sýna vindátt og vindur er því sterkari eftir því sem þær eru lengri. Litir sýna einnig vindhraða. Rauðbleiki liturinn sýnir svæði þar sem vindur er meiri en 24 m/s, en þau svæði eru fjólubláleit þar sem vindhraðinn er á bilinu 14 til 24 m/s. Ef vel er að gáð má einnig sjá litla kassa með tölum, það eru reiknaðar vindhviður - sérmerkt eru þau svæði þar sem hviðurnar eru meiri en 25 m/s.

Vindstrengirnir tveir í fyrirsögninni eru á sitt hvort borð lægðarinnar á Grænlandssundi. Annar sýnir norðaustanæði í stíflunni meðfram Grænlandsströnd en hinn ámóta sterkur blæs úr suðvestri skammt úti af Breiðafirði og Vestfjörðum. Líklegt er að hans gæti eitthvað vestanlands í nótt og fram eftir miðvikudegi. Síðan gengur hann niður.

Þegar þetta er skrifað (um miðnætti á þriðjudagskvöld) er suðvestanstrengurinn skammt undan Suðvesturlandi. Á árum áður voru strengir af þessu tagi talsvert áhyggjuefni - vitað var um þá en ekkert um það hversu hvassir þeir voru. Sérstaklega var hættulegt að fá þá yfir (illa spáð) um miðjan dag þegar fiskibátar voru úti - jafnvel þótt vindur væri ekki meiri en 15 til 20 m/s.

Nú hefur bæði tölvuspám og öðrum upplýsingagjöfum farið fram - og færri litlir bátar á sjó - en samt er alltaf rétt að fylgjast náið með suðvestanskotunum.

Á myndinni má einnig sjá þriðja strenginn. Hann er milli Íslands og Bretlands á kortinu, norðvesturbrúnin mjög skörp. Hér eru óralöng hitaskil í hálfgerðu reiðuleysi. Lægð sem fylgir kuldapollinum sem var fjallað um á hungurdiskum í gær á að grípa þessi skil og gefa þeim svo mikinn slaka að þau berast um síðir norður um Ísland. Þeim fylgir þá sérstakt lægðardrag (eða lægð). Það er af tegund sem er í uppáhaldi hjá ritstjóranum fyrir fegurðar sakir. Sú fegurð leynist þó flestum - því miður.  


Einfalt efra - flókið neðra

Þegar ekki sést út úr lægðakerfasúpunni er oft gott að líta í upphæðir og fá aðalatriði málsins á hreint. Við lítum fyrst á venjulegt grunnkort, það er að segja spá um yfirborðsþrýsting og úrkomu. Kortið gildir kl. 18 þriðjudaginn 20. mars.

w-blogg200312a

Jafnþrýstilínur eru svartar, úrkoma (6 klst magn) er grænlituð og einnig má sjá jafnhitalínur í 850 hPa-fletinum, bláar þar sem hiti er undir frostmarki, en rauðar þar sem hiti er yfir því. Varla má greina að frostmarkslínan er græn.

Við sjáum að allmikil lægð er við Suður-Grænland en suðvestur af Íslandi er mikið kraðak úrkomusvæða og ef vel er leitað má finna þar bæði lægðir og lægðardrög - og hreyfist allt til landsins. Rauð breið lína sem merkt er A liggur markar ás þar sem hlýjast er í 850 hPa. Sé litið á jafnþrýstilínurnar má sjá að suðvestur af Írlandi beina vindar hlýja loftinu til norðurs. Það er reyndar aðalspurning dagsins hversu nærri Íslandi þessi gusa muni komast og sú næsta (enn utan korts) er líka efnileg.

Spár hafa upp á síðkastið reynt að beina mjög hlýju lofti til landsins - en það hefur oftast hörfað austur af þegar nær hefur dregið í spátíma. Kaldar, stuttar bylgjur úr vestri hafa alltaf náð að sparka því til austurs skammt suður af Íslandi. Gerist það enn á ný?

En eins og oftast að undanförnu hefur mjög kaldur strókur legið suður um Davíðssund vestan Grænlands, þar má sjá mínus 25 stiga jafnhitalínuna  þar sem blái bletturinn er settur á kortið en kalda loftið sækir í suðaustur og síðan til austurs.

Ef vel er að gáð má einnig sjá frekar kalt loft (ekki þó miðað við stað og árstíma) liggja í þröng meðfram austurströnd Grænlands norðan úr Dumbshafi og suður fyrir Ammasalik. Það reynir að ryðjast suður og suðvestur - en ýmist stíflast alveg eða ryðst áfram með miklum látum.

En þetta er allt saman skýrara uppi í 300 hPa í meir en 8 kílómetra hæð.

w-blogg200312b

Jafnhæðarlínur eru svartar og heildregnar en við sjáum lika hefðbundnar vindörvar. Auk þess eru svæði þar sem vindhraði er mestur lituð með grænum og bláum lit.

Við sjáum að lægðin við Suður-Grænland reynist vera gríðarlegur, nokkurn veginn hringlaga, kuldapollur með heimskautaröstina á bæði borð. Þetta kerfi ræður veðri hér næstu daga hvað sem minni lægðum og lægðardrögum líður. Röstin mikla vestan við pollinn mun teygja á honum til suðurs og þá aflagast sunnanáttin austan við - hvernig skyldi það fara?  

Þessi pistill ætti vel heima í pistlaröðinni froðuheimar og er ábyggilega sá 101. í þeim flokki.


Heiðasti marsdagurinn

Þá er komið að heiðasta marsdeginum í pistlaröðinni um heiðustu daga hvers mánaðar. Myndefnið er eins og oftast áður úr frábæru safni móttökustöðvarinnar í Dundee í Skotlandi. Það nær aftur til haustsins 1978. Keppnin nær hins vegar aftur til 1949.

Heiðasti dagurinn reiknast vera 19. mars 1996, þeir 14. 1962 og 31. 1999 eru þó skammt undan.

w-blogg190312a

Myndin er ekki sérlega skýr og batnar lítið við frekari stækkun. Við sjáum þó að skýjabönd eru við Austfirði og e.t.v. yfir hluta Norðausturlands. Það var mikið fyrirstöðuháþrýstikerfi sem réði ríkjum síðari hluta marsmánaðar 1996. Þennan ágæta dag var miðja þess yfir Suður-Grænlandi og hæg norðvestanátt í háloftunum yfir Íslandi en í henni leystast ský einatt upp í niðurstreymi austan Grænlandsjökuls. Loftþrýstingur fór í 1044,2 hPa í Bolungarvík þennan heiða dag og hefur ekki orðið hærri í mars síðan.

Líka er leitað að skýjaðasta deginum, sú keppni er þó allaf harðari og jafnvel ósanngjarnt að setja einn dag þar á toppinn frekar en aðra. En við reiknum samt og finnum 28. mars 1970, sem var laugardagur í dymbilviku. Dagurinn kemur dálítið á óvart í háloftavestanátt - en ört dýpkandi lægð var fyrir vestan land og um kvöldið gerði snarpt norðanáhlaup - kannski páskahret þess árs?

Einnig er leitað að besta og versta skyggninu. Við skulum taka enn minna mark á þeim niðurstöðum - en varla er hægt að sleppa slíkum metingi - fyrst tækifæri gefst til.

Best reiknast skyggnið hafa verið 20. mars 1996 - daginn eftir þann heiðasta. Það er nærri því trúlegt. Verst var það hins vegar 24. mars 1953. Þá var að ganga í norðanhálaup - eitt hið eftirminnilegasta á þessum tím árs. Sá sem þetta skrifar man það reyndar ekki. En Páll Bergþórsson getur um veðrið dagana 23. til 25. mars í bókinni góðu Loftin Blá(bls. 64) - farið nú og leitið hana uppi. En næstverst var skyggnið 28. mars 1970 (skýjaðasta daginn).   


Kuldapollurinn fer hjá

Miðja kuldapollsins sem pistill hungurdiska fjallaði um í fyrradag er nú um 300 km norðnorðaustur af Melrakkasléttu á leið til austsuðausturs. Eins og sagt var frá í fyrra pistli hefur hann ekki mikil áhrif hér á landi, enn er þó hugsanlegt að frost fari í -20 stig eða meira í nótt þar sem kaldast verður.

En við lítum á kort sem sýnir ástandið á miðnætti (laugardagskvöld). Þetta er þykktarspá frá evrópureiknimiðstöðinni, jafnþykktarlínur eru svartar og heildregnar, lituðu svæðin sýna hita í 850 hPa-fletinum.

w-blogg170312

Sé rýnt í kortið má sjá að innsta jafnþykktarlínan markar umfang svæðis þar sem þykktin er minni en 4940 metrar. Upphitun sjávar veldur því að hringirnir týnast smám saman, þykktin á að vaxa um 120 metra á næsta sólarhring en þá verður miðja pollsins komin nærri því til Noregs. Hlýtt loft sækir hins vegar að okkur úr suðvestri og er þar enn ein lægðin á ferð með leiðindaveðri.

Það þýðir lítið að ætla að telja upp lægðir næstu viku - þær kvu verða margar og sumar bæði blautar og mjög hlýjar. Spár hvísla um að heildarúrkoma næstu 10 til 11 daga verði yfir 100 mm í Reykjavík, það er ekki endilega rétt, en við fylgjumst með ef eitthvað óvenjulegt kemur upp.


Af afbrigðilegum marsmánuðum 1

Við lítum á fastan lið um afbrigðilega mánuði og er komið að mars. Hverjir eru mestu norðan- og sunnanáttamánuðir sem við vitum um? Til að ákveða það notum við sömu fimm flokkunarhætti og hungurdiskar hafa notað áður.

1. Mismunur á loftþrýstingi austanlands og vestan. Þessi röð nær sem stendur aftur til 1873. Gengið er út frá því að sé þrýstingur hærri vestanlands heldur en eystra séu norðlægar áttir ríkjandi. Líklegt er að því meiri sem munurinn er, því þrálátari hafi norðanáttin verið.

Mesti norðanáttarmars að þessu máli var 1891. Þá var mjög kalt, á landinu í heild er hann sá næstkaldasti eftir 1870 en samt talsvert hlýrri heldur en mars 1881. En það er mars 1930 sem er næstmestur norðanáttarmánaða. Í þriðja sæti er mars 1916 og mars 1962 í því fjórða. Einhverjir muna væntanlega mars 1930 og eldri veðurnörd muna vel mars 1962 - hann var afspyrnuþurr um landið sunnan- og vestanvert. Í Reykjavík féllu ekki nema 2,3 mm allan mánuðinn, mestallt á einum degi, rykið var afskaplegt.

Samkvæmt þessu tali er 1923 mesti sunnanáttarmars allra tíma enda er mánuðurinn sá þriðji hlýjasti á landinu í heild eftir 1870. Hann þótti út úr korti á sínum tíma, jafnvel talinn einstakur. En aðeins 6 árum síðar kom enn hlýrri mars, 1929. Þá féll sá fyrrnefndi óverðskuldað í hálfgerða gleymsku. Freistandi væri að segja að hlýindaskeiðið mikla hafi hafist með þessum mánuði en leit að upphafi þess stendur enn yfir. Það er hinn gríðarlega illviðrasami mars 1976 sem er í öðru sæti sunnanáttarmánaða og síðan mars 1880.

2. Styrkur norðanáttarinnar eins og hann kemur fram þegar reiknuð er meðalstefna og styrkur allra vindathugana á öllum (mönnuðum) veðurstöðvum. Þessi röð nær aðeins aftur til 1949.

Samkvæmt þessu máli var norðanáttin mest í mars 1999 og síðan kemur 1981. Mars 1962 er í fjórða sæti. Sunnanáttin var hins vegar mest í mars 1974 - þá var ég erlendis, innlend nörd minnast hans væntanlega með virðingu í huga.

3. Gerðar hafa verið vindáttartalningar fyrir þær veðurstöðvar sem lengst hafa athugað samfellt og vindathugunum skipt á 8 höfuðvindáttir og prósentur reiknaðar. Síðan er tíðni norðvestan, norðan, og norðaustanáttar lögð saman. Þá fæst heildartala norðlægra átta. Þessi röð nær aftur til 1874.

Hér nær mars 1962 fyrsta sætinu með sínu ryki og þurrki, éljagangur var norðaustanlands en úrkoma þó ekkert sérlega mikil. Mars 1999 er í öðru sæti og 1930 í því þriðja. Mest var sunnanáttin að þessu máli 1964 og 1929 er skammt þar fyrir neðan. Þetta eru tveir langhlýjustu marsmánuðirnir á landsvísu, 1929 nokkru hlýrri þó. Hlýjasti kaflinn 1964 hitti ekki alveg jafnvel í mánuðinn því eftirminnilegustu hlýindin stóðu frá því um 10. febrúar og fram yfir 20. mars.

4. Fjórði mælikvarðinn er fenginn úr endurgreiningunni amerísku og nær hann aftur til 1871. Fyrstu 20 til 30 árin verðum við þó að taka niðurstöðum greiningarinnar með varúð.

Hér er mars 1891 með mestu norðanáttina - rétt eins og í fyrstu flokkun hér að ofan. Vel af sér vikið. Reyndar deilir hann sætinu með 1999 (einnig áður nefndur) og 1951 en síðarnefndi mánuðurinn er enn frægur fyrir óheyrileg snjóþyngsli um landið norðan- og austanvert. Svellalög voru syðra.

Sunnanáttin er mest í endurgreiningunni í mars 1923 og þar á eftir kemur 1974, báðir nefndir áður.

5. Fimmti kvarðinn er einnig úr endurgreiningunni nema hvað hér er reiknað í 500 hPa-fletinum. Hér er mars 1891 enn í toppsætinu og í mars 1916 var norðanáttin næstmest. Sunnanáttin var hins vegar mest 1948 (munum hitametahrinuna í lok mánaðarins) og mars 1923 er í öðru sæti.

Lýkur nú þessari þurru tölu - sem trúlega rennur ljúflega niður hjá nördunum en aðrir bryðja rykið og koma sér yfir á einhverja aðra vefsíðu (eru auðvitað löngu búnir að því þegar hér er komið sögu).


Kuldapollur við Norðaustur-Grænland

Nú fer gengur snarpur kuldapollur frá Norðaustur-Grænlandi til austsuðausturs fyrir norðan land. Hans mun lítið gæta hér á landi en við lítum samt á fyrirbrigðið á tveimur spákortum frá evrópureiknimiðstöðinni. Það fyrra gildir á miðnætti á föstudagskvöld (16. mars) en það síðara 24 stundum síðar, á laugardagskvöld.

w-blogg160312a

Á kortinu er Ísland neðarlega fyrir miðju, Grænland teygir sig yfir mestallan vesturhluta kortsins og við brúnina til hægri sést í strönd Noregs. Það er eftirtektarvert að stór hluti þessa svæðis sést nær aldrei á sjónvarpskortum - jafnvel þótt sitthvað athyglisvert berist hingað að norðan.

Heildregnu (daufu) gráleitu línurnar sýna þrýsting við sjávarmál. Við sjáum grunna lægð við norðurströnd Íslands, 997 hPa í lægðarmiðju, öflugri lægð er utan við Mæri í Noregi. Sú þriðja er milli Noregs og Svalbarða og sú fjórða vestan Grænlands. Hæð er hér sett yfir Grænlandi - en ekki er víst að hún sé raunveruleg.

Lituðu svæðin sýna hæð 500 hPa-flatarins. Mörkin á grænu og bláu eru við 5280 metrana - en það er ekki fjarri meðalhæð á þessum árstíma hér á landi. Á fjólubláa svæðinu er hæðin innan við 4920 metra. Þar er miðja kuldapollsins sem myndar lokaða háloftalægð, rétt eins og bogfimiskotskífa.

Það er 1008 hPa jafnþrýstilínan sem gengur þvert í gegnum miðju pollsins - 8 hPa jafngilda rúmum 60 metrum. Þegar við vitum það getum við auðveldlega reiknað þykktina í miðju kuldapollsins án þess að horfa á þykktarkort. Ælti hæð 500 hPa í miðjunni sé ekki við 4900 metra, við drögum 60 metra frá því og fáum út þykktina 4840 metra. Það er ískyggilega lágt, aðeins 100 metrum meira en ísaldarþykktin sem hungurdiskar nefna svo.

Um leið (og þá alveg um leið) og kuldinn kemur út yfir auðan sjó byrjar að sjóða í pollinum og þykktin hækkar óðfluga. Spáin segir að þykktaraukningin verði 30 metrar á hverjum 6 klukkustundum. Það eru um 120 metrar á sólarhring, sem samsvarar nokkurn veginn 6 stiga hlýnun. Reiknilíkanið gerir ráð fyrir því að 20 stiga hitamunur sé á sjávaryfirborði og hita í 600 metra hæð rétt utan við ísröndina. Úr þessu verður mikill lofthrærigrautur.

En berum nú saman hringrás kuldapollsins (vindur fylgir jafnhæðarlínum) og þrýstikerfa við sjávarmál. Á kortinu virðist sem sjávarmálskerfin hafi hreinlega ekki frétt af ástandinu í 5 km hæð - þetta minnir á það sem hungurdiskar hafa kallað þverskorna kuldapolla. Reyndar er þetta vægt dæmi um slíkt.

Við megum taka eftir því að efri hringrásin er við það að grípa lægðina við Norðurland, ofan við hana er komin suðvestanátt. Enda mun hún flækjast í netinu. Kortið að neðan gildir sólarhring síðar, en táknmálið er það sama.

w-blogg160312b

Nú ber svo við að lægðin er komin inn undir miðju pollsins og er orðin 971 hPa í miðju. Hefur dýpkað um 26 hPa á einum sólarhring og sé að marka spána er vindur í kringum hana meiri en 25 m/s og hviður í 40 m/s. Auk þess er blindhríð í skýjasveip sem hringar sig um lægðarmiðjuna.

Kuldapollurinn er það stór að tölvuspár ná því að spá fyrir um hreyfingar hans tvo daga fram í tímann. Ótrúlegt er að þær nái þróun lægðarinnar litlu nákvæmlega - og hún verði í raun einmitt svona. Séu nokkrar tölvuspár bornar saman kemur í ljós að sögurnar sem þær segja eru ekki nákvæmlega eins. Bæði gfs-spáin ameríska og kanadíska spáin láta lægðina ekki dýpka eins mikið og reiknimiðstöðin gerir auk þess verði hún aðeins austar en sýnt var að ofan. Hirlam-spáin fer með lægðina austar en kortin en þar er farið niður í 967 hPa í miðju lægðarinnar, ótrúlegt!

Við bíðum auðvitað spennt eftir því hvað gerist. Það er 5060 metra jafnþykktarlínan sem á að sleikja Norðausturland síðdegis á laugardag. Það er varla að það dugi í -20 stiga frost í innsveitum - fer auðvitað eftir skýjafari líka.


Norðurhvelsástandið nokkrum dögum fyrir jafndægur á vori

Stutt er nú í jafndægur og gaman að líta aðeins á norðurhvelsástandið. Ef trúa má spánum veður ýmislegt óvenjulegt í boði í kringum helgina. En kortið gildir kl. 18 á föstudag, 16. mars. Litadýrð þess er mikil og lesendur mættu þess vegna taka sér dálítinn tíma í að átta sig á því hvernig landaskipan er undir öllum litum og línum. Hægt er að stækka kortið lítillega með því að tvísmella sig inn að ívið skýrari útgáfu. Spáin er í boði evrópureiknimiðstöðvarinnar.

w-blogg150312a

Fáeinar örvar benda á þekkta staði. Heildregnu, svörtu línurnar sýna hæð 500 hPa-flatarins í dekametrum en lituðu fletirnir þykktina - líka í dekametrum. Sjá má að í aðalatriðum fylgjast þykkt og hæð að - en ekki þó alveg.

Á kortinu (síðdegis á föstudag) er Ísland í köldu lægðardragi. Græni liturinn byrjar við 5280 metra sem er nálægt meðaltalinu á þessum árstíma við Ísland - en við erum vel undir því, 5160 metra jafnþykktarlínan liggur um landið þvert. Skammt norður af því er snarpur kuldapollur þar sem þykktin er minni en 4920 metrar (fjólublái liturinn). Hann er í dag (miðvikudag) að fara yfir Norður-Grænland en mun að sögn ekki ná alveg hingað til lands heldur snarbeygja til austurs á laugardag og sunnudag. En við skulum líta betur á hann næstu daga - þá á mun skýrara korti.

Við sjáum að allt í kringum norðurhvelið skiptast á hlýir öldufaldar og kaldir öldudalir, bylgjurnar í vestanvindabeltinu. Þær ganga mishratt yfir - þær stuttu og minni eru oftast á hraðri austurleið, tengjast einstökum lægðum - en þær stærri og lengri fara hægar yfir. Bylgjusamskipti eru þó almennt það flókin að afkastamikil tölvulíkön þarf til að segja um hvernig mynstrið þróast.

Sitthvað óvenjulegt er í stöðunni. Í miðvesturríkjum Bandaríkjanna streymir mjög hlýtt loft til norðurs, þykktin á að fara upp í um 5600 metra norður að Kanadísku landamærunum og því er yfir 20 stiga hita spáð í Minnesota um helgina og enn meiri hita sunnar. Hér áður fyrr hefði nú verið sagt að þeim ætti eftir að hefnast fyrir blíðuna.

Sé litið á Bandaríkin í heild er þeim kannski þá þegar að hefnast því lægðardragið við vesturströnd meginlandsins hefur valdið óvenjulegri snjókomu í Oregon - allt niður á strönd þar sem varla festir snjó á þessum árstíma. Fram á sunnudag á lægðardragið að grafa sig suður með ströndinni og 5280 metra jafnþykktarlínan á að ná alveg suður til Los Angeles - það er harla óvenjulegt og mikil frosthætta þar í sveitum - ávextir jafnvel í hættu - ég veit ekki hvernig vínviður er stemmdur á þessum árstíma. En fjögurra daga spár um svona mikinn kulda hafa tilhneigingu til að linast þegar nær dregur - vonum að svo verði einnig nú.

Austur í Japan er einnig von á miklu kuldakasti. Þykktin nyrst í landinu á að fara niður undir 4920 metra á sunnudag eða mánudag. Það er e.t.v. ekki mjög óvenjulegt því landið er í braut endalausra kuldakasta frá Síberíu á vetrum. Síberíukuldapollurinn hefur í dag verið kröftugastur kuldapolla á norðurhveli. Þykktin í honum miðjum er af ísaldarstyrk, minni en 4740 metrar.

Lægðardragið yfir Svartahafi og Tyrklandi er líka frekar óvenjulegt, það snjóar ábyggilega í fjöll á Kýpur og í Líbanon um helgina. Varla þó suður í Jerúsalem. Hins vegar er óvenju hlýtt á Bretlandseyjum og í Vestur-Evrópu þessa dagana. Um helgina á hins vegar að skipta um háþrýstisvæði og meðan á því stendur ryðst kalt loft að norðan allt suður til Norður-Spánar og mun e.t.v. snjóa þar í fjöll um helgina. Viðbrigðin verða einnig leiðinleg í vesturhluta Frakklands. En síðan tekur vorið aftur við á þeim slóðum - sé að marka tölvuspárnar.  


Leiðin liggur enn um suðausturströndina

Svo virðist sem við sjáum nú enn eina kröppu lægðina strjúka suðausturströndina með vestan- og norðvestanhvassviðri en láti aðra hluta landsins að mestu í friði.

Rétt er þó að taka fram að nokkur óvissa er alltaf í brautarspám þótt innan við sólarhringur sé til stefnu. En lítum á spá evrópureiknimiðstöðvarinnar um ástandið kl. 12 miðvikudaginn 14. mars. Aldrei þessu vant er um mjög „venjulegt“ veðurkort að ræða - vantar að vísu eitthvað af skilum til þess að gera íhaldssama ánægða. Fari menn að gerast íhaldssamir að ráði vantar líka jafnþrýstibreytingarlínur og alls konar falleg merki.

w-blogg140312a

En lægðin krappa er þarna beint sunnan við land og á að fara þá leið sem örin sýnir. Talsverð úrkoma fylgir lægðinni. Yfir sjónum er þetta aðallega rigning - en fari meginkjarni úrkomusvæðisins um Suðurland gæti í versta falli snjóað talsvert - í norðanátt. Það er ekki mjög algengt sunnanlands. Kerfið fer mjög fljótt hjá - en rétt að ferðamenn fylgist með spám Veðurstofunnar eða annarra til þess bærra fagaðila (svo slett sé stofnanamáli).

Við sjáum að önnur lægð fylgir á eftir og fer hún um síðir líka til norðausturs en lengra frá landi heldur en sú fyrri. Hún er líka annarrar gerðar eins og við sjáum greinilega á mynd hér að neðan.

En áður en við yfirgefum kortið skulum við taka eftir hitamynstrinu. Óvenjuleg hlýindi eru yfir Frakklandi og norður um Bretlandseyjar og er hiti þar meiri en 10 stig í 850 hPa. Vestanhafs er gríðarlega kalt, við sjáum t.d. -10 stiga jafnhitalínuna teygja sig langt til austurs frá Nýfundnalandi og svæði með meir en -20 stiga frosti í 850 hPa liggur til suðurs um Davíðssund milli Labrador og Suður-Grænlands. Við þökkum bara fyrir það að það er eins og lægðirnar þrjár reiki um í eigin heimi en sameinast ekki um eitt eða neitt.

En gervihnattamynd sem tekin var kl. 23 í kvöld (þriðjudaginn 13. mars).

w-blogg140312b

Við sjáum lægðirnar þrjár (óþarflega lítil rauð L). Lægðin krappa er að taka á sig svip á um 55 gráðum norður og 26 gráðum vestur. Hvítur skýjabakkinn markar vel stöðu heimskautarastarinnar og við sjáum á bylgjulagi bakkans að þarna er væntanlega að verða til það sem við köllum riðalægð. Á morgun kemur fram krókur í kringum lægðarmiðjuna - eins og margir lesendur vita.

Lægðin á Grænlandshafi er búin að lifa sitt hefðbundna króksstig á enda og vindur virðist ganga nokkuð sammiðja í kringum hana uppúr og niður úr. Hún deyr þó ekki alveg og mun reika um fyrir vestan land með náhvítar rendur og smásveipi fram á helgi. Þeir sem hafa lítið að gera geta fylgst með heilsufari hennar á hitamyndum sem birtast að jafnaði á klukkustundarfresti á vef Veðurstofunnar.

Þriðja lægðin, sú sem er lengst í burtu, hefur ekki enn náð áttum (eftir að hún hleypti riðalægðinni í gegnum sig - eða fæddi hana - ekki gott að segja þar um). Við sjáum óreglulega bakka og smásveipi, jafnvel nokkrar lægðarmiðjur. Ný - en lítil riðalægð mun sennilega fæðast á svæðinu til morguns. Gerist það tekur sú strikið í átt milli Færeyja og Íslands - en skilur enn eftir óljosa hringi og bakka.

Það fer ábyggilega einhvern veginn.


« Fyrri síða | Næsta síða »

Um bloggið

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er veðurfræðingur og áhugamaður um veður.

Færsluflokkar

Júlí 2025
S M Þ M F F L
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30 31    

Nýjustu myndir

  • w-blogg110725c
  • w-blogg110725b
  • w-blogg110725a
  • Slide6
  • Slide5

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (15.7.): 46
  • Sl. sólarhring: 243
  • Sl. viku: 1956
  • Frá upphafi: 2484955

Annað

  • Innlit í dag: 40
  • Innlit sl. viku: 1746
  • Gestir í dag: 37
  • IP-tölur í dag: 35

Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar

Eldri færslur

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband