Af illviðrinu - nokkur eftiráatriði

Í dag var mikill vetrarútsynningur á landinu, stormur með mjög dimmum éljum. Mér þótti þetta skemmtilegt veðurlag þegar ég var yngri en finnst það ekki lengur. - En það er svosem ágætt að láta minna sig á að það sé til. Margt má ræða tengt veðrinu en hér lítum við á þrjú atriði.

Fyrst er það kort - það sýnir umfang veðursins einkar vel og er fengið frá evrópsku reiknimiðstöðinni. Á því sést vindátt og vindhraði eins og reiknaðist að myndi verða kl. 18 - miðað við greiningu veðurs kl. 12 á hádegi í 100 metra hæð í reiknilíkaninu.

Við þurfum að rýna í táknmál kortsins. Við sjáum útlínur Íslands á miðri mynd, hluti Grænlands er lengst til vinstri en Skotland í neðra horni til hægri. Örvar sýna vindstefnu en litirnir 10-mínútna vindhraða í 100 metra hæð, litakvarðinn er neðst á myndinni. Rauðbrúni liturinn sýnist mér byrja við 24 m/s. Ef grannt er skoðað má einnig sjá hvítar þunnar línur. Þær afmarka svæði þar sem reiknaðar vindhviður eru af ákveðnum styrk og sú ysta sýnir 25 m/s. Tölur í litlum kössum tákna hviður, kassarnir eru hvítir við jafnhraðalínurnar hvítu, en gulir þar sem giskað er á hámörk á afmörkuðum svæðum. Hæsta talan er 37 m/s í rauða svæðinu miðju milli Íslands og Grænlands.

Við sjáum vel hvernig strengurinn virðist eiga upptök sín á tiltölulega afmörkuðu svæði á austurströnd Grænlands nærri Ammasalik en breiðir úr sér í átt til Íslands. Vindhraði yfir landinu sjálfu er mun minni en yfir sjó. Trúlega er hann óraunverulega lágur en áhrif núnings yfir landi er eilíft vandamál í líkönum. Þar er ýmist of eða van. Tilurð vindstrengsins er allflókin og varla hægt að skýra hana í stuttu máli. Rétt er að þreyta ekki lesendur með einhverju fambi þar um, en fyrir alllöngu var pistill á hungurdiskum um áhrif Grænlands á veður hér á landi. Þar er örstutt minnst á þetta - undir fyrirsögninni Kalt loft kemur yfir Grænland. En dæmið í dag er fallegt.

Annað atriði sem vert er að minnast á nú er hegðan hita og raka hér vestanlands í dag (þriðjudag). Frost var fram eftir degi en um kl. 18 hlýnaði nokkuð snögglega um 3 stig eða svo, jafnframt féll daggarmarkið um nokkur stig (mismikið eftir stöðum), hér í Reykjavík um 3 til 4 stig. Þetta þýðir að munur á hita og daggarmarki jókst um 6 til 7 stig. Rakastigið féll því úr 80 til 90 prósentum niður í 50 til 60 prósent. Atburðarás af þessu tagi (þegar hlánar ofan í mikið særok) er mjög eitruð fyrir flutningskerfi raforku - eins og sýndi sig.

Það má deila um hverjar orsakir breytinga á hita og rakastigi voru. Ýmislegt kemur til greina. Hitahækkun og loftþurrkun orsakaðist hugsanlega af því að loftið ofan af Grænlandsjökli náði loks til Íslands - en hún gæti líka hafa stafað af því að draga fór úr vindi - Grænlandsloftið hafi því verið komið áður. Særok bætir raka í þurrt loft en það gerir skafrenningur líka auk þess sem uppgufun snævar í skafrenningi lækkar hita. Þegar dró úr særokinu naut þurra loftið frá Grænlandi sín betur og þegar hlýnaði og dró úr vindi hætti að skafa. Þar með voru tvær rakalindir úr sögunni - Grænlandsloftið þá orðið „ómengað“. Ekki er víst að þessar skýringar - önnur hvor eða báðar séu þær réttu, en athyglisvert var að sjá þetta gerast.

Þriðja atriðið er aðallega ætlað nördunum og óvíst hvort aðrir hafa áhuga. í viðhengi eru nokkrar töflur sem vanda fengnar úr skrám Veðurstofunnar. Þetta er einskonar uppgjör um veðrið sem nær þó ekki nema til kl. 17. Þá var því ekki alveg slotað. Yfirlitið byrjar hins vegar kl. 1 aðfaranótt mánudags. Varla þarf að taka fram að villur kunna að leynast í gögnunum.

Hér má sjá nokkrar töflur. Sú fyrsta sýnir hámarksvindhraða á veðurstöðvum hverri um sig - bæði hviðu og 10-mínútna meðalvindhraða og hvenær hámarkinu var náð. Það er meðalvindhraðinn sem ræður tímasetningunni - ekki er alveg víst að mesta hviðan hafi orðið á sama tíma. Einnig má sjá vindátt nærri vindhámarkinu. Sérstök tafla er fyrir Vegagerðarstöðvarnar.

Þar fyrir neðan er listi um mesta vindhraða hverrar klukkustundar og á hvaða veðurstöð vindurinn var mestur. Sértafla er einnig um Vegagerðarstöðvarnar. Sams konar töflupar er fyrir mestu hviður. Að lokum er tafla sem sýnir nokkur meðaltöl (fyrir mestu nördin): Fyrst er dagsetning og tími, þarnæst kemur meðalvindhraði allra stöðva (meðal), vigurþættir vindsins (austur og norður), þeir sýna meðalvindstefnu á hverri klukkustund á öllu landinu þáttaða á austan- og norðanþætti. Vestan- og sunnanáttir eru hér negatívar. Síðan er fjöldi stöðva sem notaður er við reikninginn (fjöldi), fx táknar mesta meðalvindhraða á einstakri stöð og fg mestu hviðu. Að lokum er tala sem sýnir fjölda stöðva með meðalvindhraða meiri en 17 m/s. Þessi síðasta tafla inniheldur einnig upplýsingar um fleiri hvassviðri frá áramótum.

Athugið að töfluhausar kunna að riðlast lítilsháttar eftir því í hvaða forriti skráin er opnuð.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• vestanveðrið 10. janúar 2012

Sullast yfir Grænland

Þegar kalt loft kemur að Grænlandi úr vestri (mjög, mjög algengt) rekst það á fjalllendið. Það fer síðan eftir stöðugleika (og fleiru) hvernig framhaldið verður. Sé loftið stöðugt stíflast framrás loftsins og það leitar að jafnaði suður með landi og fyrir Hvarf. Undir slíkum kringumstæðum fréttir austurströnd Grænlands (og Ísland) lítið af kuldanum fyrir vestan. Sé það óstöðugt gerist það sama - nema að óðstöðugleikinn nái hærra heldur en jökullinn (ekkert sérlega algengt). Það gerist ekki nema þegar loftið er afspyrnukalt upp í margra kílómetra hæð. En þá fréttist aldeilis af kalda loftinu.

Það fer þá yfir jökulinn sem ekkert sé og fellur niður austurströndina í ofsastormi sem Grænlendingar kalla Piterak. Ekkert getur bjargað málunum nema að loftið austan við sé enn kaldara en það sem að vestan kemur. Svona staða er á Grænlandi þegar þetta er skrifað og í nótt (aðfaranótt þriðjudags). Danska veðurstofan varar við hugsanlegum Piterak í Ammasalik og þar í grennd. Mestar líkur á ofsaveðri eru þó sunnar að þessu sinni. Við skulum líta á þetta á spákorti sem gildir kl. 6 á þriðjudagsmorgni 10. janúar.

Hér sjáum við spá evrópureiknimiðstöðvarinnar (fengin gegnum Veðurstofu Íslands). Jafnþykktarlínur eru svartar og heildregnar og sýna 500/1000 hPa-þykktina í dekametrum (1 dam = 10 metrar). Litirnir sýna aftur á móti hita í 850 hPa-fletinum (á bilinu 1100 til 1400 metrar) eins og litakvarðinn neðst á myndinni greinir frá.

Inni í bláu, fjólubláu flekkjunum má sjá töluna -32 stig yfir jöklinum, en -22 undan Grænlandsströnd suður af Ammasalik. Nú er það svo að 850 hPa-flöturinn er ekki til yfir hálendi jökulsins - það stendur upp úr honum. Þykktin er strangt tekið ekki heldur til yfir jöklinum en hvort tveggja er samt merkt og einhver raunveruleiki er að baki. Það er 4920 metra jafnþykktarlínan sem gengur þar um sem -32 eru merktir.

Dálítil dæld mun vera í jökulskjöldinn um það bil þar sem kaldasta loftið er merkt á kortið. Þar á kalda loftið greiðastan aðgang og við sjáum beinlínis hvernig það fellur niður af jöklinum og til sjávar þar sem -22 talan er á kortinu og breiðir meira að segja úr sér til beggja átta, en flest út í átt til Íslands. Þar er 5040 metra jafnþykktarlínan við Vestfirði. Þegar kalda loftið streymir til Íslands hlýnar það yfir sjónum þannig að við fáum það engan veginn jafnkalt hingað. En nógu kalt samt.

Það verður fróðlegt að sjá hversu þétt og efnismikil él tekst að búa til á leiðinni frá Grænlandi til Íslands. Spár segja að vindur verði mjög hvass á þriðjudag vestur af landinu og e.t.v. líka inn á land. Þegar loftið fellur niður af Grænlandsjökli dregur það með sér veðrahvörfin og þá verður til mikill vindstrengur úr vestsuðvestri eða vestri sunnan við mesta niðurdráttinn. Sumar spár segja að 15 cm bætist ofan á snjóinn í Reykjavík í éljunum næstu 2 daga. Fari svo verður leiðindaskak í jöðrum bæjarins og á vegum á Vesturlandi - og auðvitað vitlaust veður á heiðum um mestallt land.

Enn er því ástæða fyrir vegfarendur og þá sem eitthvað eiga undir veðri að fylgjast vel með veðri og veðurspám. Þegar þetta er skrifað (rétt fyrir kl. 1 aðfaranótt þriðjudags) er ýmist ofsaveður eða fárviðri á fjöllum eystra og jafnvel í byggð. Snörp varð lægðin sú.

Síðbúin færsla um nær liðið veður

Hér kemur pistillinn sem til stóð að setja inn í gær - en tókst ekki. Hann er að nokkru úreltur og er því endurskrifaður og allmikið styttur.

Fyrst var litið á gervihnattamynd, hún var tekin í gær kl. 22 og sýnir lægðina sem nú (kl.19 á mánudagskvöldi) er rétt suðvestan við land. Í gær var hún hins vegar langt suðvestur í hafi.

Myndin sýnir dæmigerða vaxandi riðalægð. Að vísu sjást stundum öflugri kerfi en þetta en einkenni þess eru samt til staðar. Þar er fyrst að telja hlýja færibandið svonefnda. Þar er kjarni háloftarastar með vindi í stefnu rauðu örvarinnar. Hér vantar helst upp á að norðvesturbrún skýjagöndulsins sé skörp. Einnig má sjá að kerfið hefur haus - en engan sveip er enn að sjá í kerfinu (hann sést hins vegar í dag). Þó virðist vera að myndast þurr rifa á milli hauss og gönduls. Allt kerfið gengur síðan hratt í átt að éljasvæði fyrir suðvestan land.

Þetta hefði okkur á vaktinni fyrir 30 árum þótt heldur ískyggilegt - fyrir 50 árum voru varla nokkrar fréttir af skýjakerfi sem þessu. Nú er ástandið mun skárra - því nú taka tölvuspár mesta broddinn úr spennunni og þær segja að þessi lægð vaxi ekki úr öllu viti. Þegar þetta er skrifað (um kl. 19 á mánudag) dýpkar lægðin hins vegar mjög ört og vestan og sunnan við lægðarmiðjuna er mikið veður. Um það má nú lesa ágætan pistil Einars Sveinbjörnssonar og ættu áhugasamir að lesa hann.

Efnið hér að neðan er fyrst og fremst ætlað áhugasömum nemum hungurdiska - og aðrir geta sleppt því sér að skaðlausu.  

Tilefni gefst til að líta á eina iðuspá - eitt furðukortanna sem tölvur nútímans sýna okkur. Vonandi getum við svo vanist þeim að eitthvað gagn verði af - en það tekur tíma og þolinmæði.

Spáin gildir í dag (mánudag) kl.18 og er frá því í gær eins og annað efni þessa pistils. Hér eru þrjú kort lögð ofan í hvert annað. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru svartar heildregnar og merktar í dekametrum (1 dam = 10 metrar). Þar eru kunnuglegar tölur, við sjáum 4980 metra línuna skammt úti af Vestfjörðum. Vanir menn sjá að það er óvenju lág tala.

Síðan má sjá bláar og rauðar heildregnar línur (og eina græna). Þessar línur sýna hæðarbreytingu 500 hPa-flatarins síðustu 6 klst. Blátt þýðir fallandi flöt (lægð eða lægðardrag nálgast) en rautt að flöturinn sé hækkandi. Þessar tölur eru ekki sérlega háar en framrás lægðardragsins sem lægð dagsins býr í sést mjög vel. Við sjáum líka að lægðin yfir vestanverðu Grænlandshafi dýpkar líka og færist til austurs á kortinu.

Blágráir (hæðaiða) og bleikir (lægðaiða) fletir sýna síðan svonefnda iðu. Hún segir til um vindsniða í þrýstifletinum og beygju þess. Hnútar (óreglulegar eða kringlóttar klessur) fylgja lægðum en borðar bera vott um vindsniða. Röst þar sem vindur ryðst áfram á ofsahraða býr til bæði lægða- og hæðasnúning, ímyndum okkur að spaðahjól séu sett röstinni til hvorrar handar og þá má auðveldlega sjá iðuna fyrir sér, hæðabeygju hægra megin við hreyfistefnu vindsins en lægðarbeygju til vinstri handar. Lægð dagsins og iðu hennar (merkt 1 á kortinu) ber hratt framhjá hinum hnútnum (sem merktur er 2) og þeir ná ekki alveg saman.

Horfum á þessa mynd um stund.

Ekkert gengur

Þar sem mikil tregða og útkast er nú hjá blog.is reyna hungurdiskar ekki frekar að birta texta fyrr en ástandið skánar. Bestu kveðjur.

Af vindhámörkum ársins 2011

Við höfum litið á dægurhámörk og lágmörk hitans á árinu 2011 og nú er komið að svipaðri yfirferð um vindhraða. Aðaltaflan er í viðhenginu. Hún er þrískipt. Í fyrsta lagi er listi yfir hæsta 10-mínútna vindhraða hvers daga síðan fylgir sams konar tafla um vindhviður og að lokum er tafla yfir mesta 10-mínútna vindhraða og hviðu hverrar stöðvar á árinu ásamt tímasetningu 10-mínútna hámarksins. Taflan nær ekki til vegagerðarstöðvanna að þessu sinni. Gögnin eru úr safni Veðurstofunnar.

En hér er listi yfir þær stöðvar eiga hæsta 10-mínútna meðalvindhraða á árinu:

ár	mán	dagur	klst	átt	mest	mest hviða		nafn
2011	2	11	7	152	46,9	51,7		Jökulheimar
2011	12	22	3	246	44,0	60,1		Gagnheiði
2011	2	11	7	124	41,3	51,2		Vatnsfell
2011	4	7	24	315	41,2	57,4		Hallsteinsdalsvarp
2011	1	13	22	91	39,0	48,9		Stórhöfði sjálfvirk stöð

Sama veðrið á tölurnar í 1. og 3. sæti listans, 11 febrúar. Við sjáum að vindur var af suðsuðaustri í Jökulheimum, en suðaustri við Vatnsfell. Hallsteinsdalsvarp er í Austfjarðafjöllum á leið raflínunnar úr Fljótsdal til Reyðarfjarðar. Gott að hún þoldi þetta mikla veður. Gagnheiði er í 2. sæti í veðri rétt fyrir jól, á sama tíma og hiti fór í 13 stig á Dalatanga. Stórhöfði á síðan fimmta hæsta gildið.

Í einu tilviki til viðbótar fór vindur á Gagnheiði í 39,5 m/s. Það var í norðanveðrinu mikla 7. janúar.

Stórhöfði tekur langflest dægurhámörk 10-mínútna vinds, á mesta vindhraða dagsins 72 sinnum á árinu. Næstu stöðvar, Bjarnarey og Gagnheiði eru ekki hálfdrættingar með 31 og 30 daga hvor um sig. Af stöðvum í byggð á Bláfeldur flest dægurhámörkin, 11 talsins. Með því að líma töfluna inn í töflureikni geta nördin talið í smáatriðum. Þegar taflan er lesin þarf að hafa í huga að sumar stöðvarnar störfuðu ekki allt árið.

Á hinum enda stöðvatöflunnar er Hallormsstaður. Þar fór vindhraði mest í 18,5 m/s á árinu. Þar var stöðin í gangi allt árið þannig að við trúum þessum góða árangri.

Vindhviðulistinn er öðru vísí, fimm efstu stöðvarnar eru:

ár	mán	dagur	klst	átt	mest	mest hviða	a	nafn
2011	12	22	3	246	44,0	60,1		Gagnheiði
2011	4	7	24	315	41,2	57,4		Hallsteinsdalsvarp
2011	12	24	21	261	34,7	56,9		Seley
2011	4	10	18	192	38,3	56,2		Skarðsheiði Miðfitjahóll
2011	2	11	9	109	35,9	54,8		Veiðivatnahraun

Gagnheiði á mestu hviðu ársins, 60,1 m/s. Síðan kemur Hallssteinsdalsvarp og þá Seley. Seleyjarhviðan kom í aðfangadagsveðrinu mikla. Miðfitjahóll á línuleiðinni yfir Skarðsheiði er í fjórða sæti og leggur fram veðrið eftirminnilega 10. apríl þegar ekki var hægt að hleypa farþegum úr flugvélum á Keflavíkurflugvelli. Veiðivatnahraun er í fimmta sæti - í sama veðri og Jökulheimamet 10-mínútna vindsins. Sama dag komst vindur á Skarðsheiðinni reyndar ofar (55,2 m/s) en það var ekki mesta hviða ársins á þeirri stöð og er því ekki á stöðvalistanum.

Miðfitjarhóll reynist vera sú stöð sem oftast á mestu vindhviðu dagsins, 63 sinnum, síðan kemur Bláfeldur með 35 daga og Stórhöfði með 30.

Til gamans má einnig reikna eins konar hviðustuðul, hlutfall mestu hviðu ársins og mesta vindhraða og raða eftir stöðvum. Siglufjörður lendir þar á toppnum, Neskaupstaður í öðru sæti og Bíldudalur í því þriðja. Munum þó að hér er ekki um eiginlega hviðustuðla að ræða - fyrir þá er röðin líklega önnur. Lægsta hlutfallið eiga Jökulheimar, þar var mesta hviða 51,7 m/s en mesti 10-mínútna meðalvindur 46,9 m/s (eins og kom fram að ofan).

Það var aðeins einu sinni á árinu sem mesti 10-mínútna meðalvindhraði var minni en 10 m/s. Það var 8. ágúst þegar vindhraði var mestur í Bjarnarey, 9,9 m/s. Vindhraði fór í 20 m/s eða meir einhvers staðar á landinu í um 240 daga ársins eða í kringum 8 mánuði af 12.

Lægsta hámarkshviða dagsins mældist 13,4 m/s á Vattarnesi þann 8. ágúst - sama dag og áður var nefndur, en 20. júlí á jafnlága hámarkshviðu á Stórhöfða. Hviða náði 25 m/s einhvers staðar á landinu í um það bil 270 daga eða 9 mánuði af 12.

En áhugasamir líta á viðhengið.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• dægurhámörk vindhraða 2011

Háreistar bylgjur

Umhleypingarnir halda áfram og lítið lát virðist á greiðum bylgjugangi heimskautarastarinnar austur um Atlantshaf. Bylgjurnar eru þó misstórar. Fyrirsögnin segir bylgjurnar hárreistar en það er e.t.v. ekki sem nákvæmast orðalag - en hentugt samt. Á kortum sjást þær sem hlykkir til norðurs og suðurs og öldufaldar snúa til norðurs (og þar með upp á kortunum samkvæmt venju) en öldudalir teygja sig suður á bóginn. Lítum á 300 hPa spá sem gildir fyrir síðdegi laugardagsins 7. janúar.

Á kortinu er öldufaldur yfir Íslandi og berst hann hratt til austurs og öldudalur fylgir á eftir. Skammvinn hláka fylgir hryggnum - hún er öflugust á sunnanáttarhlið hans - sem verður yfir landinu á aðfaranótt sunnudags. Jafnhæðarlínur 300 hPa flatarins eru svartar og heildregnar, vindátt og vindhraði eru táknuð með hefðbundnum vindörvum og lituðu svæðin sýna hvar vindurinn er mestur. Hér er mælieiningin hnútar - þeir eru enn notaðir í flugi.

Við sjáum næstu öldu yfir Lárentsflóa vestur af Nýfundnalandi. Hún á ekki að verða jafn háreist eins og sú á undan. Áður en nákvæmar tölvuspár komu til sögunnar var mjög erfitt að ráða í slíkt - e.t.v. gátu reynslumestu spáveðurfræðingar séð það fyrir - en ekki með neinni vissu.

Það er þó aldrei þannig að tölvuspánum fylgi algjör vissa en fyrir utan spána um mánudagshrygginn (hálfmisheppnaða) segja þær nú að kuldapollurinn mikli (Stóri-Boli) færi sig aðeins um set nær Vestur-Grænlandi næstu daga. Hann lemur hrygginn nýja þarmeð niður og lægðin sem fylgir í kjölfarið (á mánudagskvöld) á að fara á miklum hraða til austnorðausturs rétt fyrir sunnan land.

Við fylgjumst auðvitað spennt með því - lægðin gæti auðvitað farið aðeins norðar. En þriggja daga tölvuspár eru nú á tímum orðnar nokkuð hittnar á réttar lægðaleiðir.

En sunnudagshlákan er skammvinn og gerir lítið í klakamálunum - helst að hann minnki aðeins í halla þar sem bræðsluvatn getur runnið burt. Þar sem það getur það ekki bíður það bara næsta frosts og nýrra klakalífdaga.

Dægurlágmörk ársins 2011

Nú eru að minnsta kosti tveir spilliblotar framundan á landinu (föstudagur og sunnudagur) - er það ástand sem fyrr fyrirkvíðanlegt vegna áfreða sem þessar skammvinnu hlákur ná varla að vinna á.

Hungurdiskar eru enn í nördahug og birta í viðhengi töflu um lægsta hita hvers dags á landinu árið 2011. Hún er þrískipt, Vegagerðarstöðvarnar eru sér í töflu og síðan er sérstök aukatafla sem nær aðeins yfir sjálfvirkar stöðvar i byggð. Gögnin eru sem fyrr fengin úr gagnasafni Veðurstofunnar.

Mesta frost ársins mældist við Upptyppinga þann 8. desember, -27,8 stig. Þetta er nákvæmlega sama og meðaltal áranna 1961 til 1990, en við þann samanburð verður að hafa í huga að köldum stöðvum hefur fjölgað meira heldur en öðrum síðan þá. Hálendið er mun betur vaktað en áður. Meðaltal lægsta lágmarks áranna 2001 til 2010 er -28,3 stig.

Lægsta lágmark í byggð á árinu 2011 var -27,3 stig og mældust við Mývatn þann 6. desember. Lægsta lágmarkið á Vegagerðarstöðvunum mældist sama dag, -22,7 stig á Hólasandi. Við munum enn þessa köldu daga.

Frostlaus dagur kom ekki fyrr en 26. júní, en í byggð kom fyrsti frostlausi dagurinn þann 9. apríl. Mér telst til að alls hafi 47 dagar ársins verið frostlausir, einn í júní, 23 í júlí, 13 í ágúst, 8 í september, einn í október og einn í nóvember. Sá síðasti var 15. nóvember.

Í byggð voru frostlausu dagarnir 83. Sá síðasti var 15. nóvember - sami dagur og á landinu í heild.

Á landinu í heild var síðasti dagur vorsins sem náði -10 stiga frosti 25. maí. Þá fór hiti á Brúarjökli niður í -13,8 stig og þann 5. október fór frostið á sama stað í -12,2 stig. Í byggð fór frost ekki niður fyrir -10 stig frá 27. mars til 7. október.

Fróðlegt er að athuga hvaða staðir þetta eru sem oftast eiga lágmarkshita sólarhringsins hér á landi. Fyrir landið allt eru Brúarjökull, Þverfjall og Gagnheiði, efst á blaði en síðan Sáta og Sandbúðir hálfdrættinga. Af byggðastöðvum á Möðrudalur oftast landslágmarkið. Fáeinar aðrar byggðarstöðvar komast á blað, þar má telja Brú á Jökuldal, Þingvelli og Svartárkot.

Sé litið á byggðir eingöngu er Möðrudalur oftast kaldasta stöð landsins, en síðan koma Svartárkot, Þingvellir, Brú á Jökuldal og Haugur í Miðfirði (í þessari röð).

En lítið á viðhengið.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• dægurlágmörk landsins 2011

Dægurhámörk ársins 2011

Efni pistilsins í dag er listi sem sýnir hæsta hita á landinu á hverjum degi allt árið 2011. Miðað er við sjálfvirkar stöðvar eingöngu. Gögnin eru auðvitað úr safni Veðurstofu Íslands. Best væri ef hvert og eitt veðurnörd gæti búið til lista af þessu tagi beint að heiman frá sér - en sjálfsagt þarf eitthvað að bíða eftir því. Listinn er allur í viðhenginu til nánari skoðunar. Þar þarf að athuga að stundum eru það tvær veðurstöðvar sem eiga landshámarkið saman, þá daga eru tvær línur í listanum.

Þegar maður lítur yfir svona lista vakna margar spurningar. Ofarlega á blaði er sú sem víkur að hæsta hámarkshita ársins. Hver er hann? Því er fljótsvarað: 24,8 stig á Húsavík þann 27. júlí. Næst koma svo 23,9 stig. Þeim var náð á þremur stöðvum, Ásbyrgi 24. júlí og á Egilsstaðaflugvelli og á Hallormsstað 29. júlí. Þessi árshámörk eru ekki sérlega há, meðaltal hæsta hámarks ársins tímabilið 1961 til 1990 er 25,2 stig. Meðaltal áranna 2001 til 2010 er 26,0 stig.

Hiti náði 20 stigum 32 daga ársins, ég á ekki meðaltal um slíkt á lager - það kemur e.t.v. síðar. En hiti fór fyrst í 20 stig 9. apríl. Þá mældust í 20,4 stig á Kvískerjum í Öræfum. Þetta er óvenjusnemma. Síðasti 20 stiga hiti ársins mældist á Skjaldþingsstöðum í Vopnafirði þann 8. nóvember - reyndar 21,0 stig. En bæði september og október voru án 20 stiga - þótt litlu munaði. Enginn 20 stiga dagur kom í maí og aðeins einn í júní (19.). Heldur rýrt - enda frægt kuldakast í algleymingi. Þeir sem hafa elju ættu að líta sérstaklega á maímánuð og sjá að hámörkin verða lægri og lægri eftir því sem líður á mánuðinn - öfugmæli eiginlega. Átján júlídaga fór hiti í 20 stig eða meira og ellefu daga í ágúst.

En hvenær var lægsta hámarkið? Var frost um land allt einhvern daginn? Því er auðsvarað. Það var aðeins tvo daga sem hiti á landinu fór hvergi upp fyrir frostmark. Sá fyrri var 10. mars (hæsta hámark á Eyrarbakka, -0,1 stig) en sá síðari 9. desember (hæsta hámark á Fonti á Langanesi, -1,2 stig). Merkilegur hámarkshitamethafi - Fontur.

Landið varð tíustigalaust síðast 19. apríl - þann dag náði hiti hvergi 10 stigum. Litlu munaði 23. maí en þann dag var hámarkið á Fagurhólsmýri 10,0 stig. Fyrsti tíustigalausi dagurinn að hausti var 5. október. Síðasti fimmstigalausi dagurinn var 18. mars og sá fyrsti í haust var 30. nóvember.

Látum hér staðar numið - þótt auðvitað væri áhugavert að rannsaka hvaða stöðvar þetta eru sem komast á blað sem hlýjasta stöð dagsins og margt annað. En lítið á viðhengið - þar má líka sjá sérstakan lista yfir hæstu hámörk Vegagerðarstöðvanna.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• dægurlandshámörk 2011

Hæsti og lægsti meðalhiti árið 2011?

Meðalhiti ársins 2011 í Reykjavík var 5,4 stig (eða 5,36 stig með ímyndaðri tveggja aukastafa nákvæmni), á Akureyri var meðalhitinn 4,08 stig (eða 4,1). En hvað með sjálfvirku stöðvarnar á stöðunum? Meðalhitinn við Krossanesbrautina á Akureyri var 4,10 stig - alveg sá sami og við Lögreglustöðina.

Á Veðurstofutúninu eru tvær sjálfstæðar stöðvar, venjuleg sjálfvirk og önnur sem kallast Reykjavík-búveðurstöð til aðgreiningar frá hinni. Meðalhitinn á túnstöðinni var 5,41 stig, en 5,33 stig á búveðurstöðinni. Ekki munar miklu - hefðbundna stöðin er nærri meðaltali hinna tveggja. Á Reykjavíkurflugvelli var aðeins hlýrra eða 5,54 stig. Munurinn er trúlega marktækur - á ársgrundvelli er lítillega hlýrra á flugvellinum.

Ekki voru nema sex sjálfvirkar stöðvar á landinu hlýrri en Reykjavíkurflugvöllur árið 2011. Skiptum nú yfir í töflu til að sjá hvaða stöðvar það voru:

röð	mhiti	hámark	lágm		nafn
1	6,58	16,6	-9,7		Surtsey
2	6,29	16,5	-10,6		Vestmannaeyjabær
3	6,26	16,8	-10,4		Garðskagaviti
4	5,88	19,6	-10		Kvísker sjálfvirk stöð
5	5,65	15,5	-11,3		Stórhöfði sjálfvirk stöð
6	5,61	18,9	-16,3		Grindavík
7	5,54	20,7	-12,8		Reykjavíkurflugvöllur

 

Meðalhiti ársins er í öðrum dálki - síðan er hámarkshiti ársins og þar næst lágmarkshitinn. Nafn stöðvarinnar er í aftasta dálknum.

Surtsey var hlýjasta stöð ársins, rúmu stigi hlýrri en Reykjavíkurflugvöllur en Vestmannaeyjabær er í öðru sæti. Allur listinn er í viðhengi - ásamt meðalhita á flestum Vegagerðarstöðvunum. Taka verður fram að á listanum eru einungis þær stöðvar sem vantar minna af athugunum heldur en 60 klukkustundir. Þetta veldur því að fáeinar hlýjar stöðvar sýna sig ekki - t.d. Vatnsskarðshólar. Á Vegagerðarlistann vantar Eyjafjallastöðvarnar báðar, Steina og Hvamm.

Hlýjasta Vegagerðarstöðin var sú í Öræfum (6,28 stig) og Markarfljótsstöðin i öðru sæti (5,91 stig). Neðsti hluti listans er (athugið að allur listinn er í viðhenginu):

röð	mhiti	hámark	lágm		nafn
112	-0,42	16,3	-22,5		Hágöngur
113	-0,72	16,2	-20,3		Brúaröræfi
114	-1,03	16,3	-22,9		Sáta
115	-1,54	17,3	-22,0		Sandbúðir
116	-1,77	12,6	-18,2		Þverfjall
117	-1,83	14,0	-18,2		Gagnheiði
118	-2,09	9,7	-26,0		Brúarjökull B10

Stöðin á Brúarjökli er sú kaldasta og Gagnheiði er næstköldust. Hiti fór aldrei í 10 stig á Brúarjökli. Steingrímsfjarðarheiði var köldust Vegagerðarstöðvanna með -0,29 stig.

Nú geta þeir sem vilja límt töfluna í viðhenginu inn í töflureikni og raðað að vild, t.d . eftir röð hæsta hámarks eða lægsta lágmarks - já - eða í stafrófsröð. Þá geta menn séð að á fjórum stöðvum fór frostið aldrei í -10 stig. Hver skyldi vera sú stöð sem á hæstan árslágmarkshita? Skyldi hún vera í nágrenni við þá Vegagerðarstöð sem merkir sig á sama hátt í sínum lista? Hvaða stöðvar eru hlýjastar í hverjum landshluta - hvar mældist hæstur hiti á Vestfjörðum?

Gögnin eru úr gagnagrunni Veðurstofunnar.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• meðalhiti 2011

Af norðurhvelshringekjunni í upphafi árs 2012

Enn sem fyrr er frekar hlýtt innan heimskautarastarinnar og öflugir kuldapollar halda sig á mottunni - að mestu. Litlar grundvallarbreytingar eru í veðurlagi við norðanvert Atlantshaf frá því sem verið hefur að undanförnu. En rifjum nú upp þessa stöðu með því að líta á spá evrópureiknimiðstöðvarinnar fyrir hádegi miðvikudaginn 4. janúar.

Fastir lesendur ættu að kannast við táknmálið. Bláu og rauðu línurnar sýna hæð 500 hPa-flatarins í dekametrum (1 dam = 10 metrar). Því þéttari sem þær eru því meiri er vindurinn milli þeirra. Þykka, rauða línan markar 5460 metra hæð, en þynnri rauðar línur sýna 5820 metra og 5100 metra.

Margt er það sem vekja má athygli á þessu korti. Suður af Íslandi eru sérlega þéttar jafnhæðarlínur enda er öflugasti hluti heimskautarastarinnar einmitt þar (þegar spáin gildir), vindur nærri veðrahvörfum er þar nærri 120 m/s þar sem mest er og flugvélar fljótar austur yfir Atlantshafið. Lægðarbylgja kreistist til austurs við norðurjaðar rastarinnar. Við sjáum miðskýjabreiðu hennar örugglega og sumar spár gera ráð fyrir snjókomu sunnanlands á miðvikudag.

Lægðin sem valda á tjónveðri við Norðursjó á morgun (þriðjudag) er þarna komin austur til Svíþjóðar. Lægðarbylgjan sunnan við land fer svipaða leið. Hún nær sennilega ekki að dýpka mikið - en við vitum að lítið má út af bregða undir vindstreng sem þessum. Alla vega mega skipstjórnarmenn og þeir sem stjórna flóðavörnum í Norðursjónum suðaustanverðum halda vöku sinni þar til þetta kerfi er runnið hjá.

Næstu bylgjur sem koma til okkar eru merktar með bókstöfunum f (föstudagur) og s (sunnudagur). Þær eru þarna enn yfir austanverðri Norður-Ameríku. Mjög langt er á milli meginbylgnanna yfir Skandinavíu og Labrador. Það er lægðin við Asóreyjar sem styður sunnan undir hrygginn breiða á milli lægðardraganna - dálítið merkilegt.

Við tökum eftir því að 5100 metra línan (rauð og mjó) nær ekki saman á norðurslóðum heldur myndar hún nokkra lokaða hringi. Þetta bendir til þess að ekki sé sérlega kalt á norðurslóðum miðað við það sem oft er á þessum árstíma. Mest virðast hlýindin vera á Svalbarðasvæðinu og þar austur af, en ekki er sérlega kalt á Norður-Grænlandi og við strendur Norðuríshafs. Fréttir segja ís vera að nálgast meðallag vestan Grænlands - en þar er kalt, -37 stig í Syðri-Straumfirði núna kl. 21 á mánudagskvöldi - ekki er nema -8 stiga frost við Scoresbysund, á austurströndinni.

Að undanförnu hafa öflugir kuldapollar ekki verið mjög áberandi á kortinu - en þó má sjá meðalöflugan poll yfir Baffinsflóa, þykktin í honum miðjum er um 4800 metrar - ekkert ofboðslega lítið miðað við staðsetningu og ártíma. En vetur hefur ekki enn náð hámarki á norðurhveli, nokkrar vikur eru væntanlega í það og minni þykkt væntanlega á dagskrá síðar.

En öldugangurinn á Atlantshafi heldur áfram eins og ekkert hafi í skorist - við í norðurjaðri hans (spilliblotar) - og Norður-Evrópa í hlýju lofti af hafi. En þetta ástand endar auðvitað um síðir.