Smávegis af desember

Eins og fram hefur komið var tíð hagstæð í desember síðastliðnum (2021). Meðalvindhraði var með minnsta móti og snjólétt var lengst af. 

Kortið sýnir hæð 500 hPa-flatarins (heildregnar línur) - af henni ráðum við ríkjandi vindáttir í veðrahvolfinu. Daufar strikalínur sýna þykktina, og þykktarvik eru sýnd í lit. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs og af litunum má sjá að hún hefur verið um 30 metrum meiri en að meðallagi (1981 til 2010) og hiti því um 1,5 stigi ofan meðallags. Afbrigðilega hlýtt var yfir Vestur-Grænlandi og voru þau hlýindi stundum nefnd í fréttum. Þessi miklu hlýindi stugguðu við kuldanum sem venjulega er á þessum slóðum og ýttu meginkuldapollum til vesturs. Mikil neikvæð hæðar- og þykktarvik voru yfir Kanada vestanverðu - en aftur á móti var óvenjumikil hæð - jafnvel meiri en hér, yfir Aljúteyjasvæðinu - og olli þessi kerfisröskun miklum öfgum í veðurlagi í vestanverðri N-Ameríku og á Kyrrahafi norðanverðu. Vel sloppið hins vegar hjá okkur. 

Þó hringrásin í veðrahvolfinu hafi verið okkur hagstæð að þessu sinni er samt varla hægt að segja að hún hafi verið sérlega afbrigðileg. Ef við leitum finnum við skylda desembermánuði í fortíðinni, síðast árið 2018. Líkust virðist hringrásin þó hafa verið í desember 1937 (þó við séum þá komin aftur í tíma ákveðinnar óvissu í reikningum).

Hér þarf að hafa í huga að viðmiðunartímabil vikanna er annað (1901 til 2000). Þó sama jafnþykktarlínan liggi um Ísland og nú (5280 metrar) eru vikin á kortinu frá 1937 meiri - eða um +2,5 stig. Það hefur hlýnað umtalsvert á síðustu áratugum miðað við aldarmeðaltalið. 

Desember 1937 fékk góða dóma í Veðráttunni tímariti Veðurstofunnar. Þar segir: „Tíðarfarið var hagstætt og óvenju milt. Jörð varð víða alauð síðari hluta mánaðarins“.

Guðmundur Baldvinsson veðurathugunarmaður á Hamraendum í Dalasýslu segir um desember 1937: „Desembermánuður hefur verið óvenju góður, hlýindi og fremur úrkomulítið. Um miðjan mánuð gjörði töluvert frost, en það hélst aðeins stuttan tíma. Enn er töluverður gróður frá liðnu sumri. Þetta er sá besti desember sem fullaldra menn þykjast muna“.

Austur á Héraði segir Jón Jónsson athugunarmaður á Nefbjarnarstöðum stuttlega: „Óvenjulega hæg og mild tíð að undanteknum 16. til 17. Má því telja tíðarfar í mánuðinum hið ágætasta“.

Það má taka eftir því að Veðráttan segir um hafís: „Þ. 1. sást ísbreiða nálægt Horni. Þ. 7. voru hafísjakar út af Dýrafirði, og þ. 13. um 3 sjóm. N af Blakk á skipaleið“. [Blakkur eða Blakknes er sunnan Patreksfjarðar]. Talsverður hafís kom að landinu skamma stund vorið eftir (1938) - upphaf þess skeiðs sem ritstjóri hungurdiska hefur stundum freistast til að kalla óformlega „hafísárin litlu“. Hámark þeirra var 1944. 

Við þökkum BP fyrir kortagerðina. 

Sígild óróastaða

Árið 2022 hefur byrjað heldur órólega - fyrst með miklu hvassviðri á nýársdag - þó landið sunnan- og vestanvert slyppi við hríð (nema á fáeinum fjallvegum). Vindhraði náði stormstyrk á rúmlega 30 prósent veðurstöðva, sem telst allmikið og ársmet (10-mínútna meðalvindur) voru slegin á tveimur stöðvum þar sem athugað hefur verið lengi, á Bláfeldi þar sem vindur fór í 39,0 m/s og á Hafnarmelum (við Hafnará - ekki sama stöð og vegagerðarstöðin), þar sem vindur mældist 35,9 m/s og hviða fór í 54,8 m/s. Það er öflugasta janúarhviða sem mælst hefur þar. Janúarmet voru slegin á Bláfeldi, Ingólfshöfða, í Þykkvabæk, á Mörk á Landi, í Hjarðalandi, á Fagurhólsmýri, í Jökulhiemum og  við Setur. Athugum þó að ekki hefur verið litið á mælingarnar með villur í huga. 

Síðdegis í gær (2.janúar) og í dag (3.) hefur síðan mikið illviðri gengið yfir Austurland. Uppgjör um vindhraða liggur þó ekki fyrir enn. Mikill sjógangur var við höfnina á Borgarfirði eystra og eitthvað tjón af hans völdum. Stórstreymt er um þessar mundir. 

Ný kerfi stefna til landsins. Síðdegis á morgun (þriðjudag 4. janúar) er gert ráð fyrir því að staðan í háloftunum verði sú sem sjá má á kortinu hér að neðan.

Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar, af þeim ráðum við vindstefnu og vindstyrk í miðju veðurahvolfi. Þykktin ers sýnd með litum. Hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Ekki er hægt að kalla þessa stöðu annað en sígilda - hefur sést ótölulega oft áður. Að vísu eru smáatriðin aldrei alveg eins og þau skipta máli þegar brautir illviðra og afl þeirra ræðst. Ekki gott fyrir augu ein að greina þau, en reiknilíkönin eru nokkuð viss í sinni sök. 

Mikill kuldapollur er vestan Grænlands - hann er þó ekki alveg í fullum þroska miðað við það sem við oft sjáum á þessum árstíma. Nægilega öflugur þó til þess að kitla bylgju af hlýju lofti sem má sjá við Nýfundnaland svo mjög að úr á að verða lægð af dýptstu gerð. Flestar spár segja miðjuþrýsting hennar fara niður fyrir 930 hPa á fimmtudaginn - þá á lægðin að verða á Grænlandshafi - nokkuð fyrir vestan land. Örvar á myndinni sýna hinn mikla þykktarbratta (hitamun) í lægðinni nýju og einnig bendir ör á undanfarasunnanátt sem nefnd er hér að neðan. 

Hæðarhryggurinn yfir Íslandi er líka sígildur í þessari stöðu. Hann er á austurleið og fylgir honum allhvöss sunnanátt og slagviðri seint á aðfaranótt og fram eftir degi. Í stöðu sem þessari er þessi sunnanátt oft hvassari heldur en nú er spáð og hafur þá oft valdið foktjóni t.d. í Borgarnesi og á Snæfellsnesi - á undan aðalveðrinu sem fylgir svo lægðinni ógurlegu. Auðvitað er rétt að hafa gætur á þessari undanfarasunnanátt - þó reiknimiðstöðvar geri ekki mjög mikið úr henni. 

Gangi spárnar um djúpu lægðina eftir fylgja henni nokkrir vindstrengir. Landsynningsveður allmikið aðfaranótt fimmtudags - mjög hvasst og úrkoma mikil, einkum sunnan- og suðaustanlands - ekki ferðaveður. Síðan lægir lítilega - en sem stendur er mikil spurning hversu mikið verður hér úr aðalillviðrinu nærri lægðarmiðunni - í því sem kallað er snúður hennar. Kannski verður farið að draga úr því áður en það nær hingað - kannski nær versti strengurinn einfaldlega ekki til okkar.

Þeir sem eitthvað eiga undir veðri ættu að fylgjast sérlega vel með spám Veðurstofunnar - þar er vel fylgst með breytingum á spám og veðri og gefnar út viðvaranir eftir því sem við á. Takið mark á þeim. 

Rétt er að hafa einnig í huga að lægðum sem þessum fylgir há sjávarstaða og jafnvel mikið brim - jafnvel þó allra lægsti þrýstingurinn verði að líkindum fyrir vestan land. Gætið ykkur því sérstaklega við sjóinn. 

Meðalhiti í Stykkishólmi 2021

Meðalhiti ársins 2021 var 4,8 stig í Stykkishólmi, 0,1 stigi undir meðallagi síðustu tíu ára, en 0,2 stigum ofan meðallags áranna 1991 til 2020.

 

Bláu súlurnar á myndinni sýna vik mánaða ársins 2021 frá nýja 30-ára meðaltalinu. Sjá má að hiti var nánast í því í apríl, september, október og nóvember, nokkuð undir því í janúar, maí og júní, en yfir því í febrúar, mars, júlí, ágúst og nú í desember. Ágúst var einstaklega hlýr í Stykkishólmi - og reyndar um land allt. 

Á myndinni má einnig sjá samanburð tímabila. Grænu súlurnar bera saman hita ársins 2021 og gamla meðaltalstímabilsins 1961 til 1990. Ágúst 2021 var meir en 3 stigum hlýrri en meðalágúst á þessum árum framan af ævi ritstjóra hungurdiska. Árið hefur síðustu 30 árin verið um 1 stigi hlýrra heldur en næstu 30 ár á undan og munar um minna þegar svo langt tímabil er undir.

Gulbrúnu súlurnar sýna bera hins vegar saman hita mánaða ársins 2021 og næstu 10 ára á undan. Má segja að þetta nýliðna ár falli vel í flokk þessara hlýindaára.

Hér má sjá ársmeðalhita síðustu 220 árin rúm í Stykkishólmi. Tíminn fyrir 1830 er nokkuð óviss - sérstaklega hvað varðar hita einstakra ára. Við sjáum að tímabilið allt hefur hiti hækkað um 1,6 stig eða svo, gríðarleg breyting. Við sjáum vel að hlýindi þessarar aldar eru orðin talsvert veigameiri en þau sem næst voru á undan (1926 til 1964) - og bæði 10-ára (rautt) og 30-ára (grænt) meðaltöl hærri en nokkru sinni áður síðustu 220 árin.

Hiti hefur þó hækkað minna síðustu 10 árin en þau næstu á undan - þegar hlýnunin „fór fram úr sér“. Ekkert lát er þó að sjá á hlýindunum. Þrjátíu ára meðaltalið (græn lína) er enn á uppleið og þar sem árin 1992 til 1995 voru köld, og meðalhiti þeirra um 1 stigi lægri heldur en hitinn árið 2021, er líklegt að 30 ára meðaltalið muni enn hækka næstu árin. En auðvitað vitum við ekkert um hita næstu ára. Tíðni vindátta og slíkir þættir ráða miklu um breytileika frá ári til árs. 

Við munum á næstunni rifja upp fleiri atriði varðandi veður á árinu 2021 - en ársyfirlit Veðurstofunnar mun auðvitað birtast um síðir.

Ritstjóri hungurdiska óskar lesendum og öðrum velunnurum árs og friðar og þakkar góðar og vinsamlegar undirtektir á liðnum árum. Hann er orðinn nægilega gamall til að óska þess að nýhafið ár verði sem tíðindaminnst í veðri og allir hamfaraviðburðir haldist víðs fjarri.

Kuldapollurinn

Fyrir nokkrum dögum var hér fjallað um kuldapoll sem átti að koma til landsins úr norðri í dag. Segja má að spá evrópureiknimiðstöðvarinnar hafi gengið eftir að mestu. 

Pollurinn er einmitt að fara suður yfir landið í dag. Heildregnar línur sýna hæð 500 hPa-flatarins eins og reiknimiðstöðin gerir ráð fyrir að hún verði í dag kl.18. Litir sýna hita í sama fleti. Meir en -42 stiga frost er í um 5 km hæð rétt fyrir norðan land. Hlýr sjórinn hitar loftið að neðan og veldur uppstreymi og síðan úrkomumyndun. Mikið hefur snjóað sumstaðar á Norðurlandi í nótt og í dag. Vindörvar sýna vindátt og vindstyrk á hefðbundinn hátt.

Þessi kuldapollur fellur í þann flokk sem ritstjóri hungurdiska (en enginn annar) kallar þverskorinn.

Þetta val á nafni má vel sjá á kortinu hér að ofan. Þar er hæð 500 hPa-flatarins táknuð í lit. Dekksti, blái liturinn er á því svæði þar sem flöturinn liggur lægst. Kortið gildir á sama tíma og kortið á ofan. Heildregnu línurnar sýna sjávarmálsþrýsting - jafnþrýstilínur. Þrýstilínurnar liggja þvert í gegnum kuldapollinn - sjá hann varla. Reynslan sýnir að þverskornir kuldapollar eru ætíð varasamir - á vetrum tengjast þeir hríðarveðrum og jafnvel snjóflóðum og margs konar leiðindum í veðri. Alla vega allaf rétt að fylgjast vel með þeim. 

Snjókoman á Norðurlandi undanfarinn sólarhring kemur því ekki á óvart og ekki heldur að varað skuli vera við snjóflóðum á Tröllaskaga - þó þetta ákveðna kerfi sé ekki mjög öflugt þannig séð. Svo vill einnig til að það lifir ekki mjög lengi - og getur (vegna annarra atburða) varla náð fullum þroska eða illindum.

En rétt er samt að hafa augun opin - það gæti t.d. snjóað víðar áður en kerfið er úr sögunni. 

Kuldapollur?

Þó veðurspár hafi í aðalatriðum verið mjög skýrar fyrir þessi jól - og það eiginlega fyrir löngu - er samt ákveðið atriði að flækjast fyrir í spám fyrir dagana milli jóla og nýárs. Reiknimiðstöðvar hafa verið sammála um að dálítill kuldapollur - eða kalt háloftalægðardrag sé væntanlegt frá Norður-Grænlandi á mánudag/þriðjudag. Hins vegar hefur verið verulegt ósamkomulag um hversu öflugt kerfi verður um að ræða - spárnar hafa hringlast til - frá runu til runu - og veruleg óvissa í safnspám líka. Allt frá því að nærri því ekkert gerist yfir í umskipti til umhleypingatíðar - og alls konar leiðinda.

Ekkert er því enn fast í hendi. Spá evrópureiknimiðstöðvarinnar í morgun (aðfangadag) kom nokkuð á óvart. Eftir nokkrar runur með spá um að lítið yrði úr kuldapollinum - og hann rynni til suðurs vel fyrir vestan land - kom aftur spá um að hann færi beint yfir okkur - þá á aðfaranótt miðvikudags. Kortin hér að neðan sýna þetta.

Hér má sjá reiknaða stöðu síðdegis á þriðjudag, 28.desember. Heildregnar línur sýna hæð 500 hPa-flatarins, af þeim ráðum við vindátt og styrk í miðju veðrahvolfi. Litirnir sýna þykktina en hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Því minni sem hún er því kaldara er loftið. Í kalda blettinum miðjum er hún ekki nema 5000 metrar, loftið þar er meir en tíu stigum kaldara en í meðallagi. Þetta kaldasta loft er hér á suðurleið, en sjórinn hitar það baki brotnu áður en það nær til landsins undir morgun á miðvikudag - standist spáin. 

Það er margt uppi á borðinu þegar svona kalt loft fer hjá - jafnvel þó kerfið sé ekki fyrirferðarmikið. Vonandi verður ekkert úr - eins og hefur reyndar verið tískan í haust. Nýjasta spá bandarísku veðurstofunnar gerir t.d. ráð fyrir því að kuldapollurinn taki austlægari stefnu og fari meira eða minna framhjá okkur. Alveg jafn líklegt að evrópureiknimiðstöðin detti í það sama far strax í kvöld. 

En ritstjóri hungurdiska óskar lesendum og landsmönnum öllum gleðilegra jóla. 

Af snjó

Svo virðist sem óvenjulítill snjór verði á landinu næstu daga. Sú spurning kom því upp hversu oft allar byggðir landsins séu nánast snjólausar um jólin. Það er nú reyndar ekki alveg alautt um land allt í dag (Þorláksmessu) - en þó ljóst að snjóhula er með allra rýrasta móti. 

Ritstjóri hungurdiska sló lauslega á snjóhulu 24. og 25. desember aftur til ársins 1966. Sú athugun leiðir í ljós að afskaplega lítill snjór (nærri því enginn) var í byggðum landsins um jólin 2002 og sömuleiðis var sömuleiðis lítið um snjó þessa daga 1997. Ekki má þó taka þessa reikninga allt of hátíðlega.

Svo mátti heita að alautt væri um land allt á jólum 1933. Það snjóaði sums staðar og gerði alhvítt á Þorláksmessu, en þann snjó tók alls staðar upp daginn eftir, flekkótt var þó talið á Hornbjargsvita. 

Fyrstu 20 dagar desembermánaðar

Meðalhiti fyrstu 20 daga desembermánaðar er +2,5 stig í Reykjavík. Það er +1,5 stigum ofan meðallags áranna 1991 til 2020 og +1,9 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára. Hitinn raðast í 7. hlýjasta sæti (af 21) á öldinni. Hlýjastir voru þessir sömu dagar árið 2016, meðalhiti þá +5,6 stig. Kaldastir voru þeir 2011, meðalhiti -2,8 stig. Á langa listanum raðast hiti nú í 20. hlýjasta sæti (af 146). Hlýjast var 2016, en kaldast 1886, meðalhiti þá var -5,6 stig.

 

Á Akureyri er meðalhiti dagana 20 nú +0,9 stig, +1,3 stigum ofan meðallags 1991 til 2020 og 2,1 stigi ofan meðallags síðustu tíu ára.

 

Að tiltölu hefur verið hlýjast við Breiðafjörð og á Vestfjörðum, hiti þar raðast í 5. hlýjasta sæti aldarinnar, en kaldast hefur verið á Austurlandi að Glettingi og Suðausturlandi, þar raðast hiti í 10. hlýjasta sætið.

 

Á einstökum stöðvum hefur verið hlýjast að tiltölu í Húsafelli. Þar er hiti +3,0 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára. Kaldast hefur verið á Fáskrúðsfirði, hiti +0,1 stigi ofan meðallags.

 

Úrkoma hefur mælst 91,4 mm í Reykjavík og er það hátt í 60 prósent ofan meðallags, en langt frá meti. Á Akureyri hefur verið mjög þurrt. Úrkoman hefur aðeins mælst 5,8 mm, en hefur mælst minni sömu daga.

 

Sólskinsstundir í Reykjavík það sem af er mánuði eru 4,5, um 4 stundum færri en í meðalári, hafa þó alloft mælst færri sömu daga.

 

Aðfaranótt 17. desember fór hiti í 16,1 stig á Dalatanga og 16,0 stig á Eskifirði. Er það nýtt landsdægurhámarkshitamet. Það er ekki algengt að svo hár hiti mælist í desember, en þó nægilega oft til þess að landshámarkshitamet 15 desemberdaga er 16,0 stig eða meira. Mánaðarhitamet desember er hins vegar 19,7 stig og mældist 2. desember 2019. Um það - og önnur desemberhitamet var ítarlega ritað í pistli á hungurdiskum 3. desember það ár - þar eru einnig vísanir í fleiri desemberhitamet.

Fyrri hluti desembermánaðar

Meðalhiti í Reykjavík fyrri hluta desember er +1,2 stig, +0,1 stigi ofan meðallags 1991 til 2020 og +0,8 stigum ofan meðallags sömu daga síðustu tíu ár og raðast í 12.hlýjasta sæti (af 21) á öldinni. Hlýjastur var fyrri hluti desember árið 2016, meðalhiti þá var +6,3 stig. Kaldastur var hann árið 2011, meðalhiti -3,4 stig. Á langa listanum er hitinn í 55.hlýjasta sæti (af 146). Fyrri hluti desember 2016 er einnig á toppnum þar, en kaldastur var fyrri hluti desember árið 1893, meðalhiti þá -5,9 stig.

 

Á Akureyri er meðalhiti nú -0,5 stig, -0,3 stigum neðan meðallags 1991-2020, en +1,1 stigum ofan meðallags sömu daga síðustu tíu árin.

 

Að tiltölu hefur verið hlýjast við Breiðafjörð og á Vestfjörðum. Þar er hitinn í 7.hlýjasta sæti aldarinnar, en kaldast hefur verið á Austurlandi að Glettingi þar sem hitinn raðast í 15.hlýjasta sæti.

 

Miðað við síðustu tíu ár hefur verið hlýjast á Húsafelli, hiti þar +2,0 stigum ofan meðallags. Kaldast hefur hins vegar verið á Brú á Jökuldal þar sem hiti er -0,8 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára.

 

Úrkoma hefur mælst 79,7 mm í Reykjavík og er það meir en 70 prósent umfram meðallag. Úrkoma á Akureyri hefur aðeins mælst 3,5 mm og er það tíundihluti meðalúrkomu.

 

Sólskinsstundir hafa mælst 4,5 í Reykjavík, rétt undir meðallagi.

Ákveðnar breytingar

Svo virðist sem nokkrar breytingar verði á veðurlagi næstu daga. Það sem af er þessum mánuði hefur hiti verið í tæpu meðallagi víðast hvar á landinu og loftþrýstingur fremur lágur (langt frá metum þó). Flestar spár eru nú sammála um að nú taki við tímabil með hærri þrýstingi og að það byrji alla vega með ákveðinni sunnanátt og hlýindum á fimmtudaginn. Framhaldið er hins vegar ekki ráðið hvað sunnanátt og hlýindi varðar. Annar möguleiki eru dagar með hægum vindi og hita nærri frostmarki (og hálkuhættu). Lengri spár en til fjögurra eða 5 daga eru að vanda ómarktækar en þó má geta þess að þær eru flestar sammála um áframhald háþrýstings - en ekki hvort hæðarmiðja verði yfir landinu, austan við það eða vestan. 

Til að átta okkur betur á stöðunni lítum við á spákort evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir síðdegis á fimmtudaginn. 

Þetta er hefðbundið norðurhvelskort. Ísland er rétt neðan við miðja mynd. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar. Af þeim ráðum við vindátt og vindstyrk í miðju veðrahvolfi. Línurnar eru mjög þéttar við Ísland - og vindhraði eftir því mikill - um 55 m/s í 5,5 km hæð yfir Snæfellsnesi og Vestfjörðum og enn meiri ofar. Lægð er á hraðri ferð til norðausturs við strönd Grænlands. Þegar hún fer hjá slaknar heldur á vindi. 

Þykkt er sýnd í lit. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Litirnir liggja mjög þétt yfir Íslandi - það veldur því að talsvert slaknar á vindi eftir því sem neðar dregur. Líklega nær hann þó stormstyrk á víð og dreif um landið norðvestanvert. Hiti getur hæglega komist yfir 10 stig sums staðar fyrir norðan og austan. 

Það sem annars vekur sérstaka athygli á þessu korti er gríðarmikil hæð yfir sunnanverðum Bretlandseyjum, um 5840 metrar í hæðarmiðju. Þetta er með því hæsta sem sést á þessum slóðum í desember - og sömuleiðis er þar óvenjuhlýtt. Þykktin meiri en 5520 metrar. 

Aðalspurningin á næstunni er hvað um þessa hæð verður. Í sumum spám (ekki öllum) á hún að veltast um í 1 til 2 vikur - jafnvel lengur. Í dag er aðalhugmyndin sú að hún nálgist okkur (en slakni aðeins) - en hörfi síðan aftur til austurs eða suðausturs. Önnur hugmynd er sú að hún endi vestan við - yfir Grænlandi. Varla er nokkur leið að ákveða hvort verður - og jafnlíklegt að það verði eitthvað allt annað. 

Á norðurslóðum eru kuldapollar vetrarins smám saman að koma sér fyrir. Þeir hafa þó langt í frá náð fullum styrk. Þegar rýnt er í smáatriði má sjá að ekki eru margar jafnhæðarlínur í kringum köldustu svæðin. Þessir pollar eru því í sjálfu sér ekki mjög ógnandi fyrir okkur sem stendur. Það þarf þó ekki marga daga til að breyta því. 

Hæð sem þessi er ákveðin ógnun fyrir Evrópu. Austan hennar getur mjög kalt loft ruðst fram úr norðri og valdið kuldum - íbúar Austurevrópu eru að vísu vanir slíku - en ef slíkir kuldar ráðast til vesturs er illt í efni fyrir vesturevrópumenn. Mikill lægðagangur er um Bandaríkin - hlýtt um suður- og austurhluta þeirra, en fremur svalt í norðvesturríkjunum. Ekki kæmu fréttir af allskonar vandræðum mjög á óvart.

Í gær (ekki í dag) var því spáð að 5700 metra jafnhæðarlínan næði að austan til landsins með hæðinni. Það gaf ritstjóra hungurdiska ástæðu til þess að líta á 500 hPa hæðarmet desembermánaðar hér við land. Það er 5750 metrar, yfir Keflavíkurflugvelli - nokkru lægra en talan í miðju hæðarinnar miklu yfir Bretlandi. Þetta met var sett þann 12. og 13. desember 1995. Ef við tökum endurgreiningar trúanlegar var hæðin yfir Suðausturlandi um 5770 metrar. Þessi hæð stóð ekki lengi við - slaknaði, en fór vestur fyrir og kalt loft og hörkufrost fylgdi í kjölfarið. En samt var hlýtt hæðarloft einhvern veginn að flækjast fyrir eftir þetta allan veturinn og tíðarfar talið mjög hagstætt - jafnvel einmunagott. 

Auðvelt er að leita að tilvikum þegar hæð 500 hPa-flatarins hefur farið yfir 5700 metra yfir landinu í desember. Gróflega má skipta slíkum atburðum í tvennt. Annars vegar er um langvinn háþrýstisvæði að ræða - vikulöng eða jafnvel enn þaulsetnari, en hins vegar skarpa hæðarhryggi sem fara fljótt yfir, á einum eða tveimur dögum. 

Sum þessi fortíðartilvik eru minnisstæð. Gæðaveturnir 1963 og 1964 byrjuðu báðir með miklum háloftahæðum í desember. Sama má segja um þurrkaveturinn mikla 1977. Á síðari árum minnist ritsjórinn einkum desember 2009 sem var upphaf hins óvenjulega veðurlags ársins 2010 og oft hefur verið fjallað um hér á hungurdiskum. Mikil háþrýstisyrpa kom einnig í desember 1961, 1970 og 1978 - höfðu á einhvern hátt afleiðingar fyrir það sem á eftir kom. 

En þrátt fyrir þá greinilegu tilhneigingu að stórir háþrýstiatburðir í desember hafi afleiðingar fyrir vetrarhringrásina í heild er eiginlegt spágildi slíkra atburða heldur rýrt. Veðrið endurtekur sig sjaldan eða aldrei. Þó þannig atburður verði e.t.v. nú segir hann lítið eða ekkert um afgang vetrarins. 

Fyrstu 10 dagar desembermánaðar

Meðalhiti í Reykjavík fyrstu 10 daga desember er -0,1 stig, -1,0 stigi neðan meðallags áranna 1991-2020 og -0,2 stigum neðan meðallags sömu daga síðustu tíu árin. Hitinn er í 14.hlýjasta sæti (af 21) sömu daga á öldinni. Hlýjastir voru þessir dagar árið 2016, meðalhiti þá var +7,1 stig, en kaldastir voru þeir árið 2011, meðalhiti -4,8 stig. Á langa listanum er hitinn nú í 92. hlýjasta sæti (af 146). Kaldastir voru þessir sömu dagar árið 1887, meðalhiti þá -7,2 stig.

 

Á Akureyri er meðalhiti fyrstu 10 desemberdagana -1,9 stig, -1,5 stigum neðan meðallags áranna 1991-2020, en í meðallagi síðustu 10 ára.

 

Að tiltölu hefur verið kaldast á Austurlandi að Glettingi. Þar raðast hitinn í 18.hlýjasta sæti aldarinnar (4.kaldasta), en hlýjast hefur verið við Faxaflóa þar sem hiti raðast í 11.hlýjasta sætið.

 

Á einstökum veðurstöðvum er jákvætt vik (miðað við síðustu 10 ár) mest í Mikladal í Patreksfirði, +1,4 stig, en neikvætt mest í Möðrudal, -2,2 stig.