Lymskufullt veðurlag

Þótt ritstjóri hungurdiska fylgist allvel með veðri er hann ekki með smásjá í gangi - hefur hvorki þrek né tíma til samfelldrar spáiðju. Hann reynir þó að láta veður ekki koma sér í opna skjöldu - en ekki tekst það alltaf. Þannig var í dag (föstudaginn 19. október). Ekið var í björtu veðri að morgni í vinnu - gengið milli húsa um hádegisbil og horft á ómerkilegan lágskýjabakka á austurlofti. Hugað var að heimferð um hálfsexleytið - og þá var komin lítilsháttar súld. Ekki fékk ritstjórinn fyrir hjartað - en samt - rétt var þó að athuga ástandið á stæðinu og á bílnum. Þar var aðeins lítilsháttar raki - alveg meinlaus.

En hversvegna var rétt að athuga ástand bíls og vega? Jú, því þetta er reyndar alveg dæmigert hálkuveður og sérlega varasamt að hausti, nú, eftir nær alveg hálkulausa tíð á höfuðborgarsvæðinu.

Úrkomuský gerast varla ómerkilegri en þau sem gengu yfir síðdegis og í kvöld - en nægja samt til þess að hættuleg hálka getur myndast. Ekki er rúm eða ástæða til að rekja úrkomuatburð dagsins í smáatriðum - enda þarf til þess annað hvort yfirlegu eða ágiskanir. Úrkoman var svo smágerð að hugsanlegt er að hún hafi lifað alla sína æfi sem vatnsdropar - þrátt fyrir frost í flákaskýjunum. Flákaský eru þrátt fyrir allt úr vatnsdropum. Líklegra er þó að ískristallar hafi farið að myndast í þeim, fallið í átt til jarðar, bráðnað, og orðið að súld.

Ritstjórinn var kominn út af svæðinu þegar fréttaumgetin hálka myndaðist og veit því ekki nákvæmlega hvenær og hvernig hún myndaðist.

En látum ekki súldarveður í frostlausu að vetri plata okkur til að halda að hálkulaust sé - við eigum einmitt að gera ráð fyrir hinu gagnstæða. Reiknum frekar með hálku á ferðum okkar - það ætti að vera meinlaust að hafa rangt fyrir sér á þann veginn.

Veturinn tekur sér stöðu

Nú er rétt einu sinni að koma vetur og hlýtur að fara að kólna fyrir alvöru á norðurslóðum. Enda ber norðurhvelskort dagsins það með sér og rétt að fara að fylgjast með atburðum. Hér að neðan verða sýnd tvö kort sem föstum lesendum hungurdiska ættu að vera orðin kunnugleg. En nýjum lesendum og lausum er bent á fyrri fræðslu um þessi efni. Þar er einkum að telja pistil sem birtist fyrst 7. október 2010 en þar má finna viðhengi sem hollt er að lesa. Eitt fyrsta kortið í þessum stíl birtist aftur á móti 13. mars á þessu ári (2012) og þar má finna skýringar á litum og línum kortanna hér að neðan.

Þetta er spá everópureiknimiðstöðvarinnar fyrir hádegi á morgun, föstudaginn 19. október. Svartar línur sýna hæð 500 hPa-flatarins í dekametrum. Þar sem þær eru þéttar er hvasst í háloftunum. Að vanda má sjá fölmargar lægðir en lítið er um hæðir. Þó er ein rétt norðan við Ísland (ekki merkt með H). Þessi hæð sér um það hæga og bjarta veður sem ríkir á landinu þessa dagana.

Litirnir tákna þykktina (fjarlægðina milli 1000 hPa og 500 hPa-flatanna). Hún sýnir meðalhita í neðri hluta veðrahvolfs. Því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Mörkin milli gulu og grænu litanna eru sett við 546 dekametra (5460 metra). Þar eru í grófum dráttum mörk sumar- og vetrar. Grænu litirnir eru þrír og er skipt um lit við hverja 6 dekametra. Ísland er vel inni í græna svæðinu. Að sumarlagi færir veðurlag af þessu tagi okkur sólríka en svala daga - sólin sér þó um að halda síðdegishitanum býsna háum. En nú er því ekki að heilsa - lítið gagn að verða af sólinni sem lækkar óðfluga á lofti. Frost er því inn til landsins og býsna hart um nætur.

En hvað er að gerast? Síberíumegin við norðurskautið er öflugur kuldapollur. Sem stendur er hann nokkuð hringlaga sem þýðir að hann hreyfist ekki mikið. Ef hlýtt loft í formi hæðarhryggja sækir að honum getur hann aflagast og fer þá að verpa eggjum sem geta skotist í ýmsar áttir. Það á einmitt að gerast á sunnudag-mánudag. Yfir Baffinslandi er mun minna kerfi sem hreyfist í austur.

Á mánudaginn (kortið að neðan) hefur það stuggað burt hæðinni við Ísland.

Þéttast þá bæði jafnhæðar- og jafnþykktarlínur norðan við land. Þéttist jafnhæðarlínurnar jafnmikið og jafnhæðarlínurnar vegast þær á og vindur nær ekki til jarðar. Þéttist jafnhæðarlínurnar meira heldur en jafnþykktarlínurnar gerir vestanátt hér á landi, en ef jafnhæðarlínurnar þéttast meir snýst vindur í neðstu lögum við og verður austan- eða norðaustanstæður.

Í bláa blettinum yfir Grænlandi norðaustanverðu er þykktin ekki nema 5040 metrar og hún er neðan við 5100 metra á stóru svæði. Þegar þykktin fer niður fyrir 5100 metra hér á landi er óhætt að segja að vetur sé skollinn á. Vonandi sleppum við enn um sinn. Þótt spennandi verði að sjá þetta lægðardrag fara hjá fellst aðalógnin þó í kuldanum við norðurskautið - en þar hefur kuldapollurinn aflagast og er orðinn að langri pulsu sem er að skiptast í tvennt. Þar má í fyrsta skipti á þessu hausti sjá í fjólubláa litinn - þykktina 4940 metra eða neðar. Vetur konungur mætir á svæðið gjörið þið svo vel.

Nú er þetta bara spá - og vel má vera að fjólublái liturinn bíði enn með að sýna sig í raunheimi. Undanfarna daga hafa spár verðið í miklu hringli með varpið og hvar eggið lendir. Þegar þetta er skrifað eigum við að sleppa naumlega - en Noregur og nágrenni verða fyrir höndinni köldu.