Norðurhvel á þrettándanum

Smábylgjur með lægðum eða skilasvæðum ryðjast nú hver af annarri yfir landið eða fara hjá skammt undan. Sagt er að vikan öll sé frátekin fyrir þetta veðurlag. Þar með er ekki sagt að bylgjurnar séu allar eins - hver þeirra er með sínu sniði. Hlýtt loft fylgir þeim öllum - engin þeirra væntanlegu er þó jafnhlý og sú sem fór hjá í gær með metaföllum. Þótt hlýtt sé í veðri er ekki þar með sagt að hálka og snjór haldi sig alveg fjarri. Í heiðu veðri milli lægða myndast fljótt hálka, jafnvel þó það sé í skamman tíma hverju sinni. Svo stingur kaldara loft sér líka inn og endrum og sinnum og getur valdið skammvinnri en ákafri snjókomu. Vörumst því hálkuna að vanda.

En lítum á norðurhvelskort sem sýnir 500 hPa-hæðar og þykktarspá sunnudaginn 6. janúar kl. 18. Gögnin eru frá evrópureiknimiðstöðinni en teikningin fór að vanda fram í smiðju Bolla Pálmasonar teiknimeistara Veðurstofunnar.

Gráa örin bendir á lægðarbylgju rétt sunnan við Ísland. Norðurskaut er um það bil á miðri mynd og neðri endi örvarinnar er við strönd Marokkó. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar og sýna hæð hans í dekametrum (1 dam = 10 metrar). Merkingar og litakvarði sjást mun betur sé kortið stækkað með (2x) smellistækkun. Þykktin er sýnd í litum, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið - og hún er líka mæld í dekametrum. Mörkin á milli grænna og blárra litatóna er sett við 5280 metra. Það er rétt ofan meðallags á Íslandi á þessum tíma árs.

Dökkfjólubláir litir byrja við 4920 metra - svo lág þykkt nær aðeins örsjaldan til Íslands - hafið umhverfis landið verndar okkur að mestu frá slíku. Mestu kuldapollar norðurhvels mynda stórar fjólubláar breiður á kortum á vetrum og eru miklir illviðravaldar hnikist þeir úr sínum hefðbundnu sætum. Stöku sinnum skjótast fyrirferðaminni háloftalægðir út úr meginpollunum, þá er eins og þeir verpi eggjum - en oftast ganga smærri bylgjur linnulítið í kringum þá.

Þannig er ástandið núna. Fyrir nokkrum dögum gátum við talið einar sex smábylgjur í kringum Stóra-bola sem hér er notað sem eins konar gælunafn á Kanadakuldapollinum mikla en hann situr þessa dagana í réttu sæti - og er reyndar ekkert óskaplega öflugur.

Á kortinu að ofan hefur hann þó skotið dragi til suðurs yfir Labrador. Þetta drag nær á miðvikudaginn eða svo sambandi við smábylgju sem nú er á austurleið yfir vötnunum miklu í Ameríku. Saman eiga þessi tvö drög að mynda mjög djúpa lægð sem reyndar kemst ekki alveg til Íslands ef trúa má spám - en þó er spáð suðaustanhvassviðri og rigningu samfara henni.

En það eru tvö eða þrjú lægðardrög sem þurfa að fara hér hjá áður. Annað þeirra er það sem er á myndinni rétt sunnan við Ísland og myndar litla, lokaða háloftalægð. Hún er að fara hjá þegar kortið gildir síðdegis á sunnudag. Í dag (laugardag) hefur verið talsverður kraftur í henni - með ofsaveðri sunnan lægðarmiðjunnar. Allar spár eru hins vegar sammála um að hún missi andann ótrúlega fljótt og valdi því ekki neinu teljandi illviðri hér á landi - nema úrkomu, rigningu eða snjó. En við látum Veðurstofuna fylgjast með því og eru allir sem eitthvað eiga undir veðri hvattir til þess að fylgjast með spám hennar um þessa lægð og aðrar - en taka ekki mark á tuði hungurdiska.

Ástæða uppgjafar lægðarinnar mun vera sú að ný smábylgja sem ekki sést á þessu korti á að troða sér á milli hennar og þeirrar næstu sem merkt er á kortið (L) - þar með nær sú fyrri ekki að ná í kalt loft (eða niðurdrátt veðrahvarfanna) sem nauðsynlegt er henni til viðgangs.

Fyrir nokkrum dögum fjölluðu hungurdiskar um merkilega stöðubreytingu uppi í heiðhvolfinu.  Sú snögga breyting á sér einmitt stað í dag (laugardag). Að sögn fróðustu manna eykur atburður sem þessi líkur á háreistum bylgjum og jafnvel fyrirstöðum í vestanvindabelti veðrahvolfsins. Langtímaspár (tveggja til fjögurra vikna) hafa gefið fyrirstöðumyndanir til kynna og þar með má segja að þær liggi í loftinu (bókstaflega) - en viku- til tíudagaspár hafa hins vegar fæstar viljað viðurkenna þennan möguleika.

Ritstjórinn verður bara að segja pass og bíða næsta sagnhrings.