Meðalhiti í Stykkishólmi

Meðalhiti ársins 2020 var 4,5 stig í Stykkishólmi, 0,4 stigum undir meðallagi síðustu tíu ára, en nákvæmlega í meðallagi áranna 1991 til 2020. 

Grænu súlurnar á myndinni sýna vik mánaða ársins 2020 frá þessu nýja meðaltali. Sjá má að hiti var undir því fjóra mánuði ársins, í janúar (aðeins lítillega), í mars, júlí og í september. September varð því kaldasti mánuður ársins að tiltölu í Stykkishólmi. Október var aftur á móti hlýjastur. Í afgangi mánaðanna (sjö) var hiti lítillega ofan meðallags - en árið endaði í meðallagi.

Á myndinni má einnig sjá samanburð tímabila. Bláu súlurnar bera saman hita gamla meðaltalstímabilsins 1961 til 1990 og þess nýja, 1991 til 2020. Talsvert hefur hlýnað í öllum mánuðum, mest í janúar og september. Árið hefur síðustu 30 árin verið 1 stigi hlýrra heldur en næstu 30 ár á undan og munar um minna þegar svo langt tímabil er undir. 

Gulbrúnu súlurnar sýna bera hins vegar saman hita áranna 2011 til 2020 og næstu 30 ára þar á undan, 1981 til 2010. Síðustu 10 ár hafa verið um 0,7 stigum hlýrri en 30 ára tímabilið næst á undan. Einn mánuður, nóvember hefur verið kaldari síðustu tíu ár en næstu 30 nóvembermánuðir á undan - og litlu munar í ágúst. Aðrir mánuðir hafa verið hlýrri en áður, sumir umtalsvert hlýrri. 

Hér má sjá ársmeðalhita síðustu 220 árin rúm í Stykkishólmi. Tíminn fyrir 1830 er nokkuð óviss. Við sjáum að tímabilið allt hefur hiti hækkað um 1,6 stig eða svo, gríðarleg breyting. Við sjáum vel að hlýindi þessarar aldar eru orðin talsvert veigameiri en þau sem næst voru á undan (1926 til 1964) - og bæði 10-ára (rautt) og 30-ára (grænt) meðaltöl hærri en nokkru sinni áður síðustu 220 árin.

Hiti hefur þó hækkað minna síðustu 10 árin en þau næstu á undan - þegar hlýnunin „fór fram úr sér“. Ekkert lát er þó að sjá á hlýindunum. Þrjátíu ára meðaltalið (græn lína) er enn á uppleið. Næsta ár, 2021 mun þrjátíuárameðaltalið þó mæta fremur hlýju ári (1991) - árið 2021 þarf að verða hlýrra en það til þess að 30 ára meðaltalið hafi enn hækkað um næstu áramót. - En þetta hlýja ár, 1991, var þó aðeins 0,1 stigi hlýrra en hið nýliðna, 2020, (sem sumir reyna að tala niður). Árin 1992 til 1995 voru hins vegar fremur köld, meðalhiti þeirra um 1 stigi lægri heldur en hitinn árið 2020. Auðvitað vitum við ekkert um hita næstu ára - en flestir myndu veðja á að meðalhiti þeirra verði samt hærri en 3,5 stig þannig að í lok árs 2025 hafi 30 ára meðaltalið enn hækkað. Til þess að það hækki enn eftir það þarf hins vegar að bæta í hlýnun frá því sem verið hefur. 

Við höfum stundum líka litið á það sem ritstjóri hungurdiska nefnir „leitnilausan hita“. Þá hefur hann numið langtímahlýnun á brott úr hitaröðinni.

Gróflega má segja að hér afhjúpist hinar „náttúrulegu“ sveiflur. Við sjáum tvö mjög mislöng kuldaskeið og þrjú hlýskeið. Það fyrsta að vísu nokkuð götótt - inni í því eru fáein mjög köld ár. Af þessari mynd má glögglega sjá að talsvert mætti kólna hér á landi án þess að hægt væri að tala um að hnattræn hlýnun hafi „brugðist“ okkur að einhverju leyti. Það mætti kannski fara að nefna það falli 10-ára meðalhiti um 1,5 til 2 stig eða meira frá því sem nú er. Þar til slíkt gerist þýðir ekkert að ræða slíkt (haldi hiti á heimsvísu áfram að hækka á svipaðan hátt og hann hefur gert síðustu 40 árin). Áratugamisvægi milli hita hér á landi og „heimshita“ er oft umtalsvert. Um það var fjallað nokkuð ítarlega í pistlum á hungurdiskum um mánaðamótin apríl/maí 2016. Leitarorðið er „heimshiti“.

Við munum á næstunni rifja upp fleiri atriði varðandi veður á árinu 2020 - en ársyfirlit Veðurstofunnar mun auðvitað birtast um síðir. 

Ritstjóri hungurdiska óskar lesendum og öðrum velunnurum árs og friðar og þakkar góðar og vinsamlegar undirtektir á liðnum árum. Hann er orðinn nægilega gamall til að óska þess að nýhafið ár verði sem tíðindaminnst í veðri og allir hamfaraviðburðir haldist víðs fjarri. 

Tengt leirskriðunni í Noregi

Leirskriðan í Ask í Noregi rifjar upp að í íslenskum miðaldaannálum er getið um mikið slys sem varð í Þrændalögum haustið 1345.

Í Lögmannsannál segir í texta ársins 1346 (ég breyti stafsetningu nokkurn veginn til nútímahorfs, lesa má frumtextann í annálaútgáfum á netinu - sjá tilvitnun hér neðst):

Þau tíðindi gerðust um haustið áður (1345) að hálfur þriðji tugur bæja sökk niður í jörð í Gaulardal svo að enginn urmull sá eftir byggðarinnar, utan slétt jörð og aur eftir þar sem byggðin hafði staðið.

Ítarlegasta frásögnin er í Skálholtsannál í texta ársins 1345:

Í Gaulardal í Þrándheimi bar svo til að áin Gaul hvarf nokkra [daga] og stemmdi uppi ána Gaul svo að fjöldi manna drukknaði, en yfir flæddi bæina svo að allir voru í kafi og allur fénaður drukknaði. Síðan brast stíflan og hljóp ofan allt saman og áin og tók þá miklu fleiri bæi og fénað, tók þar alls af átta bæi hins fimmta tugar og sumir af þeim höfuðból og nokkrar kirkjur. Var svo til reiknað að nær hálft þriðja hundrað manna hafi þar látist, bændur og konur þeirra og börn og prestar nokkrir og margir klerkar og fjöldi gildis-fólks og margt vinnu manna. Enn menn hyggja að þar muni eigi færra látist hafa vegfarandi manna og fátækt fólk en hinir sem taldir voru. Bar þetta til krossmessudag um haustið. Fannst nokkuð af líkum en fáum einum mönnum varð borgið svo að lifað hafa, því jörðin svalg allt saman mennina og bæina. Eru þar nú síðan sandar og öræfi, en fyrst voru vötn og bleytur svo að eigi máttu menn fram komast. 

Fleiri annálar nefna atburðinn, en aðeins í mjög stuttu máli. Svo virðist sem íslensku heimildirnar séu þær einu sem geta hans beinlínis. Árið 1893 varð mikil leirskriða í Værdal í Norður-Þrændalögum þar sem að sögn fórust 112 manns, mannskæðustu náttúruhamfarir í Noregi á seinni öldum (fyrir utan sjóslysaveður). Tveimur árum síðar rituðu þeir Amund Helland og Helge Steen grein „Lerfaldet i Guldalen í 1345“. Birtist hún í ritinu „Archiv for mathematik og naturvidenskap, B, xvii, nr.6“ árið 1895, en einnig sem sérprent.

Finna má greinina á netinu, en þar er farið yfir frásagnir annálanna, staðhætti og jarðfræði og leiddar líkur að því hvað hafi gerst og hvar. Niðurstaðan er sú í grófum dráttum að frásögn Skálholtsannáls standist í öllum aðalatriðum. Leirskriða (sömu ættar og sú í Ask á dögunum) hafi stíflað ána Gaul (sem einnig er nefnd Gul). Vatn hafi safnast fyrir ofan stífluna sem að nokkrum dögum liðnum brast og flóð varð neðar í ánni. Tjónið hafi því verið þríþætt, bæir og land sukku og féllu með skriðunni sjálfri, bæir fóru á kaf ofan stíflunnar og tjón varð neðar í dalnum þegar stíflan brast. 

Kortið hér að neðan er úr greininni. Þar má sjá að þetta er ekki langt frá Þrándheimi. 

Vestari hluti kortsins - Þrándheimur lengst til vinstri. Hér má sjá endann á því svæði þar sem minjar finnast um flóðið neðarlega í dalnum.

Hér má sjá eystri hluta hamfærasvæðisins. Skriðusvæðið sjálft er á miðri mynd (aðeins dekkri brúnn litur), en svæðið sem fór í kaf ofan við er blálitað. 

Niðurstaða þeirra Helland og Steen er sú að leirefnið sem á hreyfingu var hafi verið um 55 milljón rúmmetrar (fimm til tífalt rúmmál skriðunnar miklu í Hítardal 2018, og hátt í þúsundfalt rúmmál stærstu skriðunnar á Seyðisfirði nú á dögunum). Lónið hafi verið rúmir 150 milljón rúmmetrar (rúmur þriðjungur Blöndulóns). 

Þegar rennt er yfir greinina kemur á óvart hversu algengir atburðir af þessu tagi eru í Noregi og hversu mörg stórslys hafa orðið. Hækkað hefur tímabundið í stórum stöðuvötnum og stíflur brostið, hús hafa sokkið eða hrunið og fólk farist í stórum stíl. En eins og vill verða um fleiri tegundir náttúruhamfara er ekki mikið um þetta rætt (nema meðal sérfræðinga). Margs konar hagsmunir koma við sögu auk ótta og óþæginda. 

Þó hamfarirnar 1345 hefi verið miklar voru þær samt algjörir smámunir miðað við það sem yfir Noreg féll aðeins fáum árum síðar. Þá kom svartidauði og drap að minnsta kosti þriðjung landsmanna - kannski meir. Það er því e.t.v. ekki óeðlilegt að skriða - þó stór hafi verið - hafi fallið nokkuð í skuggann og aðeins verið skráð á Íslandi.

Vitnað er lauslega í:

Islandske Annaler indtil 1578. Udgivne for det norske historiske Kildeskriftfond ved Dr. Gustav Storm, Christiania. Grøndahl & Søns Bogtrykkeri, 1888.

Hitavik 2020

Við getum nú slegið á hitavik ársins 2020. Í ljós kemur að hitinn í byggðum landsins er sjónarmun undir meðaltali síðustu tíu ára (-0,3 stig), en vel yfir eldri meðaltölum. Sé litið á spásvæði hefur verið kaldast á Suðurlandi og við Faxaflóa, þar raðast árið í 17.hlýjasta sæti (af 20) á öldinni. Aftur á móti var hlýjast að tiltölu á Austfjörðum. Þar er árið það 9.hlýjasta á öldinni. 

Kortið sýnir hitavik miðað við síðustu tíu ár (2010 til 2019). Þó ekki séu nema þrír dagar til loka ársins geta endanlegar tölur hæglega hnikast um 0,1 stig til eða frá. Veðurstofan mun síðar gefa út áreiðanlegra kort - og ritstjóri hungurdiska mun að vanda smjatta eitthvað á ýmsum veðurþáttum. 

Tíð var óhagstæð og illviðrasöm fram undir páska - þó skárri í mars heldur en í janúar og febrúar en þeir mánuðir voru óvenjuillviðrasamir. Maí og júní voru hagstæðir, en víða var fremur kalt í júlí sem var víðast hvar kaldari heldur en ágúst. Framan af ágúst rigndi mjög um landið sunnan- og vestanvert en hlý og hagstæð tíð var þá norðaustanlands. Sunnanlands hefði áður fyrr jafnvel verið talað um rigningasumar í heyskap. Fremur svalt var í september en aftur á móti hlýtt að tiltölu í október og vindar oftast hægir. Heldur illviðrasamara var í nóvember, en samgöngur voru greiðar og tíð almennt hagstæð. Desember verður að teljast hagstæður um landið sunnan- og vestanvert og með snjóléttara móti, en mjög úrkomusamt var aftur á móti norðaustan- og austanlands og virðist stefna í úrkomusamasta desembermánuð sem vitað er um á allmörgum veðurstöðvum í þeim landshlutum. 

Af árinu 1832

Vel var talað um veðurlag á árinu 1832. Sumarið var þó kalt um landið sunnanvert, en heyskapur bjargaðist. Meðalhiti í Reykjavík var 3,3 stig og reiknast 2,6 í Stykkishólmi (reiknast trúlega lítillega of lágt). Janúar var fremur hlýr, febrúar svalur og einnig allir mánuðirnir frá og með maí til og með október. Mælingar austur á Ketilsstöðum á Héraði benda þó til þess að þar hafi verið heldur hlýrra að tiltölu, sérstaklaga í júlí. 

Þrjátíu dagar voru kaldir í Reykjavík, en enginn mjög hlýr. Það var sérlega kalt að næturlagi um langa hríð í ágúst, sólarhringslágmarkshiti 5 stig eða minna allar nætur eftir þann 8. (nema eina). 

Árið var úrkomusamt í Reykjavík, úrkoman mældist alls 926 mm. Október var úrkomusamastur, en ágúst þurrastur. 

Loftþrýstingur var mjög lágur í mars og október, en aftur á móti óvenjuhár í maí og júlí. Lægsti þrýstingur ársins mældist 944,1 hPa í Reykjavík þann 12.desember. Er ekki ótrúlegt að þá hafi sjávarflóðið orðið á Álftanesi og lítillega er minnst á í bréfakafla hér að neðan. Hæstur mældist þrýstingurinn 10.maí, 1036,8 hPa. Enn hefur ekki verið farið yfir þrýstimælingar sem gerðar voru á Ketilsstöðum á Héraði og á Möðruvöllum í Hörgárdal né gæði þeirra metin. 

Hér að neðan eru helstu rituðu heimildir um árið teknar saman - þær eru ekki miklar. Veðurfarsyfirlit ársins er aðeins fjórar línur í annál 19.aldar. Annállinn getur hins vegar fjölmargra slysa sem ekki eru nema að litlu leyti tíunduð hér að neðan - enda langflest án dagsetninga og erfitt að tengja þau veðri.
 

Skírnir [VII 1833, s59] lýsir árferði 1832:

Á Íslandi var tíðindaár þetta góð árferð og heilsufar manna í góðu lagi; veturinn 1831—1832 var allgóður yfirhöfuð og snjólítill, en vorið var kalt og gróðurlítið lengi frameftir hið nyrðra og vestra, rak og hafís að landi, en ei varð hann lengi landfastur né kaupförum til tálma; fjárhöld urðu allgóð norðan- og austanlands, en syðra og vestra gekk peningur magur undan, og sumstaðar var þar nokkur fellir af sauðfé, en hvarvetna notalítið þegar sumraði. Grasvöxtur var næstliðið sumar yfir allt land allgóður og nýting að óskum, en haustið mikið votviðrasamt sunnanlands með gæftaleysi, og varð lítið um fiskiafla; en góðir urðu vetrar- og vorhlutir. Norðanlands gekk vetur snemma í garð, en með jólaföstu breyttist veður aftur til batnaðar, og voru úr því til þorraloka [1833] sunnanvindar og snjóleysur; syðra voru hreggviðri og slyddur fram um jól tíðast, en þá hægði til og þornaði og gjörði gott veður með lognum og hægu frosti; sumstaðar gjörðu skriðuhlaup og vatnsflóð nokkurn baga, einkum á Vesturlandi. Bæjabrunar urðu og nokkrir austanlands á næstliðnu sumri, er sagt 2 manneskjur brynni þar inni eður dæi af þeim menjum, og hafa þó eigi ljósar fréttir affarið.

Brandsstaðaannáll [vetur]:

Í janúar óstöðugt og blotasamt. Hélst þó jörð til lágsveita, en lagði jarðbann á heiðar og fjallabyggðir. Með febrúar norðanhörkur 9 daga, síðan hörkur og köföld með blotum á víxl, með jarðleysi. Í þorralok voru öll hross á gjöf komin. Á góu urðu oft skepnur ei hirtar við gjöf eftir þörfum vegna illviðra. Frá sólstöðum til góuloka urðu 16 blotar. Brutust þá vermenn suður, margir hestslausir. Í marslok lagði ofan á gaddinn mikla fönn, svo kalla mátti, að hús og bæir færi í kaf.

Brandsstaðaannáll [vor]:

Síðari part einmánaðar var stillt og gott veður og sólbráð, er svo vann á, að autt mátti kalla í lágsveitum á sumarmálum. Eftir sumarpáska mikill kuldakafli, þar til 12. maí, að hláku og heiðarleysing gerði og mikið flóð í vatnsföllum. 22. maí suðaustanhríð og gerði mikla fönn og var vond tíð um sauðburðinn.

Viðeyjarklaustri 6-3 1832 (Magnús Stephensen):

(s103) Vetur er hingað enn þá enginn kominn, aldrei að kalla frost, aldrei varla sést snjór, en aldrei linnt ofsastormviðra geysióveðrum, svo hvergi hefir orðið fært um jörð eða út úr húsum, og aldrei á sjó; er því alls ekkert fiskað, sumarhey allstaðar dáðlaus og mjólkurlaus ...

Bessastöðum 25-3 1832 [Ingibjörg Jónsdóttir]: „(s136) Vetur hefur hér verið með þeim verstu illviðrum, svo útigangur er horaður“.

Espólín [vor og sumar]: 

CLXXIX. Kap. Var vor kalt og síðgróið, og ei mikill grasvöxtur á túnum eða þurrengi, og á votengi góður, og varð hin besta nýting, og ár gott var að spyrja um allt land með þurrviðrum, en allstaðar voru hin sömu vandræði með hjúaleysi og lausingjafjölda, og hrossamergð. (s 189).

Bessastöðum 13-5 1832 [Ingibjörg Jónsdóttir]: „(s138) Vorið hefur verið mikið kalt, en nú í þrjá eða fjóra daga hefur veðrið verið blíðara“.

Brandsstaðaannáll [sumar]:

Um fardaga kom fljótur og góður gróður, en langt þótti að bíða eftir honum, nokkru síðar kuldar og snjóaði á nætur, seinni helming júní góð tíð. 28. lögðu lestir suður og fengu menn ófærð og rigningar og gróðurleysi á fjöllum. Í júlí besta grasvaxtartíð, svo sláttur byrjaðist þann 16., veður og nýting að óskum allan heyskapartímann. 25.-26. júlí varð skaðaveður víða á heyi, en rekjulítið þótti á harðlendi. 9. sept. byrjuðu göngur, en eftir venju of snemma, mörgum til skaða. Var þá gras lítt dofnað. 16. kom fönn allmikil, síðan gott til 3. okt.

Hallgrímur Jónsson á Sveinsstöðum 6. ágúst 1832 - Andvari 98/1973):(bls. 188):

Sumar þetta hefir verið hér fyrst vindasamt og svalt, síðan heitt úr því sláttur byrjaði, en oft hafa stormar feykt heyjum til skaða. Töðunýting hin besta, grasár í betra lagi.

Gufunesi 7-8 1832 (Bjarni Thorarensen): „Grasvöxtur hefir hér syðra verið góður og nýting allbærileg“. (s203)

Viðeyjarklaustri 8-8 1832 (Magnús Stephensen): (s108) „Veðurátt allgóð, grasvöxtur og nýting heyja það af er ... “

Gufunesi 18-9 1832 (Bjarni Thorarensen): „Veðurátta annars kalsasöm með snjóum ofaní byggð, en heyskapur hefir víðast hvar lukkast uppá það allrabesta“. (s205)

Bessastöðum 15-8 1832 [Ingibjörg Jónsdóttir] (s139): „Árferði er nú sæmilega gott hér, hvað þurrka og nýting snertir“.

Laufási 30-9 1832 [Gunnar Gunnarsson]:

(s50) ... stakir þurrkar voru hér framanaf sumri allt fram í ágúst mánuð, svo að þurrlend tún brunnu víða og kólu til stórs skaða, svo heyafli varð víða á endanum lítið. Á dögunum framan af þessum mánuði gengu hér stormar, hreggviðri og hríðar, en í viku hefur verið staðviðri og blíða.

Brandsstaðaannáll [haust og vetur út árið]:

Gerði þá hríð mikla og hagleysi í útsveitum, svo kaupstaðarferð varð mörgum hin bágsta, en aðrir snéru aftur. Lítið snjóaði til framsveita. Eftir það rigningasamt, mest. 24. okt. Að vatnsföll urðu ófær og flaut mjög yfir jörðu. Með nóvember mikil fönn vikutíma, eftir það gott vetrarfar til nýárs, með stilltu og frosthægu veðri og oft auð jörð á fjalllendi.

Gufunesi 28-2 1833 (Bjarni Thorarensen): „... nema að veturinn hefir verið sá besti. Nokkuð hrakviðrasamt frameftir honum öllum, rigningar fjarskalegar í haust svo víða féllu þá skriður til stórskemmda einkum í Borgarfirði, meðal annars (s208) hefi ég heyrt að mikið af túnum hafi spillst á Húsafelli“. (s209)

Bessastöðum 2-3 1833 (Ingibjörg Jónsdóttir til Magnúsar Eiríkssonar) (s84): „Stórflóð, sem kom í desember, gjörði hér stóran skaða á býlum á Nesinu. Grútarkaggar og slorskrínur og allt hvað lauslegt var komst á haf út, svo ég er ekki óhrædd um, að eitthvað af þessu hafi rekið upp hjá ykkur. Þó mun ekkert af þessu með mínu marki. Í þessu kasti fór jörð mín, Bárukílseyri, næstum í sjó, svo ekki get ég sett mig þar niður, þegar ég flæmist héðan. ... Vetur hefur verið frostalítill en vindasamur. Skriður hafa fallið, einkum þó í Borgarfirði. Þó held ég að sýslumaður hafi ekki orðið undir þeim“.

Úr tíðavísum Jóns Hjaltalín 1832:

Bilar von þá nálgast neyð
nærist víl og rauna skraf,
vindsvals sonur sem nú leið
sannfæringu þar um gaf.

Byrjun þorra frá ófrí,
fram að apríl hörku stór
haga vorra haddinn því
hvítur byrgði ís og snjór.

Sumir misstu seggir fé,
sögðust heyin krafta rýr,
bíða gisti heilla hlé
harkan svelti jarðar dýr.

Vorið gæða-veður gaf,
varmann hlýrnir að oss bar
sól nam bræða ísinn af
aldinn haddi fjörgynar.

Sumarið blíða sendi lóð
sælu-veður holl og þæg
hér því víða hreppti þjóð,
heyin bæði góð og næg.

Haustið nærði hret óspörð,
helli-skúrum með í ár
ofan færði oft á jörð
ýmis vaxin hvarma tár.

Hríða baðið beljandi
bagasamt því mörgum var
tóku skaða teljandi
tún og engi víða hvar.

Lýkur hér að sinni umfjöllun hungurdiska um árið 1832. Sigurði Þór Guðjónssyni er þakkað fyrir innslátt Brandstaðaannáls og Hjördísi Guðmundsdóttur fyrir innslátt Árbóka Espólíns (stafsetningu hnikað hér - mistök við þá aðgerð sem og allan annan innslátt eru ritstjóra hungurdiska). Fáeinar tölur má finna í viðhengi.   

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1832 (fáar)

Dálítið tregt

Lægðin sem kom að landinu á aðfangadag og olli mikilli rigningu um landið vestanvert - og síðan vestanéljagangi í gær, jóladag, hefur verið yfir landinu í dag, annan dag jóla. Eins og títt er í miðju mikilla lægða sem náð hafa fullum þroska hefur vindur nærri miðju hennar verið hægur og niðurstreymi yfir köldu landinu eyðir skýjum. - Nú á lægðin að fara suðaustur um Bretland því öflugur hæðarhryggur leitar á úr vestri og norðanstormi spáð á morgun, sunnudag. Þetta er ekki alveg algengasti gangurinn eftir atburðarás eins og þá sem hér hefur verið lýst. 

Spákortið hér að ofan gildir síðdegis á mánudag, 28.desember og sýna heildregnar línur hæð 500 hPa-flatarins. Af þeim ráðum við vindátt og vindstyrk í miðju veðrahvolfi. Litir sýna þykktina, en hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Lægðin sem er yfir landinu í dag er hér komin suður á Ermarsund, dælir miklum hlýindum langt norður eftir Skandinavíu, en kulda norðan úr höfum yfir Ísland og suður yfir Bretland og síðar meginland Evrópu. Lægðin á síðan að síga enn sunnar. Hún er mjög víðáttumikil og það mun taka tíma að hreinsa hana og kalda loftið burt - vel má vera að kalt verði um Frakkland, Spán og víðar næstu eina til tvær vikur. 

Hlýindin sem fara norður auka á viðloðandi fyrirstöðu á þeim slóðum, fyrirstöðu sem hefur verið viðloðandi í mestallt haust - án þess þó að vera mjög sjáanleg - dálítið einkennilegt mál. Framtíðarspár eru ekki mjög sammála um hvað gerist næst - það hefur einhvern veginn legið í loftinu að ný fyrirstaða rísi upp nærri Grænlandi - það gæti verið bæði hagstætt og óhagstætt fyrir okkur. Ef það gerist nærri okkur myndu lægðir forðast landið á næstunni - oftast yrði fremur svalt - en illviðralítið. Myndist fyrirstaðan vestar er komin ávísun á langvinna norðanátt með kulda og trekki - sumir vilja víst svoleiðis. En síðan er sá möguleiki auðvitað uppi að fyrirstaðan verði fyrir sunnan land - kannski gerir þá hlýindi eða eitthvað svoleiðis.

Það er eftirtektarvert að kuldapollurinn yfir Kanada (sá sem við höfum á þessum vettvangi kallað Stóra-Bola) er ekki öflugur þessa dagana (það getur þó breyst á skammri stundu), miklu rýrari heldur en bróðir hans í austri, Síberíu-Blesi. Það er raunar mjög hlýtt (að tiltölu) um mestallt vesturhvel, kalda loftið er til staðar - en fær óvíða frið á þeim slóðum. 

Það er svosem kominn tími á háþrýstivetrarmánuð - eða háþrýstivetur hér á landi, afgerandi slíkur mánuður hefur ekki komið síðan í mars 2013. Loftþrýstingur í desember hefur þó hingað til verið í meðallagi. 

Fyrstu tuttugu dagar desembermánaðar

Meðalhiti fyrstu 20 daga desembermánaðar í Reykjavík er +2,8 stig, +1,8 stigum ofan meðallags áranna 1991 til 2020, +2,5 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára og í 5.hlýjasta sæti á öldinni, nokkuð langt þó frá efstu sætum. Hlýjastir voru dagarnir 20 árið 2016, meðalhiti þá 5,6 stig, en kaldastir voru þeir 2011, meðalhiti -2,8 stig. Á langa listanum er hiti nú í 14.hlýjasta sæti (af 145), hlýjast var 2016, en kaldast 1886, meðalhiti þá -5,6 stig.

Á Akureyri er meðalhiti dagana 20 +0,2 stig, 0,6 stigum ofan meðallags áranna 1991 til 2020, en +1,4 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára.

Ekki er mjög mikill munur á hitavikum eftir landshlutum, hlýjast hefur verið á Suðurlandi þar sem hitinn er í 6.hlýjasta sæti aldarinnar, en kaldast við Breiðafjörð og á Vestfjörðum þar sem hann er í 11.hlýjasta sæti.

Að tiltölu hefur verið hlýjast á Þingvöllum, hiti +3,3 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára, en kaldast hefur verið í Bolungarvík og Ólafsvík þar sem hiti er -0,1 stigi neðan meðallags sömu daga síðustu tíu ára.

Úrkomu hefur verið mjög misskipt á landinu. Í Reykjavík hefur hún mælst 26,3 mm, um helmingur meðalúrkomu og sú næstminnsta í desember á öldinni (var ívið minni sömu daga 2010). Á Akureyri hefur úrkoma mælst 181,3 mm og er það hátt í fjórföld meðalúrkoma áranna 1991 til 2020. Hefur aldrei mælst meiri sömu daga í desember. Metúrkoma hefur líka fallið á allmörgum öðrum stöðvum. Mest úrkoma sem frést hefur af á mannaðri stöð til þessa í mánuðinum er á Hánefsstöðum í Seyðisfirði þar sem hún hefur mælst 601,1 mm. Á sjálfvirku stöðinni í bænum á Seyðisfirði hefur úrkoman mælst 760 mm, en 440 mm á stöðinni í Vestdal. Úrkoma á Dalatanga hefur mælst 190 mm, það fjórðamesta sem vitað er um sömu daga þar á bæ. Af þessu má sjá hversu staðbundin úrkoma getur verið.

Sólskinsstundir í Reykjavík hafa mælst 3,6 og er það með minna móti. Nokkrum sinnum hefur ekkert eða nær ekkert sólskin mælst þessa sömu daga í desember, síðast 2016.

Skriðuföll á Seyðisfirði

Nú flettum við upp í atburðaskrá ritstjóra hungurdiska og leitum þar að skriðuföllum á Seyðisfirði. Atburðaskráin nær aftur til ársins 1874 og fram til 2011. Nýrri atburðir eru þar ekki. Auðvitað er skráin ófullkomin og fjölmarga atburði vantar - eða þeir hafa hugsanlega verið rangt flokkaðir. 

Gamla veðurstöðin á Seyðisfirði 25. júlí 1959 (ljósmynd: Þórir Sigurðsson, úr safni Veðurstofunnar). 

Allmikið er um skriðuföll á Seyðisfirði, enda brött fjallshlíð ofan við bæinn. Lítum nú á listann - hver færsla byrjar á dagsetningu: ár - mánuður - dagur, fyrsti atburðurinn er merktur 1882 10 20 -> 20.október árið 1882:

1882 10 20 sk Rigning og krapahríð á Austfjörðum olli skriðum, m.a. úr Bjólfinum á Seyðisfirði, féll þar á hús, en braut ekki.

1892 7 3 sk Skriða úr Strandartindi á Seyðisfirði olli tjóni. Skriðan rann á og í gegnum hús Pöntunarfélags Héraðsmanna, braut húsið og skemmdi vörur.

1897 8 14 sk Mikil skriðuföll á norðanverðum Austfjörðum, tjón á Seyðisfirði, Mesta skriðan féll á Búðareyri og olli miklu tjóni, litlu minni skriða, en skaðalítil, féll úr Strandartindi. Fjölmargar fleiri skriður féllu í firðinum og gerðu sumar þeirra tjón. Skriða skemmdi tún á Úlfsstöðum í Loðmundarfirði og skriður ollu skaða í Mjóafirði.

1903 1 14 sk Skriða féll úr Strandartindi á Seyðisfirði niður á Búðareyri

1905 8 5 sk Stórrigning á Austfjörðum. Mikil skriðuföll úr Strandartindi á Seyðisfirði eyðilagði bræðsluhús.

1912 9 1 sk Skriður gerðu landspjöll á Seyðisfirði.

1921 8 1 sk Mikil skriðuföll urðu á Austfjörðum, sennilega 1. til 3., en engar úrkomumælingar voru á því svæði. Bæjarhús hrundu á Hrjót í Hjaltastaðaþinghá og tún stórspilltist í Skógum í Mjóafirði. Búðaá á Seyðisfirði flæddi yfir bakka sína og skemmdi tún, vegi og garða.

1935 9 14 sk Skriðuföll úr Strandartindi við Seyðisfjörð ollu miklu tjóni, einnig urðu skaðaskriður í Norðfirði (Skorrastað, Skálateigsbæjum og Miðbæ) og Eskifirði.

1950 8 19 sk Mikil skriðuföll urðu á Austfjörðum og ollu verulegu tjóni á Seyðisfirði, Eskifirði og Reyðarfirði, fjárskaðar urðu í Hjaltastaðaþinghá þegar vatn gekk á tún og engjar. Geysileg skriðuföll úr Strandartindi á Seyðisfirði, fimm manns, þar af fjögur börn, fórust og mikið tjón varð á húsum. Á Eskifirði hljóp vatn á hús, en skemmdir urðu ekki miklar. Víðar féllu skriður sama dag, m.a. við utanverðan Eyjafjörð og í Ólafsfirði og tepptu vegi.

1958 9 30 sk Skriða féll úr Strandartindi á Seyðisfirði og skemmdi húsin Hörmung og Skuld og þriðja húsið skemmdist talsvert. Einnig eyðilögðust fjárhús, hlaða og geymsluskúr auk minni háttar spjalla. Innan bæjarmarka féllu 5 skriður, en 16 í nágrenninu.

1960 7 30 sk Minniháttar skriðuföll á Seyðisfirði, vatn rann í hús og vatnsleiðslur fylltust af aur.

1974 8 25 sk Skriðuföll austanlands, við Eskifjörð, Fáskrúðsfjörð og í Mjóafirði. Margar skriður féllu úr Strandartindi á Seyðisfirði og eyðilagðu fjárhús og spilltu lóðum, gróðri og girðingum. Vegaskemmdir í Vopnafirði.

1981 9 25 sk Aurskriður féllu á Seyðisfirði og Eskifirði. Á Eskifirði varð tjón á lóðum og kjallari fylltist. Skriður féllu bæði úr Bjólfi og Strandartindi á Seyðisfirði, en tjón varð lítið.

1989 8 11 sk Allmikil skriðuföll úr Strandartindi á Seyðisfirði, m.a. braut skriða enda á geymsluhúsi.

2001 10 1 sk Allmikil skriðuföll austanlands, aurskriður féllu á Seyðisfirði þ.1., tjón varð lítið.

2002 11 12 sk Aurflóð féll úr Botnum á Seyðisfirði og lenti á hús við Austurveg. Mjög stór skriða féll við Brimnes í Fáskrúðsfirði.

Í annarri skrá (bandaríska endurgreiningin) getum við flett upp meðalvindátt á svæðinu kringum Ísland - og líka í háloftunum þessa daga. Þá kemur í ljós að flest tilvikin eru svipuð - áttin er oftast af austnorðaustri (sitt hvoru megin við 60 gráður á áttavita) - en í fáeinum frekar nær norðaustri. Stefnan í háloftunum er svipuð - þó oftar ívið suðlægari í háloftum (þá hlýtt aðstreymi lofts) - en ekki munar miklu. Vindur er meiri niðri heldur en uppi - og þykktarbratti lítill. [Stöku maður myndi tala um efri hlýjan geira - tengdan samskilum - en við förum ekki út í slíkt].  

Það er þó ekki þannig að allir dagar sem eiga svipað vindamynstur séu skriðudagar - langt í frá. Fleira þarf til - langvinnt rakaaðstreymi verður að vera til staðar. Auk þess er viðbúið að máli skipti hvernig aðstæður eru í jarðvegi. Mikil og áköf úrkoma veldur ekki alltaf skriðuföllum. 

Gömul þumalfingurregla (erlendis að) segir að fari sólarhringsúrkoma yfir 6 prósent af meðalársúrkomu sé rétt að fara að hugsa um möguleg skriðuföll. Þau mörk eru í kringum 100 mm á Seyðisfirði. Úrkoma mældist nokkrum sinnum meiri en það meðan mannaðar athuganir áttu sér stað í bænum, 23 sinnum á 68 árum tæpum. Við getum sagt þriðja hvert ár. Fimm sinnum mældist hún meiri en 130 mm, gróflega einu sinni á áratug. Mest 140,6 mm þann 12. febrúar 1974 - þá var meiri snjóflóða- heldur en skriðuhætta. 

Úrkoma hefur einnig verið mæld á Hánefsstöðum, utar í firðinum. þar hafa séet enn hærri tölur, 20 sinnum á 18 árum yfir 100 mm, sú hæsta 201,1 mm þann 4.júlí 2005. 

Sjálfvirkur mælir var fyrst settur upp á Vestdalseyri, hæsta sólarhringtalan sem við höfum enn séð úr honum er 159,7 mm, mæld 11.nóvember 2002 - þetta er atburður á skriðulistanum hér að ofan. Næsthæsta talan er 153,6 mm, mæld 1.október 2001 - líka atburður á skriðulistanum. Sjálfvirka stöðin í bænum á Seyðisfirði hefur aðeins verið starfrækt í nokkur ár. Hæsta tala sem þar hefur enn sést (fram að atburðunum nú) er  er 170,2 mm á sólarhring, þann 23.júní 2017 - ritstjóri hungurdiska veit reyndar ekki hvort sú tala hefur hlotið heilbrigðisvottorð.

Nokkurn tíma tekur að gera upp úrkomuna þessa dagana - bæði sólarhringsúrkomu og úrkomu nokkra daga í röð. Svo vill til að vinna er í gangi á tveimur vígstöðvum varðandi aftakaúrkomu á Íslandi almennt - og úrkomu á Seyðisfirði sérstaklega. Ritstjóri hungurdiska er ekki flæktur í þessi verkefni og því alls ekki nægilega fróður um útkomuna. Skýrslur verða væntanlega ritaðar um atburðina nú. 

Hálfur desember

Hlýtt hefur verið síðustu daga og meðalhiti mánaðarins það sem af er er kominn í 2,6 stig í Reykjavík, +1,6 stigi ofan meðallags fyrri hluta desember 1991 til 2020, en +2,4 stigum ofan meðallags síðustu 10 ára og í 5.hlýjasta sæti (af 20) á öldinni, langt þó neðan við þau hlýjustu. Hlýjast var 2016, meðalhiti þá 6,2 stig, kaldastir voru dagarnir 15 árið 2011, meðalhiti þá -3,4 stig. Á langa listanum er hiti nú í 20.sæti (af 145), hlýjast var 2016, en kaldast 1893, meðalhiti þá -5,9 stig.

Á Akureyri stendur meðalhiti nú í -0,3 stigum, í meðallagi áranna 1991 til 2020, en +1,2 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára.

Tiltölulega hlýjast hefur verið á Suðurlandi, hiti þar í 6.hlýjasta sæti á öldinni, en kaldast að tiltölu á Vestfjörðum og Austurlandi að Glettingi, hiti í 12.hlýjasta sæti aldarinnar.

Á einstökum veðurstöðvum er að tiltölu hlýjast á Húsafelli, hiti +3,2 stig umfram meðallag síðustu tíu ára. Kaldast, að tiltölu, hefur verið við Upptyppinga. Þar er hiti -0,2 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára.

Úrkoma hefur mælst 26,1 mm í Reykjavík, um 2/3 hlutar meðalúrkomu, en á Akureyri hefur hún mælst 118,4 mm - um þrefalt meðaltal sömu daga. Enn meiri, hefur úrkoma mælst austanlands, var í morgun (þriðjudag) komin yfir 300 mm á Hánefsstöðum í Seyðisfirði - en þá vantar enn úrkomuna síðasta sólarhringinn, en úrhelli hefur verið víða á Austfjörðum í dag, sýnist vera yfir 170 mm á Seyðisfirði á þeim tíma (óstaðfest).

Sólskinsstundir hafa mælst 2,8 stundir í Reykjavík það sem af er mánuði - um 4 stundum neðan meðallags.

Af árinu 1831

Almennt er vel látið af árinu 1831 að öðru leyti en því að miklar rigningar voru sunnan- og vestanlands þegar kom fram á mitt sumar og spilltu þær heyskap. Ekki er mikið um prentaðar fréttir en mælingar voru gerðar á fáeinum stöðum, og sömuleiðis eru heimildir í dagbókum - gallinn bara sá að mjög erfitt er að lesa þær flestar.

Meðalhiti í Stykkishólmi er áætlaður 3,8 stig [svipaður og t.d. 1999], 4,9 stig í Reykjavík og 3,9 stig á Ketilsstöðum á Völlum. Ágústmánuður var mjög kaldur sunnanlands - í rigningatíð, en mun hlýrri austur á Héraði - minnir dálítið á hin sígildu rigningasumur 8. og 9. áratuga 20.aldar. Júní var hlýr, einkum sunnanlands. en kalt var í maí, september og nóvember. 

Myndin sýnir hlýindi um tíma í janúar, kuldaköst á þorra, snemma í maí og seint í október. Sömuleiðis gerði skammvinnt, en snarpt kuldakast um mánaðamótin ágúst og september. Þá var kaldast í Reykjavík á árinu - að tiltölu. Annars voru óvenjukaldir dagar í Reykjavík 9 talsins (sjá viðhengi). Hlýir dagar voru tíu, langflestir í júní, sá 15.hlýjastur. Mjög umhleypinga- og illviðrasamt var um tíma í nóvember og desember. Hiti fór í 20 stig í Reykjavík 5.dagar (sjá viðhengi). 

Myndin sýnir lágmarkshita hvers sólarhrings í Reykjavík og lægsta mældan hita á Ketilsstöðum á Völlum (þar var hiti mældur 4 sinnum á dag flesta daga ársins 1831). Það er með vilja að ekki er mikill munur á lit ferlanna - þannig að við sjáum hversu vel þeir falla saman í öllum aðalatriðum. Einna mestur munur er í fáeina daga fyrir miðjan júní - þegar bjart og sæmilega hlýtt er syðra, en svalara í norðaustanátt á Héraði. Svo er töluverður munur síðar um sumarið þegar fjölmargir hlýir dagar eru á Héraði, en dumbungur og svali syðra. 

Úrkoma í Nesi mældist 863 mm. Einna þurrast að tiltölu var í janúar og júní, en mjög úrkomusamt í júlí og september. 

Þrýstingur var óvenjulágur í júlí. Hann var líka fremur lágur í mars og október, en hár í janúar. Lægsti þrýstingur ársins í Reykjavík mældist 17.desember, 957,4 hPa, en hæstur mældist hann 1036,8 hPa, 2.apríl.

Hér að neðan eru helstu rituðu heimildir um árið teknar saman. Annáll 19.aldar er mjög stuttorður um veðrið á árinu 1831 - aðallega samdráttur úr tíðavísum Jóns Hjaltalín (sjá hér að neðan) sem og úr árbókum Espólíns. Annállinn getur hins vegar fjölmargra slysa sem ekki eru nema að litlu leyti tíunduð hér að neðan - enda langflest án dagsetninga og erfitt að tengja þau veðri. 

Skírnir (VI 1832 - s85) segir af árferði 1831:

Á Íslandi var árferði á þessu tímabili nokkuð misjafnt, en yfirhöfuð sem í betra meðalári; vorið reyndist hagstætt, en svalt og þurrt, og sumarið norðanlands æskilega blítt og afli góður; en sunnan- og vestanlands var sumarið vætu- og regnasamt, en fiskiafli var einhver hinn besti, einkum á Vesturlandi; var og grasvöxtur æskilegur, og nýting góð norðanlands; en syðra hröktust hey mjög til skemmda.

Brandsstaðaannáll [vetur]:

Var fjórða gæðaárið. Í janúar gott og stillt veður, snjólítið og stundum þíða, í febrúar snjóameira, en þó víðast hagi nokkur, hláka í fyrstu viku góu; í annarri viku hríð og fönn mikil um 3 vikur. Á góuþræl fjarskarigning um 5 dægur í sífellu. Vatnaruðningur varð mikill og bárust jakar með grjóti miklu á engi allvíða.

Jón Jónsson segir janúar megi telja í meðallagi, en febrúar nokkuð þungan, mars segir hann dágóðan.

Árbækur Espólíns [vetur]:

En veturinn varð þó einkar góður, og nálega því betri sem á leið meira, og engir mundu slíkan einmánuð, kom þó ís, og var sem að engu bagaði; dó þá fátt nafnkenndra manna, og var fátítt lengi allstaðar at spyrja. (s 174). CLXVI. Kap. Á þorra týndust skip á Suðurnesjum og á ellefu menn; var vestan átt, og þá hart vestra. (s 174).

Suðurnesjaannáll (Rauðskinna):

Fjórir skipstapar þ. 9. febrúar í ofsaveðri og byl. Þá fórst eitt fjögramanna-far frá Löndum ... þrír bátar frá Garði með sjö mönnum. Einn bát rak inn á Vatnsleysuströnd.

Hagstæðu vetrarveðri er lýst í nokkrum bréfum:

Jón Þorsteinsson skrifar með sexmánaðaskammti af veðurathugunum þann 1.mars (hér í lauslegri þýðingu):

Veturinn hefur hingað til verið mildur og snjór minni en venjulegt er því að í desember, sem þó var kaldastur, féll næstum enginn snjór og desember er þurrastur síðustu 6 mánaða (frá og með september). Engir jarðskjálftar hafa fundist hér um slóðir þessa mánuði, en hins vegar viðvarir af og til reykur sá sem í fyrra tók að stíga upp úr hafi u.þ.b. 14 til 15 mílur [80 til 90 km] suðvestur frá Reykjanesi, án þess, að því er virðist, að hafa nokkrar afleiðingar.

Viðeyjarklaustri 5-3 1831 (Magnús Stephensen):

(s94) Vetur hér syðra hinn besti, fiskfæð nú lengi, og vulcansk eruption [eldgos], lík þeirri í fyrra, hér á ný byrjuð fyrir mánuði síðan á sama stað í suðvestri frá Fuglaskerjum, en menn segja langt úti í hafi sem í fyrra. Vetur hér syðra hinn allrabesti að kalla snjóa- og frosta laus, góður allstaðar, en þótt höstugri til sveita og nyrðra, og nú hafþök komin allstaðar nyrðra af hafís.

Gufunesi 11-3 1831 (Bjarni Thorarensen):

Veturinn hefir hér ennþá verið uppá það besta og þeim mun þægilegri en hinir að hann hefir verið þurr og nokkuð frostasamur, en í Þingeyjar sýslu og allt vestur að Öxnadals heiði hefir hann harður verið, og er ég hræddur um að þetta verði byrjun óára, því lengi hefir gott gengið og harðindi hafa ætið fyrst byrjað í Þingeyjar- og Múla sýslum og endað þar fyrst. (s189)

Bessastöðum 22-4 1831 [Ingibjörg Jónsdóttir] (s132)

Veturinn hefur hér verið sá besti og fiskiríið svo fjarskalegt, að elstu menn ekki muna annað eins. ... Seinast í janúar sást reykur fyrir Reykjanesi. Síðan er ekki talað um það.

Brandsstaðaannáll [vor]:

Eftir það vorgæði, svo gróður kom með maí. Litlu síðar gerði hart kuldakast 5 daga, eftir það stöðug vorblíða.

Jón Jónsson segir apríl í meðallagi góðan en nokkuð óstilltan að veðráttu. Fyrri hluta maí segir hann kaldan og bágan, en síðan hlýjan og góðan. 

Brandsstaðaannáll [sumar]:

Tún spruttu í besta lagi, líkt og 1828. Bar mest á grasmegni á óræktartúnum. Í sama máta var allt þurrengi ágætt, en mýrar og votengi lakara. Sláttur byrjaði 12.-13. júlí, töðunýting besta, fyrri part ágúst regnasamt. Varð þungur heyskapur á votengi, en ei þurftu skemmdir að verða á heyi, þó aðferð allmargra olli því. Síðari helming engjasláttar besta tíð. Urðu mikil hey og fúlgur stórar við fornu heyin, er margir söfnuðu ár frá ári. Í göngum hlýviðri og jökulleysing mikil.

Ólafur Eyjólfsson á Uppsölum segir frá 7 þrumum þann 17.júlí og miklum skúrum [miklir skúrar]. Býsna oft skúrir í júlí og ágúst. Éljaleiðingar 1.september.

Jón Jónsson segir júní merkilega góðan. Júlí segir hann allan dágóðan og hentugan heyskap. Hann nefnir líka þrumuveðrið þann 17.júlí. Ágúst var mikið góður og hagstæður heyskap. Samantekt fyrir september vantar, en af vikuyfirlitum að ráða virðist veðrátta hafa verið góð. 

Árbækur Espólíns [vor og sumar]:

CLXVIII. Kap. Vorið var gott og svo sumarið, nema rigningasamt nokkuð á hundadögum, og varð mikið af því syðra, svo stórum skemmdi hey, voru æ jafnan sunnanáttir, svo að nær þótti undarlegt. Reyk varð og vart við mikinn á öndverðu sumri, og vissi enginn víst hvaðan kom, þó hugðu flestir vera mundi fyrir Reykjanesi, því þar hafði orðit vart elds um veturinn, og sögðu menn að fallit mundi hafa á jörð. (s 177). CLXXII. Kap. Þá var enn sem fyrri gott ár, og heyskapur mikill og góður, helst fyrir norðan Yxnadalsheiði, því sunnanáttir voru jafnan, var mjög vott syðra og spilltust hey. (s 183).

Hallgrímur Jónsson á Sveinsstöðum segir fréttir af veðri - en aðallega slysförum í bréfi sem dagsett er 4.ágúst 1831 (Andvari 98/1973 s186):

Héðan er að frétta milda — en votviðrasama — veðuráttu, svo töður nýtast illa. Heilsufar manna almennt í betra lagi, og fáir nafnkenndir deyja hér nyrðra. En hryllilegt var mörgum manntjónið að vestan, þá P. Thorbergsen [Páll Þorbergsson] — nýorðinn Vestfjarðalæknir — fórst með 8 mönnum öðrum á leið frá Stykkishólmi til Fellsstrandar þann 10. júní, og daginn eftir fórst skip með 5 merkisbændum úr Hvammssveit á leið til Stykkishólms [aðrar heimildir segja þetta hafa verið í Hraunsfirði og 10.júlí]. Einn eða tveir menn úr Dalasýslu drukknuðu um sömu mundir af báti í Búðaósi, og einn á Lækjarskógsfjörum, svo sýsla sú hefir orðið fyrir miklum mannskaða þar allir þessir áttu heimili í henni, nema Thorbergsen, hér almennt er harmaður sem mikill dugnaðar og dánumaður.

Brandsstaðaannáll [haust]:

Haustið gott til nóvember. Komu þá hríðar og fannir miklar, þó tók óvíða fyrir beit. 21.-23. nóv. mikið sunnanstormveður með frostlini, er bar víða sand á slægjur og eftir það vikuhláka, jólafastan stillt og góð og þíða fyrir nýárið, auðar allar heiðar.

Ólafur á Uppsölum nefnir ofsabylji (hvassviðri) aðfaranótt 22.nóvember og 24. einstakt ólátaveður og bylji. 

Október segir Jón Jónsson yfir höfuð dágóðan að veðráttu. Nóvember var líka dágóður nema fyrsta vikan. Desember hvassviðrasamur framan af en síðan stilltari.

Bjarni Thorarensen ritar í Gufunesi 2.mars 1832:

Haustafli var hér rýr. Sumarið [1831] votsamt og örðugt í þessu plássi milli manna. ... Tveir menn urðu úti 4. nóvember á Hellisheiði – og í þeim byl urðu fjárskaðar miklir einkum hjá mér – ég hefi í allt misst 80 kindur með öllu móti síðan í fyrra, en stend mig ei mikið verr. ... Eldur fyrir utan Reykjanes í vetur [sennilega átt við þann fyrri - nema gosið hafi enn tekið sig upp], sumir segja einnig í Torfajökli. (s198)

Hallgrímur Jónsson á Sveinsstöðum segir af hausttíð 1831 (Andvari 98/1973):(bls. 187):

Næstliðið sumar [1831] var í Norðurlandi yfir höfuð í betra lagi með grasvöxt á túnum og valllendi, en votengi brugðust víðast. Nýting heyja almennt góð. Haustið hlýtt, og vetur ei með jafnaði né til lengdar frosta- né snjóasamur, en veðrátta þó óstöðug og stormasöm með jafnaði, einkum gjörðu suðaustanstormar tjón mikið á húsum og heyjum á nokkrum bæjum hér í sýslu síðustu daga kirkjuársins (í lok nóvember?).

Úr tíðavísum Jóns Hjaltalín 1831: 

Vetur góður víðast hvar
var um rjóður Ísfoldar
gripum fóður fjörgyn bar
fólst ei fóður jarðhaddar.

Vorið gott og var í ár
veitti Drottinn gæðin klár
ofan dottin ýmis-tár
örvuðu sprottin jarðar-hár.

Sólin glansa sendi blíð
sátu bands með kjörin fríð
njótum brands svo nota þýð
norðanlands var besta tíð.

Heyskap besta suma sátt
sagði bresta fólk ókátt
hér því vestra var um slátt
vætu-mesta sunnan-átt.

Haustið síðan hefir sent
hörku tíða merkið tént
snjó um hlíð og flatir fennt
fljót og víðir ísum rennt.

Undir sólar oft nam flóð
elris góla tíkar jóð
fram sem hól og flatir óð
fastan jóla var þó góð.

Lýkur hér að sinni umfjöllun hungurdiska um árið 1831. Sigurði Þór Guðjónssyni er þakkað fyrir innslátt Brandstaðaannáls og Hjördísi Guðmundsdóttur fyrir innslátt Árbóka Espólins (stafsetningu hnikað hér - mistök við þá aðgerð sem og allan annan innslátt eru ritstjóra hungurdiska). Fáeinar tölur má finna í viðhengi. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1831 (fáar)

Tíu desemberdagar

Meðalhiti fyrstu tíu daga desembermánaðar er +0,2 stig í Reykjavík, +0,2 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára, en -0,7 stigum neðan meðallags áranna 1991 til 2020 og í 12.hlýjasta sæti á öldinni. Hlýjastir voru þessir sömu dagar árið 2016, meðalhiti þá +7,1 stig, en  langkaldastir voru þeir 2011, meðalhiti -4,8 stig. Á langa listanum er hiti nú í 82. til 83.sæti (af 145). Á honum er hitinn 2016 í fyrsta sæti, en kaldastir voru þessir sömu dagar árið 1887, meðalhiti þá -7,2 stig. 

Meðalhiti dagana tíu er -2,6 stig á Akureyri, -2,2 stigum neðan meðallags áranna 1991 til 2020, en -0,8 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára.

Hiti raðast nokkuð misjafnt eftir landshlutum. Hlýjast að tiltölu hefur verið á Suðurlandi, þar er hitinn í 11.hlýjasta sæti á öldinni, en kaldast hefur verið á Austurlandi að Glettingi, hiti þar í næstkaldasta sæti (19.) aldarinnar.

Á einstökum veðurstöðvum hefur verið hlýjast á Hjarðarlandi í Biskupstungum, hiti +1,0 stig ofan meðallags síðustu tíu ára, en kaldast að tiltölu hefur verið á Brú á Jökuldal þar sem hiti er -2,9 stigum neðan meðallags tíu síðustu ára.

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst 26,0 mm - og er það í meðallagi. Á Akureyri hefur hún hins vegar mælst 88,1 mm og er það meir en þrefalt meðallag.
Sólskinsstundir hafa mælst 2,8 í Reykjavík - um helmingur meðallags.