Bloggfærslur mánaðarins, janúar 2023
3.1.2023 | 22:15
Meira af desember
Eins og fram er komið í yfirliti Veðurstofunnar var desember 2022 sá kaldasti í byggðum landsins frá 1973 að telja og sá kaldasti frá 1916 í Reykjavík. Munur á Reykjavíkurhitanum nú og 1916 er ómarktækur. Við þykjumst vita af nokkrum eldri mánuðum enn kaldari. Þrýstifar var óvenjulegt í mánuðinum, gríðarmikil og þaulsetin hæð var við landið og síðar yfir Grænlandi. Meðalþrýstingur mánaðarins varð lítillega hærri í desember 2010, en síðan þarf að leita aftur til 1878 til að finna eitthvað ámóta eða hærra. Við getum kennt óvenjuþrálátri háloftanorðanátt um kuldann. Á tímabili áreiðanlegra háloftaathugana (frá 1949) virðist hún aðeins einu sinni hafa verið ámóta sterk í desember og nú. Það var 2010, en þá nutum við meira skjóls af Grænlandi heldur en nú - (niðurstreymis austan jökuls og tíðari vinda af Grænlandshafi). Endurgreiningar þykjast líka sjá svipaða stöðu og nú bæði 1880, 1925 og 1878. Veðurlag í hinum kalda desember 1973 var með nokkuð öðrum hætti.
Kortið sýnir meðalhæð 500 hPa-flatarins í desember 2022 og hæðarvik (kortin tvö í pistlinum gerði Bolli Pálmason). Mikill - og óvenjulegur - hæðarhryggur er yfir Grænlandi og beinir hann hingað norðlægum vindáttum. Við Vestur-Grænland er meðalhæðin nærri 260 m yfir meðallagi 1981-2010. Norðvestanátt er ríkjandi yfir Íslandi.
Síðara kortið sýnir einnig hæð 500 hPa-flatarins (heildregnar línur), þykktina (daufar strikalínur) og þykktarvik (litir). Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Mesta þykktarvikið er við Austurland meir en -80 metrar. Þar er hiti í neðri hluta veðrahvolfs því um -4 stig neðan meðallags. Almennt er mjög gott samband á milli þykktar og hita á veðurstöðvum, en þó alls ekki fullkomið. Inn til landsins er blöndun oft léleg í neðstu lögum, sérstaklega á hægum dögum og vanmeta þykktarvik þá hitavik stöðva.
Desember í ár var einnig óvenjuþurr, sérstaklega um landið sunnan- og vestanvert og alveg sérlega sólríkur (þar sem fjöll ekki skyggja á), sá langsólríkasti sem við vitum um. Vindhraði var einnig undir meðallagi (þó ekki mjög mikið). Þetta ýtir undir vanmat þykktarinnar á hitavikum. Á Vestfjörðum og við Breiðafjörð þar sem einnig var þurrt og bjart eru áhrif sjávar meiri. Í Bolungarvík og í Stykkishólmi var þannig ekki jafn kalt að tiltölu og í Reykjavík og á stöðum inn til landsins á Suður- og Vesturlandi - meira í ætt við þykktarvikin á kortinu.
Eins og fram hefur komið var nóvember sérlega hlýr á landinu - og þrátt fyrir það varð desember jafnkaldur og raun ber vitni. Lítið samband er á milli hita samliggjandi mánaða hér á landi (nema helst í júlí og ágúst).
En þetta er einn sárafárra kaldra mánaða hér á landi á þessari öld. Vonandi gefst ritstjóra hungurdiska færi á því síðar að sýna það á þessum vettvangi - (en hann vonar líka að aðrir verði fljótari til).
Síðari hluti þessa pistils er ívið erfiðari. Við gerum tilraun til að reikna meðalhita mánaðarins í Stykkishólmi út frá háloftavindáttum og hæð 500 hPa-flatarins eingöngu. Vindurinn er þáttaður í vestan- og sunnanþætti. Reikningarnir sýna að því stríðari sem vestanáttin er, því kaldara er veður, því meiri sem sunnanátt er því hlýrra er (því meiri norðanátt því kaldara) og því hærri sem 500 hPa-hæðin er því hlýrra er í veðri. Myndin skýrist sé hún stækkuð.
Reynt er að giska á hita í desember eftir háloftastöðunni allt aftur til 1921. Ákveðin samfelluvandamál eru í gögnunum, en við gleymum áhyggjum af þeim (í bili). Lárétti ásinn sýnir ágiskaðan desemberhita í Stykkishólmi, en sá lóðrétti þann mælda. Í aðalatriðum er býsna vel giskað (fylgnistuðull er um 0,8 - sem þykir gott í mörgum fræðum). Desember 2022 er meðal þeirra köldustu - um -1,3 stigum kaldari heldur en giskað er á, ásamt desember 1925 og 1974. Ágiskunin fyrir 1973 er mun síðri. Sennilega má finna ástæðu með því að líta á einstaka daga þess mánaðar.
Sams konar rit má gera fyrir Reykjavík.
Svipaðar myndir - nema hvað hér er 2022 á svipuðum stað og 1973 - talsvert kaldari heldur en reiknað var með - varla nokkur mánuður annar jafnlangt frá aðfallslínunni (kannski svipað og desember 1976). Eitthvað hefur því verið kuldanum sérlega hagfellt í þessum nýliðna mánuði. Sennilega er það bjartviðrið og þurrkurinn. Við lítum e.t.v. á það mál síðar (ef eitthvað kemur í ljós).
Jú, desember 1916? Hvernig var hann? Í heimildum hungurdiska segir:
Þurrviðrasöm og lengst af góð tíð suðvestanlands, en harðari með nokkrum snjó norðaustanlands. Kalt. Bátur fórst á Breiðafirði, en ekki eru fréttir af öðrum sköðum (Goðafoss strandaði reyndar við Straumnes þann 30.nóvember). Þann 22. kvarta bæði Morgunblaðið og Suðurland um norðanstorm og kulda. Morgunblaðið segir: Ofsastormur af norðri var hér í gær með hríð á stundum og frosti. Versta veður um land allt. Suðurland: Hér sífelldur norðanstormur og kuldi. 14 stiga frost í dag.
1.1.2023 | 18:19
Áramót
Við höfum mörg undanfarin ár alltaf byrjað nýtt ár hér á hungurdiskum með því að líta á ársmeðalhita í Stykkishólmi frá 1798 og áfram. Röðin er nú orðin 225 ára löng. Nokkur óvissa er að sjálfsögðu í tölunum fyrstu hálfa öldina - sérstaklega þó fyrir 1830. En við látum okkur hafa það. Línuritið er að sjálfsögðu mjög líkt því sem hér birtist fyrir nokkrum dögum og sýndi meðalhita í byggðum landsins - Stykkishólmshitinn er góður fulltrúi landshitans.
Lárétti ásinn sýnir ártöl, en sá lóðrétti hita. Meðalhiti ársins 2022 er lengst til hægri. Reiknaðist 4,5 stig. Það er -0,3 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára, en nákvæmlega í meðallagi tímabilsins 1991 til 2020, +1,0 stigi ofan meðallags 1961 til 1990 og +0,3 stigum ofan meðallags 1931-1960, +0,7 stigum ofan við meðallag 20. aldar og +1,6 stig ofan meðallags 19. aldar.
Rauða línan sýnir 10-ára keðjumeðaltöl. Það stendur nú í 4,73 stigum, -0,05 stigum lægra en við síðustu áramót og -0,12 stigum lægra en það var fyrir 5 árum, en +0,31 stigi hærra en það var hæst á hlýskeiðinu fyrir miðja 20. öld.
Græna línan sýnir 30-ára keðjumeðaltal. Það stendur nú í 4,48 stigum og hefur aldrei verið hærra, +0.28 stigum hærra heldur en það varð hæst á hlýskeiðinu mikla á 20.öld - en nú eru 60 ár síðan það reis (tölulega) hæst. Ekki er ólíklegt að 30-ára meðaltalið hækki enn frekar á næstu árum vegna þess að árið 1993 og þau næstu á eftir voru köld. Til að 30-ára meðaltalið hækki marktækt fram yfir 2030 og þar á eftir þarf hins vegar að bæta í hlýnunina - annað hlýnunarþrep þarf að bætast við til að svo megi verða.
Um slíkt vitum við auðvitað ekki, jafnvel þótt hlýnun haldi áfram á heimsvísu. Meðalhlýnunarleitni fyrir allt þetta tímabil er um +0,8°C á öld - en í smáatriðum hefur hún gengið afskaplega rykkjótt fyrir sig. Sé hlýnun reiknuð á milli toppa hlýskeiðanna tveggja (og séum við nú í toppi) fáum við út töluna +0,5°C á öld. Reiknum við hins vegar hlýnun síðustu 40 árin er hún miklu meiri. Um leitnisveiflur var fjallað nokkuð ítarlega í tveimur pistlum á hungurdiskum fyrir um 6 árum. [Hve mikið hefur hlýnað] og [Hve mikið hefur hlýnað - framhald] - þrátt fyrir árin 6 stendur sá texti í öllum aðalatriðum.
En ritstjóri hungurdiska óskar lesendum árs og friðar á nýju ári. Hann heldur vonandi eitthvað áfram að fjalla um veður og veðurfar, þó aldur og þreyta færist óhjákvæmilega yfir.
Vísindi og fræði | Breytt s.d. kl. 19:53 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (2)
Um bloggið
Hungurdiskar
Færsluflokkar
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (5.11.): 116
- Sl. sólarhring: 119
- Sl. viku: 1542
- Frá upphafi: 2407547
Annað
- Innlit í dag: 94
- Innlit sl. viku: 1367
- Gestir í dag: 84
- IP-tölur í dag: 84
Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar
Eldri færslur
- Nóvember 2024
- Október 2024
- September 2024
- Ágúst 2024
- Júlí 2024
- Júní 2024
- Maí 2024
- Apríl 2024
- Mars 2024
- Febrúar 2024
- Janúar 2024
- Desember 2023
- Nóvember 2023
- Október 2023
- September 2023
- Ágúst 2023
- Júlí 2023
- Júní 2023
- Maí 2023
- Apríl 2023
- Mars 2023
- Febrúar 2023
- Janúar 2023
- Desember 2022
- Nóvember 2022
- Október 2022
- September 2022
- Ágúst 2022
- Júlí 2022
- Júní 2022
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
- Október 2020
- September 2020
- Ágúst 2020
- Júlí 2020
- Júní 2020
- Maí 2020
- Apríl 2020
- Mars 2020
- Febrúar 2020
- Janúar 2020
- Desember 2019
- Nóvember 2019
- Október 2019
- September 2019
- Ágúst 2019
- Júlí 2019
- Júní 2019
- Maí 2019
- Apríl 2019
- Mars 2019
- Febrúar 2019
- Janúar 2019
- Desember 2018
- Nóvember 2018
- Október 2018
- September 2018
- Ágúst 2018
- Júlí 2018
- Júní 2018
- Maí 2018
- Apríl 2018
- Mars 2018
- Febrúar 2018
- Janúar 2018
- Desember 2017
- Nóvember 2017
- Október 2017
- September 2017
- Ágúst 2017
- Júlí 2017
- Júní 2017
- Maí 2017
- Apríl 2017
- Mars 2017
- Febrúar 2017
- Janúar 2017
- Desember 2016
- Nóvember 2016
- Október 2016
- September 2016
- Ágúst 2016
- Júlí 2016
- Júní 2016
- Maí 2016
- Apríl 2016
- Mars 2016
- Febrúar 2016
- Janúar 2016
- Desember 2015
- Nóvember 2015
- Október 2015
- September 2015
- Ágúst 2015
- Júlí 2015
- Júní 2015
- Maí 2015
- Apríl 2015
- Mars 2015
- Febrúar 2015
- Janúar 2015
- Desember 2014
- Nóvember 2014
- Október 2014
- September 2014
- Ágúst 2014
- Júlí 2014
- Júní 2014
- Maí 2014
- Mars 2014
- Febrúar 2014
- Janúar 2014
- Desember 2013
- Nóvember 2013
- Október 2013
- September 2013
- Ágúst 2013
- Júlí 2013
- Júní 2013
- Maí 2013
- Apríl 2013
- Mars 2013
- Febrúar 2013
- Janúar 2013
- Desember 2012
- Nóvember 2012
- Október 2012
- September 2012
- Ágúst 2012
- Júlí 2012
- Júní 2012
- Maí 2012
- Apríl 2012
- Mars 2012
- Febrúar 2012
- Janúar 2012
- Desember 2011
- Nóvember 2011
- Október 2011
- September 2011
- Ágúst 2011
- Júlí 2011
- Júní 2011
- Maí 2011
- Apríl 2011
- Mars 2011
- Febrúar 2011
- Janúar 2011
- Desember 2010
- Nóvember 2010
- Október 2010
- September 2010
- Ágúst 2010