Enn um sömu rigningarspá

Að gefnu tilefni verður ritstjórinn enn að taka fram að hungurdiskar spá ekki um veður heldur fjalla um spár og velta þeim á ýmsar hliðar. Leitið annað eftir alvöruspám. Næsti pistill á undan þessum fjallaði um úrkomuspá sem gildir kl. 18 á mánudag 2. júlí. Við lítum nú á nýjustu reiknirunu evrópureiknimiðstöðvarinnar (frá hádegi 1. júlí) og tilraun hennar til að spá um úrkomu á sama tíma, kl. 18 á mánudag.

Sem fyrr tákna litir úrkomuákefð á 3 klukkustundum, frá kl. 15 til 18. Nú er mestri úrkomu spáð við Faxaflóa - en hámarkið í gær var nyrðra. Á litakvarðanum má sjá ákefðina í tölum.  Varla er nokkur von til þess að spá sem þessi rætist í þeim smáatriðum sem hún gefur til kynna. En hámarkið er í bláum bletti er yfir Ljósufjöllum og þar er spáð 5 til 10 mm á þremur klukkustundum. Engin leið er að taka það bókstaflega.

Í dag (sunnudaginn 1. júlí) komu fáeinir skúragarðar yfir Suðvestur- og Vesturlandi vel fram á veðursjánni á Miðnesheiði. Gríðarleg úrkoma mældist á Hellisheiðar- og Bláfjallasvæðinu, yfir 50 mm í Bláfjöllum og klukkustundarhámark þar var 14,1 mm milli kl. 16 og 17. Í veðurlagi sem þessu er úrkomumagni gríðarlega misskipt.

Það var athyglisvert að skúragarðurinn sem gekk yfir Bláfjöll náði talsvert á haf út á veðursjármyndunum. Það bendir til þess að hann hafi ekki verið eingöngu knúinn með upphitun að neðan heldur hafi óstöðugt loft ofar komið við sögu.

Á myndinni að ofan má sjá 0°C jafnhitalínu í 850 hPa liggja yfir kortið bæði norðan og sunnan við land. Á milli línanna er hiti lítillega yfir frostmarki (plúsmerkin). Þeir sem fylgdust vel með skýjafari vestanlands í dag (utan meginskúrasvæðanna) sáu fallega góðviðrisbólstra sem engin úrkoma féll úr. Inn til landsins voru aftur á móti háir og loðnir klakkar með þráðartoppa (ískristallar). Úr þeim féllu demburnar.

Lengst af var í dag þunnt og ósamfellt netjuskýjalag einnig á lofti. Háloftaathuganir benda til þess að það hafi verið í um 4500 metra hæð. Ef til vill hafa öflugustu klakkarnir náð að brjótast upp úr því.

Ástandið í háloftunum á að vera svipað á morgun og var í dag nema hvað ívið rakara á að vera í lægri lögum veðrahvolfsins. Verði svo eiga skúrir morgundagsins möguleika á að ná sér upp víðar en í dag - m.a. á þeim svæðum sem sjá má á kortinu hér að ofan.

Hvernig svo fer með það er auðvitað óvíst. Reiknisyrpa bandarísku veðurstofunnar frá því kl. 18 í dag (sunnudag) gerir t.d. minna úr úrkomunni heldur en evrópureiknimiðstöðin. Á þriðjudag er enn búist við svipuðu stöðugleikaástandi - en síðan hreinsar betur frá í háloftunum þegar hitinn þar á að hækka lítillega. Hækki hiti meir í háloftum en niður við jörð vex stöðugleiki og skúrir eiga mun erfiðara uppdráttar.

Rigningarspáin

Reiknimiðstöðvar hafa undanfarna daga spáð rigningu vestanlands á tímabilinu frá sunnudegi og fram á þriðjudag. Ekki hefur verið samkomulag um magn og reyndar ekki heldur um það hversu lengi úrkoman á að standa - og ekki heldur um það hvers eðlis hún yrði. Sömuleiðis gengur illa að tengja úrkomuna ákveðnum veðurkerfum, jú, þau eru til en láta afskaplega lítið fyrir sér fara. Hér verður engu spáð - en rætt um örfá atriði.

Við lítum fyrst á úrkomuspá evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir kl. 18 á mánudag (2. júlí).

Við sjáum jafnþrýstilínur, það er 1012 hPa línan sem liggur sunnan við land en 1016 hPa er austur af. Heldur er þetta gisið enda er vindur lítill. Sé farið í smáatriði má sjá lægðarmiðju um 300 km norður af Melrakkasléttu. Úrkomumagn er gefið til kynna með litum. því dekkri sem þeir eru því meiri ákefð er spáð. Þar sem græni liturinn er dekkstur er 3 til 5 mm spáð á 3 klukkustundum, milli kl. 15 og 18 á mánudag - býsna mikið.

Líkanið reiknar út tvenns konar úrkomugerð. Önnur er svonefnd klakkaúrkoma en sú úrkoma gefur til kynna að loft sé óstöðugt, úrkoman er dembukennd og fellur skammt þar frá sem uppstreymið á sér stað. Á myndinni er þessi úrkomutegund merkt með litlum þríhyrningum. Hina tegundina köllum við breiðuúrkomu en á máli reiknimiðstöðvarinnar kallast hún stórkvarðaúrkoma. Breiðuúrkoma verður til í hægu fláauppstreymi, þ.e. uppstreymi sem ekki er lóðrétt heldur liggur á ská upp á við.

Við sjáum að þríhyrningar þekja nær allt litaða svæðið yfir Íslandi. Loft er greinilega óstöðugt. Dálítil úrkomuklessa norðaustur af lægðarmiðjunni litlu er hins vegar þríhyrningalaus.

Ef trúa á reiknimiðstöðinni byrjar að rigna við Faxaflóa sólarhring fyrr, síðdegis á sunnudag. Úrkoman á síðan að breiðast norður á bóginn og síðan til austurs. Hún heldur áfram á aðfaranótt mánudags og mestallan þann dag. Af þessu má ráða að hér er ekki eingöngu um síðdegisskúrir að ræða - þetta er einhvers konar úrkomukerfi.

Við skulum líta á annað kort - sem sýnir ástandið í 3 km hæð á sama tíma og kortið að ofan.

Þetta er klippa úr 700 hPa korti. Við sjáum aðeins tvo búta úr jafnhæðarlínu, 2940 metra. Síðan eru hefðbundnar vindörvar. Hæg suðaustanátt gengur inn á landið úr suðri, en ákveðnari suðvestanátt er norðan við. Gráu fletirnir sýna rakastig, þau svæði eru grá þar sem rakastig er hærra en 70 prósent. Einnig sjást gulir fletir, þar er rakstigið sérlega lágt, minna en 25 prósent.

Ritstjórinn hefði á skilaárunum teiknað hitaskil yfir Breiðafirði og eitthvað norður fyrir land en síðan kuldaskil þaðan í átt sunnan við lægðarmiðjuna. En nánari skoðun leiðir í ljós að gráa svæðið yfir Íslandi er kaldara í 700 hPa (3 km hæð) heldur en svæðin norðan og sunnan við. Í 850 hPa (1500 metra hæð) er þetta sama svæði hins vegar hlýrra en svæðin umhverfis.

Þar er reyndar komið að líklegri ástæðu úrkomunnar og erfiðleikum reiknimiðstöðva við að ná taki á henni. Væntanlega er óþægilega lítill munur á mættishita í 700 og 850 hPa í úrkomusvæðinu. Byrji úrkoma á annað borð losnar dulvarmi og hlýrra loft lendir skamma stund undir kaldara - það gengur auðvitað ekki og uppstreymisloftið sturtar úr sér rakanum.

Myndist úrkoma á annað borð er líklegt að hún verði talsverð. Úrkomumyndun hefur hins vegar ekki farið af stað í öllum spásyrpum reiknimiðstöðvanna undanfarna daga. Greinilega munar litlu.

En við fylgjumst auðvitað vel með himninum á sunnudag - ef til vill má sjá óstöðugleikann á skýjunum áður en all hverfur í alskýjaðan gráma. Við skulum vona að norðvestanvert landið fái einhverja vökvun - ekki veitir af. En það er svosem ekki víst.

Já, rétt að benda á töluna -4 sem sjá má yfir Norðurlandi. Þetta er ekki hiti heldur uppstreymisákefð. Lesendur þurfa ekki að veita þessu frekari athygli en áhugasömum er bent á gamlan hungurdiskapistil þar sem lítillega er um málið fjallað.