Af sumri

Í kvöld (fimmtudag 30.september) lýkur veðurstofusumrinu. Það nær sem kunnugt er til mánaðanna júní til september. Byrjaði og endaði kuldalega, var sérlega sólarlítið suðvestanlands en sólríkt á Norður- og Austurlandi. Í hátt í þrjá mánuði var hiti í hæstu hæðum á Norðaustur- og Austurlandi. Líka var nokkuð hlýtt suðvestanlands, en sólarleysi þótti spilla fyrir. Lengi vel var þurrt á landinu, furðuþurrt á Suðvesturlandi - en að lokum fór að rigna verulega þar um slóðir og loksins líka fyrir norðan og austan. 

Myndin sýnir reiknaðan meðalhita í byggðum landsins. Fyrstu 50 árin má telja afskaplega ágiskanakennd, en síðan vex áreiðanleiki meðaltalsins smám saman. Á þessu tímabili hafs sumur að meðaltali hlýnað um 0,8 stig á öld - en slík leitni hverfur nokkuð í stórar fjöláratugasveiflur. Sumur hafa á þessari öld verið um 1,2 stigum hlýrri heldur en á tuttuguáratímabilinu 1966 til 1985. Köld sumur á þessari öld eru ámóta að hitafari og þau hlýju voru á kalda skeiðinu. Fyrir þann tíma höfðu sumur farið kólnandi í 20 ár - nærri því eins mikið og síðar hlýnaði. En nýliðið sumar (2021) er þó í hópi þeirra 10 hlýjustu á tímabilinu öllu. Hvað skyldi svo gerast næstu 50 árin? Ekki þarf að kólna mikið til þess að yngri kynslóðinni þyki öll sumur köld. Langtímaleitnin getur líka haldið sínu striki - eða bætt í. 

Næsta mynd sýnir hundrað sumur í Reykjavík. Sólskinsstundafjöldi er markaður á lárétta ásinn, en hiti á þann lóðrétta. Við sjáum ekkert samband á milli þessara tveggja veðurþátta. Hvor um sig veit lítið af hinum. Lengst niðri til vinstri er óþverrasumarið 1983 - bæði skítkalt og sólarlaust, almennt talinn botninn í sumargæðum. Þar að auki var oft hvassviðrasamt. Nýliðið sumar 2021 keppir við 1983 í sólarleysi, ekki marktækur munur, en talan í ár sem virðist ætla að verða 414,9 stundir er sjónarmun lægri heldur en sólarsumma sumarsins 1983, hún var 415,7 stundir. Við eigum reyndar tvö eldri sumur á lager með enn færri stundum, 1913 og 1914, fyrra sumarið frægt að endemum fyrir rigningar og illviðri, hið síðara verst framan af. Sólskinsstundamælingar voru gerðar á Vífilsstöðum þessi sumur - varla þó ástæða til að gera ráð fyrir teljandi mun.

Sumarið í sumar, 2021, fellur í flokk fremur hlýrra (ekki mjög hlýrra þó) sólarleysissumra. Rigningasumrin frægu, 1955 og 1947 eru ekki mjög langt undan. Efst til hægri eru sólrík og hlý sumur. Þar er 2019 - (sem allir muna - er það ekki?) og mörg önnur á þessari öld. Síðasti fjórðungurinn er síðan þau sumur sem eru bæði sólrík og köld. Dæmi um slíkt er 1924 og 1929 - harla fáir sem muna slíkt - og þeim fer meira að segja ört fækkandi sem muna sumarið 1952 - ritstjóri hungurdiska þekkir það aðeins af afspurn (skítasumar eystra), en man ágætlega bæði 1974 og 1985. Þau síðastnefndu fengu ólíka einkunn. Vel er talað um sumarið 1974 um mestallt land og ég held að 1985 hafi þótt nokkuð gott í Reykjavík (eftir með ólíkindum langa syrpu af hraksumrum næst á undan). Það sumar var hins vegar ekki hagstætt eystra. 

Þann 2.október 2019 birtist hér á hungurdiskum pistill með yfirskriftinni „Sumarsól á Austurlandi“. Sólskinsstundafjöldi hefur ekki verið mældur eystra nú um langa hríð en í pistlinum var gerð tilraun til að giska á hver hann hefði verið. Hér að neðan er gerð tilraun til að bæta tveimur sumrum við. Aðferðin sem notuð er er auðvitað vafasöm og eins og aðrar slíkar finnur hún trauðla ystu mörk - allflestar einfaldar tölfræðiaðferðir bæla breytileika (nema gerðar séu sérstakar ráðstafanir til að halda honum). Lesa má um aðferðina í pistlinum frá 2019 og hún ekki frekar skýrð eða varin hér. 

Hér er giskað á að sumarið 2021 sé í hópi þeirra sólríkustu - ámóta og 2012 og 2004.