Alþjóðaveturinn 2020 til 2021

Alþjóðaveðurfræðistofnunin telur vetur á norðurhveli ná til mánaðanna desember, janúar og febrúar. Alþjóðaveturinn er því styttri en vetur á Íslandi, við teljum mars með - enda oft kaldasti mánuður ársins hér á landi. Ritstjóri hungurdiska hefur undanfarin ár reiknað meðalhita alþjóðavetrarins hér á landi og fjallað um niðurstöður þeirra reikninga.

 

Reiknaður er meðalhiti veðurstöðva í byggð aftur til 1874 - og árum aftur til 1824 bætt við (en landsmeðalhiti fyrstu áranna er mikilli óvissu undirorpinn). Meðalhiti í byggðum landsins síðustu 3 mánuði er -0,1 stig og telst það nokkuð hlýtt á langtímavísu (eins og sjá má á myndinni), en er samt 0,1 stigi ofan meðalhitans í fyrra, en lítillega (-0,3 stig) neðan meðalhita síðustu 20 ára. 

Veruleg leitni reiknast yfir tímabilið, +1,5 stig á öld. Á 20. öld allri var meðalhiti alþjóðavetrarins 16 sinnum ofan við frostmark, en hefur 9 sinnum verið það nú þegar á þessari öld - þó veturnir séu aðeins orðnir 21. Fari svo fram sem horfir verða 45 vetur ofan frostmarks á 21.öld. Slíkt væri mikil breyting frá fyrra ástandi. Á 19.öld þekkjum við ekki nema 3 vetur ofan frostmarks á 77 árum (gætu þó verið eitthvað fleiri - reiknióvissa er mikil).

Á hlýskeiðinu 1925 til 1965 komu 15 (alþjóða-)vetur þar sem meðalhitinn var undir -1,0 stigi. Aðeins einn slíkur hefur komið á núverandi hlýskeiði (-1,01 stig, 2015-2016). Þeir verða væntanlega fleiri (annars er illt í efni).

En sannleikurinn er þó sá að við vitum ekkert um framtíðina frekar en venjulega. Rætist spár um hnattræna hlýnun að fullu verða hlýju veturnir væntanlega enn fleiri en 45 á 21.öld - en einnig er vel hugsanlegt að við höfum þegar „tekið út“ meiri hlýnun en okkur „ber“ og talan orðið nær 45 - jafnvel lægri.

Reiknuð leitni á myndinni er ekki síst há fyrir þá sök að vetur kuldaskeiðs 19. aldar voru almennt töluvert kaldari heldur en kaldir vetur kuldaskeiðs 20.aldar. Sömuleiðis hafa mjög kaldir vetur alls ekki látið sjá sig á nýrri öld. Minni munur er á hlýskeiðunum en samt voru kuldaköst 20.aldarhlýskeiðsins snarpari heldur en skyldulið þeirra á síðustu árum - eins og glögglega má sjá á myndinni. Er þetta allt í samræmi við ísrýrnun í norðurhöfum.

Þó meðalhiti alþjóðavetrarins nú sé nánast sá sami og í fyrra hefur veðurreyndin verið allt önnur. Í fyrra var í raun versta tíð, nánast stöðug illviðri og umhleypingar. Nú hefur hins vegar „farið vel með“ veður um stóran hluta landsins (leiðinlegir kaflar hafa sýnt síg á Norðaustur- og Austurlandi) og lítið orðið úr illu útliti oftast nær. Sýnir þetta að hitinn einn og sér segir ekki alla söguna varðandi tíðarfarið.  

Veturinn hefur til þessa verið sérlega snjóléttur um landið suðvestanvert og enn er fræðilegur möguleiki á að hann nái meti hvað það varðar - en verður þó að teljast ólíklegt. Alhvítir dagar að vetri urðu fæstir í Reykjavík 1976-77. Fram til þessa eru þeir orðnir 6 í vetur. Til að metið falli mega alhvítir dagar úr þessu til vors ekki vera nema fjórir. Meðalfjöldi alhvítra daga í mars til maí er 16. Verði snjóalög í meðaltali í mars og apríl verða alhvítir dagar vetrarins því um 22. Á þessari öld hafa alhvítir dagar að vetri fæstir orðið 16, það var 2009 til 2010. Heldur meiri líkur eru á að við höldum okkur neðan þeirrar tölu. Mesti fjöldi alhvítra daga í mars til maí eru 44 (1990). Það hefur einu sinni gerst að snjó hefur ekki fest frá 1.mars til vors (1965) og þrisvar hefur aðeins 1 alhvítur dagur komið eftir 1.mars, síðast 1974.