Af árinu 1908

Tíðarfar þótti hagstætt á árinu 1908. Meðalhiti í Reykjavík var 4,3 stig. Að tiltölu var enn hlýrra víða á landinu. Meðalhiti í Stykkishólmi var 4,1 stig og þar var árið það hlýjasta síðan 1851, á Akureyri var meðalhiti ársins 3,6 stig. Aðeins tveir mánuðir, febrúar og ágúst teljast kaldir á landsvísu - í fyrsta sinn síðan 1889 sem ár slapp með svo fáa kalda mánuði. Fimm mánuðir teljast hlýir, mars, júlí, september, október og desember. Október var sérlega hlýr, sá hlýjasti sem hafði sýnt sig á landinu frá upphafi mælinga - enn hlýrra varð síðan í október 1915 - en það er önnur saga.

Mest frost á árinu mældist á Möðruvöllum í Hörgárdal þann 14.desember og í Holti í Önundarfirði á hlaupársdaginn 29.febrúar, -18,5 stig. Lágmarksmælingar í Holti þykja almennt nokkuð grunsamlegar en enn hefur ekki tekist að komast að því hvað er að (en eitthvað er það). Það er óvenjulegt að lægsti hiti ársins á landinu sé ekki lægri en þetta - höfum í huga að lágmarksmælingar féllu niður í desember á Grímsstöðum á Fjöllum - hafði það til þessa farið framhjá (vökulum?) augum ritstjóra hungurdiska - mun hann leita að lægri tölu í frumgögnum þegar færi gefst. 

Hæsta tala ársins, 26,6 stig er líka grunsamleg, mældist á Gilsbakka í Hvítársíðu 4.júlí. Hins vegar gengu verulegir hitar víða um land þessa daga - alvöruhitabylgja sem vert væri að líta nánar á. Hiti fór m.a. yfir 20 stig bæði í Stykkishólmi og í Grímsey. Einnig varð óvenjuhlýtt framan af október og í apríl skaust hiti á Seyðisfirði upp í 21,4 stig þann 16. 

Myndin sýnir hita í Reykjavík frá degi til dags árið 1908. Hámarks- og lágmarksmælingar féllu niður (lágmarksmælingar hafa sennilega verið gerðar en hafa glatast) þannig að við sjáum einungis hæsta og lægsta hita á athugunartímum á myndinni. Ekki er ólíklegt að hiti hafi skotist upp fyrir 20 stig einhvern af dögunum hlýju um mánaðamótin júní og júlí, t.d. þann 4. þegar hitinn varð hæstur á Gilsbakka. 

Það er eftirtektarvert að hitarnir komu eftir heldur slaka sumarbyrjun suðvestanlands. Slæmt kuldakast gerði rétt um miðjan júní. Þá mældi séra Valdimar á Stóra-Núpi -4,1 stigs frost að morgni þess 16. - var þó ekki með lágmarksmæli. 

Í Stykkishólmi telst aðeins 1 dagur í flokki þeirra köldu árið 1908, það var sumardagurinn fyrsti 23.apríl. Fjórir dagar teljast óvenjuhlýir í Stykkishólmi, 2. til 5.júlí. Fleiri hitatölur má finna í viðhenginu. 

Óvenjuúrkomusamt var um landið sunnanvert í október, en þar var júlí hins vegar með þurrara móti. 

Þrýstingur var almennt með hærra móti í apríl. Hæsti þrýstingur ársins mældist 1038,6 hPa á Akureyri, það var á hlaupársdaginn. Lægstur mældist þrýstingurinn hins vegar 956,2 hPa - líka á Akureyri, en 27.mars - þá gerði suðvestanstórhríð þar um slóðir - fremur óvenjulegt. Allmörg eftirminnileg illviðri gerði á árinu, bæði á sjó og landi. Um skaða í þeim má lesa í blaðafréttasamantektinni hér að neðan. Þær eru stundum styttar og stafsetning er að mestu færð til nútímahorfs.    

Einar Helgason segir frá tíðarfari ársins 1908 í Búnaðarriti 1909:

(s.345) Vetur frá nýári var óvenjulega góður um land allt, mildur og snjóléttur. Lagís varð mjög sjaldan að farartálma á Breiðafirði, en það er annars títt á vetrum. Í Strandasýslu var innistaða í febrúar og framan af mars. Ekki varð vart við hafís. Norður á Sléttu, við sjóinn, var nálega aldrei gefið fullorðnu fé, og fjöldamörg lömb gengu þar af, án þess að læra át. Í Vopnafirði komu hlákur og góðviðri 5. apríl, og tók þá allan snjó úr byggð og ís af ám. Hélst þessi góða tíð til 20, apríl, bæði þar og á Fljótsdalshéraði var þá farið að gróa en þá kom kuldakast, sem hélst um nokkurn tíma. Í Skaftafellssýslum umhleypingasöm tíð á þorra, en allhörð á góu, svo að þá varð að gefa öllum fénaði vegna jarðleysis. Úr því varð einmunatíð til sumarmála. Í Árnessýslu var veturinn talinn einhver hinn besti. 21. apríl brá til norðanáttar með miklu frosti og héldust kuldar til 11. maí.

Vorið mátti heita í besta lagi um alt land. Fyrstu þrjár vikurnar af sumrinu voru að vísu kaldar, en úr því kom ágæt tíð. Óvenjumiklir hitar hér sunnanlands síðari hluta júní og fyrri hluta júlí. Á Gilsbakka komst hitinn alt upp að 50°C á móti sól, en nær 30° í skugga; eru það einhverjir þeir mestu hitar, er menn muna þar. Í Norður-Þingeyjarsýslu var nálega allstaðar hætt að hýsa fé um sumarmál. Á Austurlandi voru kýr leystar út um miðjan maí. Á Hofi í Vopnafirði byrjaði túnavinna 12. maí, og var henni víða lokið þar í firðinum um þann 20.

Sumarið. Tíðarfar mátti heita hagstætt á öllu Suðurlandi. Miklir hitar fyrri hluta júlí, en þá brá til óþurrka, er héldust um þriggja vikna tíma, síðari hluta túnasláttar, síðan þurrkar og hagstæð tíð fram undir miðjan september. Heyskapur víðast fremur góður, á valllendisengjum mjög góður. Í júlímánuði mátti heita líkt veðurlag um land allt, hitar framan af og úrkomur seinni hlutann. Í Dölum og á Vestfjörðum sunnanverðum rosasamt í ágúst, úrkomur, stormar og kalsi. Aðfaranótt 11.ágúst frost í Dölum. Seinni part mánaðarins batnaði og hélst besta tíð úr því. Heyföng í besta lagi. Í Strandasýslu byrjaði sláttur 10. júlí, og mátti heita afbragðs heyskapartíð til rétta. Kuldar talsverðir vikutíma seint í ágúst; snjóaði þá ofan í miðjar hlíðar. Tún spruttu með besta móti, úthagi í góðu meðallagi. Á Norðurlandi var sumarið eitt hið besta. Heyskapur í besta lagi sökum nýtingar, þó grasspretta væri óvíða betri en í meðallagi. Flæðiengi spruttu sérlega vel. Snemma í júlí kom næturfrost í Eyjafirði. Í Vopnafirði og á Fljótsdalshéraði var besta heyskapartíð. Sömuleiðis var það á suðurhluta Austfjarða fram í septemberbyrjun, en þá gekk til sunnan- og suðaustan áttar þar með úrfelli, óstillingum og stormum. Sama var í Skaftafellssýslunum austanverðum. Heyskapur ágætur. Í Vestur-Skaftafellssýslu var grasmaðkur mikill þetta ár, eins og oft í þurrkaárum, einkum í Fljótshverfi og sumstaðar á Síðu; stórskemmdi bæði tún og úthaga sumstaðar í þessum sveitum. Hið sama átti sér stað víða í uppsveitum Árnessýslu; var valllendi viða hvítt, sem kalið væri.

Haustið og veturinn til nýjárs var umhleypinga- og rosasamur um allan suðurkjálka landsins, austan frá Breiðdal og vestur á Snæfellsnes, en snjólítið var þó, og fé víðast lítið gefið. Um miðjan nóvember lagðist að með snjóa. Komust þá allar skepnur á gjöf í Árnes- og Rangárvallasýslum, en þíðukafla gerði á jólaföstu, er hélst fram yfir jól. Í uppsveitum Borgarfjarðar var fé víðast lítið gefið fyrir nýár. 27. nóvember gerði hér í nærsveitum Reykjavíkur snarpa snjóhríð með austanroki, hlóð þá niður snjó og fennti fé á nokkrum stöðum eða hrakti í sjó. Snjó þann tók að mestu upp um jólin. Aðfaranótt 29. desember gerði ofsaveður af austri um Suðurland. Svo mikið varð það víða, að enginn mundi neitt svipað. Í Árnessýslu ofanverðri urðu skemmdirnar mestar. Mikið tjón á húsum og heyjum, svo að mörgum þúsundum króna skipti. Í Borgarfirði, í Kjós og á Kjalarnesi urðu og víða miklar skemmdir, sömuleiðis í Rangárvallarsýslu og í Mýrdal. Fyrir Breiðdal varð meira brim og sjórót en dæmi eru til, og braut marga báta; sjávarbakkar brotnuðu og grjót barst á land upp. Í Dalasýslu og á Vestfjörðum mátti heita öndvegistíð allan þennan tíma. Í Strandasýslu nokkur ofviðri og stórrigningar, er á leið haustið, en auð jörð og ágætishagar fram í byrjun desember. Ágæt tíð um allt Norðurland fram til 20. nóvember; brá þá til austan úrfellis og setti niður snjó nokkurn, en hlánaði aftur fyrir jólin, og besta tíð, er árinu lauk. Í Norður-Þingeyjarsýslu sáust viða nýútsprungnar sóleyjar í annarri viku vetrar. Í Vopnafirði var sömuleiðis framúrskarandi unaðsleg tíð alt haustið. Kúm var þar sumstaðar beitt nærri út allan október, og unnið var þar að jarðabótum til októberloka. 1. nóv. hvítnaði jörð í fyrsta sinn. 25. og 27. sama mánaðar voru stórhríðar þar í firðinum og á Fljótsdalshéraði; gerði þá mikinn snjó, er hélst fram um miðjan desember; eftir það hláka við og við.

Í Barðastrandarsýslu allgóð uppskera, skemmdust þó garðar í ágústveðrunum. ... í Eyjafirði varð hún í lakara meðallagi og sumstaðar enn ver. Mun því hafa sumpart valdið næturfrost í júlí, því þá skemmdist kartöflugras víða til stórra muna, og sumstaðar munu ofþurrkar hafa gert tilfinnanlegan skaða í melgörðum.

Janúar: Allgóð en óstöðug tíð. Hiti í meðallagi.

Lögrétta segir frá þann 8.janúar:

Veðurblíða hefur verið hér nú um áramótin eins og um sumar væri. Á nýársdag tíndi Tryggvi bankastjóri Gunnarsson nýútsprungnar fjólur og fleiri blóm í Alþingishúsgarðinum, og sama er sagt um fleiri jurtagarða hér í bænum. 5. þ.m. kólnaði lítið eitt, og síðan er þunnt föl á jörð.

Ísafold segir frá góðri tíð þann 11.:

Veðrátta enn söm og verið hefir. Aldrei öðru hærra. Hvergi froststirðningur i dag, ekki einu sinni norður á Fjöllum. Heitara í gær á Seyðisfirði en suður i Færeyjum. Dálítil frostskerpa á miðvikudaginn fyrir norðan og austan (5—10 stig), en linaði óðara aftur. Græn jól tala ensk blöð um að verið hafi þar, á Englandi. Það mun vera það sem vér köllum rauð jól. En ólikt veður er i Danmörku nú þessa vikuna, eftir símfréttinni þaðan í gær.

Ingólfur segir þann 16.:

Veðrátta hefir verið hin besta um langt skeið, fram í vikuna sem leið. Það var símað frá Mývatni, að lömb hefði fyrst verið hýst þar á einum bæ þrettándakveldið.

Þjóðólfur segir þann 17.:

Veðurátta er nú tekin að spillast, allmikil snjókoma til sveita, en fremur frostvægt enn sem komið er.

Þjóðviljinn (Bessastöðum) segir þann 22. og 31.

[22.] Síðan um miðjan þ.m. hefir snjóað öðru hvoru, og ýmist verið væg frost, eða kafaldsblotar og nú síðast rigningar.

[31.] Tíðin hefir verið all vetrarleg síðustu vikuna, rosar fyrri partinn, en hægviðri nú, jörð alþakin snjó.

Febrúar: Tíð talin mjög hagstæð syðra, en öllu óhagstæðari nyrðra þar sem snjóaði talsvert. Sunnanlands og vestan var nokkur snjór síðari hlutann. Fremur kalt.

Ísafold segir stuttlega af veðri í febrúar:

[1.] Þessa viku alla [lok janúar] hefir loks verið frost um land allt, en mikið ekki þó, ... Því hefir fylgt mikil fannkoma hér syðra, af útsuðri jafnast. [8.] Enn mjög umhleypingasamt þessa viku, aðallega við útsuður þó, sem áður. [15.] Veðrátta enn eins og áður, frostleysur yfirleitt, við útsuður. Beitarhagar nógir að jafnaði. Símað i gær af Seyðisfirði: Tíðin framúrskarandi. Byrjað að aka efni i Eiðaskólahúsið frá Selfljótsós. [29.] Mikill vetrarbragur á veðráttu síðasta hálfan mánuð. Sjaldan fjúklaust daglangt, geysimikill snjór á jörðu. Stormur (10) af norðri og útnorðri í gær og i fyrradag.

Ingólfur segir af bátabroti í pistli þann 9.:

Tveir vélarbátar brotnuðu nýlega við Ísafjarðardjúp. Annan átti Bjarni kaupmaður Sigurðsson, brotnaði sá að Hjöllum; hinn átti Kristján Jóhannsson og rak þann bát upp i Vigur. Báða bátana sleit upp mannlausa. Þeir vóru vátryggðir í bátaábyrgðarfélagi ísfirðinga.

Norðri hrósar tíð í pistli þann 18.:

Sú öndvegistíð hefir verið hér norðanlands í allan vetur, að elstu menn muna naumast annan vetur jafngóðan, nema ef vera kynni veturinn 1879-80. Mun góðviðri vetrarins eins lengi verða viðbrugðið og ótíðinni síðastliðið sumar. Í útigangsveitunum hefir fullorðnu fé næstum ekkert verið gefið ennþá, sumstaðar jafnvel ekki komið í hús, og þar sem  hagaganga að jafnaði er lítil á vetrum, eins og hér í Eyjafirði, hafa flest allir hestar gengið úti til þessa.

Austri segir af illviðri, fyrst í pistli þann 15.febrúar, en síðan þann 25. - þá er einnig fjallað um blíðuna:

[15.] Ofsaveður gjörði hér að kvöldi þess 7. þ.m. þó gjörði það lítinn skaða hér í firðinum, feykti aðeins nokkrum bátum og 1 eða 2 skúrum. 

[25.] Stórviðri var hér síðari hluta dags 7. þ.m. Urðu þá nokkrar skemmdir á íbúðarhúsi Vilhjálms Hjálmarssonar á Brekku í Mjóafirði. — Þá fauk bátur á Hólmum í Reyðarfirði og timburþak af heyhlöðu. Var þetta um 300 kr skaði fyrir séra Jóhann.

Góðviðrið heldur áfram. Á sumum bæjunum utan til í Reyðarfirði, svo sem Krossanesi, Karlskála, Vattarnesi, Þernunesi og víðar gengur allt sauðfé enn gjaflaust, sumstaðar hafa lömb verið tekin, en fullorðið fé gengur gjaflaust. Á innstu bæjum Reyðarfjarðar er allt fé hýst og oftast gefið. Einungis þar sem fjörubeit er með landbeitinni hefir sauðféð gengið gjaflaust að þessu. Yfirleitt á öllu Fljótsdalshéraði hefir sauðfé verið létt á fóðrum í vetur þó það sé þar allstaðar hýst.

Þjóðviljinn (á Bessastöðum) segir frá tíð í nokkrum pistlum:

[19.] Tíðin mjög hagstæð, og sjaldan er menn eiga jafn miklum stillviðrum að venjast á þorranum, sem undanfarna daga. — Frost mjög væg, þegar ekki ganga þíðviðri, og jörð næg fyrir útigangspening manna.

[25.] Hafís er sagður fyrir Vesturlandi, allt suður að Patreksfirði. Fregnin barst með botnvörpuskipi, sem hafði lent í ísnum, en komst þó klakklaust úr honum.

Frá Dýrafirði er Þjóðviljanum ritað 5. þ.m.: „Veðrátta er hér mjög rosaleg, útnorðan stórviðri, sjórót, kafald og regn a víxl“.

[25.] Talsverðum snjó hefir dyngt niður síðustu viku, annars frostlítið og stormalaust.

[29.] Góa hefir tekið heldur ómjúkt á mönnum hér syðra, fyrstu dagana. Í byrjun vikunnar dyngdi niður talsverðum snjó og rigndi ofan í. Síðan skellti á útsunnanhríð og norðangaddi. Jörð haglaus að kalla.

Þjóðólfur birti þann 20.mars bréf úr Rangárvallasýslu ofanverðri, dagsett 12.febrúar. Þar segir meðal annars:

[T]íðarfar hefur yfirleitt verið óvenjugott til þessa. Haustið var reyndar stirt fram að jólaföstu, en þó ekki svo, að útifénaður væri tekinn á gjöf; en síðan og alla leið fram á þorra var tíðin ómunablíð, stirðnaði oft varla á polli um heiðríkar nætur og vanalega hiti um daga, 1—5°C. En síðan með þorra hefur verið umhleypingasamt. Menn hér efra voru með lakara móti heyjaðir í haust, því sumarið síðasta var í meira lagi þurrviðrasamt og kalt, og fylgdi því grasbrestur að sama skapi. Kviðu menn því vetrinum og fækkuðu flestir fénaði, einkum stórgripum, mest úr fjósum.

Og þann 27.mars birti Þjóðólfur bréf úr Öræfum, dagsett 19.febrúar:

Veturinn hefur verið góður, mildur og snjóalítill, oftast auð jörð. — 6. janúar var jörð t.d. alveg klakalaus allstaðar hér í sveit, enda hlífir Öræfajökull sveitinni fyrir norðanveðrum, sem eru vanalega frostmestu veðrin. Sveitin er sunnan undir jöklinum, alveg á móti sólunni, og þykir okkur hér yndislegt og tilkomumikið í björtu og heiðskíru veðri, þegar sólin skín á jökulkrónuna um sólaruppkomu og sólsetur.

Norðurland segir þann 29.:

Ferðamaður frá Húsavík, sem hingað kom til bæjarins í vikunni, hafði sagt frá því, að Grímseyingar hefðu verið nýkomnir í land á Húsavík. Höfðu þeir farið í gegnum allmikinn hafíshroða á sundinu og litu svo til að talsvert mikill ís væri þar austurundan.

Þann 14.mars birtist í Ísafold bréf úr Mýrdal, dagsett 29.febrúar:

Héðan úr Mýrdal verður ekkert orð skrifað þennan dag, þ.e. 29.febrúar, fyrr en 1912, hver sem lifir þá. Nota ég því síðustu mínútur þessa sjaldgæfa dags til þess að skrifa Ísafold örfáar línur. Síðan um nýár hefir veturinn allt af smátt og smátt verið að ýfast og espast í lund. Síðustu 4 dagana i röð hefir verið grenjandi norðanbylur. En i dag hefir verið fagurt veður og hlýtt, og hafa Víkurmenn og Reynishverfingar róið, fyrsta sinn á vetrinum, en urðu ekki fiskvarir.

Mars: Mjög hagstæð tíð og oftast hæglát veður, þó óstöðugt við suðurströndina. Fremur hlýtt.

Norðri segir þann 3.mars:

Á miðvikudagskvöldið er var [26.febrúar] skall á norðan hríð með mjög mikilli fannkomu, en fremur frostlítið var hér í Eyjafirði. Í Svarfaðardal komust menn á nokkrum bæjum eigi til gegninga á fimmtudaginn [27.]. Hríðinni létti af á laugardaginn [28.febrúar], og hefir síðan verið hið fegursta veður. Hafíshroði hefir nýlega sést á Grímseyjarsundi og nokkra jaka rak inn á Húnaflóa í hríðinni í vikunni sem leið.

Þilskipið „Alaska“, sem eign Sigvalda Þorsteinssonar kaupmanns og hefir legið í Skjaldarvík í vetur, sleit upp í hríðinni og rak upp á bryggju, er Thor E. Tulinius, stórkaupmaður í Kaupmannahöfn á þar í víkinni. Skipið laskaðist mikið og telur eigandinn eigi munu svara kostnaði að gera við það. Hefir hann beðið hér stórtjón, því að skipið var eigi vátryggt. — Bryggjan laskaðist einnig allmikið. Skipskrokkinn „Thordenskjöld“,eign fiskiveiðafélagsins „Svenska Bolaget“ í Gautaborg, sleit einnig upp i Sandgerðisbót og rak upp á Oddeyrina norðanverða. Það er lítið laskað en erfitt mun verða að ná því út aftur.

Norðurland greinir frá því þann 7. að maður hafi orðið úti í Fnjóskadal í hríðinni í síðustu viku febrúar og sama blað segir þann 14. frá því að ýmsir hafi orðið varir við jarðskjálftakippi á Akureyri miðvikudaginn 11.

Norðurland birti þann 4.apríl bréf frá Húsavík, dagsett þann 3.mars:

Þorri var þýður og þurr, en þeysinn og óstilltur; skildi eftir auða jörð frá fjallabrúnum til fjöruborðs. Góa heilsaði á annan hátt; hún byrjaði með hríð og fannfergi; alla næstliðna viku var stanslaus fannkoma svo allar leiðir urðu ófærar til aksturs og lítt færar mönnum. Fimmtudaginn 27. [febrúar] var kyrrt veður, hríðarlaust um morguninn, en dimmur í lofti; þegar leið fram að hádegi hófst logndrífa með snjókomu ákaflegri, en þegar leið að nóni tók að hvessa af norðaustri og herti veðrið svo með kvöldinu, að aftök urðu; hríðin og veðrið var svo magnað að ekki var farandi hér húsa milli sökum dimmu og ofviðris. Þessu voðaveðri fylgdi svo mikill sjógangur að menn muna varla slíkan; þó urðu hér í þorpinu engir skaðar á bátum eða öðru, en í Héðinsvík brotnuðu þeir í spón og voru þeir þó á hvolfi í djúpum skafli fyrir ofan vanalegt sjávarmál; ein bytna brotnaði út á Tjörnesi; annað bátatjón hefir eigi frést og engir fjárskaðar, en á tveimur bæjum í Kelduhverfi náðist fé ekki í hús um kvöldið, en sakaði þó ekki að sagt er. Nú á sunnudaginn [1.mars] breyttist veður til batnaðar. 

Ingólfur segir þann 5.apríl:

Aðfaranótt 5.[mars] heyrðist gnýr mikill af eldingum í Hornafirði eystra. Laust eldingu niður í hesthús í Einholti á Mýrum (í Hornafirði) hjá Benedikt bónda Kristjánssyni. Fundust þrír hestarnir dauðir í húsinu um morguninn, er að var komið, en tveir vóru lifandi, annar blindaður á öðru auga; hinn hafði hvergi sakað. Þrjú göt voru á þakinu, svo víð að smeygja mátti bandlegg um. Engir sáust áverkar á hestum þeim, er dauðir vóru.

Þann 12.apríl segir Ingólfur: „Djúpavogi 10.mars: Vetur svo góður að menn muna vart annan slíkan“.

Ingólfur birti þann 12.apríl bréfkafla úr Tungusveit í Skagafirði, dagsettan 10.mars:

Góð tíð í vetur til þorraloka. Með góubyrjun brá til hríða og snjókomu. Fimmtudaginn í annarri viku góu [27.febrúar] var stórhríð og bjargaðist fé með naumindum. Á einum bæ, Ölduhrygg, lá allt fé úti um nóttina og drengur 12 ára, sem gróf sig í fönn og slapp óskemmdur. Helmingur af fénu fannst dauður. Líkt óhapp kvað hafa viljað til á öðrum bæ, Brandsstöðum í Blöndudal. Nú er fönn og jarðbönn, útlit að menn komist þó af með hey vegna veðurblíðunnar framan af.

Ísafold lýsir marstíð í fáeinum stuttum pistlum:

[7.] Hægviðri og stillur þessa viku, stundum mesta blíða.

[21.] Síðasta hálfan mánuð má kalla að verið hafi einmunatíð, líkara vori en vetri.

[28.] Hér hefir verið töluverður útsynningur í gær og í dag. En þíður alla vikuna þangað til og jörð orðin alauð. Ekki munu þess mörg dæmi, að 9-10 stiga hiti sé um miðjan morgun i góulok hér á landi; en svo var nú á þriðjudag [24.] í Blönduósi og Seyðisfirði.

Þjóðviljinn (á Bessastöðum) segir af veðri í mars:

[14.] Tíðin hefir verið afbragðsgóð síðustu daga. Landnyrðingsgola með litlu frosti.

[20.] Tíðin hefir verið afbragðsgóð þessa viku, síðan á laugardaginn [14.]. Jörð marauð og frost lítið eða ekkert.

[27.] Tíðin hefir verið hálfhryssingsleg seinustu viku. Þriðjudaginn 24. þ.m. gerði stórviðri, eitt hið versta, sem verið hefir í vetur.

Austurland (Eskifirði) segir þann 12.mars:

Um mánaðamótin gekk til norðanáttar með snjókomu, 28.[febrúar] var rokstormur á Norður- og Austurlandi. Síðustu daga hefir fallið allmikil lognfönn, og mun víða jarðlítið. 

Ingólfur segir frá skiptapa í frétt 22.mars: „Skiptapi varð á Miðnesi í austanveðrinu á fyrra laugardag [14.]. Fórst far með átta mönnum“. 

Ingólfur segir af óhöppum og mannsköðum á sjó í pistli þann 29.:

Ofsaveður útsunnan með éljagangi skall á mjög snögglega á þriðjudagsmorguninn [24.]. Hélst það nokkrar klukkustundir. Menn höfðu róið til fiskjar um morguninn í flestum veiðistöðunum syðra og voru á miðum úti þegar veðrið skall á. Sættu þeir miklum hrakningum og tjóni á mönnum og skipum. Einn bátur fórst af Miðnesi með allri áhöfn. Tveim förum bjargaði botnvörpuskipið „Íslendingur", með mönnum þeim er á voru, einn bátur náði til Hafnarfjarðar, einn lenti í Skildinganesi, hafði hleypt þangað á árunum einum utan úr Garðsjó, tveim bjargaði skútan Ester til Keflavíkur og einum skútan Seagull. Eitt farið komst á Akranes. — Öll þessi skip munu hafa verið úr Garði. Nýr áttæringur tapaðist í Garðsjó. Enskur botnvörpungur bjargaði skipshöfninni, en bátinn sleit síðan aftan úr og hefir ekki meira til hans sést. Hann var nýsmíðaður og keyptur úr Reykjavík að Lambastöðum í Garði fyrir rúmri viku.

Fiskiskúta strandar, skipstjóri ferst. Í veðri þessu brotnaði stýri í fiskiskútunni „Kjartani" á siglingu. Skipstjóra skolaði útbyrðis, en skipið rak stjórnlaust í land á Hvalsnesi og komust menn af, þeir sem eftir voru. — Skipstjórinn hét Jón Jónsson, ötull myndarmaður, kvæntur. Skipið var úr Hafnarfirði, eign Brydes-verslunar. Af þessu skipi drukknaði skipstjóri og stýrimaður í fyrra vor. Áfall mikið fékk fiskiskútan „Töjler" aðfaranótt þriðjudagsins út af Grindavík; gekk holskefla yfir skipið og braut greiprá og beitiás. Farmrúmsþiljur sprungu, en salt kastaðist allt upp úr kulborðskassa og niður í skip. Aldan vatt skipinu við um leið og það kom upp úr aftur, svo að farmurinn varð áveðurs. Fékk þá skipið rétt sig og komst síðan til Reykjavíkur, Harða útivist áttu tvö róðrarskip frá Þorlákshöfn á fyrra laugardag [21.] Formenn voru bræður tveir. Náðu þau ekki landi fyrr enn eftir náttmál um kveldið, annað af sjálfsdáðum, hitt dró enskur botnvörpungur inn undir land.

Frá þessu sama veðri og slysum í því er einnig sagt í frétt í Ísafold þann 28. (við styttum það nokkuð hér - og forðumst miklar endurtekningar):

Þriðjudaginn 24. þ.m. stundu fyrir hádegi skall hér á afarsnögglega eitthvert hið mesta aftakaveður af útsuðri sem hér eru dæmi til, upp úr hægum vindi af landsuðri. Það var eins og skotið væri af byssu, sagði einn elsti sjómaður hér í bæ. Aftökin linuðust eftir 2 stundir. En hvass var hann allan daginn og nóttina eftir. Mjög voru menn óttaslegnir um stórslys á sjó af þessu fárviðri, með því að allir gengu að því vísu, að almenningur hefði róið í suðurveiðistöðunum, þar sem verið hefir svo góður afli og er enn. En svo er drottni fyrir að þakka, að manntjón varð þar ekkert á opnum skipum, ... En einni fiskiskútu barst á við Miðnes og drukknaði skipstjórinn — hann tók út frá stýrinu í stórsjó, sem gekk yfir skipið, en allt brotnaði ofan af þiljunum og sópaðist burtu, nema siglutrén. Stýrislykkjurnar brotnuðu og skipið fór á hliðina, lá þar á seglunum um hríð, en rétti þó við aftur. Það rak því næst inn fyrir brimgarðinn og upp í lón fyrir ofan skerið, sem brimið skall á, og komust skipverjar fyrir það óskemmdir á land, 18 saman. ... Garðmenn þeir, sem ekki var bjargað sem fyrr segir, hleyptu inn flóa, og höfðu land þeir er lengst komust í Skildinganesi og aðrir í Hafnarfirði. Það var 16 klukkustundir á leiðinni, skipið sem lenti í Skildinganesi eftir miðja aðfaranótt miðvikudags.

Norðri segir þann 31.mars:

Á föstudaginn er var [27.mars], nokkru eftir hádegi skall hér mjög snögglega á suðvestan stórhríð, með feikna fannkomu. Frostlítið var fremur, en ofsarok. Hríðinni létti af um nóttina, en þótt hún væri ekki langvinnari hefir hún þó gert allmikið tjón. Skall hún á með svo skjótri svipan að fé, er úti var, fannst ekki, enda sleit út úr höndum, manna þótt eitthvað fyndist. Á fjöldamörgum bæjum, einkum í Fnjóskadal og Bárðardal lá fé úti um nóttina og var mjög illa útleikið daginn eftir, er það fannst, svo að mörgu af því er varla hugað líf, enda hefir sumt drepist síðan. Sumt hafði fennt, sumt frosið niður; margt var sligað af fönn, og varð að bera það eða draga á sleða heim að húsum. Á Tyllingi í Kræklingahlíð fundust 4 kindur dauðar og 2 vantar, nær 20 varð að draga heim á sleða. Á Lundabrekku og Bjarnastöðum í Bárðardal er allmargt fé enn þá ófundið og sagt er að 14 kindur frá Halldórsstöðum í Bárðardal hafi hrakið í Skjálfandafljót. Fátæk ekkja á Veturliðastöðum í Fnjóskadal missti 30 fjár, er að líkindum hefir hrakið í Fnjóská; helmingur þess er ófundinn. Á tveim öðrum bæjum hafa nokkrar kindur farist. Elstu menn í Fnjóskadal segjast eigi muna jafn svarta hríð. Á einum bæ þar var allt fé í húsi, en 3 hross á beit fáa faðma frá vallargarðinum. Bóndi fann þau strax, en varð þó hvað eftir annað að yfirgefa þau aftur til þess að fullvissa sig um að hann væri á réttri leið. Eftir þriggja tíma strit tókst honum loks að koma tveim þeirra í hús, en eitt missti hann út í hríðina og lá það úti um nóttina.

Apríl: Hagstæð tíð. Fremur hlýtt.

Ingólfur segir frá þann 5.apríl:

Mannskaði hefir frést frá Loftstöðum í Árnessýslu 2/4. Skip er Jón Erlendsson var formaður fyrir hafði borist á, á sundi þar. Þrír höfðu drukknað. ... Þennan sama dag reru öll skip á Eyrarbakka og lentist þar öllum vel, sömuleiðis reru allir á Stokkseyri. Náðu 9 skip ekki lendingu sem urðu að leggja frá til Þorlákshafnar. Ófrétt enn hvernig þeim hefir lenst þar, sömuleiðis óljósar fregnir um að skipi hafi átt að berast á á Stokkseyrarsundi. Brimaði í aðfallið síðdegis.

Þann 12. segir Ingólfur frekar frá þessu og fleiri óhöppum á sjó (lítillega stytt hér):

Í síðasta blaði var sagt frá skipskaðanum frá Loftsstöðum í Árnessýslu, 2.þ.m., en þar var vanhermt, því að mennirnir voru ekki þrír, sem drukknuðu, heldur fjórir. ... Sama dag fórst róðrarbátur frá Stokkseyri þar á sundinu og drukknuðu átta menn, en einum var bjargað. ... Níu skipshafnir aðrar voru á sjó frá Stokkseyri þennan dag og sneru frá sundinu þegar þær sáu slysið. Lentu þær heilu og höldnu í Þorlákshöfn. Vélarbátur sökk í Vestmannaeyjum 1. þ.m. með sex mönnum og týndust allir. Formaðurinn hét Árni Ingimundarson. Maður drukknaði af vélarbáti í Vestmannaeyjum 24. [mars].

Tveir menn drukknuðu á Hvalfirði á sunnudaginn var [5.apríl] ... Höfðu þeir farið héðan á laugardaginn á litlum báti skemmtiferð inn í Hvalfjörð. Komu þeir seint um kveldið að Þyrli og sváfu þar í hlöðu um nóttina. Fóru þaðan snemma morguns og sigldu út eftir firði. Var veður hvasst og byljótt, en segl stórt á bátnum. Menn sem voru á kirkjuleið frá Litla-Sandi sáu bátinn á hvolfi úti á firðinum og mennina á kjöl. En enginn bátur var þar til og var þá farið eftir báti að Brekku, næsta bæ. Var að sækja gegn ofviðri fram fyrir höfða nokkurn út að hvolfa bátnum og tóku mennirnir það ráð að setja bátinn yfir höfðann til þess að stytta sér leið. Dróst því alllengi um björgun og voru báðir mennirnir drukknaðir þegar að var komið.

Vestri segir þann 2.maí frá fjársköðum mánuði fyrr:

Fé hrekur niður fyrir björg: 2. apríl síðastliðinn hrapaði niður fyrir björg 40-50 fjár, sem Einar Magnússon frá Glerárskógum bóndi í Hvammi í Dölum átti. Féð hafði verið heima á túninu í Hvammi, en veður var hvasst á útsunnan og í einni stormkviðunni, sem skali á, hrakti féð í einni svipan upp dalinn og byljirnir, sem eftir fylgdu, keyrðu það upp á fjall og alla leið fram af klettunum. 28 kindur fundust síðan steindauðar, en hinar með lífsmarki, meira og minna limlestar. Þetta var flest roskið fé.

Norðurland segir frá fréttum af Flateyjardal (ódagsettum) þann 11.apríl:

Vetur þessi hefir verið einhver hinn snjóléttasti og óvenjulega frostalítill. Snjór kom eigi til muna fyrr en á góu og var jarðlaust mestan hluta hennar. Síðan nokkur jörð af og til, en óstillt mjög.

Austri segir um apríltíðina:

[18.] Sumarblíða hefir verið á hverjum degi að heita má nú um langan tíma, svo snjór er að mestu horfinn og alautt að kalla upp fyrir miðjar fjallshlíðar.

[25.] Veðráttan hefir nú um tíma breytt skapi sínu og snúist í verri ham og hreytt úr sér snjó og kulda, og gekk sumarið í garð með töluverðri snjókomu. Nú hvílir snjóbreiða yfir öllu frá fjallatindum til fjöru, en hverfa mun hún fljótt þegar sólin og sunnanvindurinn ná til að brjótast í gegn um þoku og hríðarbólstrana.

Ísafold lýsir apríltíð í fáeinum pistlum:

[11.] Hver dagurinn öðrum blíðari þessa viku, að kalla má, líkari áliðnu vori en vetri.

[22.] Hvergi á landinu frost vikuna sem leið, alla dymbilviku. Sama blíðan síðan hér um bil. Þó ofurlitið frost i morgun allstaðar, sem síminn til nær, með því að bjartviðri er mikið og við norðurátt, frá 2 til 6 stig (Akureyri). En norðankafald i Færeyjum (Þórshöfn) í morgun með nær 5 stiga frosti.

[25.] Svo fór þó, að saman fraus vetur og sumar. Sumardagurinn fyrsti var kaldari en vetrardagarnir síðari tugum saman, hranalegur norðangarður. Við áttina þá enn, en hægur.

Þjóðviljinn lýsir apríltíðinni:

[6.] Tíðin má segja að hafi verið fremur góð, seinustu daga. Frost nokkuð á nóttu, en heiðskírt loft, og sólskin, á degi.

[13.] Frakknesk fiskiskúta fórst undan Álftaveri i Skaftafellssýslu 24.[mars] og halda menn að allir skipsmenn hafi farist. Óveður var hið versta tvo fyrstu dagana i vikunni. Síðan hafa verið stillur, með frostleysu og heiðríkju.

[23.] Tíðin hefir verið vorleg seinustu viku, oftast nær sólskin og hlýindi á dögum, en frostlaust á nóttu, nema aðfaranótt miðvikudags [22.].

[30.] Tíðin hefir verið mild seinustu daga, sólskinslítið, drungað loft, og byrjað að grænka í hlaðvörpum.

Norðri birti 19.maí bréfkafla úr Bárðardal, ritaðan um sumarmál:

Veturinn, sem nú er nýbúinn að kveðja hefir verið ágætlega góður svo að yngri menn munu ekki hafa lifað annan eins, og eldri menn fáa jafngóða. — Óvíða var fé tekið á gjöf fyrr en 7.janúar og þó mjög lítið gefið fyrr en um góukomu og fram undir miðjan einmánuð; þann tíma var tíð óstillt og og ill að heita mátti, en þó varla nokkurntíma haglaust. 

Þjóðólfur birti 12.júní bréf frá Eskifirði dagsett 1.maí:

Veturinn, sem nú er nýbúinn að kveðja, er eflaust einhver sá besti, sem komið hefur hér um nærsveitir í þeirra manna minnum, sem nú lifa, enda mun það hafa komið sér betur, því hey manna voru lítil í haust, og mun það ekki fjarri sanni, að víða hafi sauðfénaður verið mest settur á útigang. Snjór hefur aldrei komið mikill, og jafnan verið stutt í einu. Frost hefur orðið mest 9°R. Á einmánuðinum var veðuráttan svo mild og hlý, eins og þegar best er i júnímánuði, og var kominn hér töluverður gróður um páska. Á þriðja dag páska [21.apríl] skipti um átt, gekk þá til norðan- og norðaustanáttar, og síðan hefur verið snjókafald og hálfgerður bylur. Nú í dag er ekkert sumarlegt úti.

Maí: Tíð talin góð, einkum suðvestanlands. Úrkomusamt síðari hlutann á öllu Suður- og Vesturlandi eftir langa þurrka. Norðanhret í fyrstu vikunni dró meðalhitann niður.

Ingólfur segir frá þann 3.maí:

Sagt er að sést hafi úr Mývatnssveit og Bárðardal eldblossar og reykjarmökkur í suðri um fyrri mánaðamót. Líklegast að eldur sé uppi í Vatnajökli, þótt ekki hafi þess vart orðið sunnanlands svo að frést hafi.

Norðri segir af tíð þann 5.maí:

Veðrátta hefir verðið köld síðustu vikuna, norðaustan kuldanæðingur og fjúk. Í dag er norðanhríð, og er kominn allmikill snjór.

Austurland segir af tíð þann 6.maí:

Snjóveður hefur verið hér í fjörðum að öðru hverju síðan á sumardaginn fyrsta [23.apríl]. Gæftir hafa verið stopular og aflalítið. Minna hefir snjóað á Héraði en í fjörðum.

Ingólfur segir frá skaða á sjó - og fleira - í pistlum þann 17.:

Tvær frakkneskar fiskiskútur rákust á grunn undan Mýrum í námunda við Þormóðssker 5. þ.m. Þá var norðanveður hvasst og kafald. Menn allir komust lífs af. Bjargaði annarri skipshöfninni lóðaveiðiskip, en hin komst í skipsbátunum til Akraness eftir 10 stunda róður, allmjög þjökuð.

Skeiðará í Skaftárþingi hefir verið mjög vatnslítil um tíma og er búist við að hún hlaupi nú áður langt um líður. Öskufall hafa frakkneskir fiskimenn orðið varir við fyrir sunnan land um síðustu mánaðamót.

Ísafold segir af maíveðri:

[6.] Norðan-bálviðri 3—4 daga samfleytt, frostlítið þó, en næðingurinn bitur. Hafísspár út af því, en ekkert sannfrétt um neinn hafís.

[16.] Eftir 3—4 vikna þurrka svo mikla, að aldrei kom dropi úr lofti, rigndi mikið i fyrri nótt. Nokkuð farið nú að hlýna i veðri, en mikið ekki.

Norðri segir þann 26.:

Veðrátta hefir verið hin besta síðustu vikuna; sunnanátt og hlýindi daglega og regn við og við. Grær því óðum, og hafa menn bestu vonir um gott grasár. — Er nú að mestu lokið við að setja niður í garðana hér í bænum, og reyni- og birkitré eru tekin að laufgast af mun. Sumar og sólskinsblær hvílir yfir láði og legi.

Þjóðviljinn (Bessastöðum) segir af maítíð:

[9.] Tíðin hefir verið breytileg síðustu daga, fremur köld og tvisvar snjóað um nætur, en allur snjór horfið á daginn. Virðist nú útlit fyrir góðviðri.

[16.] Óvenjublíða og hlýindi hafa verið þessa viku. Heiðríkt loft og sólskin á hverjum degi. Margir mundu óska eftir skúr úr lofti, sem fyrst, því að illt verður að vinna að ávinnslu í þessum þurrkum og jörðin jafnvel farin að skrælna og brenna. Í fyrrinótt féll þó talsverð dögg, og er vonandi að meira verði úr.

[23.] Gróðrarskúrir hafa verið, öðru hverju síðan síðasti Þjóðvilji kom út, og hafa tún grænkað að miklum mun.

[30.] Stöðugt haldast rigningar, við og við og heldur kalt í veðri. Krapslydda kom fyrir nokkrum dögum, og urðu fjöll hvít niður í miðjar hlíðar.

Þjóðólfur birti þann 3.júlí pistil úr Meðallandi, dagsettan 30.maí:

Tíðarfar hefur mátt heita gott allan síðastliðinn vetur; þó voru öðru hvoru umhleypingar síðari hluta vetrarins. En með einmánuði brá til stilltrar og blíðrar veðuráttu, er hélst til sumars, en með sumrinu breytti til stórviðra, fyrst á norðaustan með mikilli frosthæð, síðan af austri, og hefur það veður gert sveitinni tilfinnanlegan skaða með sandfoki, er sveitinni stendur beinn voði af.

Júní: Nokkuð úrkomusamt. Hiti í meðallagi. Mikil snjóalög í útsveitum nyrðra og á Hornströndum.

Norðri segir af júnítíð og fleiru:

[2.] Ómuna blíðutíð hefir verið síðustu vikuna, sólskin og hiti á hverjum degi. En sakir regnleysis er jörð orðin mjög þurr og væri því æskilegt að brigði til vætutíðar í nokkra daga, sakir grassprettu á harðvellistúnum.

[9.] Sama ágætistíðin hefir verið síðustu viku og að undanförnu. Hið eina, sem áður þótti ávanta, regnið, hefir þessa síðustu viku streymt niður í ríkulegum mæli, enda hefir grassprettu fleygt fram svo fádæmum sætir, og mun hún eigi hafa verið jafn góð á þessum tíma árs í mörg ár, hér í þessu héraði.

[16.] Veðrátta hefir verið fremur köld síðustu vikuna, norðan stormur í fimm daga samfleytt. Frostlaust hefir þó verið í byggð hér norðanlands, nema á Grímsstöðum; þar hefir verið næstum 1 gr. frost síðustu næturnar.

[23.] Veðrátta hefir verið ágæt síðustu vikuna.

[30.] Hinn 26. þ.m. var hiti mikill og hljóp vöxtur í Fnjóská og aðrar ár. Stóðst timburbrú (staurabrú) sú, sem gerð hafði verið til þess að steypa á henni steinbogann, ekki vatnsaflið, og hrundi hún öll ásamt því sem búið var að steypa af boganum. Endastólpar brúarinnar standa óhaggaðir. Giskað er á að skaðinn nemi allt að 10 þúsund krónum. Verður verkinu haldið áfram, og því væntanlega lokið í sumar, þrátt fyrir óhapp þetta.

Vestri segir þann 11.júlí frá skiptapa í Tálknafirði þann 12.júní, fjórir fórust:

Þegar þetta slys vildi til, var aftaka norðanveður, og fóru fáir á sjó þann dag og engir eins langt út. Hvernig slysið hefir að borið, veit enginn, hvort það hefir heldur orðið á siglingu eða undir lóðum.

Mun þetta hafa verið svokallað Trýnaveður og má finna frásögn [í nokkrum þjóðsagnastíl] af þessu slysi í 4.tölublaði Eimreiðarinnar 1949. 

Vestri segir þann 13.:

Hvassviðri og kuldi úr norðurátt hefur nú verið hér um slóðir, seinni hluta vikunnar; og þegar menn komu á fætur í gærmorgun, sást, þegar vindurinn dró upp þoku-tjaldið við fjöllin, að nóttin hafði málað hlíðarnar snjóhvítar að ofan, og fölva sló á rindana niður við ströndina, sem vorið var þó búið að grænklæða.

Þjóðviljinn segir af júnítíð:

[16.] Kalt hefir verið síðustu viku, norðanrok alloft og stundum rigning, en þó sólskin á milli.

[23.] Tíðin umhleypingasöm síðustu viku. Stormur og rigning alltaf öðru hvoru, en einstaklega gott veður suma dagana.

Júlí: Hagstæð tíð. Þurrt fram yfir miðjan mánuð, en síðan votviðrasamt vestanlands. Hlýtt.

Ísafold segir þann 1.:

Vætusamt undanfarið um hríð, besta gróðrarveðrátta. Frá því núna á helginni miklir hitar, 17—18 stig C. hér á daginn í forsælu; nú í morgun kl.7 voru rúm 18 st. á C. á Grímstöðum á Fjöllum.

Norðri segir þann 7.:

Veðrátta hefir verið hin allra besta nú að undanförnu, blíðviðri indælasta á hverjum degi, hiti og sólskin. Í gær var 26 st. hiti (Celsius) í forsælu um hádegisbilið, og er það meira en hér hefir verið um langt skeið.

Austri segir þann 9.júlí:

Öndvegistíð hefir nú verið um allt Austurland langan tíma undanfarinn, um og yfir 20 stiga hiti á R undan sólu hér í fjörðum. Hefir grassprettu því farið sérlega vel fram, svo hún mun nú í besta lagi sérstaklega þar sem votlent er, þar sem þurrkar hafa verið helst til miklir. Í Héraði munu menn nú vera almennt byrjaðir að slá á útengi og sumstaðar á túnum líka.

Þjóðólfur birti þann 31. bréf úr Dalasýslu, dagsett 25.júlí:

Tíðarfar hér er hið ákjósanlegasta. Allan fyrra helming þessa mánaðar voru sterkjuhitar og þurrkur. Hitinn marga daga yfir 20 stig. En svo hafa verið votviðri til 23. þ.m. og kom það sér á margan hátt vel, og nú er kominn þerrir aftur. Útlit með grasvöxt á engjum er gott, og tún eru sæmilega sprottin, en búa á mörgum stöðum allmikið að brunaskemmdunum frá í fyrra, og því er grasið eigi nærri svo gott, sem við mætti búast eftir þær indælu tíðir. 

Þjóðviljinn lýsir tíð í júlí:

[10.] Tíðin hlý, og hagstæð grasveðrátta, í þessum mánuði.

[18.] Tíðin stöðugt hin æskilegasta, stillur og blíðviðri.

[25.] Tíðin stöðugt hin besta, venjulega hitar og þurrkar, en þó eigi skarpir. — Rignt hefir þó dálítið öðru hvoru þessa viku, sérstaklega á næturnar.

[31.] Tíðin óþurrkasöm, það hefir rignt talsvert síðustu vikuna. Margir hér i grennd eiga mjög mikið hey úti — mestallt eða allt, sem losað hefir verið, og er viðbúið að það skemmist, ef ekki kemur þurrkur von bráðar.

Ágúst: Stopulir þurrkar framan af en síðan öndvegistíð. Norðaustanáhlaup í síðustu vikunni. Hiti í meðallagi.

Ísafold segir þann 5.ágúst:

Hitar þeir hinir miklu, er hófust laust fyrir mánaðamót júní-júlí, héldust fullar 4 vikur, með logni og þurrviðrum lengst af, og muna menn varla hér meiri sumarblíðu. En deyfa fór nokkuð, er á leið, og hafa verið nú miklir óþurrkar fram undir hálfan mánuð, og fyrir það afleit nýting á töðum og vandræði með fiskþurrk. Mikið dregið úr hita aftur frá því er votviðrin hófust að fullu.

Þjóðviljinn lýsir ágústtíð í stuttum pistlum:

[8.] Óþurrkarnir hafa haldist alla þessa viku. Veðráttan er stöðugt afarköld, og talsverðar rigningar, en þótt hann hangi þurr stund og stund úr degi, þá er aldrei þurrkur.

[15.] Eftir síðustu helgi gerði þurrk allgóðan, er hélst tvo daga, en síðan á miðvikudag [12.] hefir alltaf rignt öðru hvoru, og veðrið oftast verið bæði hvasst og kalt.

[22.] Óþurrkarnir hafa haldist þessa viku mestalla en þó aldrei verið stór-úrfellir — veðráttan er stöðugt mjög köld.

[29.] Laust fyrir síðustu helgi breyttist loks veðráttan til batnaðar, og hefir tíðin verið hin hagstæðasta fyrri hluta þessarar viku, — þurrkar og blíðviðri. En á föstudaginn gekk hann upp í norður, og hefir verið stormur og kuldi síðan.

Norðri birti þann 9. grein undir fyrirsögninni „Hvaða gagn gera gjósandi eldfjöll?“ Það er Snorri Sigfússon á Tjörn sem ritar greinina í Noregi og sendir blaðinu. Í greininni segir m.a.:

Eldgosin veita loftinu kolsýru, en af þeirri tegund inniheldur loftið hlutfallslega lítið af (ca. 3/10000) og sem að vísu ekki er notasælt fyrir oss mennina; þvert á móti mun það loft álítast illt, sem inniheldur meira en vist kolsýrumagn, eins og tildæmis andrúmsloft í lítilli stofu sem troðið er fjölda fólks í. — Aftur á móti er sú kolsýra, sem menn og dýr anda frá sér, aðalfæða jurtanna, og því lífsnauðsynleg. Væri ekki kolsýra í loftinu, yxu hvorki skógar, akrar né engjar, án jurta engin dýr og án dýra, enginn maður. Hinn víðfrægi svenski eðlisfræðingur, Svanter Arrhenius, hefir nýlega sannað aðra afleiðingu, af meiru eða minnu kolsýrumagni loftsins. Eftir því sem þessi náttúrufræðingur segir, ætti orsök ísaldanna, sem komið hafa yfir jörðina, að liggja í mismunandi kolsýruinnihaldi gufuhvolsins. Af þeim lofttegundum sem gufuhvolfið stendur saman af, er það einkum kolsýrunni að þakka, að yfirborð jarðarinnar fær hin fullu not sólarhitans. Arrhenius hefir nefnilega rannsakað þetta, og fengið fulla vissu um, að kolsýran hefir sérstaka hæfileika, til að halda við hita yfirborðs jarðarinnar, og gufuhvolsins þannig, að hann fer ekki eins fljótt og hann kemur. Sé nú gengið út frá þessu, geta hin heitu loftslög sem hafa verið ríkjandi hér á jörð á löngu liðnum sögulegum tímabilum, aðeins verið afleiðing af minna kolsýru innihaldi guluhvolsins. Eftir athugunum Arrheniusar, hefir sumarhitinn að meðaltali yfir alla Evrópu frá síðustu ísöld, [h]ækkað um 21 gr. Celsius. Gangi árshitinn niður á við eftir sama mælikvarða, mun það örugg sönnun fyrir nýrri ísöld; er svo margir tugir alda mun þó vera á milli tveggja slíkra ísalda, að vart mun unnt með nokkrum tölum, að ákveða það geysilanga tímabil, enda mun það vera því lengra sem eldgosin verða fleiri á hnettinum, þ.e.s. því meiri kolsýra, er á þann hátt, verður leyst úr iðrum jarðarinnar.

September: Góð tíð, en nokkuð úrkomusöm með köflum. Fremur hlýtt.

Þjóðviljinn lýsir septembertíðinni í nokkrum pistlum:

[9.] Tíðin umhleypingasöm. Norðan- og sunnanátt berjast um völdin. Rigndi talsvert síðari hluta síðustu viku, en um helgina gekk hann upp í norður, og hefir sú átt haldist síðan.

[14.] Stillur og norðanátt. Stöðugt frost um nætur, en allheitt á daginn, meðan sól er hæst á lofti. Síðustu dagana hefir hann þó verið á landsunnan og rignt dálítið.

[17.] Vestan- og landsunnanátt með rigningu þar til í gær, þá gekk hann til austurs og birti í lofti.

Þann 10.október birti Fjallkonan bréf úr Árnessýslu, dagsett 30.september:

Slátturinn hefir gengið með besta móti. Grasvöxtur var í besta lagi yfirleitt. Eigi var raunar þurrkasamt framan af og mæddust töður nokkuð; þó varð nýting sæmileg. Nær undantekningarlaust var veðrátta hin blíðasta og helst það enn. Víða hér í uppsveitum hefir maðkur gert ærinn skaða á grasi, svo að á sumum bæjum eru bæði engjar og úthagi í auðn að kalla má. Ekki er þetta hinn venjulegi grasmaðkur, sem er dökkur með gulum röndum og flýgur út fyrir Jónsmessu. Á þessum maðki hefir mest borið síðari hluta sumars og hefir hann verið að breiðast út til þessa. Hann er gulhvítleitur og mjög líkur hinum alkunna „bröndungi", eða „tólffótungi", sem kallaður er. Þó halda menn að þetta sé ekki hann, því af honum er vanalega lítið og eigi muna menn eftir að hann hafi gert skaða. Þetta muni vera áður óþekkt fiðrildislirfa.

Október: Óvenju úrkomusamt. Stórrigningar syðra og eystra. Mjög hlýtt.

Austri segir af ofviðri og sköðum í því í tveimur stuttum pistlum:

[10.] Hvassviður ofsalegt af suðvestri gjörði hér í fyrrinótt og gærdag. Olli það töluverðum skemmdum hér bæði á bátum og húsþökum, þannig fuku 30—40 járnplötur af þakinu á skólahúsinu nýja.

[18.] Í óveðrinu um daginn sleit mótorbát frá festum á legunni á Norðfirði og rak til hafs og sökk. 6 menn á róðrarbát komust út í bátinn áður enn hann rak út af höfninni, en vélin var í ólagi svo þeir gátu eigi komið henni á stað og urðu því að hverfa frá við svo búið og náðu naumlega heilu og höldnu á land.

Norðri segir af tíð - og kveður sumarið:

[13.] Tíðarfar hefir verið hið æskilegasta að undanförnu. Stormhrina var dálítil af suðri síðasta föstudag [9.]. Annars stillt veður og blítt eins og á vordag.

[20.] Nú er sumarið að kveðja; eitt hið besta og hagstæðasta sumar, sem elstu menn muna eftir. Vorið var gott, svo skepnuhöld urðu í betra lagi. Grasspretta mjög álitleg í júnímánuði, en eftir 26.júní þegar hinir óvanalegu vatnavextir gengu yfir Norðurland, brá til fullmikilla þurrka, sem héldust fullar 3 vikur og drógu heldur úr grasvexti á snöggum mýrum, sem urðu of þurrar og á harðvelli, þó var grassprettan í betra lagi yfirleitt, heyskapartíðin ágæt og nýting á heyjum hin besta. Þá hefir hausttíðin verið óvanalega góð. Það er sjaldgæft að svo sé farið í þrennar göngur á sama hausti að eigi verði vart við nýjan snjó eða frost í fjöllum. — Bændurnir í sveitunum horfa því vongóðir til hins komanda vetrar, enda ætlar hann ekki að sýna sig fyrr en almanakið segir til.

Þjóðviljinn segir af októbertíðinni:

[13.] Tíðin hefir undanfarið verið góð, oft hitar og blíðviðri, rignt hefir, þó öðru hvoru og aðfaranótt sunnudagsins [11.] snjóaði niður undir sjó og síðan hefir verið stormur og úrkoma.

[20.] Stormar og rigningar hafa verið alla síðustu vikuna. Aldrei verulega gott veður, þótt þurr hafi hann verið stund og stund.

[27.] Votviðrasamt hefir verið nú um hríð og stormar miklir.

Norðurland kveður sumarið 24.október:

Sumarið kvaddi í gær, líklega veðurblíðasta sumarið sem nokkur núlifandi íslendingur hefir lifað hér á landi, rétt eins og frumvarpsdeilan [„uppkastið“] hefði þokað landinu óraveg suður á leið til Danmerkur. Það mun þó sitja kyrrt á sínum stað ennþá. Veturinn heilsar í dag með hita og blíðu, bláum himni og grænum hlíðum.

Vestri segir þann 31.október frá því að þann 22. hafi þak fokið af íbúðarhúsi séra Kjartans Kjartanssonar á Stað í Grunnavík. 

Ingólfur segir frá þann 2.nóvember.

Á fyrra laugardagakveld [24.] drukknuðu 5 menn á Blönduósi. Þeir fluttu Zöllner yngra út í skipið „Norröna", sem lá þar á höfninni. Veður var kyrrt, en dimmt í lofti og náttmyrkur á komið. Á leiðinni í land rakst báturinn á sandrif í ósnum og hefir hvolft. Ekkert sást til ferða bátsmanna, hvorki frá skipinu né úr landi, en köll heyrðust í land og var ljós borið niður á eyrina, en það var um seinan. Rak þrjú líkin i land þegar um kveldið og fjórða um nóttina, en eitt líkið var ekki fundið, er fréttin barst. Bátsmennirnir vóru flestir úr sveit og munu hafa verið óvanir á sjó.

Vöruskipið „Norröna" strandaði við Hvammstanga á laugardaginn [31.]. Menn björguðust. Skipið laskaðist eitthvað og fer björgunarskipið „Svava" norður héðan í dag til þess að gera við það ef unnt er.

Nóvember: Nokkuð hagstæð tíð. Hiti í meðallagi.

Þjóðviljinn segir þann 24. frá skipstrandi og miklum hrakningum:

Aðfaranóttina 4. nóv. þ.á. strandaði enskur botnvörpungur á Fossfjöru í Hörgslandshreppi í Vestur-Skaftafellssýslu, skammt fyrir austan svo nefndan Veiðiós. Skip þetta hét „Japan", 84 smálestir að stærð, skipstjóri Charles Cook, og átti heima í borginni Hull. — Hafði það lagt af stað þaðan að morgni 31. okt., og urðu skipverjar eigi varir við land, fyrr en þeir rákust á grunn, sem fyrr segir, enda var afskapaveður, og sjórót, með bleytukafaldi. Skipverjar voru tólf að tölu, og komust þeir allir lifandi úr skipinu, en fengu sandbyl er í land kom, sem fyllti nær augu, og fleiri skilningarvit þeirra, og urðu að vaða yfir breiðan ós, þar sem þeir sukku öðru hvoru í sandbleytu upp fyrir hné — þeir höfðu og eigi haft tíma, til að taka mat með sér úr skipinu, svo hungur svarf brátt mjög að þeim. Vissu skipbrotsmenn og ógjörla, hvert stefna skyldi, til þess að ná til bæja, og varð um það ágreiningur, svo að þeir skiptust í tvo flokka, er sinn fór i hvora áttina, með því að sumir fylgdust með skipstjóra, en aðrir með stýrimanni. Skipstjóra, og þeim, sem með honum voru, varð það til bjargar, að þeir rákust á stiku, sem Thomsen, konsúll, hefir látið reka þar niður í sandinn hér og hvar til að vísa skipbrotsmönnum til Orrustustaða á Brunasandi, og komust þeir þangað loks við illan leik, nema einn, er lémagnaðist, og dó úr þreytu, kulda og vosbúð. Að því er á hinn bóginn snertir stýrimann, og þá, sem með honum voru, sást til ferða tveggja af þeim frá bænum Sléttabóli, og var hinna þá leitað, og tókst að bjarga þeim til bæjar, nema einum úr þeim hóp, sem látist hafði af vosbúð og þreytu.

Ísafold segir þann 11.:

Eftir einmunatíð að hlýindum í alt haust brá til norðuráttar og nokkurs kalsa um helgina sem leið. Austlægur i dag. Frostleysur að mestu enn.

Norðri segir af tíð þann 24.nóvember:

Tíðarfar er stöðugt óvenjugott. Elstu menn muna ekki aðra eins veðurblíðu á þessum tíma árs á eftir jafngóðu sumri og hausti. Það er fyrst nú í þessari viku að fölgvað hefir nokkuð.

Reykjavík segir þann 28.nóvember:

Ofsaveður kvað hafa verið á Ísafirði aðfaranótt 24. þ.m., eitthvert hið versta er menn þekkja þar. Hafði sjór gengið upp á götur kaupstaðarins og bátar brotnað. Daginn eftir var þar hríðarbylur.

Austri segir af ofsaveðri í frétt þann 28.nóvember:

Ofsaveður af norðvestri með fannkomu töluverðri gjörði hér aðfaranótt hins 24. þ.m. Veður þetta olli allmiklum skemmdum hér á bæjarsímanum: brotnuðu þrír staurar meðfram Búðareyrarveginum. Mun það vara í allmarga daga þar til búið verður að bæta þann skaða og koma símanum í samt lag aftur. Einhverjar skemmdir höfðu og orðið á bátum er slitnuðu frá festum og ráku í land.

Ingólfur segir frá þann 29.nóvember:

Ofsaveður hafa verið í vikunni sem leið víða um land. Á miðvikudagskveldið 25. þ.m. fórst enskt botnvörpuskip úti fyrir Aðalvík vestra með allri áhöfn. Þrjú lík vóru rekin á fimmtudagskveldið. Fjórtán ensk botnvörpuskip náðu höfn í Dýrafirði, sum allmjög brotin og menn stórlega meiddir. Var þá vant tveggja skipa: „Paragon" og „Queen Alexandra", beggja frá Hull. En talið er víst, að annaðhvort þeirra sé skip það er fórst fyrir Aðalvík, og efasamt þykir að hitt sé heldur ofansjávar. Hafði verið hið mesta felliveður vestra og fannkoma allmikil.

Veðrátta var afbragðsgóð í allt haust víða um land, einkum norðan lands. Vóru þar lengst af sólskin um daga og sunnanvindar hlýir. Sunnanlands hefir verið úrkomusamt. Nú hefir veðrafar verið svipult um hálfan mánuð og þó helst síðustu dagana. — „Lára" hefir legið hér á höfninni afhafnalaus dögum saman vegna ofviðris.

Vestri segir þann 5.desember frá tjóni í Arnarfirði þann 24.nóvember:

Tveir mótorbátar brotnuðu að Bakka í Arnarfirði í ofviðrinu um daginn. Annar lá þar á höfninni og rak í land, og náðist vélin úr honum óskemmd. Hinn stóð á landi, en brimið tók hann út og mölbraut bæði bát og vél.

Þjóðviljinn segir frá þann 24.desember:

Þilskip rakst á bryggju á Þingeyri í ofsaroki 24. nóvember síðastliðinn, og varð fyrir nokkrum skemmdum.

Þjóðviljinn lýsir veðri í nóvember í nokkrum pistlum:

[2.] Tíðin hefir verið mjög góð síðustu dagana. Stillur og hlýtt í veðri.

[14.] Enn helst óvenjulega góð haustveðrátta, og sást í fyrsta skipti snjór á láglendi hér syðra í þessum mánuði.

[19.] Tíðarfar votviðrasamt í meira lagi, en snjór enginn á láglendi hér syðra, fyrr en nú síðustu dagana.

[24.] Tíðarfar hagstætt, en áfreðar nokkrir á jörðu og blotar þó öðru hvoru.

[28,] Frost nokkur, síðan blað vort var siðast á ferðinni, og kafaldsfjúk í gær.

Kirkjan að Reykjum í Ölfusi fauk í ofsaveðri 27. nóv. þ.á., kvað hafa oltið um, og færst um 10 fet af grunni. Í hríðarbylnum 27. nóv. kvað Einar bóndi Gottsveinsson, í Hjarðarnesi á Kjalarnesi, hafa misst í sjóinn megnið af fé sínu.

Vestri segir þann 21. frá borgarís á Húnaflóa:

Farþegar á „Lauru" sögðu, að alllangt austur af Horni hefði staðið afarstór hafísjaki, að minnsta kosti 120—200 feta hár fyrir ofan sjávarmál. Sigldu þeir í kringum hann og þótti sjónin bæði stórfengleg og einkennilega fögur.

Norðurland segir þann 28.nóvember:

Lengi hafði gott gengið; fyrstu snjóar, svo teljandi væri, kom í þetta sinn mánuði fyrir jól og er næsta fátítt. Væg norðanhríð hér á mánudaginn [23.] og snjókoma töluverð í gær af austanátt.

Desember: Snjólétt og lengst af hagstæð tíð. Mikið hvassviðri milli jóla og nýárs. Fremur hlýtt.

Austri segir þann 18.: „Mikinn snjó hafir sett niður undanfarna viku“.  

Norðri segir þann 30.: „Jarðskjálftakippur allharður fannst hér að morgni annars dags jóla kl. sex“.

Norðri birti þann 31. fréttir úr Þingeyjarsýslum:

Frá Norður-Þingeyingum. Árferði og tíðarfar. - Tíðarfar í sumar og haust mjög gott, og heyskapur mun yfirleitt vera í betra meðalagi, og nýting heyja hin besta, en núna með desember fór að spillast og er hér nú mjög. mikill snjór, svo að jarðlaust er út undir sjó, og hestar og lömb komið á gjöf við sjávarsiðuna, og er það óvanalega snemma.

Frá Mývetningum. 18. des. 1908. Tíðin hin ágæta, indæla, sem enginn mundi aðra eins yfir sumarið og haustið og langt fram á vetur er nú orðið breytt í skuggahríðar og skammdegisdrunga. Eigi þó snjóþungt enn hér.

Þjóðviljinn lýsir desembertíðinni:

[6.] Rigningar og stormar fyrri hluta vikunnar, en stillt veður með hægu frosti nú um helgina.

[12.] Stillt og heiðskírt veður síðustu daga, en frost nokkurt.

[24.] Tíðarfar rigninga- og stormasamt undanfarna daga.

[31.] Rigningasamt, síðan fyrir jólin, og marauð jörð i byggð.

Austri birti þann 15.janúar 1909 bréf úr Lóni í Austur-Skaftafellssýslu, dagsett 19.desember:

Ég sé á blöðum að norðan, að síðastliðið sumar er þar talið hið veðurblíðasta og hagfelldasta, sem komið hafi síðan 1880, og megum vér „Heiðsynningar" framanlands taka undir það að sumu leyti. Eins miklir hitar og sólskinsblíður munu hér eigi hafa komið síðan sumarið 1880, en betri hefir grasvöxtur verið stundum (þótt góður mætti nú heita), og að vísu var nýting hin besta lengi fram eftir, en þó urðu að lyktum úti hey hjá ýmsum í rigningunum miklu, sem dundu yfir þá er hausta tók, og héldust látlaust að kalla allt fram á vetur. Frá því snemma í nóvember hafa einatt verið umhleypingar milli frosts og þíðu, snjókomur og rigningar, en sjaldan mikið frost (mest 9°R. 26.nóv.), hefir því víða orðið slæmt í högum og skepnur komist snemma á gjöf, og nú er kominn mikill snjór til fjalla og láglendi víða fönnum þakið. 11.—12. nóv. var rokviðri með óvenju miklu sjávarflóði, er ollu sköðum á nokkrum bátum hér í sveit. Skaraveður var 25., og 27. nóv. blindbylur, sem endaði þó með blota. Tíðarfar hefir yfirleitt verið með óhagstæðasta móti þetta haust og það sem af er vetrinum. Meiri hluti september var mjög votviðrasamur, en í október keyrði fram úr, svo að til mestu vandræða horfði með fjallskil öll, fjárrekstra til kaupstaða, og skal þess getið til dæmis, að í eina göngu í Stafafellsfjöll (Kollamúla og Víðidal) gengu 77 dagsverk af 4 bæjum (5.—18. okt.). Vatnavextir voru með langmesta móti og ár ófærar dögum saman. Fé var yfirleitt vænt eftir sumarið, en hraktist mjög og rýrnaði á leiðinni til kaupstaða, svo að sumarhöldin komu ekki að fullum notum.

Þjóðviljinn segir þann 9.janúar 1909 frá skipstrandi og manntjóni þann 22.desember:

Botnvörpuveiðagufuskipið „Washington", frá Grimsby, rakst á sker í Selvogi 22. desember síðastliðinn — Hvassviðri var, og afskaplegt brim, og heyrðust köll skipverja heim að bænum Nes í Selvogi, en engin tök voru á því, að komast út í skipið, sakir brimsins. — Daginn eftir, á Þorláksmessu, var sama afskapa-rokið, en þó var þá brotist í því að manna út áttæring, til þess að komast fram í botnvörpunginn, en eigi lendandi við hann, sakir ósjóa. — Loks tókst þó skipverjum, að varpa kaðli frá skipinu, er menn þeir, sem i áttæringnum voru, náðu í og úr kaðlinum voru skipverjar, sem á lífi voru siðast dregnir yfir í áttæringinn, einn og einn í senn. Af skipverjum höfðu fjórir látist af kulda og vosbúð, en níu var bjargað. — Þeir sem létust voru: stýrimaður og þrír hásetar. — Hinir, sem bjargað var, voru og mjög þrekaðir, en hresstust þó vonum bráðar.

Gríðarlegt illviðri gerði um landið sunnanvert aðfaranótt 29.desember. Hér er reynt að tína saman helstu fregnir af því.

Þjóðólfur segir 8.janúar 1909:

Aftaka-ofviðrið aðfaranóttina 29. [desember] hefur valdið almennari og stórkostlegri skemmdum til sveita hér sunnanlands, en dæmi eru til áður af samskonar orsökum. Einkum hefur tjónið orðið mikið í Rangárvallasýslu og efri hluta Árnessýslu. Veðrið var harðast frá kl.11 til kl.3 um nóttina, og stóð af austri; var þá engum manni úti stætt, heldur varð fólk að skríða á fjórum fótum. Verður hér minnst talið af skemmdum þeim, er þetta voðaveður olli, enda ekki enn komnar svo greinilegar fregnir um það. Undir Eyjafjöllum og í Landeyjum og í neðri hluta Árnessýslu hefur ekki heyrst getið um neinar stórskemmdir og hefur veðrið verið þar vægara heldur en efra.

Í Fljótshlíð urðu nokkrar skemmdir, þar á meðal fauk mikið af járni af íbúðarhúsi séra Eggerts á Breiðabólsstað og rauf þakið að nokkru. Í Hvolhreppi kvað meira að skemmdunum, sérstaklega hjá bændunum á Árgilsstöðum, Bergsteini Ólafssyni og Kristjáni Jónssyni. Þar fuku 2 heyhlöður og stofa með inngangi, fjós, eldhús og eitt útihús og 70- 100 hestar af heyi. Á Móeiðarhvoli fór þak af heyhlöðu og stóru hesthúsi. Á Stóra-Hofi á Rangárvöllum heyhlaða, hesthús og fjárhús, á Vindási í Oddahverfi um 100 hestar af heyi og á Selalæk hey og heystæði. Á Helluvaði brotnuðu allar rúður úr timburhúsinu þar, íbúðarhúsi bóndans, Jónasar Ingvarssonar, því að sandmöl þeyttist á gluggana með svo miklum krafti. Flúði alt fólkið úr húsinu og varð að fleygja sér niður og skríða út í heyhlöðu, því að óstætt var. Var mesta furða, að íbúðarhúsið skyldi standast veðrið, þá er gluggarnir brotnuðu. Skaði sá, er bóndinn varð fyrir, metinn 3—400 kr. Í Lambhaga hafði dálítill malarsteinn brotið gat á glugga, svo að ekki sprakk út frá, alveg eins og byssukúlu hefði verið skotið gegnum rúðuna. Í Holtunum urðu miklar skemmdir víða, t.d. fauk vönduð heyhlaða á Brekkum og töluvert (um 60—80 hestar) af heyi í Bjóluhjáleigu o.s.frv. Uppi á Landi urðu og skaðar. Fauk þar þak af bænum í Flagbjarnarholti (Flagveltu), en af heyhlöðu í Heysholti og hey fauk á báðum stöðunum.

Í Árnessýslu urðu skemmdirnar mestar á Skeiðum, í Hreppum og í Biskupstungum, enda kveður svo mikið að þeim þar, að þær kváðu vera af kunnugum mönnum metnar á borð við skemmdirnar af jarðskjálftunum 1896 í þeim sveitum, eða engu minni. Báðar sóknarkirkjur séra Valdimars Briems fuku: Stóranúpskirkja, er fleygðist fram á tún og mölvaðist þar og Hrepphólakirkja í Ytri hrepp, er þeyttist upp i brekku, 5—6 álnum ofar en hún stóð, og hefur tekist í fyrstu það hátt í loft upp af grunninum, því að hvergi hafði hún komið við á leiðinni. Þar í brekkunni brotnaði frá henni kórinn og þeyttist hærra upp í brekkuna, en brotin úr honum fóru yfir hæðina og vestur á Hólamýri. Kirkja þessi var aðeins 3 ára gömul, og er þetta skaði mikill fyrir fámenna sókn, er tekið hafði kirkjuna að sér. Er svo sagt í bréfi þaðan að austan, að hún hafi verið í skuld og óvist, hvort hún verði reist aftur þar í Hrepphólum, en líklega kljúfa sóknarmenn þrítugan hamarinn til þess, nema svo verði, að ein kirkja verði reist fyrir báðar sóknirnar t.d. syðst eða sunnar sunnarlega í Eystrihrepp, en vitanlega hagar fremur illa til um það.

Að því er frést hefur um skemmdirnar í Eystrihrepp, þá fuku þar heimahlöður í Ásum, Þjórsárholti, Skarði og Sandlækjarkoti. Á þessum síðastnefnda bæ fauk og skemmuhús og hálft fjósið, tvær útihlöður í Hlið og ein á Hæli. Mjög mikið heytjón varð, og á öllum þessum bæjum. Á Sandlæk fauk t.d. heilt hey algerlega. Grjótvarða er staðið hafði afarlengi á Hlíðarfjalli, skammt frá bænum í Hlíð hrundi öll og fauk. Á Reykjum á Skeiðum fauk heyhlaða og tvær hlöður og skemmuhús hjá Þorsteini bónda Jónssyni á Húsatóftum, heyhlaða á Eiríksbakka og önnur á Ósabakka. Í Ytri-hrepp urðu mjög miklar skemmdir. T.d. fuku þrjár heyhlöður í Birtingaholti, þrjár í Syðra-Langholti, tvær í Dalbæ, tvær á Sólheimum, ein í Galtafelli, ein á Sóleyjarbakka, ein i Jötu, hlaða og fjós á Þórarinsstöðum, hlaða á Hrafnkelsstöðum, sem tók 1100 hesta og fóru þar um 100 hestar af heyi. Allmikið heytjón varð og í Núpstúni, því að torf tók þar af 4 heyjum. Af baðstofunni í Unnarholtskoti rauf allt þakið og braut niður hesthús, en 5 hestar, er í því voru, voru allir óskemmdir. Í Efra-Langholti urðu nokkur lömb undir húsþaki, er á þau féll, en annars hefur ekki frést um skepnutjón í ofviðri þessu.

Um skemmdir í Biskupstungum hefur eigi frést glögglega enn, en allmikið hafði þar að þeim kveðið, heyhlöður fokið mjög víða. Suður í Flóa urðu ekki almennar skemmdir í veðri þessu, að eins á stöku bæ varð nokkurt tjón. Í Hraungerði fauk t.d. þak af sauðahúsi og hlöðu. Í Ölfusi urðu litlar sem engar skemmdir. Hér syðra urðu og allmiklar skemmdir af veðri þessu, en hvergi nærri eins miklar og austanfjalls. Það er einkum á Kjalarnesi og í Kjós, sem ofviðrið hefur gert mestan usla. Í Saurbæ á Kjalarnesi fauk þak af hlöðu og töluvert af heyi. Á Jörfa og Vallá urðu og heyskaðar og í Brautarholti fauk þak af fjárhúsi. Á Hurðarbaki í Kjós fauk hlaða og fjós og 40 hestar af heyi. Reykholtskirkja hafði eitthvað haggast til muna, en þó ekki farið alveg af grunninum eða fallið um koll. Í efri hluta Mýrasýslu: Hvítársíðu, Þverárhlíð og Norðurárdal, og enda víðar um sýsluna, urðu og allmiklar skemmdir, einkum á heyhlöðum.

Enn segir af sköðum í framhaldsfrétt í Þjóðólfi þann 15. og 29. janúar:

[15.1.1909] Skemmdirnar af ofviðrinu austanfjalls 29. des. er skýrt var frá í síðasta blaði, urðu, eins og þar er sagt, mestar i uppsveitum Árnessýslu. Í Biskupstungum fuku hlöður og hey á mörgum bæjum, t. d. Auðsholti, Iðu, Skálholti, Bergsstöðum, Drumboddsstöðum og víðar, á sumum bæjum tvær hlöður og sumstaðar þrjár. Svo sagði maður nýkominn að austan, að hjá einum bónda í Gnúpverjahreppi væri tjónið metið allt að 2000 kr., og er það afarmikið. Í Flóanum urðu fremur litlar skemmdir. Þó fauk stór og vönduð heyhlaða hjá Jóni oddvita Jónssyni i Holti í Stokkseyrarhreppi, og íbúðarhúsið þar hætt komið. Um skemmdir í Grímsnesi og Laugardal hefur ekki heyrst getið. Í síðasta blaði var talað um verulegar skemmdir á Stóra-Hofi á Rangárvöllum, en eftir síðari upplýsingum hafa þær orðið á næsta bæ, Minna-Hofi.

[29.] Árnessýslu (Biskupstungum) 19.jan. Fréttir eru engar, nema miklir skaðar af veðrinu, sem var nóttina á milli 28—29. f.m. Á eftirtöldum bæjum hafa fokið hús: Eiríksbakka: heimahlaða og um 100 hestar af heyi. Í Skálholti hjá Jóni fjárhúshlaða. Á Iðu: 3 fjárhúshlöður og heimahlaða hjá Páli og fjós hjá honum líka. Í Auðsholti: hjá Bjarna heimahlaða og skúr, og fór mest af járninu í Hvítá. Um 100 hesta heytjón varð þar á bænum. Í Felli: heimahlaða og partur af eldhúsinu brotnaði inn. Á Bóli: skúr áfastur við hlöðuna, og járnplötur af henni. Á Kjaransstöðum: fjárhúshlaða og af annarri hliðinni á heimahlöðu. Á Bergstöðum: heimahlaða og fjárhúshlaða. Heytjón þar mikið. Á Drumboddsstöðum hjá Gróu Þorsteinsdóttur: heimahlaða og fjárhúshlaða, Um heytjón þar ekki vel kunnugt, en varð víst allmikið. Á Gýgjarhóli var heimahlaðan með brotnu þaki, og fauk það af henni. Í Brattholti fauk ofan af eldiviðarhúsi, eldhúsi, fjósi og af fjárhúshlöðu. Í Fellskoti kom gat í gegnum þakið á heimahlöðunni; auk þess missti bóndinn þar 30 — 40 hesta af heyi, sem var utanhlöðu. Á Torfastöðum fauk þakið af fjósinu, en þegar það var farið stóð vindurinn beint undir þakið á hlöðunni, en það hefur víst bjargað henni, að það hrukku úr henni báðir hlerarnir. Veðrið var af austurlandsuðri og er víst það mesta, sem menn muna. Harðast segja flestir að það hafi verið frá kl. 12—1 um nóttina og á þeim tíma hafa víst flest fjárhúsin farið.

Enn segir Þjóðólfur af tjóni í veðrinu og birtir 12.febrúar 1909 bréfkafla úr Meðallandi, dagsettan 28.janúar. Þar segir um veðrið:

Hið mesta aftakarok, er menn muna, varð hér hinn 29. desember, ekki varð það samt almennt stórkostlega að tjóni í þessum næstliggjandi byggðarlögum. Þak fauk af hlöðu hér í Meðallandi, á Ytri-Lyngum, og annarri í Landbroti. En svo fer það að verða meira, þegar kemur út í Mýrdal og lengra vestur.

Þjóðviljinn 31.desember:

Í ofsarokinu aðfaranóttina 29. þ.m. sökk fiskiskúta á Eiðsvík, og ýmis skipa þeirra, sem þar eru í vetrarlagi rákust á, og brotnuðu, meira eða minna. — Tvö fiskiskip kvað og hafa rekið í land þar inn frá. Skipin eru i vetrarlægi vátryggð i þilskipaábyrgðarfélagi Faxaflóa, sem bíður mikinn hnekki, og eigi ósennilegt, að landssjóður verði á komanda alþingi að hlaupa undir bagga.

Þjóðviljinn birti þann 18.janúar 1909 bréf úr Árnessýslu þar segir m.a.:

Um stórviðrið, er dundi yfir sýsluna aðfaranóttina 29. f.m. hefir Þjóðólfur flutt ítarlega skýrslu, er þar litlu við að bæta. Hér um Flóann var veðurhæðin mjög mikil, en ekki byljótt vegna sléttlendisins, hefir annað eins veður ekki komið í manna minnum af þessari átt. Mestur skaði varð hjá oddvita Jóni í Holti í Stokkseyrarhreppi Þar fauk auk annars, stór og rammgjörð heyhlaða og kom fjarri niður, öll var hún mölbrotin. Skip fuku ekki vegna þess, að daginn áður höfðu menn athugun á, að ganga frá þeim, til merkis um styrkleik veðursins á aðal-stormlínunni [svo] skal þess getið, að nýbyggð trébrú, skammt frá Birtingaholti, er vóg að efni full 7000 pd. fauk (hún) í heilu lagi 7—8 faðma af stöplunum ofan í ós þann, er hún lá yfir. Um þyngslin vissu menn vel, vegna þess að efnið var flutt þannig, að tekið var burðargjald eftir vigt. Mesta mildi þótti, að ekkert varð að Ölfusárbrúnni í veðri þessu, sem stóð á hana flata, á 180 álna lengd. Brúin liggur hátt, er þar veðrasamt í flestum áttum. Svo hafði brúin tekið  miklar sveiflur uppá við um nóttina, að pípurnar í hliðargrindverkinu höfðu færst um 4—5 þumlunga út frá stuðlum þeirra, sem þær leika í, mest ber á þessu um miðja brúna; hvergi hafði þó brostið stöng, eða þolinmóður, enda var nýlega búið að yfirfara þetta allt, og athuga, og hreinsa hvern skrúfnagla. Sést meðal annars á þessu, hve afar-nauðsynlegt er að halda öllu skrúfi, og þolinmóðum, hreinum og í góðu lagi á brúm þeim, sem verði að sveigja sig og beygja hvort heldur fyrir umferð, stórviðri, eða jarðskjálfta. Síðan íhlaup þetta, hefir veðrið verið gott.

Ísafold lýsir jóla- og áramótaveðri þann 2.janúar 1909:

Rauð hafa jólin verið þessi, hárauð, þangað til i fyrradag [gamlársdag], að fölva gerði lítils háttar, en nú komin hláka aftur. En stórviðrasamt mjög. Einkum voru fáminnileg aftök aðfaranótt 29. [desember].

Í Austra þann 9.janúar 1909 er yfirlit um veðurlag á Fljótsdalshéraði 1908:

Janúarmánuður byrjaði með blíðviðri og var snjóléttur og veðursæll. Þann 22. gjörði mikið hlákuveður svo ís hljóp af ám, er urðu illar yfirferðar, þær er ekki eru brúaðar. Grímsá á Völlum var ófær þann dag Er Héraðsmönnum næsta hughaldið, að á þessi væri brúuð, þar hún er einhver versti farartálmi Héraðsins og för yfir hana bundin mikilli hættu þegar hún er í vexti, enda hafa margir menn fyrr og síðar drukknað í Grímsá. Síðast fyrrverandi óðalsbóndi Sigurður Hallgrímsson á Ketilsstöðum. ...

Febrúarmánuður var nokkuð hvassviðrasamur. Jörð stóð að mestu auð til hins 21. Gjörði þá snjó nokkurn, einkum 28. þ.m. ...

Marsmánuður náði því harðasta úr vetrinum, þótt hann væri ekki mjög snjóasamur. 8.—11. gjörði austan snjó mikinn einkum á Úthéraði, en jarðbönn urðu ei mikil. Hinn 19. hlánaði og gjörði jörð alauða í byggð dagana 22. til 28. Þá gjörði aftur snjó nokkurn síðustu daga [mánaðarins]. ...

Aprílmánuður var mjög veðurblíður frá 5. til hins 20. svo humall sprakk út á víði og jörð tók að gróa fyrir páska. Um páskana kólnaði nokkuð, en brátt hlýnaði veður aftur, er hélst út mánuðinn. ...

Maímánuður var fremur þurrviðrasamur og kaldur, þótt tíðarfar mætti kalla gott eftir því er stundum gjörist að vorlagi. Jörð greri því fremur seint, samt gekk búsmali allur vel undan vetri. Öll vorverk, túnvinna, jarðabætur, sáning og fleira gengu vel frá hendi. Nálægt miðjum mánuði var nautpeningur látinn út, en gefið með, enda lítið gróið þá vegna kulda og þurrka.

Júnímánuður var mikið veðurblíður. — Fram yfir fardaga var góð grastíð og greri þá vel. Eftir fardaga kólnaði dálítið. Síðari hluta [mánaðarins] gjörði mikla hita og þurrka. Þó gjörði af og til daggir og skúra einkum upp til dala, svo tún urðu víðast hvar allvel sprottin, en þó bar á ofþurrki í görðum, og á háhólum og börðum sá votta fyrir bruna.

Júlímánuður var mjög þurrviðrasamur, en næturdögg og þoka af og til. Grasvöxtur varð því í meðallagi og öllu betri sumstaðar. Heyskapur byrjaði almennt dagana 6.—12. Meiri hluti af töðum manna voru hirtar í þessum mánuði og var nýting á þeim hin besta.

Ágústmánuður var allur hagstæður hvað heyafla snertir, en oftast mjög þurrviðrasamur svo jörð þornaði mjög. Uppsprettur og pyttir 2—4 fet á dýpt þornuðu. Mýrar urðu svo þurrar, að þar sem vant var að vera kviksyndi mátti flekkja og þurrka hey. Útengi voru samt víðast hvar allvel sprottin og nýting góð á heyjum. Hitar urðu miklir í ágústmánuði, þannig var 18° á C. fyrsta dag þ.m. að kvöldi og dagana 15.—19., var 20—26° undan sól. En jafnframt komu í ágúst nærfellt hinir köldustu dagar á sumrinu, t.d. 27.—31. voru fjöll hvít af snjó. Féll þá víða kartöflugras í görðum og tjáði ekki þótt það væri árdegis þítt í vatni, kuldarnir urðu of langgæðir.

Septembermánuður var sérstaklega hagstæður að tíðarfari. Lauk slætti að mestu um og eftir þ.20. Urðu hey manna almennt yfir bæði mikil og góð.

Októbermánuður var allur svo mildur og góðviðrasamur að lengi mun í minnum haft. Öll haustverk, ferðalög, bygginga- og jarðabótavinna gengu því mjög vel. „Veturnæturnar", 20.—24. voru svo veðurblíðar sem um miðsumar væri, 12 til 14° hiti á C undan sól. Nýr gróður tók að spretta. Fíflar, sóleyjar o.fl. blóm sprungu út. Þannig endaði þetta góða, og í flestu tilliti hagstæða sumar.

Nóvembermánuður. Góð vetrarveður voru í þessum mánuði til þess 21. Gjörði þá snjó nokkurn, en allgott var í högum út mánuðinn.

Desembermánuður var mjög snjóasamur með jarðbönnum nokkrum einkanlega á Úthéraði. Þó hlánaði 21. þ.m. einkum á „Uppsveitum". Á jólum tók snjó upp með miklu regni og hvassviðri af suðri. Dagana 27.—30. voru illveður með krapa-hríðum. Nóttina milli hins 30. og 31. hlánaði nokkuð aftur, svo síðasta dag ársins beit fé úr auðum hnjótum, er þó var jörð snjóminni upp til dala.

Lýkur hér að sinni frásögn hungurdiska af hinu hagstæða ári 1908. Að vanda eru ýmsar tölulegar upplýsingar í viðhenginu.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• tölur ársins 1908