Um ársúrkomu á Akureyri

Undanfarin ár hafa verið úrkomusöm á Akureyri, meðalúrkoma þar á árunum 1961-1990 var um 495 mm, en meðaltal síðustu 10 ára er 624 mm. „Aukningin“ er um 130 lítrar á fermetra á ári. 

Það er mjög erfitt að mæla úrkomu nákvæmlega. Margs konar óvissa kemur við sögu, bæði vegna mælitækni sem og mælihátta. Auk þess geta til þess að gera litlar breytingar á umhverfi mælistaða haft veruleg áhrif. Tímaraðir úrkomumælinga eru því erfiðar viðfangs og lítið um fulla vissu þegar horft er á einstakar veðurstöðvar. Eina leiðin til að ná taki á langtímaþróun er að mæla mjög víða. Þessi árin eru sérlega erfið vegna breytinga á mæliaðferðum, sjálfvirkar mælingar taka við af mönnuðum. Ástæður breytinganna eru ýmsar og þó gamlir jálkar eins og ritstjóri hungurdiska vilji halda í sem mest af mönnuðu mælingunum verða þeir þó að sætta sig við að umskipti munu eiga sér stað. Þegar þær verða gengnar yfir verður fyrst hægt að samræma nýjar og gamlar aðferðir svo vel sé. Nýju mælarnir hafa þann stóra kost að hægt er að ná utan um ákefð úrkomunnar en það var erfitt eða nær ómögulegt með hefðbundnum eldri aðferðum - nema með verulegri fyrirhöfn og kostnaði.

Þó úrkomumælingar hafi verið gerðar á landinu allt frá því á 19.öld (þær fyrstu reyndar á þeirri 18.) var lengi vel sáralítið um mælingar á Norðurlandi. Reynt var að mæla í Grímsey og tókst um hríð, en síðan varð rof á þeim mælingum um áratuga skeið. Sömuleiðis var mælt á Möðruvöllum í Hörgárdal nærri samfleytt frá 1913 til 1925 - en samfelldar mælingar hófust ekki á Akureyri fyrr en 1928. Meginástæða þess að illa gekk að koma mælingum á koppinn fyrir norðan er að hlutur snjókomu í heildarúrkomumagni er meiri heldur en í lágsveitum á Suðurlandi. Mælingar á snjó eru verulegt vandamál, rannsóknir erlendis gefa til kynna að tugi prósenta vanti upp á að snjómagn skili sér í mæla. Aðalástæða er vindur, en fleira kemur einnig við sögu. Þetta gerir miklar kröfur til veðurathugunarmanna og svo virðist sem á árum áður hafi veðurathugunarmenn ekki fengið nægilega góðar upplýsingar um snjó með þeim afleiðingum að mikilvægar upplýsingar um vetrarúrkomu skiluðu sér ekki í ársummur. 

Þessir vankantar eiga auðvitað allir við um mælingarnar á Akureyri, m.a. þeir að minnki vindhraði við mæli getur úrkoma sem úr honum kemur aukist - jafnvel þótt engin raunveruleg aukning á fallinni úrkomu hafi átt sér stað. Minnki hlutur snævar í ársúrkomu getur einnig komið fram sýndaraukning á heildarúrkomumagni - regn skilar sér betur í mæla en snjór.

En við horfum samt á tölurnar frá Akureyri.

w-blogg240119a

Súlurnar á fyrri mynd dagsins sýna einfaldlega úrkomu hvers árs frá 1928 til 2018 (91 ár). Meðaltalið 1961 til 1990 er bakvið sem breitt blátt strik. Athygli vekur að úrkoma hefur verið ofan þess á hverju einasta ári síðan 2001, lítið að vísu 2007 og 2008, en mikið allan núlíðandi áratug, frá og með 2011. Mest var úrkoman árið 2014, 744 mm, 740 mm árið 1989 og 696 mm á síðasta ári (2018). 

Rauða línan sýnir 10-árakeðjur og er síðasta meðaltalið (2009 til 2018) talsvert ofan við það sem mest hefur verið áður. Það vekur athygli (en er þó ekki endilega merkingarbært) að þurr og vot ár hafa nokkra tilhneigingu til að hópa sig. Kannski eru síðustu árin bara dæmi um slíkt. Alla vega verður að teljast afskaplega ólíklegt að þurrum árum á Akureyri sé hér með lokið (við viljum ekki trúa því). En áreiðanlegar skýringar liggja ekki alveg á lausu. Við vitum með vissu að norðanáttir hafa verið hlýrri á þessari öld en áður var. Kannski eru þær líka rakabólgnari - nú eða þá að hlutur rigningar í þeim hefur aukist þannig að úrkoman skili sér betur í mæla á Akureyri en áður var. 

Reiknum við leitnina fáum við út aukningu sem nemur um 16 mm á áratug hverjum - reyndar er hún ekki jafndreifð um tímabilið. Ekki skulum við leggja of mikla merkingu í þessa tölu.

Til að skera úr um þetta þurfum við að líta á mælingar frá fjölmörgum stöðvum - jafnframt því að kanna hvort aukningin (hafi úrkoma aukist annars staðar) sé háð hlut snævar á stöðvunum. En gallinn er bara sá að úrkomumælingum fækkar - og langtímamælingar hafa ekki verið gerðar víða um landið norðanvert. 

Gott samband er á milli ársúrkomu og fjölda daga á ári þegar úrkoma mælist 1 mm eða meira. Á Akureyri reiknast fylgnistuðull um 0,7 á því 91 ári sem hér er litið á. 

w-blogg240119b

Hér sjáum við að í fyrra voru úrkomudagar af þessu tagi 131 á Akureyri, hafa aðeins einu sinni verið fleiri. Það var 2014 þegar þeir voru 133. Nærri því jafnmargir voru þeir 1961, 126 talsins. Hér má líka sjá nokkra leitni, úrkomudögum fjölgar um tæpa 3 á áratug, langt til einn mánuð á 90 árum. Varla er ástæða til að trúa því að um varanlega leitni sé að ræða.

Við látum þessa umfjöllun um úrkomu á Akureyri duga að sinni. 


« Síðasta færsla | Næsta færsla »

Bæta við athugasemd

Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.

Um bloggið

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er veðurfræðingur og áhugamaður um veður.

Færsluflokkar

Mars 2024
S M Þ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nýjustu myndir

  • w-blogg200324b
  • w-blogg200324a
  • Slide10
  • Slide9
  • Slide8

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (29.3.): 1
  • Sl. sólarhring: 58
  • Sl. viku: 399
  • Frá upphafi: 2343312

Annað

  • Innlit í dag: 1
  • Innlit sl. viku: 361
  • Gestir í dag: 1
  • IP-tölur í dag: 1

Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar

Eldri færslur

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband