Strókrit - strókspár

Lítum nú á dæmi um svonefnt strókrit. Evrópureiknimiðstöðin gerir tvisvar á sólarhring 51 spá um veður hálfan mánuð fram í tímann. Þar er fyrst að telja „háupplausnarspá“ sem kölluð er - það er flaggskip líkansins - reyndar látið nægja að birta niðurstöður hennar „nema“ tíu daga fram í tímann, en síðan 50 aðrar sem látnar eru renna um tölvuna í ívið minni upplausn, í 49 þeirra hefur lítilsháttar verið átt við byrjunarstöðuna - t.d. á svæðum þar sem óvissa er fyrir hendi um það hver hún er - en ein fær að renna í friði án nokkurra breytinga og er á ensku nefnd „control run“ - ekki gott að þýða það hugtak - „stýrispá“ finnst ritstjóra hungurdiska ekki alveg rétt - hann kysi frekar „viðmið“ eða eitthvað þannig. Kannski rétta orðið sé einhvers staðar að finna.

Strókrit (nefnast „plume“ á ensku) sýna hita, úrkomu eða hvaðeina úr öllum þessum fjölda spáa saman. Oft sést þá vel hvernig spár dreifast eftir því sem lengra líður á spátímabilið. Við lítum hér á eitt dæmi um slíka spá - ekki vegna þess að eitthvað sérlega merkilegt sé að sjá, heldur sem dæmi um eitthvað sem veðurfræðingar horfa gjarnan á - alla vega sumir.

Hér má sjá spár reiknimiðstöðvarinnar um hæð 500 hPa-flatarins yfir Reykjavík næstu tíu daga, frá 7. til 17. nóvember. Heildregna gula línan sýnir „viðmiðunarspána“, strikaða gula línan sýnir „háupplausnarspána“, en rauðleitar strikalínur hinar spárnar 49. Lóðrétti ásinn sýnir hæð 500 hPa-flatarins í dekametrum (1 dam = 10 metrar). Bláum borðum er síðan bætt við - til þess að við sjáum betur hvernig spárnar dreifast. Flöturinn á að hækka lítillega fram á komandi nótt, lækka síðan - en hækka svo aftur um og upp úr helgi.

Fyrstu dagana er greinilegt að spárnar eru nokkuð sammála - þær liggja í einum hnapp - og virðast gera það fyrstu 6 dagana eða svo. Virðast segjum við, því að í raun er þónokkur munur á þeim spám sem sýna hæst og lægst hæðargildi - það er nefnilega hinn gríðarlegi munur sem verður á spánum í lok tímabilsins sem ræður kvarðanum. Væru spárnar meira sammála til enda - sýndust þær verða fyrr ósammála (svo einkennilega sem það kann að hljóma). Þetta ósamkomulag í lokin gerir það líka að okkur sýnist sem sveiflur séu mjög litlar í hæð 500 hPa-flatarins næstu vikuna. Af öðrum heimildum má ráða að austlægar áttir verði ráðandi í háloftum yfir landinu - og þegar þær ríkja eru sveiflur í hæð 500 hPa-flatarins yfirleitt heldur minni en í vestlægu áttunum. 

En óvissa í líkani er ekki endilega nákvæmlega það sama og óvissa í raunveruleikanum. Má vera að óvissan sé annað hvort meiri eða minni í öðrum líkönum en þessu - en hin endanlega „niðurstaða“ lofthjúpsins svo eitthvað allt annað. Samanburður hefur þó sýnt að hvað varðar aðra þætti en úrkomu sé réttast að taka mest mark á „háupplausnarspánni“ - þar til hún fer að víkja mjög frá meðaltali hinna - eftir það sé meðaltalið skást (að meðaltali) - þó vitlaust sé.