Um vindhraða í nýliðnum október

Nokkuð hefur verið spurt um vind(hraða) í október, hvort hann hafi verið óvenjumikil. Hér verður aðeins fjallað um það mál. - Svarið við spurningunni er ekki alveg einhlítt. Lítum fyrst á meðalvindhraða í byggðum landsins. 

Gráu súlurnar sýna meðalvindhraða á mönnuðum stöðvum, rauði ferillinn meðalvindhraða sjálfvirkra stöðva og sá græni meðalvindhraða á stöðvum vegagerðarinnar. Upplýsingarnar ná allt aftur til 1924 - en ýmis vandamál eru á ferð. Fyrir 1949 voru meðaltöl aðeins birt í vindstigum, en síðar var farið að nota hnúta. Við getum reiknað með því að þarna sé ósamfella í röðinni - gæti verið stór en er ekki þó sérlega æpandi hér. 

Vindhraðamælar voru lengi vel afskaplega fáir, fór þó fjölgandi frá og með 1957 og áfram. Sömuleiðis þurfti stundum að breyta um mælagerð - og breytingar urðu á umhverfi stöðva þannig að brot kom í vindmælingar. Varla er hægt að segja að vindhraði hafi verið mældur af öryggi fyrr en með tilkomu sjálfvirka kerfisins upp úr 1995. Það er þó trú ritstjóra hungurdiska að meðalvindhraði allra veðurstöðva saman sé sæmilega öruggur aftur fyrir 1965 eða svo. Samanburður mannaða og sjálfvirka kerfisins síðustu 15 til 20 árin styrkir þá trú. Reyndar eru kerfin ekki lengur samanburðarhæf - því síðustu 5-8 árin hafa sjálfvirku mælingarnar tekið yfir á nær öllum stöðvum. 

Myndin sýnir að töluverðar sveiflur hafa orðið á októbervindhraðanum, bæði frá ári til árs (auðvitað) en sömuleiðis eru einhverjar sveiflur á áratugakvarða. 

Meðaltal októbermánaðar í ár á mönnuðu stöðvunum er 5,8 m/s (5,77) - það hæsta síðan 2011. Meðaltal sjálfvirku stöðvanna er nærri því það sama 5,8 m/s (5,82). Meðaltal síðustu tíu ára er 5,6 m/s á báðum gerðum stöðva. Vindhraði var því mjög nærri meðallagi á landsvísu í nýliðnum októbermánuði. 

Næsta mynd sýnir það sama og sú fyrri - nema hvað hún nær aðeins yfir síðustu 20 árin rúm - þá sést það tímabil betur. 

Hér sjáum við vel hvernig sjálfvirkar (rautt) og mannaðar (grátt) vindmælingar hafa runnið saman á síðustu árum. Áður en það gerðist var meðalvindhraði sjálfvirka kerfisins oftast örlítið meiri í október heldur en þess mannaða. Þetta styrkir þá trú að mannaða kerfið hafi ekki verið að ofmeta vind fyrir 1995 - og við getum þess vegna trúað meðaltölum einhverja áratugi aftur í tímann.

Meðalvindhraði á vegagerðarstöðvunum er ívið meiri en á hinum - og er það eðlilegt. Þær eru beinlínis settar upp á stöðum við vegi landsins þar sem búast má við meiri vindi en almennt gerist. Ritstjóri hungurdiska fylgist einnig með illviðrum á landsvísu - uppgjöri októbermánaðar er ekki fulllokið þegar þetta er ritað - en þó ljóst að það er varla meira en einn dagur í mánuðinum sem nær á illviðralista - og e.t.v. ekki einu sinni hann. Tjón af völdum hvassviðra virðist heldur ekki hafa verið mikið miðað við það sem oft er.   

En var þá vindhraði í nýliðnum október ekkert sérstakur? Jú, hann var það reyndar - en ekki nema á hluta landsins. Þar telst hann sennilega óvenjumikill. 

Mat á því hversu óvenjulegur er hins vegar ekki sérlega auðvelt. Verulegar ósamfellur eru í löngum tímaröðum einstakra stöðva - en sjálfvirku stöðvunum er þó vonandi hægt að treysta. - Við getum reiknað meðalvindhraða einstakra stöðva, gert lista yfir meðalvindhraða í október og athugað í hvaða sæti nýliðinn mánuður lendir í. Það gerði ritstjóri hungurdiska fyrir allar stöðvar sem athugað hafa í 11 ár eða meira. Aðallistinn er í viðhenginu - vonandi skiljanlegur. 

Hér lítum við á niðurstöður fyrir mönnuðu stöðvarnar - svona til að átta okkur á vandamálunum sem við blasa. 

röð	byrjar		nafn
1	1949		Grímsstaðir
1	1952		Keflavíkurflugvöllur
3	1994		Skjaldþingsstaðir
3	1978		Vatnsskarðshólar
5	1958		Eyrarbakki
8	1999		Miðfjarðarnes
9	1992		Ásgarður
9	1949		Dalatangi
10	1988		Stafholtsey
12	1990		Hjarðarland
14	1997		Bláfeldur
14	1978		Bergstaðir
21	1995		Litla-Ávík
23	1949(og1994)		Bolungarvík
24	1956		Mánárbakki
26	1984		Hólar í Dýrafirði
27	1990		Sauðanesviti
33	1949		Reykjavík
39	1949		Stykkishólmur
58	1949		Akureyri

Taflan segir okkur að nýliðinn október hafi verið sá hvassasti í stöðvarsögunni á tveimur stöðvum, Grímsstöðum á Fjöllum og á Keflavíkurflugvelli og sá þriðjihvassasti á tveimur, Skjaldþingsstöðum og Vatnsskarðshólum. Ef tölurnar eru teknar bókstaflega er hann í 33. hvassasta sæti í Reykjavík (miklar ósamfellur eru í mæliröðinni) og í því 58. (af 68 á Akureyri). Mæliröðin á Keflavíkurflugvelli er ekki hrein - því miður - þar var hvass vindur vanmetinn um nær 20 ára skeið, frá því um það bil 1962 til 1982. 

En eins og áður sagði eru samfelluvandamál ekki eins átakanleg á sjálfvirku stöðvunum (þau eru sannarlega fyrir hendi á sumum þeirra en allt of mikil vinna er að ráða í þau - og því ómögulegt að gera það hér og nú). 

En listinn í viðhenginu sýnir þó að nýliðinn október var sá hvassasti á 33 sjálfvirkum stöðvum af 106 á listanum (28 prósent) og á 11 vegagerðarstöðvum af 47 (23 prósent). Þetta eru nokkuð háar tölur. Á listanum má sjá að þetta eru einkum (en ekki aðeins) stöðvar á landinu sunnan- og suðvestanverðu. Á þeim slóðum er þetta sennilega hvassasti október um langt skeið. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• októbervindur-röð