Úrkomubakki dagsins

Í dag (miðvikudaginn 17. apríl) var mjór úrkomubakki yfir landinu suðvestanverðu. Hann hreyfðist lítið, en en endurnýjaði sig sífellt í heilan sólarhring. Þá fór hann að þokast suður og leysast upp. Bakkinn sást vel á veðursjá Veðurstofunnar og myndin hér að neðan er frá því klukkan 18.

Litakvarðinn sýnir endurkast ratsjárgeislans af úrkomunni. Ef vel er að gáð má einnig sjá endurkast geislans frá stöðinni ofan Fljótsdals eystra af jöklum Bárðarbungu og Kverkfjalla. Greinilega sést að úrkoma er mjög mismikil í úrkomubakkanum yfir Suðvesturlandi - kögglar í úrkomusvæðum benda til þess að þar sé klakkavirkni. Miklir éljaklakkar myndast og eyðast á víxl í mjög óstöðugu lofti.

Eins og oft hefur verið fjallað um á hungurdiskum áður myndast nær öll úrkoma hér á landi sem snjór. Snjórinn bráðnar síðan falli hann niður fyrir frostmarkshæð. Bráðnunin útheimtir orku sem tekin er af varma loftsins og það kólnar. Sé vindur hægur lækkar og lækkar frostmarkshæðin haldi úrkoman áfram og loks fellur snjór á jörð. Við þessar aðstæður er því að öðru jöfnu kaldast þar sem úrkoman er mest.

En við skulum líta til lofts og athuga ástandið hærra í lofthjúpnum á sama tíma og myndin sýnir, klukkan 18. Þetta er sýn evrópureiknimiðstöðvarinnar. Fyrst er það 925 hPa-flöturinn. Í dag var hann í um 640 metra hæð yfir Reykjavík.

Heildregnar línur sýna hæð flatarins í dekametrum (1 dam = 10 metrar), litafletir marka hita (kvarðinn skýrist mjög við stækkun) og vindörvar sýna vindhraða og stefnu. Tveimur brúnum örvum hefur verið bætt inn á myndina til að leggja áherslu á vindáttina sitt hvoru megin lægðardrags sem merkt er með rauðu striki. Úrkomubakkinn er aðeins austan við lægðardragið. Séu vindstefnur teknar bókstaflega má sjá að austanáttin reynir að þoka kerfinu til vesturs.

Vindar ofar í lofthjúpnum eru þó ekki sammála þeirri skipan mála. Áður en við yfirgefum þessa mynd má benda á að á henni hækkar hiti að jafnaði í áttina að lægri fleti, það er áberandi hlýrra fyrir sunnan land heldur en norðan þess. Flöturinn stendur hærra fyrir norðan en sunnan. Hlý tunga fylgir lægðardraginu.

En lítum á ástandið í 500 hPa. Þar er litakvarðinn annar (athugið hann með stækkun).

Hér er líka lægðardrag - aðeins vestar en á hinni myndinni. Vindáttir eru samt ólíkar. Vestan lægðardragsins er norðvestanátt, var úr norðri á hinni myndinni. Vindsnúningur frá norðri til norðvesturs með hæð táknar kalt aðstreymi. Austan dragsins er suðvestanátt, var úr austri á hinni myndinni. Hér blæs vindur sumsé úr nærri andstæðum áttum. Þá er erfitt að meta hvort aðstreymið er hlýtt eða kalt - við þurfum einhverjar upplýsingar úr flötunum á milli til að sjá hvorn hringinn vindsnúningurinn gengur.

Í þessu tilviki upplýsist það ekki - því logn er á mestöllu bilinu frá 1 km og upp í 4 km (ekki sýnt hér). En - við sjáum samt (með góðum vilja) að vindur í neðstu lögum reynir að beina lægðardraginu og þar með uppstreyminu í því til vesturs. En þetta sama uppstreymi hittir fyrir suðvestanátt ofan við - og þar er aðstreymið kalt. Í grófum dráttum má segja að köldu lofti sé dælt inn í uppstreymið ofanvert - og þar með helst það og úrkoman við.

En þessu fína jafnvægi linnir - og þegar þetta er skrifað er hætt að snjóa í Reykjavík og veðursjáin sýnir að úrkomubakkinn hefur hörfað til suðausturs.

Staða sem þessi er mjög algeng - vetur, sumar, vor og haust. Sé úrkomuákefðin nægilega mikil snjóar, jafnvel í fyrrihluta júnímánaðar og snemma í september. Ritstjóranum er ekki kunnugt um snjókomutilvik af þessu tagi yfir hásumarið - en einu sinni er allt fyrst, bíðum við nógu lengi.

En takið eftir því á 500 hPa myndinni að þar kólnar inn að lægri fleti - öfugt við ástandið í 925 hPa. Köld tunga fylgir lægðardraginu í þessari hæð - öfugt við 925 hPa. Athyglisvert ekki satt?