20.1.2012 | 01:31
Af afbrigðilegum janúarmánuðum 2 (austan- og vestanáttir)
Fyrir nokkrum dögum var hér fjallað um þrautseigustu norðan- og sunnanáttarmánuðina sem vitað er um hér á landi. Lítum nú á austan- og vestanáttirnar. Eins og áður er flokkað á fimm vegu - með mismunandi gögnum. Þetta efni er varla áhugavert fyrir aðra en mestu veðurnörd. Alla vega man ég ekki eftir neinum sem hefur viljað fá að vita um hvernig ástandið hefur verið í vindáttarýminu þegar þeir fæddust, þótt það ætti að vera jafnlíklegt til áhrifa og blessaðar stjörnuspárnar. - Ja, kannski ætti maður að fara að gera út á þetta í ellinni - eða hvað?
1. Mismunur á loftþrýstingi sunnanlands og norðan. Þessi röð nær sem stendur aftur til 1878. Gengið er út frá því að sé þrýstingur hærri norðanlands heldur en syðra séu austlægar áttir ríkjandi. Líklegt er að því meiri sem munurinn er, því þrálátari hafi austanáttin verið. Þrýstingur er langoftast hærri norðanlands heldur en sunnan. Af þeim 134 janúarmánuðum sem hér eru teknir til rannsóknar var þrýstingur hærri sunnanlands aðeins 19 sinnum.
En janúar 1943 er mestur austanáttarjanúarmánaða. Vestanlands var mjög þurrt þrátt fyrir að loftþrýstingur hafi verið lágur. Úrkomusamt var eystra. Síðari heimsstyrjöldin stóð sem hæst árið 1943 og margir muna sjálfsagt enn eftir þessum mánuði. Þetta ár varð að mörgu leyti erfitt hvað tíðarfar varðaði. Janúar 1948 er í öðru sæti og 1969 í því þriðja.
Tveir janúarmánuðir eru jafnir í efsta vestanáttarsætinu, 1935 og 1992. Mjög hlýtt var í þessum mánuðum báðum og státar janúar 1992 af hæsta meðalhámarkshita á veðurstöð, 8,27°C á Seyðisfirði. Þetta þykir manni ótrúlega há tala en almennt má þakka fyrir ef hámarkið nær slíkum hæðum einn til tvo daga í janúar.
2. Styrkur átta eins og hann kemur fram þegar reiknuð er meðalstefna og styrkur allra vindathugana á öllum (mönnuðum) veðurstöðvum. Þessi röð nær aðeins aftur til 1949.
Hér eru austanáttarmánuðirnir miklu 1943 og 1948 ekki með, en 1969 er í fyrsta sæti ásamt janúar 1994. Vestanáttin var mest 1983 í sérlega eftirminnilegum illviðra- og umhleypingamánuði með endalausum samgöngutruflunum, snjó og hálku. Næstir koma janúar 1957 og 1949 sem báðir eru einnig frægir fyrir snjó og illviðri. Janúar 1992 er í fimmta sæti.
3. Gerðar hafa verið vindáttartalningar fyrir þær veðurstöðvar sem lengst hafa athugað samfellt og vindathugunum skipt á 8 höfuðvindáttir og prósentur reiknaðar. Síðan er tíðni norðaustan-, austan-, og suðaustanátta lögð saman. Þá fæst heildartala austlægra átta. Þessi röð nær aftur til 1874 en hugmynd um ríkjandi áttir höfum við alveg aftur til 1823. Vestanáttin er metin á sama hátt, summa tíðni áttanna suðvesturs, vesturs og norðvesturs.
Hverjir eru mestu austanáttarmánuðirnir? Jú, 1948 og 1943 sem báðir hafa áður komið við sögu. Þá kemur janúar 1883. Í þeim mánuði var góð tíð og snjó leysti af láglendi. Vestanáttin var aftur á mót mest 1933 og síðan 1935, síðarnefndi mánuðurinn kemur hér aftur í toppsæti.
4. Fjórði mælikvarðinn er fenginn úr endurgreiningunni amerísku og nær hann aftur til 1871. Fyrstu 20 til 30 árin verðum við þó að taka niðurstöðum greiningarinnar með varúð.
Enn eru 1948 og 1943 í efstu austanáttarsætunum, en mest var vestanáttin 1935 og síðan er 1992 í öðru sæti. Þetta eru óvenjuskýrar línur.
5. Fimmti kvarðinn er einnig úr endurgreiningunni nema hvað hér er reiknað í 500 hPa-fletinum. Janúar 1948 heldur sínu í austanáttinni, en janúar 1974 er í öðru sæti - ekki nefndur áður. Mest var vestanáttin í háloftunum í janúar 1923 og litlu minni 1935.
Enn er minnt á að vestanátt ríkir í háloftunum yfir Íslandi en austanátt við jörð. Þetta þýðir að yfir landinu er mikill þykktarbratti - það er að segja að mikill munur er á hita neðri hluta veðrahvolfs sunnan og norðan við land. Allgott samband er á milli háloftavestanáttarinnar og þykktarbrattans þannig að því meiri sem vestanáttin er því meiri er þykktarbrattinn. Sé vestanáttin væg - eða þá að austanátt er ríkjandi í háloftum er hann vægari.
Af þeim 140 árum sem endurgreiningin nær til hefur austanátt verið ríkjandi í háloftunum aðeins átta janúarmánuði. Þykktarbrattinn hefur aldrei verið öfugur, það er að segja að alltaf er hlýrra í janúar sunnan við land heldur en fyrir norðan. Varla eru það mikil tíðindi, munurinn var minnstur í janúar 1972, en mestur 1923.
Flokkur: Vísindi og fræði | Facebook
Um bloggið
Hungurdiskar
Færsluflokkar
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (2.11.): 14
- Sl. sólarhring: 299
- Sl. viku: 1431
- Frá upphafi: 2406747
Annað
- Innlit í dag: 10
- Innlit sl. viku: 1304
- Gestir í dag: 9
- IP-tölur í dag: 9
Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar
Eldri færslur
- Október 2024
- September 2024
- Ágúst 2024
- Júlí 2024
- Júní 2024
- Maí 2024
- Apríl 2024
- Mars 2024
- Febrúar 2024
- Janúar 2024
- Desember 2023
- Nóvember 2023
- Október 2023
- September 2023
- Ágúst 2023
- Júlí 2023
- Júní 2023
- Maí 2023
- Apríl 2023
- Mars 2023
- Febrúar 2023
- Janúar 2023
- Desember 2022
- Nóvember 2022
- Október 2022
- September 2022
- Ágúst 2022
- Júlí 2022
- Júní 2022
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
- Október 2020
- September 2020
- Ágúst 2020
- Júlí 2020
- Júní 2020
- Maí 2020
- Apríl 2020
- Mars 2020
- Febrúar 2020
- Janúar 2020
- Desember 2019
- Nóvember 2019
- Október 2019
- September 2019
- Ágúst 2019
- Júlí 2019
- Júní 2019
- Maí 2019
- Apríl 2019
- Mars 2019
- Febrúar 2019
- Janúar 2019
- Desember 2018
- Nóvember 2018
- Október 2018
- September 2018
- Ágúst 2018
- Júlí 2018
- Júní 2018
- Maí 2018
- Apríl 2018
- Mars 2018
- Febrúar 2018
- Janúar 2018
- Desember 2017
- Nóvember 2017
- Október 2017
- September 2017
- Ágúst 2017
- Júlí 2017
- Júní 2017
- Maí 2017
- Apríl 2017
- Mars 2017
- Febrúar 2017
- Janúar 2017
- Desember 2016
- Nóvember 2016
- Október 2016
- September 2016
- Ágúst 2016
- Júlí 2016
- Júní 2016
- Maí 2016
- Apríl 2016
- Mars 2016
- Febrúar 2016
- Janúar 2016
- Desember 2015
- Nóvember 2015
- Október 2015
- September 2015
- Ágúst 2015
- Júlí 2015
- Júní 2015
- Maí 2015
- Apríl 2015
- Mars 2015
- Febrúar 2015
- Janúar 2015
- Desember 2014
- Nóvember 2014
- Október 2014
- September 2014
- Ágúst 2014
- Júlí 2014
- Júní 2014
- Maí 2014
- Mars 2014
- Febrúar 2014
- Janúar 2014
- Desember 2013
- Nóvember 2013
- Október 2013
- September 2013
- Ágúst 2013
- Júlí 2013
- Júní 2013
- Maí 2013
- Apríl 2013
- Mars 2013
- Febrúar 2013
- Janúar 2013
- Desember 2012
- Nóvember 2012
- Október 2012
- September 2012
- Ágúst 2012
- Júlí 2012
- Júní 2012
- Maí 2012
- Apríl 2012
- Mars 2012
- Febrúar 2012
- Janúar 2012
- Desember 2011
- Nóvember 2011
- Október 2011
- September 2011
- Ágúst 2011
- Júlí 2011
- Júní 2011
- Maí 2011
- Apríl 2011
- Mars 2011
- Febrúar 2011
- Janúar 2011
- Desember 2010
- Nóvember 2010
- Október 2010
- September 2010
- Ágúst 2010
Bæta við athugasemd [Innskráning]
Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.