Og enn styttist dagurinn

Fyrirsögnin telst varla til tíðinda í október á norðurhveli jarðar. Pistill dagsins er endurtekning á pistli sem hér birtist 20. september síðastliðinn - nema hvað hér er fjallað um október. Myndin sýnir hámarkssólskinsstundafjölda sem mælst hefur á hverjum degi í október í Reykjavík og á Akureyri. Árin sem notuð eru til viðmiðunar eru 88 í Reykjavík, frá 1923 til 2010, en 56 á Akureyri. Þar byrjar röðin sem miðað er við 1951 en síðan vantar tvo októbermánuði inn í.

Nú verður að hafa í huga að engin fjöll eru í almanakssólargangi og því síður húsbyggingar eða aðrir tilviljanakenndir skuggavaldar. Auk þess verða lesendur að vita að ýmislegt miður skemmtilegt getur plagað hefðbundnar sólskinsstundamælingar og úrvinnslu þeirra. Hungurdiskar gefa ekki út heilbrigðisvottorð á þessar mælingar - en við vonum þó að lítið sé um villur.

Þegar mælingar hafa verið gerðar um áratuga skeið eru allmiklar líkur á að einhver nærri því heiðskír dagur sé inni í mælingaröðinni. En lítum á myndina.

Lárétti ásinn sýnir daga októbermánaðar, en sá lóðrétti klukkustundir. Fyrstu daga mánaðarins er hámarkssólskinsstundafjöldi milli 10 og 11 klukkustundir í Reykjavík en um 9 stundir á Akureyri. Ætli við verðum ekki að trúa því að þessa daga hafi sólin skinið nánast allan þann tíma sem mögulegur er.

Sólskinsstundum fækkar síðan jafnt og þétt eftir því sem á mánuðinn líður. Í upphafi mánaðarins munar ekki miklu á stjarnfræðilegum sólargangi í Reykjavík og á Akureyri, hann vex hins vegar eftir því sem á mánuðinn líður, en munum að fjöll skyggja mun meira á fyrir norðan heldur en syðra. 

Sé leitnin reiknuð á rauðu Reykjavíkurlínuna kemur í ljós að hámarkssólskinsstundafjöldi minnkar um tæpar 6 mínútur á dag - skyldi því bera saman við almanakið? Á Akureyri lækkar hámarkið um rúma sex og hálfa mínútu á dag.

Og við spyrjum svipaðrar spurningar og við gerðum í september: Hversu margar yrðu sólskinsstundirnar ef heiðskírt væri alla daga októbermánaðar? Í Reykjavík væru þær 282, en 220 á Akureyri. En flestar hafa sólskinsstundirnar orðið 148,1 í október í Reykjavík. Það var í þeim hagstæða október 1966. Við sjáum að sólin hefur þá skinið rúmlega en helming þess tíma sem hún var á lofti. Meðaltalið er mun lægra, 86 stundir. Einhvern tíma í framtíðinni bíða sólríkari októbermánuðir - enn sennilega verður mjög langt í 200 stundirnar.

Fæstar hafa sólskinsstundir í október í Reykjavík orðið 31,7, það var í þeim afbrigðilega hlýja mánuði 1946. Enn færri stundir mældust á Vífilsstöðum í október 1915, aðeins 17,1 stund. Sá október er meðal þeirra allra hlýjustu hér á landi. Það á við um allan veturinn að skýjað veður fylgir hlýindum á Suðurlandi. Sólarrýrustu vetrarmánuðirnir eru gjarnan þeir hlýjustu eða alla vega í einu af efstu sætum hlýindalistanna.

Fæstar mældust sólskinsstundirnar á Akureyri í október 1995, 18,1. Þetta er hinn eftirminnilegi hrakviðraoktóber þegar snjóflóðið mikla varð á Flateyri.

Á Akureyri er október 1974 sá sólríkasti sem vitað er um. Þá skein sólin þar alls í 103,5 klukkustundir.

Mjög sjaldan er heiðskírt í október, sá dagur sem kemst næst því í Reykjavík frá 1949 að telja var sá 21. árið 2007. Þá varð meðalskýjahula sólarhringsins aðeins 0,2 áttunduhlutar.