Tvær vísanir

Hungurdiskar eru óvenjulegir í dag, innihalda aðeins tvær vísanir í annað vefefni. Sú fyrri er í tilefni af sólstöðunum og jónsmessunni.

Einhver vék að mér þeirri spurningu hvers vegna norðurlandabúar haldi upp á miðsumar á jónsmessu en ekki á sólstöðudaginn. Ég hef þá einkakenningu að jónsmessuhátíðin sé fyrst og fremst morgunsvæfum að þakka - þeir kvöldsvæfu eru löngu sofnaðir og taka þar af leiðandi ekki eftir því að sól sest síðast að kvöldi ekki á sólstöðudaginn sjálfan heldur 2 til 3 dögum síðar - einmitt á jónsmessunni. Þessu hafa morgunsvæfir af hyggjuviti sínu tekið eftir við vökur sínar. Kvöldsvæfir hafa hér verið ofurliði bornir - eða rænulitlir, því þeir ættu að halda upp á sínar sólstöður 2 til 3 dögum fyrir 21. júní. Er hér fágætt dæmi um sigur morgunsvæfra yfir kvöldsvæfum.

Rétt er að taka fram að það sem hér að ofan stendur á betur við á breiddarstigi Danmerkur og Englands heldur en hér á landi þar sem þessi munur er svo lítill að varla er von til þess að skarpir morgunsvæfir taki eftir honum. Þeir sem vilja alvöru vitneskju um sólargang (en ekki hálfkæring) ættu endilega að líta á vef Almanaks Háskóla Íslands þar sem finna má greinina Hve stórt er hænufetið?

Þetta var fyrri vísunin. Sú síðari er í ágætan pistil félaga Jeff Masters hjá Wunderblog. Þar ritar hann um nýlegar öfgar í veðurfari undir titlinum (lausleg þýðing): 2010-2011: Öfgafyllsta veðurlag á jörðinni frá 1816? Það er auðvitað argasti dónaskapur að bjóða lesendum hungurdiska upp á tengil á bloggsíðu á ensku, afsakið það. En yfirlitið er ágætt. Að mínu mati fer höfundurinn hins vegar offari þegar hann svarar spurningu sinni játandi - en menn mega það stundum.

Þótt veðurfar síðastlitið eitt og hálft ár hafi að sönnu verið öfgakennt í heiminum þarf við matið að leiðrétta fyrir tveimur meginþáttum. Annars vegar þá staðreynd að öfgarnar hafa verið mest áberandi þar sem blaðamenn, veðurbloggarar og veðurfræðingar eru þéttastir, til hægðarauka köllum við þau blaðursvæði jarðar. Einhver fylgni er örugglega á milli raunverulegra öfga annars vegar og öfga á blaðursvæðum hins vegar, en ólíklegt er að mesta ár blaðursvæða sé nákvæmlega það sem raunverulega er mesta öfgaárið.

Ég veit hins vegar að Bandaríkjamenn hafa á heimaslóðum búið sér til margs konar mælikvarða sem gera þeim kleift að raða árum hjá sér eftir öfgamætti. Þeir hafa líka manna best unnið að því að kortleggja tjónnæmi á heimaslóðum. Mættu aðrir taka þá sér til fyrirmyndar hvað þetta varðar.

Hin leiðréttingin sem verður að beita er sú að tjónnæmi í heiminum vex margfalt hraðar heldur en tíðni og afl veðuröfga (tjónmættis). Eyjafjallajökulsgosið í fyrra hefði engu tjóni valdið í Evrópu áður en hraðfleygar flugvélar fóru að soga ösku inn í hreyfla sína. Tjómætti nákvæmlega þessa goss er þó hið sama hvort sem það hefði orðið árið 1910 eða 2010. Tjónnæmið (flugvélar, seinkanir, mannslíf) er hins vegar gjörólíkt. Sama má segja um tjónnæmi gagnvart flóðum, þurrkum, fellibyljum, kuldaköstum o.s.frv.

Hugsanlegt er að ég muni síðar á hungurdiskum fjalla um tjónmætti og tjónnæmi, lesendur geta strax farið að kvíða því.

Athugasemdir

[Þorkell Guðbrands (IP-tala skráð) 25.6.2011 kl. 21:19]

Þetta er alveg dásamlegt hugtak, blaðursvæði!