Hvað getur orðið kalt í maí?

Það skýtur  nokkuð skökku við að fara að ræða um kulda núna þegar fyrstu 12 dagar maímánaðar hafa að meðaltali verið þeir hlýjustu í Reykjavík að minnsta kosti síðan 1948, hitinn er nú 8,5 stig, 3,7 stig yfir meðallagi. rétt sjónarmun hærri en fyrstu 12 dagarnir 1961. Yfir til nimbusar með þau mál.

Ég er afskaplega tregur til þess að láta eitthvað frá mér fara um framtíðina en samt má segja að sá vestræni kuldi sem var að sleikja sér upp við okkur þar til nýlega virðist helst ætla að líta við aftur. Meir um það - ef eitthvað verður úr, en það er langt í frá víst.

En hér lítum við á dægurlágmörk maímánaðar bæði á landsvísu sem og í Reykjavík og á Akureyri.

Bláa línan sýnir stöðvar í byggð, en rauð allar stöðvar. Stöðvar á háfjöllum eru smám saman að ryksuga upp öll dægurmet maímánaðar og sumarmánaðanna einnig. Köldustu byggðastöðvarnar eru samkeppnishæfari yfir veturinn. Það stafar af mismunandi eðli vetrar- og sumarlágmarka. Á vetrum verður kaldast á flatlendi ofan við hálendisbrúnina og þar með einnig í efstu byggðum á landinu norðaustanverðu. Þetta gerist í björtu veðri og hægu.

Við sömu skilyrði getur einnig orðið mjög kalt á nóttum að sumri og sömu stöðvar grípa þá oft lægstu lágmark einhverrar tiltekinnar nætur og eru kaldari heldur en háfjallastöðvarnar. En nóttin er stutt og þótt útgeislunin sé öflug getur sá kælingarháttur ekki keppt við þann kulda sem verður á fjallatindum í hvössum vindi sem kældur hefur verið af áköfu þvinguðu uppstreymi í fjallshlíð.

Þessi síðastnefndu skilyrði eru frekar sjaldgæf en samt - stöðvarnar á Gagnheiði og á Brúarjökli verða láglendismetunum yfirsterkari.

Það er áberandi á þessari mynd hversu miklu kaldari dagar í byrjun maí hafa orðið heldur en þeir síðustu. Leitnilínurnar sýna 9 stiga hækkun (rauð og blá punktalína) frá upphafi til enda mánaðar. Myndin tekur strangt tekið aðeins til tímabilsins 1924 til 2010. Ég hef skimað eftir lægri tölum í eldri mælingum en sú grófa leit skilaði ekki nema einu dægurlágmarki. Lágmarkið þann 18. (-12,2°C) er frá því í maí 1888 og var mælt á Stóra-Núpi í Gnúpverjahreppi. Það var Séra Valdimar Briem, alþekkt sálmaskáld á sinni tíð, sem athugaði. Sálmar hans eru enn sungnir. Hann athugaði fyrst í Hrepphólum en sú stöð gekk um hríð undir nafninu Ørebak Indlandstation í bókum dönsku veðurstofunnar.  

En lægsti hiti sem mælst hefur á landinu í maí er -17,4 stig, þann 1. árið 1977. Það vekur athygli á myndinni hversu mikið frost mældist þann 19. 1979, -17,0 stig á Brú á Jökuldal. Talan er 7 stigum undir bláu leitnilínunni og „samsvarar“ þannig -23 stigum þann 1. - vel að merkja í byggð. Hversu lengi megum við bíða þess dags? Kannski að Gagnheiði eða Brúarjökull útvegi hann á næstu árum - en ég vil sem minnst hugsa um það afleita hret með hvössum -14 stigum á Héraði.

Lægsti hiti í Reykjavík mældist -9,1 stig þann 9. árið 1892 og á Akureyri er metið -10,4 stig, þann 1. árið 1968. Frost hefur orðið alla daga maí í Reykjavík, hæsta lágmarkið er orðið gamalt, -1,4 stig, þann 28. árið 1921 - það met hlýtur að falla fljótlega. Hæsta lágmark á Akureyri er líka gamalt, -1,5 stig þann 31. árið 1915. Það hret er merkilegt fyrir þær sakir að tuttugustualdarendurgreiningin sem stundum er vitnað í á hungurdiskum reiknar hæstu þykkt maímánaðar aðfaranótt þess 30., 5577 metra. Vel má vera að það sé nærri réttu lagi.

Metalistinn er í viðhenginu. Þar má einnig finna dægurlágmarkshita Reykjavíkur og Akureyrar í maí. Akureyrarlistinn er í vinnslu og þar verður að hafa í huga að engar lágmarkshitamælingar voru gerðar á Akureyri fyrr en 1937 og eldri tölur eru því lesnar á athugunartímum. Það flækir einnig málið að athugunartímar voru misjafnir - mislangt frá líklegum lágmarkshitatíma sólarhringsins, röðin er því langt í frá einsleit en það eiga svona raðir strangt tekið að vera. En listinn er reyndar mest hugsaður til gamans.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• dægurlágmörk í maí

Athugasemdir

[Ben.Ax. (Benedikt Jóhannes Axelsson), 13.5.2011 kl. 09:53]

Nú langar mig að spyrja þig til gamans: Hvað er gott veður? Til er fólk sem heldur því fram að öll veður séu góð en svo eru aðrir sem eru alltaf annaðhvort að drepast úr kulda eða hita. Finnst ekki einhverjum rigningin góð o.s.frv. En er til eitthvert vísindalegt svar við spurningunni?

[Trausti Jónsson, 16.5.2011 kl. 00:13]

Engin almenn skilgreining er til á góðu eða vondu veðri - sitt sýnist hverjum. Emil Hannes - bloggari hefur í áratugi flokkað veður í gott og vont og gefið því einkunn daglega, nýlega birti hann skýringar á bloggi sínu - ég mæli með því. Eitthvað hef ég séð frá Bretlandseyjum - mörg veðurnörd þar - og einhverja sovétska flokkun sá ég einhvern tíma. Kannski að veður hafi þar skánað í takt við 5-ára áætlanir.