Ísland og Finnland á 5. áratugnum - hitasamanburður

Eins og flestir lesendur bloggsins munu vita ríktu mikil hlýindi hér á landi frá 1925  til 1965 eða þar um bil. Hlýindi voru þá einnig um mestalla Evrópu norðan- og vestanverða. Inn í þetta gríðarlega hlýindaskeið skutust þrír ofurkaldir vetur í Evrópu. Kuldanna gætti ekki hér á landi. Við skulum nú líta á tvær myndir okkur til fróðleiks.

Fyrri myndin sýnir mánaðameðalhita í Stykkishólmi (blár ferill) og í Maríuhöfn á Álandseyjum (finnskur ritháttur á myndunum - rauður ferill) árin 1939 til 1948. Svo vill til að ársmeðalhiti á þessum tveimur stöðum er svipaður. Á þessu ákveðna tímabili var meðalhiti í Stykkishólmi 4,38 stig, en 4,86 á Álandseyjum. Þar með er ekki sagt að veðurfarið sé svipað. Spönn bláa ferilsins (árstíðasveifla hitans í Stykkishólmi) er miklu minni heldur en þess rauða (árstíðasveifla hitans á Álandseyjum).

Við sjáum að á Álandseyjum skera fjórir vetur sig úr í kulda. Það eru stríðsveturnir 1940, 1941 og 1942 og auk þeirra 1947. Í Stykkishólmi er það helst veturinn 1942 sem sker sig úr - en þá í hlýindum.

Ástandið á stöðunum tveimur sést enn betur á næstu mynd.

Myndin sýnir 12-mánaða keðjumeðaltöl hitans á stöðunum tveimur. Sem fyrr sýnir blár litur hitann í Stykkishólmi, en sá rauði hitann á Álandseyjum. Við sjáum að Álandseyjaferillinn sveiflast meira frá ári til árs en Stykkishólmsferillinn. Við sjáum líka þá tilhneigingu að þegar kalt er á Álandseyjum er hlýtt í Stykkishólmi og öfugt. Hitaferlarnir eru að nokkru leyti í öfugum fasa sem heitir. Tíu árin öll eru hins vegar inni í hlýindaskeiði á báðum stöðum.

Þetta mikla hlýindaskeið náði yfir stóran hluta  norðurslóða, en gætti minna á suðlægari breiddarstigum. Þrátt fyrir hlýindin komu samt ofurköld ár í Evrópu inn á milli. Við sjáum á öfugfasanum að eitthvað fyrirbrigði annað en almenn hlýindi ræður mjög miklu um hitann. Þetta eru stóru bylgjurnar í vestanvindabeltinu - fyrirstöðuhæðir og fastsetin lægðardrög á milli þeirra. Takið líka eftir því að fasinn er ekki alltaf öfugur.

Við megum líka taka eftir því að „köldu“ tímabilin á Íslandi eru ekki nærri því eins köld að tiltölu og þau finnsku. Hafið sér til þess. Nefna má í framhjáhlaupi að talsverður hafís var norðan við Ísland 1943 og 1944 og sumarið 1943 er eitthvert mesta skítasumar sem um getur norðaustanlands.

Finnar telja hálfgert úthafsloftslag ríkja á Álandseyjum - er það gott dæmi um afstæða sýn á veðurlag. Það er líka dæmi um afstæða sýn að hér á landi taldist 1943 heldur hraklegt - í samanburði við hlýindin á undan sem höfðu þá staðið linnulítið í 15-17 ár. Í raun var ársmeðalhitinn 1943 aðeins 0,2 stigum undir meðallaginu sem við nú notum (1961-1990) en samt það kaldasta frá 1924 í Stykkishólmi. Núverandi stórhlýindi hafa staðið í 13 ár. Hversu kalt mun okkur þá þykja fyrsta meðalárið þegar það kemur? Hversu mikið kveinum við?