Hæstu árshámörk að vetri?

Ég þakka Hjalta Þórðarsyni fyrir að rifja málið upp fyrir mér. Hann benti réttilega á það að desembermetið á Sauðanesvita hefði jafnframt verið hæsti hiti ársins á staðnum - en það er mjög óvenjulegt svo ekki sé meira sagt að árshámark stöðvar sé um hávetur. Fyrir allmörgum árum athugaði ég þetta lauslega en lokaði ekki málinu að neinu leyti. Nú er gott að gera það - að minnsta kosti nokkurn veginn.

Svarið við spurningu Hjalta um hvort þetta hefði nokkurn tímann gerst svo nærri vetrarsólstöðum er neitandi. Sauðanesvitatilvikið er reyndar eina árshámarkið á stöð sem lendir á desember og þar með aðeins um viku frá sólstöðunum. Síðan eru tvö stök tilvik, annað í janúar og hitt í febrúar þar sem hámarkshiti á stöð lendir í þessum mánuðum. Bæði tilvikin eru jafnframt landshámarksmet mánaðanna tveggja.

Janúartilvikið er frá þeim 15. árið 2000 þegar 19,6 stiga hiti mældist á sjálfvirku stöðinni á Dalatanga og 18,4 stig á mönnuðu stöðinni, hámarkshiti ársins á báðum stöðvunum. Sama dag var hámarkshiti í Seley (14,9°C) og Kambanesi (16,3°C) einnig árshámark á stöðvunum.

Febrúartilvikið er einnig frá Dalatanga, en þar fór hámarkshiti í 18,1 stig þann 17. árið 1998. Ekkert sambærilegt gerðist þá á sjálfvirku stöðvunum. Þess má geta að hámarkshiti í júní var aðeins 9,1 stig á Dalatanga.

Ekkert hámark í mars er hámarkshiti ársins á veðurstöð. Fjögur tilvik fann ég á mönnuðum stöðvum í nóvember og 10 í október. Í apríl eru tilvikin sjö. Hér er fjöldi stöðva talinn. Fjögur af apríltilvikunum fjórum voru úr sömu hitabylgjunni í lok mánaðarins. Dalatangi kemur oftast við sögu í þessum tilvikum.

Af þessu má vera ljóst að þessi náttúra hitafarsins sýnir sig einungis þar sem sumur geta verið mjög köld. Á sumrin er stundum mjög kalt á annesjum austanlands þótt hlýtt sé á sama tíma inni á fjörðum. Svipað getur gerst á útnesjum nyrðra - en sjaldnar. Fjöll þurfa einnig að vera nærri. Hér má rifja upp að október var hlýjasti mánuður ársins í Grímsey 1882, þá var hafís við eyna allt sumarið.

Rétt er að taka fram að til að stöð teljist gild í leitinni verður hámarkshiti að hafa verið athugaður allt árið. Sé slakað á þeim kröfum er hugsanlegt að skrapa megi upp fleiri líkleg tilvik með ítarlegri leit. En slík tilvik eru eðli málsins samkvæmt ekki eins falleg og þau sem nefnd hafa verið. Einnig hefur ekki enn verið farið í saumana á athugunum fyrir 1920. Finni ég svo gömul gegnheil tilvik læt ég það fréttast.