Meira um (veðurfars)skeið á nútíma

Hér er orðið nútími enn haft í sinni tæknilegu merkingu, þ.e. tímabilið eftir að síðasta jökulskeiði lauk fyrir rúmum 11 þúsund árum.

Nútíminn byrjaði á skeiði sem að mér vitandi hefur enn ekki fengið íslenskt nafn, heitir pre-boreal á alþjóðatungum. Forskeið nútíma? Síðan er almennt samkomulag um það sem ég kýs að kalla bara bestaskeið(climatic optimum), það endar í ritum fyrir 4500 árum eða svo, gróflega.

 Nöfn virðast vera að festast við ákveðna hluta síðustu fjögur þúsund ára. Ekki er þó formlegur samningur til um þau.

Fyrsta af skeiðum þessum er: (i) Akkadísku þurrkarnir. Þetta skeið hefur aðsetur fyrir 4000 til 4500 árum síðan, rúmlega tvö þúsund árum fyrir Kristsburð. Veðurvitnum ber ekki saman um hvort skeiðið eigi að teljast hlýtt eða kalt sé litið á norðurhvel í heild, en það hefur ábyggilega verið kalt á okkar slóðum. Nafnið tengist umróti hjá menningarsamfélögum Miðausturlanda um þetta leyti.

(ii) Kólnun sem oftast er kennd við forn-Grikkieða upphaf mýrarskeiðsins síðara. Það hefur óljóst upphaf og endir en miðja þess er oft sett við 2300 til 2600 ár (300 til 600 f. Kr).

(iii) Rómverska hlýskeiðið svonefnda fyrir um 2000 árum. Þetta er merkimiði sem er mikið á floti.

(iv) Snemmiðaldakuldakastið, kaldast þá fyrir 1400 til 1500 árum (500 til 600 e.Kr.).

(v) Miðaldahlýskeiðið, frá því um 700 til 1200, síðmiðaldaskeiðið væri betra nafn á íslensku. Þetta skeið er gott dæmi um merkimiða sem sést allvel úr fjarlægð, en leysist talsvert upp við nánari skoðun. Hlýindi eru víða um þetta leyti og varla nokkur sem efast um það, en þegar farið er í saumana á því hvenær nákvæmlega þetta er kemur í ljós að það er misjafnt eftir stöðum. Mjög líklegt er talið að 30 til 50 ára kafla einhvern tíma á þessu árabili minni á nýlegt hlýindaskeið, 1925 til 1965 hvað umfang varðar. Tuttugustualdarhlýskeiðið varð jöklum t.d. mjög erfitt. Því er einnig líklegt að ámóta hlýskeið á síðmiðöldum hafi orðið jöklunum erfitt - ekki síst ef þau hafa verið fleiri en eitt eða tvö.

(vi) Litla-ísöldin svonefnda, en hvorki er samkomulag um upphaf hennar né endi. Víst er þó að jöklar víða um heim náðu þá sinni mestu útbreiðslu á nútíma. Sums staðar gengu jöklar þó lengra fram á fyrri kuldaskeiðum nýísaldar (tíminn síðustu 4500 ár). Almennt er talið að Litla-ísöld sé að meðaltali kaldasta skeið síðari árþúsunda.

Á síðustu árum hefur mikill haugur (þúsundir að minnsta kosti) af greinum um verið birtur sem vitna um veðurfar á nútíma. Geta menn þar fundið rökstuðning fyrir hverju sem er til staðfestingar skoðunum sínum. Ég mun vonandi síðar fá tækifæri á þessum vettvangi til að fjalla um fáeinar nýlegar greinar sem að mínu mati mest varða veðurfar hér á landi. Þrasi sinni ég hins vegar ekki.

Þrasgjörnum er hins vegar bent á nýja grein eftir einn helsta þrasspámann veðurfarssögunnar, Niels Axel Mörner. Þeir geta þá þrasað yfir henni án minnar aðkomu. Greinin er aðgengileg um landsaðgang hvar.is

Niels Axel Mörner (2010): Solar Minima, Earth's rotation and Little Ice Ages in the past and in the future: The North Atlantic–European case. Global and Planetary Change, 72, 4, p 282-293

Athugasemdir

[Kristján Sigurður Kristjánsson, 7.10.2010 kl. 13:37]

Þetta eru svo sem vel nýtileg nöfn þó "Miðaldahlýskeiðið, frá því um 700 til 1200, síðmiðaldaskeiðið" kunni að koma mönnum Spánskt fyrir sjónir árið 3500.

[Trausti Jónsson, 7.10.2010 kl. 19:02]

Það er stöðugt verið að valta yfir skeiðaheiti - ekki síst þau óformlegu og ég á varla von á að þessi nöfn endist eða verði viðeigandi nema í nokkur ár eða áratugi. Gagnvart þessu ákveðna skeiði hef ég einkum í huga að nafnið síðmiðaldaskeið er hlutlaust. Það auðveldar að mun umræðu um veðurfar tímabilsins. Umræðan þarf þá ekki að hefjast á deilum um það hvort það hafi verið til eða ekki eins og nú vill verða.