Færsluflokkur: Vísindi og fræði

Fárviðrið í byrjun febrúar 1956

Þann 1. febrúar 1956 gerði fárviðri af suðri á landinu. Verst varð það á Norðurlandi, en þess gætti um meginhluta landsins. Veðrið var víða talið hið versta um árabil. Páll Bergþórsson veðurfræðingur lýsti veðrinu, aðdraganda þess og helstu afleiðingum í grein sem birtist í 2. hefti tímaritsins Veðrið 1956: „Sunnanveðrið mikla“. Hér að neðan er aðaláhersla á blaðafregnir, ítarlegri, en aftur á móti sundurlausari heldur en hin góða samantekt Páls. 

Dagana á undan höfðu verið nokkuð umhleypingasamir. Kortið sýnir stöðuna kl.18 daginn áður, 31.janúar.

Slide1

Kortið sýnir bandaríska endurgreiningu sem nær veðrinu býsna vel. Jafnhæðarlínur 1000 hPa-flatarins eru heildregnar. Þeim er auðbreytt í hPa, 40 metra hæðarbil jafngildir 5 hPa og sýnir talan núll 1000 hPa þrýsting. Lægri þrýstingur er neikvæð tala.

Staðan er sígild, djúp lægð nálægt Suður-Grænlandi stýrir hvassri sunnanátt á landinu. Stormur var á 6 veðurstöðvum. Kalt loft frá Kanada streymir út yfir norðanvert Atlantshaf á móts við bylgju af hlýju lofti við Nýfundnaland. Þar er illviðrislægðin. Hún dýpkaði rösklega og hreyfðist í átt til Íslands.

Slide2

Rúmum sólarhring síðar var hún skammt fyrir vestan land. Rétt um 960 hPa í miðju. Gríðarlegur sunnanstrengur er yfir landinu, væntanlega hes heimskautarastarinnar. Við slíkar aðstæður myndast gjarnan miklar bylgjur yfir hálendi og fjöllum og vindstrengir og hviður verða sérlega skæðar. Vel má vera að í kringum lægðarmiðjuna sjálfa sé það sem kallað hefur verið stingröst. Slíkar rastir liggja neðar en háloftaröstin. Nánari greiningu þarf til að skera úr hvor röstin olli mestu tjóni. Mikil úrkoma fylgdi veðrinu víða um landið sunnan- og vestanvert, mældist t.d. yfir 30 mm í Reykjavík og yfir 40 mm í Stykkishólmi.

Eins og áður sagði varð tjón bæði víða og var stórfellt sumstaðar. Þess má geta í framhjáhlaupi að það er dæmigert að foktjón verði í Borgarnesi í undanfaralægð eins og þeirri sem hér kom við sögu, en síðan síður í aðalillviðrinu. Ritstjóri hungurdiska finnur hjá sér hvöt til að spyrja hvort svo hafi einnig verið í þessu tilviki - en það er þó ekki víst. Vísir segir frá fimmtudaginn 2.febrúar:

Afspyrnuveður var í gær í Borgarnesi og gekk á með byljum. Mun veðurhæðin hafa verið 12—13 vindstig í rokunum. Í einni vindhviðunni fauk þak af verslun Jónasar Kristjánssonar kaupmanns [Kiddabúð]. Tók járnið upp af þakinu og fauk það vestur bæinn, án þess að gera nokkurt tjón á öðrum húsum né valda meiðslum á fólki. Eldborgin átti að fara í gærkveld kl.7 frá Borgarnesi, en fór ekki fyrr en laust Fyrir kl.átta í morgun.

Mjög miklar rafmagnsbilanir urðu hér í bænum og nágrenni í ofsaveðrinu, sem gekk yfir síðdegis í gær. Bilanirnar urðu víða í bænum, sérstaklega kringum svæði, þar sem nýbyggingar eru, því þar er margt laust, sem getur fokið og skemmt rafmagnslínur. Þak fauk af húsi við Nesveg og skemmdi 5 línur, Fleiri heimtaugar skemmdust á Seltjarnarnesi. Í Laugardalnum fauk hænsnahús á rafmagnsstaur og braut hann. Ennfremur brotnuðu sjö staurar, sem vitað er um, á línunni að Lögbergi. Þá urðu og miklar skemmdir á rafmagnslínum í Kársnesinu, á Digraneshálsi og Smáíbúðahverfinu og í Kleppsholti. Einnig eyðilagðist tafla í spennistöð við Urðarbraut Kópavogi.

Tíminn segir frá sama dag, 2.febrúar. Fjallar fyrst um vatnstjón. Janúar hafði verið frostharður og mikill freði var á jörðu og skilyrði til vatnsflóða „góð“:

Feikilegt vatnsveður var hér í Reykjavík síðdegis í gær og fram eftir kvöldi samfara ofsaroki. Smávegis tjón varð af rokinu, fuku plötur af húsum, skálar og fleira. Meira tjón mun þó hafa orðið af vatnsflóði í kjöllurum. Frárennsliskerfi borgarinnar gat ekki flutt allt það vatn, sem fyrir safnaðist og flóði það upp um niðurföll kjallara. Mest kvað að þessu í lægstu hverfunum, svo sem í Túnunum, Miklubraut og á Flókagötu. Var vatn sums staðar orðið allhátt í kjöllurum, og munu víða hafa orðið skemmdir í íbúðum. Var mikið um hjálparbeiðnir til lögreglu og slökkviliðs, og vinnuflokkur vann lengi kvölds að því að liðsinna fólki. Ekki var þó vitað að um slys af völdum veðursins væri að ræða. Veðurstofan taldi í gærkveldi, að snúast mundi til suðvestlægrar áttar og kyrra heldur og kólna og ganga á með éljum í nótt og á morgun. Ofsaveður þetta og stórrigning gekk yfir mestallt landið.

Frá fréttaritara Tímans á Reyðarfirði. Fárviðri mikið var í Reyðarfirði í gær [1.] Strandferðaskipið Hekla átti að koma þangað um miðjan dag, en var ókomið í gærkvöldi. Mun skipið hafa orðið að liggja kyrrt við Austurland í óveðrinu í gær. — Hellirigning var samfara hvassviðrinu og minnkaði snjór til muna, en þó er enn talsverður snjór á Fagradal. Stór flutningabíll braust yfir Fagradal frá Reyðarfirði í fyrradag með vörur og tókst ferðin vel, enda fór ýta bílnum til hjálpar á fjallinu.

Blaðið átti í gærkveldi tal við Ágúst Þorvaldsson bónda á Brúnastöðum í Hraungerðishreppi og spurði hann, hvort Hvítá væri farin að vaxa af þessari stórrigningu, sem nú geisar. Ég hefi lítið séð til árinnar síðan dimmdi, sagði hann, og rigningin hófst ekki að marki fyrr en eftir hádegi, svo að varla var að búast við, að á ánni sæi í dag. Hins vegar er slík úrhellisrigning, að ekki er hægt að vænta þess, að við sleppum við flóð að þessu sinni, hversu mikið sem það verður. Klakastíflan og jakahrönnin eru enn óhreyfð. Eftir rigninguna á dögunum kom smáflóð, sem lyfti brynjunni og flæddi nokkuð upp á landið hér umhverfis, en sjatnaði brátt. Nú getur varla hjá því farið, að mikill vöxtur hlaupi í ána og hún flæði yfir, jafnvel að alvarleg stífla myndist. Ætti það að koma fram í nótt og á morgun. Hér er nú ofsaveður með stórrigningu.

Frá fréttaritara Tímans á Hofsósi. Mikið hvassviðri af suðaustri gerði á Hofsósi í fyrrakvöld [31.janúar] og olli það talsverðu tjóni. Þannig fauk að miklu leyti þak af stóru verslunarhúsi, sem kaupfélagið á í smíðum. Fauk það um miðnætti og gengu járnplötur og annað úr þakinu eins og skæðadrífa yfir kauptúnið en olli ekki öðru tjóni en því að járnplata fauk á glugga í íbúðarhúsi og braut hann.

Tiltölulega litlar bilanir hafa orðið á símalínum í óveðrum að undanförnu. Helsta bilunin, sem orðið hefir, er í Borgarfirði og er nú sambandslaust við stöðvar á svæði austan Hvítár í Borgarfirði, ofan Skarðsheiðar. Jón Skúlason verkfræðingur hjá Landsímanum sagði í gær, er blaðamaður frá Tímanum spurði hann um símabilanirnar, að nú væri svo komið, að jarðsími væri á mikilvægum símaleiðum svo sem alla leið austur á Selfoss, vestur í Borgarnes og norður í Hrútafjörð. Áður fyrr voru símabilanir af völdum óveðra tíðar á þessu svæði. Einkanlega urðu slík spjöll oft undir Esjunni, en þar hvessir oft illa, eins og kunnugt er. Helstu símabilanir, er orðið hafa að undanförnu, eru í Borgarfirði og vestur í Álftafirði. Þar bilaði sæsími, sem liggur yfir fjörðinn og er óhægt um vik að gera við hann. Ís er mikill þar vestra, en fjölþættan útbúnað þarf til viðgerða. Af bilun þessari stafa tilfinnanlegar símatruflanir í nokkrum sveitum, einkanlega á Skógaströnd. Í Borgarfirði varð símabilun vegna þess, að Síkið hjá Ferjukoti flæddi illa yfir bakka sína og farveg, eins og oft áður og braut niður símastaura. Jarðsími er þarna að vísu á kafla, en flóðið náði staurum, er tóku við af jarðsímanum á landi, þar sem nokkurn veginn öruggt var talið vegna flóða. Unnið er að viðgerðum í Borgarfirði, en aðstaða er erfið vegna stöðugra illviðra. Meðan þessi bilun er óviðgerð, er símasambandslaust við sveitirnar austan Hvítár, ofan Skarðsheiðar og einnig við Síðumúla, vestan Hvítár.

w-1956-02-01-iii

Aðalfregnirnar af illviðrinu komu svo daginn eftir þann 3.febrúar. Tíminn segir frá. Fyrirsögnin er: „Stórfelldasta tjón sem orðið hefir af óveðri hér á landi um árabil“:

Ofsaveður það, sem skall á hér á landi í fyrrakvöld og náði um mestallt land og stóð fram eftir nóttu, hefir valdið geysimiklu tjóni í flestum héruðum, og mun tjónið meira, þegar saman kemur, en orðið hefir í óveðri hér á landi hin síðustu ár. Telja margir, að þetta sé mesta veður, sem komið hefir í áratugi. Alls staðar höfðu fréttaritarar blaðsins sömu fregnir að flytja í gœr, tjón og aftur tjón. Mun heytjón til dæmis vera geysimikið, og ekki víst að það verði léttbært alls staðar. Hér fara á eftir frásagnir fréttaritara víða um land af tjóni því, sem orðið hefir, en að sjálfsögðu mun vanta mikið á, að þar sé allt talið.

Frá fréttaritara Tímans í Borgarnesi. Í fárviðrinu síðdegis í fyrradag varð sá skaði, að um fimmtíu kindur drápust í fjárhúsi að Brennistöðum í Flókadal, er vatnsflóð skall á fjárhúsið. Gegningamaður hafði gengið frá fjárhúsunum klukkan fjögur um daginn og var þá allt í besta lagi, en um kvöldið fór hann aftur til húsa til að gæta að kindunum, enda var þá komið fárviðri með mikilli úrkomu. Hagar svo til við fjárhúsin á Brennistöðum, að þau standa við gil eitt, sem fullt var af snjó. Fjárhúsin eru nýbyggð og ekki komin í þau grind, sem hækkar gólfflötinn frá því sem nú er. Þegar komið var að húsunum um kvöldið, sást, að flóð hafði fallið úr gilinu og runnið inn í fjárhúsið vatn og krap, Voru allar kindurnar að kalla á kafi í flóðinu og fimmtíu þeirra dauðar eða dauðvona, er að var komið, höfðu aðallega króknað úr kulda í vatninu. Hins vegar tókst að bjarga 20 kindum lifandi úr flóðinu. Bóndinn á Brennistöðum, Theódór Sigurgeirsson, liggur á sjúkrahúsi um þetta leyti og var því fjarri, þegar þennan mikla skaða bar að á heimilinu.

Borgarnesi í gær. Mikil spjöll urðu á vegum í fárviðrinu í fyrradag og fyrrinótt. Rann viða yfir vegina, svo að úr þeim tók möl og jafnvel vegkanta. Hvítá í Borgarfirði flæddi yfir bakka sína hjá Hvítárvöllum og fór yfir veginn þar á nokkrum kafla. Flóðið sjatnaði síðdegis í gær og komust bílar þá þar yfir, eftir að viðgerð hafði farið fram.

Mosfellssveit í gær. Í óveðrinu í fyrrinótt [aðfaranótt 2.] fuku þök af hlöðu og fjósi á Saurbæ á Kjalarnesi. Kýrnar sakaði ekki, en einhver heyskaði varð. Segist Ólafur Eyjólfsson, bóndi í Saurbæ ekki muna annað eins óveður og var um tíma um kvöldið. Ekki varð teljandi tjón í Mosfellssveitinni, þó fuku rúður úr gróðurhúsum og vegir spilltust. — AÞ.

Trékyllisvík í gær. Hér var hið mesta fárviðri, sem komið hefir síðan ég kom hingað fyrir 28 árum. Tjónið er mikið og margvíslegt, og sums staðar stórfellt. Hálft þakið fauk af barnaskólahúsinu, sem er nýlegt, tvílyft steinhús og er þar heimavist. Voru nokkur börn þar og tveir kennarar. Fólkið hélst þó við í húsinu á neðri hæð, enda var ófært út. Á Finnbogastöðum varð mikið tjón. Hluti af þaki íbúðarhússins fauk, og einnig fauk þak af fjárhúsi og hlöðu og votheysgryfju. Gluggar brotnuðu. Í Bæ fauk allstórt geymsluhús af grunni í heilu lagi og barst 50 metra leið. Var það timburhús vel fast. Tveir trillubátar skemmdust mjög. Tók annan á loft og skellti honum niður á hinn, svo að þeir brotnuðu báðir allmikið. Í Stóru-Vík brotnaði trilla í spón. Víðar urðu heyskaðar og minni skemmdir. — GPV.

Tungusveit í Skagafirði. Í óveðrinu í fyrrinótt urðu þær skemmdir á íbúðarhúsinu á Ytri-Mælifellsá, að fólk varð að flýja í útihús og hafast þar við um nóttina. Þak fauk af hlöðu í Villinganesi og í Brekkukoti fauk braggi, sem notaður var til heygeymslu, og týndist eitthvað af heyinu. Sums staðar brotnuðu rúður í íbúðarhúsum og hey fauk á nokkrum stöðum, en ekki teljandi. Húsið á Ytri-Mælifellsá er ekki íbúðarhæft eftir óveðrið, en allar rúður brotnuðu og fleiri skemmdir urðu á því. Í þrjá daga, 22.—24. janúar var frostið tuttugu stig hér í sveitinni en 27. janúar gerði þíðviðri. Aðfaranótt 29. janúar kom mikill jakaburður í Svartá og skemmdist göngubrúin hjá Gilhaga, svo hún er nú ekki fær yfirferðar. Taminn hestur frá Hóli fórst í jakaruðningnum. Allmikill snjór var kominn hér áður en brá til þíðviðrisins. — BE.

Hofsós í gær. Ýmsar skemmdir urðu á bæjum hér í kring. Á Fjöllum í Fellshreppi fauk þak af 600 hesta hlöðu. Á Marbæli í Hofshreppi fauk hluti af hlöðuþaki og á Sandfelli fauk hálft hlöðuþak. Járnplötur. rifnuðu af íbúðarhúsinu í Hólakoti og þar fauk útihey um koll, en ekki mun hafa fokið mikið af því. Á Þrastarstöðum í Hofshreppi fauk þak af hesthúsi og stóð aðeins áreftið eftir um morguninn. — ÓÞ.

Svartárdal í gær. Þetta er eitthvert það mesta rok, sem hér hefir komið. Á Bollastöðum fauk jeppi niður í gil við Blöndu og 23 gemlingar drukknuðu á Skeggstöðum í Svartárdal. Jeppinn, sem fauk á Bollastöðum, stóð í túninu. Bendir það nokkuð til veðurhæðarinnar, að svo þungt stykki skyldi fjúka nokkurn veg og niður í gil, sem liggur að Blöndu. Samfara veðurofsanum urðu flóð með þeim afleiðingum að tuttugu og þrjá gemlinga flæddi inni í fjárhúsi á Skeggstöðum og voru þeir drukknaðir, þegar að var komið. Í Þverárdal fauk um einn þriðji af þaki íbúðarhússins. Auk þessa fuku hey á stöku stað, þótt ekki hafi það verið mikið. Ekki fór að draga úr veðurhæðinni hér fyrr en klukkan að ganga tvö um nóttina. — GH.

Akureyri i gær. Í öllum sveitum hér í héraðinu berast fregnir um tjón af völdum óveðursins og sums staðar allstórfellt. Á Flögu í Hörgárdal fauk fjárhúsþak, að Syðrabakka og Ásgerðarstöðum fauk allmikið hey. Á Þelamörk fauk víða mikið hey og fleiri skemmdir urðu, Svo og í Kræklingahlíð. í Öngulsstaðahreppi fauk á flestum bæjum meira eða minna. Hluti af fjósþaki fór á Ytri-Hóli. Í Fnjóskadal urðu miklir skaðar. Í Böðvarsnesi fuku braggar með heyi, einnig fauk þak og.hey á Illugastöðum. Á Birningsstöðum fauk hlöðuþak.

Varmahlíð í gær. Á Vatnsskarði fauk fjárhús og lenti brak úr því á íbúðarhúsinu og braut rúður í því. Ennfremur slitnaði símalínan heim að húsinu af sömu ástæðu og raflínan frá rafstöð jarðarinnar. Þak fauk af fjárhúsi á Fjalli í Sæmundarhlíð. Skepnur þær, sem í húsunum voru, mun ekki hafa sakað. — FJ.

Húsavík í gær. Í aftakaveðrinu síðari hluta dags í gær og nótt urðu allmiklar skemmdir í Húsavík. Sjógangur var mikill í höfninni sukku fimm trillubátar, sem þar lágu. Einn trillubát rak upp í fjöru og sömuleiðis dekkbátinn Sæborgu. Bátar þessir munu þó ekki skemmdir. Þak fauk af hlöðu í Hjarðarholti við Húsavík og eins hluti af þaki íbúðarhúss í kaupstaðnum. Hey fuku víða, smáskúrar þeyttust brott og fleiri skemmdir urðu. Í nærsveitum hafa víða orðið nokkrar skemmdir, einkum á heyjum. — ÞF.

Fosshóli í gær. Allmikið tjón varð í fárviðrinu hér um sveitir. Í Mývatnssveit fuku þök, hey og fleira. Í Baldursheimi fuku þrjú hey. Á Litlu-Strönd fauk braggi. Þak fauk af hluta af íbúðarhúsinu á Borg. Einnig varð talsvert tjón í Haganesi. Á flestum bæjum varð eitthvert tjón, einkum á heyi. Í Bárðardal varð víða tjón, einkum á Heyi svo sem á Lundarbrekku, Halldórsstöðum og Svartárkoti. Þakplötur fuku af íbúðarhúsi á Fosshóli. Í Ljósavatnshreppi varð lítið tjón. Í Reykjadal varð víða tjón. Þak fauk að hluta af íbúðarhúsi í Stafni og einnig hlöðu. Einnig varð tjón á skólahúsinu á Laugum og ýmsum bæjum. Í Aðaldal varð minna tjón. Hlaða með heyi fauk á Daðastöðum. — SLV.

Sauðárkróki í gær. Hér hvessti um miðjan dag í fyrradag og fór veðurhæðin stöðugt vaxandi fram eftir kvöldinu. Veðurhæðin mun hafa verið mest í Blönduhlíð, en hey fauk á einum átta bæjum allt upp í fjörutíu hestar í stað. Í Djúpadal fauk braggi og fjörutíu hestar af heyi og gömul hlaða brotnaði. Á Syðri-Brekkum fauk fjárhús ofan af sextíu kindum, en þær sakaði ekki. Þrjátíu hestar af heyi fuku á Hrólfsstöðum. Tjónið varð aðallega í Akrahreppi. Segir Björn á Ökrum, að veðurhæðin hafi verið slík um mjaltatíma um kvöldið, að hann og annar maður til hafi átt fullt í fangi með að hafa sig til bæjar eftir mjaltir. Sagðist hann telja vafasamt að einn maður hefði komist, enda þurftu þeir að aðstoða hvor annan. — GÓ.

Svarfaðardal í gær. Hér var suðaustan rok í dag og urðu miklar skemmdir í sveitinni. Á Melum fauk þak af votheysgryfju. Fárviðrið braut 4 staura og tætti rafmagnslínur í sundur. Auk þess skemmdist fjósþak. Á Búrfelli urðu smávegis skemmdir á húsum. Á Atlastöðum fauk hey og fjós skemmdist. Á Sandá fauk hey og hluti af fjósþaki og hey fauk einnig á Göngustöðum, þar sem járn fauk einnig af íbúðarhúsi. Jeppi fauk og skemmdist húsið mikið. Á Heiðarsstaðarkoti fauk partur af fjósþaki. Rafmagnslína slitnaði og einn staur brotnaði. Á flestum öðrum bæjum urðu einhverjar smávægilegar skemmdir. Á Hreiðarsstöðum fauk þak af votheysgryfju. í kvöld voru 7—12 vindstig af suðaustri. Menn muna varla annan eins veðurofsa. — FZ.

Dalvík í gær. Ofsarok af suðri gerði hér síðdegis í gær. Rokið hélst fram á seinni hluta nætur. Skaðar urðu mjög víða. Á Hlíð í Skíðadal fauk hey. Á Másstöðum fuku járnplötur af íbúðarhúsi og asbestklæðning brotnaði á fjósi. Einnig fauk töluvert af heyi á Steindyrum og hlöðuþak fauk á Bakka, ennfremur þak af haughúsi á sama bæ. Víðar varð minniháttar heyfok og aðrar skemmdir. Á vélbátnum Freyju laskaðist borðstokkur, þar sem hún lá við hafnargarðinn. Snjó hefir mjög tekið upp og er nú orðið akfært jeppum og trukkum um sveitina og einnig til Akureyrar. — PJ.

Vík í Mýrdal í gær. Tjón varð ekki tilfinnanlegt hér í Mýrdal í ofviðrinu. Hins vegar hljóp mikill vöxtur í ár, og brúna á Skálm tók alveg af. Var þetta trébrú á járnbitum, sett í sumar og allgóð. Allmiklir garðar voru báðum megin við brúna og vegurinn hærri en hún, og beindi þetta vatninu mjög í farveginn og á brúna. Mun það hafa valdið miklu um að hún fór. Stenst það á endum, að þegar Múlakvíslarbrúin er orðin fær, fer brúin á Skálm, svo að erfitt er um ferðir austur yfir sand. Þó má aka yfir Skálm á stórum bílum, sé lítið í henni, en verra verður þegar frost eru langvinn, því að þá bólgnar allt upp. — ÓJ.

Kirkjubæjarklaustri í gær. Hér var veðurofsi og rigning í gær og fram eftir kvöldi. Þak fauk af hlöðu í Sandaseli í Meðallandi og víða fuku þakplötur og annað smávegis. Mikill vöxtur kom í Skaftá, en hún var áður búin að ryðja ís af sér og varð því ekki tjón að. Flugvöllurinn er að verða fær, og kemur það sér vel, þar sem ófært er vestur á bóginn á landi eftir að brúin á Skálm er farin. — VV.

Fyrir tveim dögum laskaðist brúin á Klifanda í Mýrdal svo, að hún er ófær stórum bifreiðum, og aðeins hægt að fara yfir hana á jeppum og léttum bílum. Verður því að selflytja mjólkina að austan, þannig að hinir eiginlegu mjólkurbílar taka við henni vestan brúarinnar. Brú þessi er timburbrú á timburstólpum, og gróf undan einum stólpanum í ánni. Verið er að gera við brúna, en verkið er erfitt eins og nú hagar
til. — ÓJ.

Frá fréttaritara Tímans í Borgarnesi. Í gærdag var vegurinn hjá Hesti í Borgarfirði ófær vegna þess að stórir ísjakar, í mittishæð, stóðu á honum á löngum kafla. Höfðu þeir borist þangað með framburði Grímsár, sem flæddi þarna yfir bakka sína í fyrrinótt. Ástæðan var sú, að klakastífla kom í ána. Símabilanir eru miklar í Borgarfirði og því óljósar fregnir um skemmdir í héraðinu af völdum fárviðris. Vitað var um það í gær, að gler hafði brotnað í gróðurhúsum; í Reykholtsdal og fokið hluti af nýbyggðu fjárhúsi í Brekkukoti í sömu sveit.

Eftir hádegið í gær braust Hvítá í Árnessýslu úr farvegi sínum hjá Brúnastöðum og flóði yfir lönd næstu jarða. Blaðið átti tal við Ágúst á Brúnastöðum í gær. Sagði hann að búast mætti við, að áin færi yfir lönd margra jarða næstu dægur og teppti vegi í Flóanum. Í gærmorgun var áin orðin mjög mikil eftir rigninguna. Bar hún fram jakahröngl, og þar sem þrengsli urðu við svonefndan Kríutanga á móts við Brúnastaði, rak hún það saman í stíflu og flæddi síðan upp á Brúnastaðaflatir. Mun meirihluti vatnsmagnsins renna þar upp, og flæddi hún brátt yfir breitt svæði og hafði í gærkveldi lagt undir sig land nokkurra jarða. Nú sem stendur, sagði Ágúst, fellur mestur vatnsþunginn eftir aðalskurði Flóaáveitunnar og mun því dreifast víða. Er hætt við, að flóðið teppi bráðlega vegi, svo sem við Skeggjastaði og víðar. Taldi Ágúst litlar líkur til, að áin ryddi stíflunni frá og kæmist i farveg sinn næstu dægur.

Þykkvibærinn var allur umflotinn og einangruð byggð í gær. Flóð kom í Hólsá í fyrrinótt og flæddi hún yfir veginn á löngum kafla og víðáttumikil landsvæði. Var áin enn að hækka í gærkveldi, en ekki talin nein hætta á skemmdum vegna vatnsflóða í Þykkvabæjarþorpinu, en allar horfur á því, að einangrun vegna vaxandi vatnsflóða geti haldist um sinn. Í gær komust engir bílar ofan í Þykkvabæ og engir komust þaðan landveg til „meginlandsins“. Orsök flóðsins er að klakastífla kom í ána. Hiti er lítill og getur hún því staðið um sinn og valdið vaxandi flóðum. Varnargarður er við árbakkann, en áin færir sig og rennur nú fyrir enda varnargarðsins.

Hvolsvelli í gær. Í ofviðrinu urðu víða tjón nokkurt á húsum og heyjum, plötur fuku af þökum og fleira lauslegt. Í Ey í Vestur-Landeyjum fauk þak af hlöðu og gaflar hennar með hjá Runólfi Jónssyni bónda þar.

Gunnarsholti í gær. Hér fauk votheysturn úr timbri alveg, svo að ekki var tangur né tetur eftir. Var þetta fyrsti turninn sem hér var byggður. Heystálið i turninum var 4 metrar, og stendur það eftir en hallast, eins og veðrið hafi ætlað að taka heystabbann líka. Aðrar skemmdir urðu ekki hér svo teljandi sé, en um tíma voru menn hræddir um þak á nýrri hlöðu. Á bæjum hér í nágrenninu mun víða hafa orðið nokkurt tjón á húsum og heyi en ekki stórfellt.

Ný hlaða fauk Skeiðum í gær. Hér var sunnan fárviðri og varð tjón af á mörgum stöðum í sveitinni. Á Framnesi fauk ný hlaða og á Fjalli fauk fjárhúshlaða. Járnplötur fuku víðs vegar í sveitinni en heyskaðar urðu ekki svo að teljandi sé. Telja menn að þetta sé eitt hið versta veður, sem komið hefir um árabil. Um tíma var veðurhæðin svo mikil, að varla var hægt að ganga á milli húsa.

Selfossi í gær. Í ofviðrinu í gærkvöldi virðist tjónið hér í sýslu hafa orðið einna mesta og almennast í Hrunamannahreppi. Í Syðraseli fauk hálft hlöðuþak og brotnuðu viðir, Í Skipholti fuku þakplötur af fjósi og hlöðu. Í Syðra-Langholti fuku plötur af þaki íbúðarhúss og gömlum bæ og braggar skemmdust. Að Bjargi og Bryðjuholti fuku hey. Að Arnarstöðum í Hraungerðishreppi fauk járn af hálfri hlöðu og einnig skemmdist þak í Bár. Á Selfossi fuku grindur, flaggstengur brotnuðu og fleira smálegt hreyfðist. Það er mikil bót, að í dag er ágætt veður, og menn hafa næði til að vinna að viðgerðum. — ÁG.

Vopnafirði í gær. Aftakaveður af sunnan-suðaustan gerði hér nokkru fyrir lágnættið og stóð fram undir morgun. Mestur mun ofsinn hafa orðið undir fjöllum og í Hraunfellsdal. Tjón var allvíða á heyjum og húsum á Síreksstöðum í Hraunfellsdal. Tók framhlið þaksins af íbúðarhúsi Hjálmars Jósefssonar bónda þar og á Hraunfelli fauk hlaða með heyi, sem Georg Jósefsson átti, er líka býr á Síreksstöðum. Hjá Sæmundi Grímssyni á Egilsstöðum fauk þak af hlöðu og skall annar helmingur þess á fjárhúsi og braut það nokkuð. Ekki sakaði þó féð. Á Skjaldþingsstöðum tók upp 50 hesta hey og sást þar aðeins eftir lítil botnbeðja. Í kauptúninu urðu líka heyskaðar og víða fauk járn af húsum. Járn fauk af austurhlið á íbúðarhúsinu Grund og einnig nokkuð af heyi. Allt járn og nokkuð af þaki fauk á Sigurðarstöðum og eru það mestu tjónin hjá einstaklingum í kauptúninu. Á Hauksstöðum í Vesturdal tók hálf þök af hlöðu og geymslu. Talið er að þetta sé hvassasta veður, sem hér hefir komið lengi. Má vera, að meira tjón hafi orðið, þó að ekki séu enn fréttir af. — Kjartan.

Fáskrúðsfirði í gær. Mikið tjón var af völdum fárviðrisins á Fáskrúðsfirði. Mest varð tjónið á Búðakirkju, sem skemmdist mikið í veðrinu. Þak fauk af kirkjunni og einnig pappi. Auk þess urðu miklar skemmdir á kirkjunni að innan, bæði af vatni og stormi. Nokkuð af járninu hefir náðst, eftir að veður gekk niður í gær. Járn fauk af íbúðarhúsi í kaupstaðnum og margir smáskúrar og geymslur fuku, eða skemmdust.

Stöðvarfirði í gær. Í fárviðrinu í fyrrinótt urðu talsverð spjöll í Stöðvarfirði. Á Háteigi, sem er sveitabýli í firðinum fuku fjárhús og hlaða. Missti bóndinn þar talsvert af heyi og varð fyrir tilfinnanlegu tjóni. Það verður þó að teljast mikil heppni, að kindur, sem voru í fjárhúsinu sakaði ekki. Stóðu þær allar eftir lifandi í fjárhústóftunum, þegar húsin sjálf höfðu fokið ofan af þeim. Í Stöðvarfirði var veðrahamurinn mestur eftir hádegi í fyrradag og lengi nætur í fyrrinótt. Í Fáskrúðsfirði fauk smíðahús bóndans á Eyri, og missti hann þar mikið af tækjum og efni, sem ýmist fauk, eða eyðilagðist.

Tíminn heldur áfram tjónfréttum 4.febrúar:

Miklir heyskaðar og skemmdir á húsum urðu víðs vegar um Skagafjörð í óveðrinu s.l. föstudagsnótt [3.?]. Hálft þakið fauk af íbúðarhúsinu að Ljótsstöðum í Holtahreppi og einnig þak af fjósi og fjóshlöðu á sama stað. Þá fauk einnig hálft þakið af hinu nýja húsi kaupfélagsins á Haganesvík. A Hofi í Hjaltadal fauk hlaða með heyi. Í Neðra-Ási fauk hey um koll. 60 hestar af heyi fuku í Ásgeirsbrekku í Viðvíkursveit og á Hofsstöðum fuku tvö hey. Þá fauk fjárhús að Syðri-Brekku í Blönduhlíð en féð sakaði ekki og kom til skila í gær.

Talsverðir skaðar urðu á mörgum bæjum í Blönduhlíð. Á Frostastöðum fauk hluti af þaki þrjú hundruð kinda fjárhúsi og drápust 2 kindur. Á bæjunum Djúpadal, Hjaltastöðum og Hrólfsstöðum fauk talsvert af heyjum. Á Víðivöllum fauk einnig hluti af hlöðuþaki. Tjón í Hegranesi: Í Ási í Hegranesi fauk þak af hlöðu. Á Egg fuku tvö hey og eitt í Keldudal. Þá fauk helmingur þaksins af íbúðarhúsinu á Heiði í Gönguskörðum, og 50 hestar af heyi.

Í A-Húnavatnssýslu urðu meiri og minni skaðar í flestum hreppum sýslunnar. Þök fuku af húsum og hey fauk. Á Bollastöðum í Svartárdal fauk jeppabifreið ofan allháa brekku heiman frá bæn um og alla leið niður að Blöndu. Eyðilagðist bifreiðin. Á Skeggjastöðum flæddi vatn í fjárhús og drápust þar 20 kindur.

Í fárviðrinu, sem yfir gekk síðdegis á miðvikudag urðu margvíslegir skaðar í Reyðarfirði og nágrannabyggðum. Var veðrahamurinn óskaplegur undir kvöldið og fauk þá allt, sem fokið gat og grjót gekk eins og skæðadrífa yfir kaupstaðinn. Sjórok varð svo mikið, að heita mátti að dimmviðri væri af þeim sökum. Járnplötur og jafnvel heil þök fuku af mörgum byggingum, útihúsum og íbúðarhúsum og mátti heita mikil mildi, að ekki yrði skaði á fólki í öllum þeim ósköpum, sem á gengu þennan óveðursdag. Rúður brotnuðu í mjög mörgum húsum og víða margar rúður á aðalóveðurshlið húsanna. Þannig brotnuðu allar rúður á einni miðju kauptúninu og þakpappi, sem kominn var á húsið, fauk af eða er sundurhöggvinn eftir grjótflug. Mjög víða flugu smásteinar inn um rúður, eins og byssukúlur og jafnvel einnig litlar spýtur. Olli grjótflugið sums staðar skemmdum á húsgögnum en engum meiðsl um á fólki, svo vitað sé. Eru rúðurnar því ýmist mölbrotnar eða aðeins með götum eftir grjótið. Olíugeymar, sem notaðir eru við hús fyrir gasolíu, fuku víða, þó að stórir séu og þungir. Fuku margir þeirra á sjó út og flutu þar eða sukku í særótinu. Tveir árabátar tókust á loft i rokinu og brotnuðu smátt. Er hvassviðri þetta hið mesta er menn muna eftir í Reyðarfirði, enda sjaldgæft að illa hvessi af suðaustri. Símalínur slitnuðu víða í óveðrinu og komst ekki símasamband á milli Reyðarfjarðar og Reykjavíkur fyrr en í gær. MS.

Í Mjóafirði eystra urðu miklar skemmdir af völdum fárviðrisins á dögunum, og er um meiri eða minni skemmdir að ræða á öllum bæjum í innfirðinum, en utar, eða utan við Brekku, varð tjónið miklu minna. Þak tók af hlöðu í Friðheimi. Járnplötur fuku af húsum á Hesteyri. Trilla fauk og brotnaði nokkuð í Brekkuþorpi. Var þetta sama trillan, er lenti í vatnsflóðinu á dögunum og slapp þá undravel. Var því skammt milli stórræðanna hjá henni, og slapp hún nú ekki eins vel. Stórt sjóhús fauk í Sandhúsi. Á Brekku fauk helmingur hlöðuþaks og plötur af fjárhúsi, útisamkoma á hlaði og geymsluhús yfir vélar ræktunarfélagsins. Sjóskúr fauk á Þunghóli. Rafmagnsstaurar brotnuðu. Víðar urðu nokkrar skemmdir.

Flóðið úr Hvítá í Árnessýslu var mjög farið að sjatna í gærkveldi og hætta að renna upp úr farvegi árinnar. Hefir áin nú minnkað svo mjög, að hún kemst um göng sin undir íshrönnina hjá Brúnastöðum. Mikill vatnselgur er þó í Flóanum, og vegir tepptust sums staðar í gær. Vatnið hefir farið yfir lönd margra jarða. Flóbið fór yfir veginn hjá Skeggjastöðum og víðar, en þar var þó fært bifreiðum í gær. Vegurinn í Villingaholtshreppi varð ófær, og komust bílar ekki þangað eða þaðan framan af degi í gær. Við vonum, sagði Ágúst að lokum, að hlaup þetta sé búið í bili, og við höfum frið þangað til næsta hláka og stórrigning kemur. Ekki taldi hann viðlit að reyna að sprengja klakabrynjuna af ánni, þar sem hún stíflar sig.

Í gær var unnið að björgun vélbátsins Frosta, sem strandaði á Landeyjarsandi í fárviðrinu. Björgun skipshafnar er talið sjómennskuafrek undir forustu hins unga skipstjóra, Ingólfs Matthíassonar.

Mývatnssveit í gær. Til viðbótar þeim fréttum, sem birtust hér í blaðinu í gær af veðurtjóni í Mývatnssveit, símaði fréttaritarinn í gær eftirfarandi: Veðurofsinn var mikill en regn lítið. Miklar skemmdir urðu á húsum og tjón á heyjum. íbúðarhús skemmdust á Borg, Geirastöðum, Haganesi og Skútustöðum, tók járn af þökum og gluggar brotnuðu. Fjárhús skemmdust á Stöng, féll stafn út og hluti af þakinu. Í Haganesi losnaði fjárhúsþak, féll inn og drap eina kind. Þar fauk líka fjósþak. Á Litlu-Strönd fauk stór heyhlaða, og fór brak á gamla bæinn og braut hann inn. Munaði minnstu, að Steingrímur bóndi þar yrði fyrir miklu járni. Þök fuku víðar af gömlum heyhlöðum. Í Reykjahlíð fauk hluti af tveim geymslubröggum og þrír þvottahjallar brotnuðu. Einnig fór hluti af þaki Reykjahlíðarkirkju. Þök fóru af votheyshlöðum á Grænavatni og Gautlöndum. Í Garði fauk heyvagn og brotnaði. Þá er ógetið hins mikla heyfoks, sem varð í sveitinni og mun nema alls að minnsta kosti 400 hestum, mest um 50 hestum hjá einum bónda, Kolbeini á Stöng. Meirihluti allra heyja, sem stóðu á víðavangi í sveitinni, mun hafa fokið. Hvassast varð um nóttina og mun vindhraðinn þá hafa náð fullum 12 vindstigum. — PJ.

Frá fréttaritara Tímans á Grímsstöðum. Hér gerði ofsaveður á suðaustan á miðvikudaginn og fór vaxandi með kvöldinu. Þá mun vindhraðinn hafa verið frá 11—12 vindstig og mun vart svo mikið veður hafa komið hér. Fé náðist alls staðar á hús, áður en hvessti .Um nóttina fauk járn af húsi í Grímstungu og nokkrar járnplötur af fjárhúsi á Grímsstöðum- Einnig eyðilagðist vindrafstöð í Grímstungu. Á öðrum bæjum urðu ekki teljandi skaðar. Nokkrar bilan'ir urðu á símanum og brotnuðu tveir staurar á leiðinni héðan frá Grímsstöðum niður að Jökulsá. — KS.

Frá fréttaritara Tímans í Kelduhverfi. Óveðrið á aðfaranótt fimmtudags olli nokkrum skemmdum hér í Kelduhverfi. Í hvössustu hryðjunum mun veðurhæðin hafa náð ellefu vindstigum. Nokkur hluti hlöðuþaks fauk í Keldunesi og þak af áttatíu kinda fjárhúsi í Framnesi. Þak fór af fjósi í Garði og bílskúr fauk í heilu lagi á Þórseyri. Fimmtíu hestar af heyi fuku á Tóvegg og aðrir fimmtíu á Undirvegg. Á allmörgum bæjum fauk meira og minna af heyi. — IH.

Frá fréttaritara Tímans á Egilsstöðum. Hér á Héraði var hvassviðrið i fyrradag geysilegt með því mesta sem hér kemur. Þó hefir ekki frést um stórfelldar skemmdir og munum við að líkindum hafa sloppið öllu betur en margir aðrir. Víða fuku þó járnplötur af húsum, heyskemmdir urðu nokkrar og fleira smávegis. — Flugvöllurinn hefir verið blautur, og ekki var flogið í gær, en nú er hann að frjósa, og væntum við því flugvéla á ný. — ES.

Morgunblaðið segir frá 4. febrúar - í blaðinu má finna mun fleiri fréttir, flestar efnislega þær sömu og í Tímanum:

Húsavík, 3.febrúar. — Frá fréttaritara. Í fárviðrinu á miðvikudagskvöldið stórskemmdist hin nýja bryggja í Grímsey og jafnframt sökk trillubátur, sem róið hefur þaðan í vetur. Er hér um tilfinnanlegt tjón að ræða fyrir þetta nyrsta byggðarlag. Síðastliðið sumar var unnið að hafnargerð í Grímsey. Var sökkt steinkeri um 15 metrum framan við eldri hafnargarðinn. Og síðan steypt í bilið milli kersins og gamla hafnargarðsins eins og venjulegt er við slíkar hafnargerði og það fyllt upp. Fárviðrinu sem gekk hér yfir á miðvikudagskvöld fylgdi mikill sjógangur sem stóð beint upp á nýju bryggjuna. Fór þá svo að brimið braut niður steypta kaflann milli kersins og gömlu bryggjunnar, en steinkerið stendur hind vegar óhaggað. [Frekari skemmdir urðu síðan á hafnarmannvirkjum í Grímsey í illviðri í lok maí]. 

Grundarhóli, Fjöllum, 3.febrúar. — Í fyrradag gerði hér ofsarok á sunnan-suðaustan. Mátti heita óstætt þegar á vökunni. Reif þá upp skara og vatn af svellum svo að líkast var að hagl og hellirigning væri samtímis. Þó var úrkomulaust. Maður, sem þá var á ferð bæja á milli, hafaði sig með naumindum í húsaskjól með því að skríða og var hann þrekaður mjög og kaldur á höndum og fótum. Veður fór þó versnandi allt til miðnættis, en þá mun það hafa náð hámarki sínu.

Tíminn enn 5.febrúar:

Frá fréttaritara Tímans á Patreksfirði. Í fyrrakvöld munaði litlu að alvarlegt slys yrði, er snjóflóð féll á dráttarbíl og þrjá menn, er voru við vegaviðgerðir á leiðinni milli Patreksfjarðar og Örlygshafnar. En mennirnir sluppu allir lifandi og ómeiddir undan 2 metra djúpum snjó, er yfir þá féll.

Frá fréttaritara Tímans í Biskupstungum. Í fárviðrinu á miðvikudagsnóttina urðu nokkrar skemmdir hér í sveitinni, Þak fauk af stóru fjárhúsi í Skálholti, og af fjósi í Laugarási. Einnig fauk þak af stórri hlöðu í Kjarnholtum. Skemmdir urðu og nokkrar á gróðurhúsum, en þó minni en við hefði mátt búast, og sést á því, að menn eru nú farnir að vanda vel til gróðurhúsa og byggja þau traustlega. Þó brotnar ætíð nokkuð af gleri í slíkum veðrum.

Tvö önnur hvassviðri gerði næstu daga, en þó mun minni. Tjóns er þó getið. Sjá nánar í hinum almenna pistli hungurdiska um árið 1956. Þar er einnig nefnt tjón sem veðurathugunarmenn geta sérstaklega. 

Furðulegar, en leiðar fréttir birtust í Tímanum 19. febrúar:

Frá fréttaritara Tímans á Kirkjubæjarklaustri. Þegar Siggeir bóndi Geirsson á Sléttabóli á Brunasandi, sem er á milli Skaftár og Núpsvatna, gekk á fjörur daginn eftir fárviðrið, sem geisaði hér á landi um síðustu mánaðamót, til að huga að reka, brá honum heldur en ekki í brún, er hann sá hvítan sand af súlu. Bjóst hann ekki við slíkri sjón, því að súlan er ekki vön að sitja þar á fjörum i stórum hópum. Þarna voru saman komin hundruð súlna í hópum, og þegar hann kom nær, sá hann, að ekki var allt með felldu, því að súlurnar flugu ekki á braut, heldur gat hann gengið um á meðal þeirra, og gátu þær ekki hafið sig til flugs. Sumar súlurnar voru dauðar og nokkrar vængbrotnar eða limlestar á annan hátt, en flestar heilar að sjá, en dasaðar mjög og veðurbarðar. Augljóst þykir, að í fárviðri því, sem gekk hér yfir landið, hafi súlurnar orðið hart úti, hrakið undan veðrinu austur og orðið svo illa leiknar, sem fyrr er lýst. Ekki vita menn til, að minnsta kosti ekki á þessum slóðum, að þetta hafi áður kornið fyrir, og slíka súlnahópa ósjálfbjarga hafa menn ekki séð hér á söndunum.

 Lýkur hér samantekt hungurdiska um fárviðrið í febrúarbyrjun 1956. 


Kaldir dagar framundan?

Svo virðist sem nokkrir kaldir dagar séu framundan, sérstaklega þriðjudagur og miðvikudagur (16. og 17. janúar). Framhaldið þar á eftir er óvissara. Þetta eru viðbrigði eftir hlýindin að undanförnu. 

Loftið kemur langt úr norðri. Gróflega má segja að kuldapollurinn Síberíu-Blesi sendi okkur stroku. Hún skiptist raunar fyrir norðan okkur - hluti fer hratt yfir og suður í átt til Bretlands (sjórinn sér um að milda hann). Annar hluti kemst ekki hingað - fer vestur um Grænland norðanvert og reynir að fóðra hinn meginkuldapollinn, Stóra-Bola en hann hefur varla náð sér á strik í vetur. Mikil óvissa er um hvort fóðrið dugi til að kveikja vel í honum. En alla vega eru spár nú þannig að áhrifa jaðars hans fari að gæta á föstudag. 

En hreyfingar kuldapollanna og sendingar á milli þeirra eru alltaf ákveðið áhyggjuefni. Best er að þeir haldi sér sem mest og lengst á sínum básum - hvor fyrir sig. En við skulum ekki gera okkur of mikla rellu úr slíku í bili að minnsta kosti. 

En kuldastrokan að norðan er alveg raunveruleg. 

w-blogg150224a

Ísland er falið á miðri mynd - Grænland lengst til vinstri. Á kortinu má sjá jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins, vindstefnu og styrk (vindörvar), en hiti í fletinum er sýndur með litum. Dekkri fjólublái liturinn sýnir meir en -45 stiga frost - talsvert kaldara en verið hefur að undanförnu. Það er ekki mjög oft sem hiti í 500 hPa er svona lágur - við verðum þó að taka eftir því að mikill munur er á hita yfir Suðvesturlandi annars vegar og Norðausturlandi hins vegar. Sé rýnt í jafnhæðarlínur má sjá lægðardrag yfir landinu - þar er éljagangur eða snjókoma með mestum ákafa - gæti aðeins slitið úr syðra, en aðallega á norðan- og austanverðu landinu - eins og venjulega í þessari átt. 

Spár gera ráð fyrir því að þykktin (sem mælir meðalhita í neðri hluta veðrahvolfs fari niður fyrir 5000 metra stutta stund. Það er svona „alvöru“ eins og sagt er nú til dags. 

Á miðvikudag er gert ráð fyrir smálægðarmyndun á Grænlandshafi vestanverðu.

w-blogg150224b

Seint um kvöldið verður lægðin búin að koma sér upp úrkomukerfi og stefnir ákveðið til austsuðausturs rétt vestan og suðvestan við land. Talsverð óvissa fylgir úrkomumagni, allt frá nánast engu upp í heiðarlegt (en vonandi ekki langt) hríðarveður. Við verðum að láta Veðurstofuna alveg um að fylgjast með þessu. 

En það er hávetur þessa dagana - og varla við öðru að búast. Við höfum sloppið fremur vel það sem af er í vetur - kannski heppnin verði með okkur áfram. Nóg er af öðru meini í náttúrunni. 

 


Fyrstu tíu dagar janúarmánaðar

Meðalhiti fyrstu tíu daga janúarmánaðar er 3,5 stig í Reykjavík. Það er 2,7 stigum ofan meðallags sömu daga 1991 til 2020 og 2,6 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára. Hitinn raðast í 5. hlýjasta sæti á öldinni. Dagarnir tíu voru hlýjastir árið 2019, meðalhiti þá 4,9 stig, en kaldastir voru þeir 2001, meðalhiti -4,7 stig. Á langa listanum er hitinn nú í 14.hlýjasta sæti af 152. Hlýjast var 1972, meðalhiti 6,7 stig, en kaldast 1903, meðalhiti þá -7.7 stig. 

Á Akureyri reiknast meðalhiti nú 2,3 stig. Mannaðar hitamælingar (og flestar athuganir) lögðust þar af um áramótin. Smáerfiðleikar eru með samanburð við fyrri tíma - alla vega í bili og hér á hungurdiskum verður það ástand viðvarandi nú um skeið. 

Miðað við síðustu tíu ár hefur verið hlýjast á Vestfjörðum, þar raðast dagarnir tíu í þriðjahlýjasta sæti aldarinnar, en kaldast aftur á móti á Suðausturlandi þar sem þeir raðast í níundahlýjasta sætið. Á einstökum veðurstöðvum er jákvætt hitavik mest í Botni í Súgandafirði, +4,4 stig og +4,2 á Þverfjalli (þar í grennd). Neikvætt hitavik er mest á Fáskrúðsfirði, -0,3 stig og -0,1 á Eskifirði. 

Úrkoma mældist 13,7 mm í Reykjavík, um helmingur meðalúrkomu (það hefur eitthvað rétt sig í dag, þann 11.). Á Akureyri hefur úrkoman mælst 23,1 mm, rétt rúm meðalúrkoma sömu daga 1991 til 2020. 

Sólskinsstundir hafa aðeins mælst 0,1 í Reykjavík, -4,5 stundum neðan meðallags. Alloft hafa engar sólskinsstundir mælst þessa daga í Reykjavík. Sólarlaust hefur verið á Akureyri þessa daga (eins og oftast). 

Talsverðum viðsnúningi er spáð um og upp úr helgi og líklegt að hiti verði fljótur niður í meðallag, en við fylgjumst með hversu hratt það gerist. 

12.1. Leiðrétta þurfti innsláttarvillu - það hefur nú verið gert.


Smávegis af desember

Eins og flestir lesendur hafa þegar frétt (eða fundið) var desembermánuður 2023 kaldur um land allt - alla vega miðað við tísku síðustu áratuga. Á landsvísu var meðalhitinn -2,3 stig sem er reyndar snöggtum hlýrra heldur en í fyrra en samt vel undir meðallagi. 

w-blogg100124b

Á Norðurlandi var þetta næstkaldasti desembermánuður það sem af er öldinni, en á öðrum spásvæðum er hann sá þriðji- eða fjórðikaldasti.

w-blogg100124a

Kortið sýnir meðalhæð 500 hPa-flatarins í mánuðinum en litir vik frá meðallagi. Hæðin var ekki fjarri meðallaginu hér á landi, en talsvert undir því í Skandinavíu sunnanverðri, en yfir því vestanhafs. Af legu vikanna má sjá að norðanátt var talsvert áleitnari heldur en í meðalári - þótt meðalvindáttin væri að vísu lítillega sunnan við vestur. Venjulega er áttin suðvestlæg í miðju veðrahvolfi í desember. Við megum líka taka eftir því að jafnhæðarlínurnar eru ekki sérlega þéttar við landið - þær eru mun þéttari sunnan við land, enda aðallægðabraut mánaðarins á þeim slóðum.

Við þökkum BP að vanda fyrir kortagerðina. 


Af dægurmetauppskeru

Nokkuð langt er síðan við litum síðast á breytingar dægurhitameta á veðurstöðvum landsins - enda vægast sagt nördalegt viðfangsefni. Dægurhámarksmet er hæsti hiti (hámark) sem mælst hefur á viðkomandi stöð ákveðinn almanaksdag og dægurlágmarksmet lægsta lágmarkið. Nýgengi þeirra fer bæði eftir því hversu lengi stöð hefur mælt hita, en almenn tíðarfar hefur einnig nokkuð að segja. Líkur eru á að fleiri dægurhámarks falli í hlýju ári heldur en köldu og öfugt þá í köldu. Væri veðurlag stöðugt gætum við búist við því að um 7 dægurmet (hvors kyns) falli á hverju ári. 

Þótt fréttir að utan geri oft mikið úr dægurmetum (sérstaklega þeim amerísku) segja einstök met samt harla lítið - þó þau geti falið í sér skemmtileg tíðindi. Hafi verið mælt mjög lengi á stöðinni verða þessi tíðindi eftirtektarverðari. Svipað má segja um mjög miklar metahrinur - daga þegar dægurmet falla um stóra hluta landsins.

Talning leiðir í ljós að alls féllu 3429 hámarksdægurmet á almennu sjálfvirku stöðvunum hér á landi á árinu 2023 - séu þær stöðvar sem athugað hafa í 5 ár eða meira aðeins taldar með. Lágmarksmetin urðu hins vegar 3858 - heldur fleiri en hámarksmetin. Hármarksmetafjöldinn er ekki fjarri meðallagi, en lágmarksmetin hins vegar heldur fleiri en að meðaltali undanfarinna ára. 

Hlutfall hámarks- og lágmarksmeta er mjög breytilegt frá ári til árs og hlýtur að segja okkur eitthvað. Meir en 70 þúsund dægurmet hvorrar tegundar eru skráð alls á tímabilinu frá 1996 til 2023.

Lítum nú á línurit sem sýnir hlutfall hámarksdægurmeta af heildinni frá ári til árs.

w-blogg060124a

Aðeins þarf að doka við til að skilja myndina - lárétti ásinn sýnir ár tímabilsins. Lóðrétti ásinn til hægri sýnir landsmeðalhita, það gerir rauðstrikaða línan einnig. Hlýjust eru árin 2003, 2014 og 2016, en 2015 var hins vegar ámóta kalt og árin fyrir aldamót. 

Lóðrétti ásinn til vinstri sýnir hlut hámarksdægurmeta af summu útgildametanna (hámarks og lágmarks). Hlutur lágmarksmetanna fæst með því að draga frá einum. Við sjáum að allgott samband er á milli hámarksmetahlutarins og landsmeðalhitans. Í hlýjum árum er hlutur hámarkshitameta yfir 0,5 (50 prósent). Í köldum árum, eins og t.d. 2015 verða lágmarksmeti mun fleiri en hámarksmet, árið 2015 fór hámarksmetahluturinn niður í 0,31, en árið eftir, 2016, fór hann hins vegar upp í 0,72 - og lágmarkshitahluturinn því aðeins 0,28. 

Eftir því sem árunum fjölgar verður erfiðara að slá metin 70 þúsund (þeim fjölgar svo þegar stöðvum fjölgar). Þrátt fyrir það er á þennan hátt hægt að fylgjast með veðurfarsbreytingum. Skyndileg breyting á veðurlagi á hvorn veg sem er - nú eða í átt til öfga á báða bóga kæmi fram við samanburð hegðunar metanna síðastliðin 28 ár. - En því nenna nú fáir nema útnörd - eins og ritstjóri hungurdiska - varla að slíkt eftirlit verði í forgangi hjá því opinbera (þrátt fyrir tal um veðurfarsbreytingar).

Við skulum næst líta á línurit sem sýnir samband hámarksmetahlutarins og landsmeðalhitans.

w-blogg060124b

Lárétti ásinn markar hámarksmetahlutinn, en sá lóðrétti meðalhitann. Punktadreifin raðast vel og reglulega í kringum beina línu - því fleiri sem hámarkshitametin eru miðað við þau köldu, því hlýrra er árið. Fylgnistuðull er 0,92, nánast hægt að mæla landsmeðalhitann með því að reikna hlutfallið. En við skulum ekki venja okkur á að líta alveg hugsunarlaust á dreifirit sem þetta - athugum t.d. að hlutur hámarksmeta getur ekki orðið hærri en 1,0. Skyldi árið þegar landsmeðalhiti nær 6,14 stigum verða algjörlega lágmarksmetalaust? - eða árið þegar landsmeðalhitinn fellur niður í 2,7 stig - skyldu þá nákvæmlega engin hámarkshitamet verða sett?

w-blogg060124c

Upplýsingar um dægurmet mannaðra stöðva ná lengra aftur - auðvelt að fara aftur til 1949. Þær sem ná enn lengra aftur verður að meðhöndla sérstaklega og ritstjórinn hefur aðeins gert það fyrir tvær stöðvar, Reykjavík og Akureyri. En af myndinni hér að ofan má sjá svipað og fyrr. Hámarksmetahlutur mönnuðu stöðvanna 1949 til 2023 fellur vel að beinni línu. Fylgnistuðull 0,91, og halli línunnar er svipaður en skurðpunktarnir við jaðarhlutföllin 0,0 og 1,0 eru aðrir. Kaldasta árið, 1979, á lægsta hámarksmetahlutinn, 12 prósent meta það ár voru hámarkshitamet, en 88 prósent lágmarksmet. 

w-blogg060124d

Hér hafa verið búnar til tímaraðir hámarksmetahlutarins og landsmeðalhita (í byggð) - og síðan reiknuð 10-ára keðjumeðaltöl. Eins og sjá má fylgjast ferlarnir afskaplega vel að, kuldaskeiðið 1965 til 2000 kemur sérlega vel fram - og hlýindi þessarar aldar sömuleiðis. Þetta á við um báða stika. 

Í fyrri pistlum um þetta efni höfum við getið þeirra daga sem skila flestum metum (miðað við fjölda stöðva í rekstri) - en aðeins fyrir sjálfvirka kerfið. Í ljós kemur að bæði hitabylgjur og kuldaköst ná frekar til landsins alls að vetri heldur en sumri. Þetta kemur í sjálfu sér ekki á óvart. Sá dagur sem nú á mest metfall er 17. nóvember 2018. Þá féllu hámarksdægurmet á 88 prósent stöðva landsins. Þessi dagur vakti hvað mesta athygli á sínum tíma fyrir gríðarmikla úrkomu, t.d. varð met í Reykjavík fyrir tveggja sólarhringa úrkomusummu. Sá er munur á „hitabylgjum“ að sumarlagi að þær ná mun síður til landsins alls. Sá dagur sem nær hæstu hlutfalli er sá eftirminnilegi 30.júlí 2008, dægurmet féllu þá á 68 prósent veðurstöðva. 

Á lágmarksmetahliðinni er það enn 30.apríl 2013 sem á hæstu methlutfallstöluna, 95 prósent. Um þann dag var ritað á hungurdiskum á sínum tíma. Óvenjukaldur dagur.  


Áramót (rétt einu sinni)

Við höfum mörg undanfarin ár alltaf byrjað nýtt ár hér á hungurdiskum með því að líta á ársmeðalhita í Stykkishólmi frá 1798 og áfram. Röðin er nú orðin 226 ára löng. Nokkur óvissa er að sjálfsögðu í tölunum fyrstu hálfa öldina - sérstaklega þó fyrir 1830. En við látum okkur hafa það. Línuritið er að sjálfsögðu mjög líkt línuritum undanfarinna ára.

w-blogg010124a 

Lárétti ásinn sýnir ártöl, en sá lóðrétti hita. Meðalhiti ársins 2023 er lengst til hægri. Reiknaðist 4,3 stig. Það er -0,4 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára og -0,1 stigi neðan við meðallag tímabilsins 1991 til 2020, +0,8 stigum ofan meðallags 1961 til 1990 og +0,2 stigum ofan meðallags 1931-1960, +0,5 stigum ofan við meðallag 20. aldar og +1,4 stig ofan meðallags 19. aldar.

Rauða línan sýnir 10-ára keðjumeðaltöl. Það stendur nú í 4,72 stigum, -0,01 stigi lægra en við síðustu áramót og -0,13 stigum lægra en það var fyrir 5 árum, en +0,30 stigum hærra en það var hæst á hlýskeiðinu fyrir miðja 20. öld.

Græna línan sýnir 30-ára keðjumeðaltal. Það stendur nú í 4,50 stigum og hefur aldrei verið hærra, +0.30 stigum hærra heldur en það varð hæst á hlýskeiðinu mikla á 20.öld - en nú eru rúm 60 ár síðan það reis (tölulega) hæst. Ekki er ólíklegt að 30-ára meðaltalið hækki enn frekar á næstu árum vegna þess að árið 1995 og þau næstu á eftir voru köld. Til að 30-ára meðaltalið hækki marktækt fram yfir 2030 og þar á eftir þarf hins vegar að bæta í hlýnunina - annað hlýnunarþrep þarf að bætast við til að svo megi verða.

Um slíkt vitum við auðvitað ekki, jafnvel þótt hlýnun haldi áfram á heimsvísu. Meðalhlýnunarleitni fyrir allt þetta tímabil er um +0,8°C á öld - en í smáatriðum hefur hún gengið afskaplega rykkjótt fyrir sig. Sé hlýnun reiknuð á milli toppa hlýskeiðanna tveggja (og séum við nú í toppi) fáum við út töluna +0,5°C á öld. Reiknum við hins vegar hlýnun síðustu 40 árin er hún miklu meiri. Um leitnisveiflur var fjallað nokkuð ítarlega í tveimur pistlum á hungurdiskum fyrir um 7 árum. [Hve mikið hefur hlýnað] og [Hve mikið hefur hlýnað - framhald] - þrátt fyrir árin 7 stendur sá texti í öllum aðalatriðum (en ritstjórinn ætti þó e.t.v. að endurnýja hann).

En ritstjóri hungurdiska óskar lesendum og landsmönnum öðrum árs og friðar á nýju ári. Hann heldur vonandi eitthvað áfram að fjalla um veður og veðurfar, þó aldur og þreyta færist óhjákvæmilega yfir (vonandi engar innsláttarvillur hér í tölum að ofan - en sjónin mætti vera betri - en verða leiðréttar hafi þær slæðst inn).


Illviðratíðni undir meðallagi (mestallt árið 2023)

Það sem segir af veðri ársins 2023 nú síðustu dagana verður allt að vera með ákveðnum fyrirvara. Alls konar villur og skekkjur bíða yfirferðar.

Tilfinningin er sú að árið 2023 hafi verið illviðralítið. Ritstjóri hungurdiska telur illviðrin á ýmsa vegu. Sú skilgreining sem hann hefur lengst notað (allt frá árinu 1969) telur þá daga þegar hámarksvindur á fjórðungi veðurstöðva í byggðum landsins hefur náð 20 m/s eða meira. Ekki alveg einhlít skilgreining, en hefur reynst nokkuð vel. Auk þessa má leggja saman hlutfallstölur þessar (og aðra daga) og leika sér með meðaltöl af ýmsu tagi. 

Illviðradagar ársins 2023 reynast vera tíu. Þetta er lítillega undir langtímameðaltali. Það vekur þó athygli á dagalistanum að átta af þessum dögum féllu á tímabilið 22.janúar til og með 13.febrúar - en aðeins tveir utan þess, annar í maí og hinn í október. Þetta rúmlega þriggja vikna tímabil á þorranum má því segja að hafi séð um illviðri ársins. Það versta á þessum mælikvarða gekk yfir þann 11. febrúar, stóð ekki lengi og það næstversta ekki heldur, þann 7.febrúar. Illviðrið slæma í maí gerði þann 23. (eyðilagði lauf og gróður á eftirminnilegan hátt) og það í október gerði þann 10. 

Reikna má einskonar stormdagasummu hvers mánaðar með því að leggja saman hlutfallstölur hvers dags - og reikna síðan mánaðameðaltöl. Kemur þá í ljós árstíðasveifla, stormar eru langalgengastir í desember, janúar og febrúar, ívið sjaldgæfari í mars og nóvember, ámóta algengir í september og apríl, en sjaldgæfastir í júlí, en síðan júní og ágúst. Tíðnin í maí er heldur meiri, en þó er sá mánuður að jafnaði ekki hálfdrættingur á við apríl. 

w-blogg301223a

Hér má sjá hvernig mánuðir ársins 2023 „stóðu sig“ miðað við meðaltal. Sé hlutfallstalan sama sem einn má svo skilja að mánuðurinn hafi verið í meðallagi. Maí sker sig mjög úr, illviðri voru meir en þrefalt tíðari heldur en í meðalári og raunar svipað og um meðaloktóber hafi verið að ræða. Tíðnin í febrúar var einnig talsvert ofan meðallags - en fyrst og fremst af því að fyrri hlutinn „stóð sig svo vel“. Í öllum öðrum mánuðum er stormatíðnin undir meðallagi, en þar sem meðallagið er ekki sérlega vel skilgreint segjum við að janúar, júní, júlí, september og október hafi verið í meðallagi. En fimm mánuðir, þar á meðal nóvember og desember voru sérlega rólegir - stormar aðeins helmingur þess sem vant er.

En þar sem hin stutta illviðrasyrpa skilaði 8 dögum er heildar stormdagatala ársins aðeins lítillega neðan meðallags. 

w-blogg301223b

Þessi mynd hefur sést oft á hungurdiskum áður - en er nú framlengd til dagsins í dag (30. desember 2023). Síðustu ár hafa verið nokkuð hvert á sinn veg. Árið 2022 mjög illviðrasamt, en 2021 sérlega illviðralítið. Enga marktæka langtímaleitni er að sjá, en óreglulega tímabilaskiptingu. 

Þess má geta - svona í framhjáhlaupi og án ábyrgðar - að hiti í byggðum landsins árið 2023 er nú í fjórðaneðsta sæti aldarinnar - það munar að vísu sáralitlu á sætum þarna um kring - 2015 var afgerandi kaldara. Bráðabirgðatölur einstakra spásvæða (enn meiri óvissa og enn ábyrgðarlausara) benda til þess að við Breiðafjörð og á Ströndum og Norðurlandi vestra sé þetta næstkaldasta árið, en við Faxaflóa, á Vestfjörðum, Austurlandi að Glettingi, Austfjörðum og á Miðhálendinu sé árið í 8. kaldasta sæti - sum sé langt frá því kaldasta. Á flestum spásvæðum var kaldast 2015, en þó var það 2005 á Norðurlandi eystra og Austfjörðum. Hlýjast var ýmist 2003, 2014 eða 2016 - en 2014 á landinu í heild.

Miðað við síðustu tíu ár er kaldast á Torfum í Eyjafirði og á Nautabúi (-0,8 stig neðan meðallags áranna tíu), en hlýjast að tiltölu í Bláfjöllum (+0,3 stig ofan meðallags). Áréttum þó að um bráðabirgðatölur er að ræða.

Við megum líka hafa í huga að næstu 40 árin fyrir aldamót voru aðeins sex ár jafnhlý eða hlýrri en árið 2023 (36 kaldari). Næstu 40 ár þar á undan (1921 til 1960) voru 13 ár hlýrri en 2023 - en 27 kaldari og árin 1881 til 1920 var ekkert ár hlýrra en 2023. - Samkeppni nýja tímans er orðin býsna hörð.

Hugsanlega bætist eitthvað við þennan pistil - 


Enn af spáóróa (skemmtideildin með sýningu)

Nú í kvöld (miðvikudag 27.desember) býður skemmtideild evrópureiknimiðstöðvarinnar upp á atriði sem vonandi tekur ekki upp á því að raungerast - fjórir dagar eru enn í það. Annars hefur tölvuspám farið svo fram á síðustu tímum að maður veit svosem aldrei hvað er skemmtun og hvað er fúlasta alvara. 

Tvisvar á dag reiknar miðstöðin 51 spárunu frá sama athugunartíma, hringlar lítillega í greiningunni og athugar hvað kemur út. Ein spá er alveg hringllaus - sú sem við nær undantekningalaust notum hér á hungurdiskum. Að auki er reiknimiðstöðin þar að auki að fikta við gervigreindarspár sem eru reyndar byggðar á greiningu og eldri gögnum hennar. 

Lítum nú á úrkomuspá fyrir Reykjavík næstu tíu daga, frá hádegi í dag (27.desember) til 6.janúar. 

w-blogg271223a

Á efri hluta myndarinnar má sjá úrkomuspárit fyrir þessa daga. Sýnir úrkomu á 6 klst fresti, Kvarðinn lengst til vinstri sýnir magn í mm. Fyrir neðan er skýringarmynd. Á bakvið hverja súlu (strik) á lárétta ásnum eru 51 spá. Búinn er til listi yfir 6 klukkustunda úrkomu allra spánna á hverjum spátíma og raðað upp eftir magni. Síðan er talið ofan frá - mesta úrkoman fyrst, síðan koll af kolli, fimm úrkomumestu spárnar eru merktar sem strik. Magnið þegar sjötta spáin bætist við breytir strikinu úr svörtu í blátt, þegar svo 13 spár eru komnar inn á listann breikkar strikið og þegar helmingur spánna er kominn er sett strik í bláa litinn.

Svo vill til að flestar spárnar eru að spá lítilli úrkomu í þessu tilviki, helmingsstrikið rétt sést birtast í kringum 1 mm aðfaranótt gamlársdags - annars er úrkoma langoftast engin - nema í um 5 spám. 

Svo vill hins vegar til að „aðalspáin“ - sú óhringlaða - er í þessum úrkomugæfa flokki. Hún er sýnd sérstaklega með blárri línu sem reikar um myndina. Og það ótrúlega er að hún er að sýna samtals meir en 50 mm úrkomu í Reykjavík síðdegis á gamlaársdag og fram undir hádegi á nýársdag. Ef úr yrði myndi nær allt falla sem snjór. 

Kortið sýnir hvað um er að ræða. Örmjótt, nærri kyrrstætt úrkomubelti yfir Suðvesturlandi. Meir en 45 spár sýna hins vegar nær enga úrkomu - við vitum ekki hvort úrkomusvæðið er í þeim spám eða hvort það er þar - en lendir bara annars staðar. 

Þar sem þessi spá er með talsverðum ólíkindum er ákveðin tregða með að trúa henni - en hún er alla vega gott skemmtiatriði í fásinninu. 

Bandaríska spáin er sem stendur þurr í Reykjavík á gamlárskvöld - þótt lægðardrög séu þar á sveimi - eins og verið hefur í flestum spám undanfarna daga. . 


Háloftalægðardrögin bregða á leik

Það er auðvitað argasta öfugmæli að segja að nú sé sumarstaða í háloftunum - því það er ekki þannig. En að hitafari slepptu er styrkur háloftavinda og útlit háloftakerfa ekki ósvipað því sem gerist að sumarlagi. Kerfin eru fremur veik og ekki mjög fyrirferðarmikil. Að sumarlagi geta kerfi sem þessi valdið mikilli óvissu í úrkomuspám - úrkomugæf samvinna getur þá orðið milli úrstreymis í mið- og efri hluta veðrahvolfs og hlýrrar sólvermdar jarðar. Á þessum tíma árs er sólin algjörlega máttlaus hér á landi, en aftur á móti tekur sjórinn þátt í leiknum auk landslags og reyndar geta grunnstæðir kuldapollar landsins einnig komið lítillega við sögu. 

Þessi staða virðist eiga að einkenna veðurlag næstu daga (sé að marka reikninga). Fyrst strax í nótt, en síðan áfram allt þar til á laugardag, að alvöru vetrarlægð gæti komið upp að landinu og hreinsað til - en bandaríska veðurstofan vill bíða enn lengur með það. Ekki rétt að hugsa um slíkt í bili.

En Veðurstofan tekur kerfaleikinn nægilega alvarlega til þess að gefa út gula veðurviðvörun á Suðurlandi á morgun, annan í jólum, vegna ákafrar snjókomu. Rétt að taka mark á henni.

Við lítum á nokkur veðurkort úr safni evrópureiknimiðstöðvarinnar. 

w-blogg251223a

Fyrst verður fyrir valinu kort sem sýnir stöðuna kl.9 í fyrramálið (annan dag jóla). Heildregnar línu sýna sjávarmálþrýsting. Þær eru mjög gisnar þannig að vindur er hvergi mikill nema við Grænlandsströnd, norðvestur af Vestfjörðum. Grænu svæðin sýna úrkomu. Mikill bakki (en ekki fyrirferðarmikill) er yfir landinu suðvestanverðu. Þeir sem rýna í kortið (það skýrist við stækkun) geta greint að spáð er 5 til 10 mm úrkomu á 3 klukkustundum þar sem mest er yfir Hellisheiðarsvæðinu. Spár í hærri upplausn nefna jafnvel enn meiri ákefð, 10 mm á klukkustund. Slík ákefð er fljót að valda umferðarvandræðum. Hins vegar er óvissa mikil í þessum spám, bæði ákefð og staðsetningu hámarksúrkomunnar. 

w-blogg251223b

Þá förum við upp í 925 hPa-flötinn, hann er í um 700 metra hæð. Jafnhæðarlínur liggja mjög svipað og á sjávarmálskortinu, en til viðbótar greinist hitafar mjög vel (litir). Hlýtt loft úr suðri leitar til norðurs rétt við Suðvesturland. Í græna litnum er hiti meiri en -4°C. Það þýðir að niður undir sjávarmáli er hiti ekki fjarri frostmarki - en vel að merkja er trúlega kalt, grunnt lag í allra neðstu lögum. Til að losna við það þarf að hræra. En fleira kemur við sögu.

w-blogg251223c

Nú erum við komin upp í 500 hPa, í rúmlega 5 km hæð yfir sjávarmáli. Heldur er þar kuldalegt, en samt má greina aðstreymi af hlýrra lofti og mjög grenilegt lægðardrag fyrir vestan land (hæðarlínur og vindörvar). Lægðardragið hreyfist til austurs. Á flóknari kortum má sjá að talsvert úrstreymi er á svæðinu, það greiðir mjög fyrir uppstreymi í neðri hluta veðrahvolfs og auðveldar myndun úrkomubakka - og betri skipulagningu á klökkum sem gætu e.t.v. orðið til þegar kalt loft streymir yfir hlýjan sjó. 

w-blogg251223d

Þetta sést líka á 300 hPa-korti (í 8,5 km hæð). Hér sést að lægðardragið í vestri er nokkuð virkt. Hlýjast er vestantil í því - þar er niðurstreymi, en kaldast austan við. Séu nokkur kort skoðuð í röð (á 3 klst. fresti) má sjá að kuldinn austan lægðardragsins breiðist út og vex. Þetta má telja órækt merki bólgu í neðri lögum, loftið nærri veðrahvörfum þvingast upp og kólnar innrænt. Þetta gerist á miklu stærra svæði heldur en úrkomubakkinn á fyrsta kortinu nær yfir - hann er aðeins hluti af miklu stærri atburðarás. 

Hreyfingar bakkans eru harla óljósar, verði hann kyrrstæður getur snjóað mjög mikið, fari hann hratt norðvestur og síðar norður og norðaustur um snjóar víðar, en hvergi mjög mikið. Háloftalægðardragið heldur í fyrstu áfram austur, lægðirnar á Grænlandshafi fara norður fyrir land, en síðan er alldjúp lægð langt suðvestur í hafi sem hindar það að kerfið hreinsist frá landinu. 

Seint á miðvikudag er tillaga reiknimiðstöðvarinnar um 500 hPa-stöðuna þessi (viðbúið að hún verði ekki nákvæmlega svona).

w-blogg251223e

Mikil barátta stendur milli norðan- og sunnanátta yfir landinu miðju - ekki ljóst hvor hefur betur. Lægðin í suðri dælir hlýju lofti til vesturs fyrir sunnan land, en lægðardragið er enn að reyna að koma kaldri stroku suður yfir (en hiti milli kortanna tveggja hefur hækkað um 6 til 8 stig yfir Suðvesturlandi). 

w-blogg251223f

Við sjávarmál er staðan svona. Enn er mikil snjókoma í úrkomubakka yfir landinu (hann hefur endurnýjað sig á einum og hálfum sólarhring) - staða hans og styrkur þó óljós. Kemur hann svo vestur um eða leysist hann upp fram á fimmtudag?

Undanfarinn sólarhring (frá aðfangadegi fram á jóladagskvöld) hafs spár verið með fjölmargar tillögur á lofti um stöðu og styrk bakkans, allt frá smávegis snjókomu víða, upp í hátt í meterssnjó á mjög afmörkuðum svæðum. En bakkinn er þegar orðinn til.

w-blogg251223g

Hér er mynd tekin af veðursjá Veðurstofunnar á Miðnesheiði upp úr kl.22 í kvöld (jóladag). Greinlegur úrkomubakki er úti af Faxaflóa og þokast austur. Annar hluti er suðvestur af Reykjanesi. Geta lesendur auðveldlega fylgst með þróuninni á vef Veðurstofunnar. Ritstjóri hungurdiska hvetur þá áhugasömu til að gera það - og dást jafnframt að sjónarspili náttúrunnar. 


Staða dagsins

Þorkáksmessa hefur verið heldur kuldaleg í ár. Í tilefni af því má kannski rifja upp að fyrir nokkrum árum reiknaði ritstjóri hungurdiska út sér (og einhverjum lesendum) til gamans hversu mikið hver einstakur dagur ársins hefði hlýnað frá því að hitamælingar hófust í Stykkishólmi 1846. Langflestir dagar hafa hlýnað, örfáir kólnað - og Þorkáksmessa langmest. Sömuleiðis er merkilegt að undanfarna áratugi hafa dagarnir fyrir jól að meðaltali verið þeir köldustu á vetrinum (ekki er þó marktækur munur á þeim og fleiri dögum).

Vindur hefur í dag verið öllu meiri en undanfarna daga, þótt ekki sé beinlínis hægt að tala um illviðri. Skafrenningur hefur þó verið sums staðar á vegum og líkur virðast á að heldur herði á vindi og jafnvel úrkomu líka, einkum þó um landið norðvestanvert og er (skammvinn) appelsínugul viðvörun í gildið á Vestfjörðum í fyrramálið. Við skulum líta á stöðuna eins og hún kemur fram á kortum evrópureiknimiðstöðvarinnar nú í kvöld.

w-blogg231223a

Heildregnu línurnar sýna sjávarmálsþrýsting. Alldjúp lægð er á hraðri leið til austurs fyrir sunnan land, en skammt norðvestan við land er lægð eða lægðardrag á leið til vesturs og suðvesturs. Þrýstilínur eru nokkuð þéttar vestan við hana og gengur sá strengur suðvestur um Vestfirði þegar lægðin fer hjá. Hún mun þó að mestu gufa upp yfir landinu - en strengurinn lifir hana. Þegar hann fer hjá snýst vindur úr norðaustri meira í hánorður. Litirnir á myndinni sýna 3 klukkustunda þrýstibreytingar, þeir rauðu fall, en þeir bláu ris - og sýna jafnframt hreyfingar kerfanna. 

Uppi í miðju veðrahvolfi (500 hPa9 er staðan aðeins öðru vísi. Gildistími sá sami og á kortinu að ofan.

w-blogg231223b

Ísland (nokkuð óskýrt) á miðri mynd. Suðvestanátt er á landinu (vindörvar og lega jafnhæðarlína) - alveg öfug við það sem er á kortinu að ofan. Dálítil háloftalægð er við Vestfirði. Henni fylgir mikill kuldi, fjólublái liturinn byrjar hér við -42 stig. Lægðin er á leið til austsuðausturs. Þeir sem skynja veður vel hafa ábyggilega fundið að veðrið í dag hefur verið ólíkt því sem verið hefur undanfarna daga, alla vega um landið vestanvert. Snjó hafur slitið úr lofti við Faxaflóa - jafnvel þótt norðaustanátt sé - slíkt ástand er ekki alveg „eðlilegt“. 

Svo vill til að þetta kuldakerfi er ekki mjög fyrirferðarmikið og ekki sérlega illkynja - en samt á að gefa öllu slíku gaum. Ákveðin alvara á ferð. 

Svo virðist helst að kuldapollarnir stóru ætli enn að halda sig fjarri landinu - kannski senda okkur fáeina afleggjara eins og þann í dag á nokkurra daga fresti. Heimskautaröstin komst nokkuð nærri okkur fyrr í vikunni, en við sluppum samt alveg við öll illindi hennar - þau fór suðaustur á Norðursjó og allt suður í Alpa - og glitský sáust á Ítalíu, sem mun harla óvenjulegt. 

w-blogg231223c

Kortið sýnir stöðuna á norðurhveli eins og evrópureiknimiðstöðin telur hana verða síðdegis á jóladag. Aðeins einn fjólubláan lit er að sjá, dreifðan í línu frá Grænlandi, yfir norðurskautið og til Austur-Síberíu. Kuldapollarnir í veikbyggðara lagi og sá vestari, Stóri-Boli varla svipur hjá sjón. Þrátt fyrir þetta virðumst við samt eiga að vera áfram vetrarmegin í tilverunni, engin hlýindi í sjónmáli - heldur munu skiptast á vægir hæðarhryggir og köld lægðardrög. Rétt að sofna samt ekki á verðinum því hlutir geta gerst mjög hratt. 


« Fyrri síða | Næsta síða »

Um bloggið

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er veðurfræðingur og áhugamaður um veður.

Færsluflokkar

Mars 2024
S M Þ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nýjustu myndir

  • w-blogg200324b
  • w-blogg200324a
  • Slide10
  • Slide9
  • Slide8

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (28.3.): 9
  • Sl. sólarhring: 69
  • Sl. viku: 500
  • Frá upphafi: 2343262

Annað

  • Innlit í dag: 8
  • Innlit sl. viku: 454
  • Gestir í dag: 8
  • IP-tölur í dag: 8

Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar

Eldri færslur

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband