Illviðratíðni undir meðallagi (mestallt árið 2023)

Það sem segir af veðri ársins 2023 nú síðustu dagana verður allt að vera með ákveðnum fyrirvara. Alls konar villur og skekkjur bíða yfirferðar.

Tilfinningin er sú að árið 2023 hafi verið illviðralítið. Ritstjóri hungurdiska telur illviðrin á ýmsa vegu. Sú skilgreining sem hann hefur lengst notað (allt frá árinu 1969) telur þá daga þegar hámarksvindur á fjórðungi veðurstöðva í byggðum landsins hefur náð 20 m/s eða meira. Ekki alveg einhlít skilgreining, en hefur reynst nokkuð vel. Auk þessa má leggja saman hlutfallstölur þessar (og aðra daga) og leika sér með meðaltöl af ýmsu tagi. 

Illviðradagar ársins 2023 reynast vera tíu. Þetta er lítillega undir langtímameðaltali. Það vekur þó athygli á dagalistanum að átta af þessum dögum féllu á tímabilið 22.janúar til og með 13.febrúar - en aðeins tveir utan þess, annar í maí og hinn í október. Þetta rúmlega þriggja vikna tímabil á þorranum má því segja að hafi séð um illviðri ársins. Það versta á þessum mælikvarða gekk yfir þann 11. febrúar, stóð ekki lengi og það næstversta ekki heldur, þann 7.febrúar. Illviðrið slæma í maí gerði þann 23. (eyðilagði lauf og gróður á eftirminnilegan hátt) og það í október gerði þann 10. 

Reikna má einskonar stormdagasummu hvers mánaðar með því að leggja saman hlutfallstölur hvers dags - og reikna síðan mánaðameðaltöl. Kemur þá í ljós árstíðasveifla, stormar eru langalgengastir í desember, janúar og febrúar, ívið sjaldgæfari í mars og nóvember, ámóta algengir í september og apríl, en sjaldgæfastir í júlí, en síðan júní og ágúst. Tíðnin í maí er heldur meiri, en þó er sá mánuður að jafnaði ekki hálfdrættingur á við apríl. 

Hér má sjá hvernig mánuðir ársins 2023 „stóðu sig“ miðað við meðaltal. Sé hlutfallstalan sama sem einn má svo skilja að mánuðurinn hafi verið í meðallagi. Maí sker sig mjög úr, illviðri voru meir en þrefalt tíðari heldur en í meðalári og raunar svipað og um meðaloktóber hafi verið að ræða. Tíðnin í febrúar var einnig talsvert ofan meðallags - en fyrst og fremst af því að fyrri hlutinn „stóð sig svo vel“. Í öllum öðrum mánuðum er stormatíðnin undir meðallagi, en þar sem meðallagið er ekki sérlega vel skilgreint segjum við að janúar, júní, júlí, september og október hafi verið í meðallagi. En fimm mánuðir, þar á meðal nóvember og desember voru sérlega rólegir - stormar aðeins helmingur þess sem vant er.

En þar sem hin stutta illviðrasyrpa skilaði 8 dögum er heildar stormdagatala ársins aðeins lítillega neðan meðallags. 

Þessi mynd hefur sést oft á hungurdiskum áður - en er nú framlengd til dagsins í dag (30. desember 2023). Síðustu ár hafa verið nokkuð hvert á sinn veg. Árið 2022 mjög illviðrasamt, en 2021 sérlega illviðralítið. Enga marktæka langtímaleitni er að sjá, en óreglulega tímabilaskiptingu. 

Þess má geta - svona í framhjáhlaupi og án ábyrgðar - að hiti í byggðum landsins árið 2023 er nú í fjórðaneðsta sæti aldarinnar - það munar að vísu sáralitlu á sætum þarna um kring - 2015 var afgerandi kaldara. Bráðabirgðatölur einstakra spásvæða (enn meiri óvissa og enn ábyrgðarlausara) benda til þess að við Breiðafjörð og á Ströndum og Norðurlandi vestra sé þetta næstkaldasta árið, en við Faxaflóa, á Vestfjörðum, Austurlandi að Glettingi, Austfjörðum og á Miðhálendinu sé árið í 8. kaldasta sæti - sum sé langt frá því kaldasta. Á flestum spásvæðum var kaldast 2015, en þó var það 2005 á Norðurlandi eystra og Austfjörðum. Hlýjast var ýmist 2003, 2014 eða 2016 - en 2014 á landinu í heild.

Miðað við síðustu tíu ár er kaldast á Torfum í Eyjafirði og á Nautabúi (-0,8 stig neðan meðallags áranna tíu), en hlýjast að tiltölu í Bláfjöllum (+0,3 stig ofan meðallags). Áréttum þó að um bráðabirgðatölur er að ræða.

Við megum líka hafa í huga að næstu 40 árin fyrir aldamót voru aðeins sex ár jafnhlý eða hlýrri en árið 2023 (36 kaldari). Næstu 40 ár þar á undan (1921 til 1960) voru 13 ár hlýrri en 2023 - en 27 kaldari og árin 1881 til 1920 var ekkert ár hlýrra en 2023. - Samkeppni nýja tímans er orðin býsna hörð.

Hugsanlega bætist eitthvað við þennan pistil -