Alauðaskeiðið í Reykjavík

Minnst var á það í pistli hér á hungurdiskum nýlega að árið 1926 hefðu aðeins 122 dagar liðið frá því að síðast varð alhvítt að vori í Reykjavík þar til að fyrst varð alhvítt að hausti. Snjóhula hefur verið athuguð í Reykjavík frá því seint í janúar 1921 til þessa daga. Athuganir þessar hafa verið tölvuskráðar þannig að auðvelt er að draga út upplýsingar sem þessar. Villur af ýmsum toga gætu þó hæglega leynst í gagnaröðinni - en vonandi hreinsast hún við notkun. 

Það verður einnig að hafa í huga að athuganirnar hafa ekki verið gerðar á sama stað í bænum allan tímann og að auki kann að vera misjafnt hvernig snjóhulan hefur verið metin. Hún hefur þó allan tímann verið athuguð einu sinni á dag, að morgni kl.9 (eftir núverandi klukku). Stöku sinnum gerist það að alhvítt verður um stund að nóttu - en hefur tekið upp kl.9. Einnig eru dæmi þess að alhvítt hafi orðið um stund um miðjan dag - en tekið fljótt upp aftur. 

Þannig var t.d. um snjóinn sem féll aðfaranótt 10.júní 1986. Alhvítt varð um stund við Veðurstofuna, en allur snjór var horfinn kl.9. Ekki er ómögulegt að hefði úrkomuákefðin verið mest um níuleytið að þá hefði verið alhvítt um það leyti - en það hitti ekki í. 

Í maí 1979 varð síðast (formlega) alhvítt í Reykjavík þann 16., en síðan ekki fyrr en 10. nóvember. Ritstjóri hungurdiska man þó vel að þegar hann kom á vakt kl.7 að morgni þess 14. september var snjókoma - og gerði alhvítt um stund á Veðurstofutúni. En sá snjór var bráðnaður kl.9. Tilvikið frá 1926 virðist hafa hitt aðeins betur í - en sá snjór stóð heldur ekki lengi við. Síðan varð ekki alhvítt um haustið 1979 fyrr en 10. nóvember - meti naumlega forðað. 

Þannig er ábyggilega með mörg fleiri ár að litlu hefur munað - af eða á. 

Myndin sýnir fjölda daga milli þess að síðast er alhvítt að vori og fyrst alhvítt að hausti í Reykjavík. Tilvikið 1926 sker sig nokkuð úr, en tveimur árum áður var alauða tímabilið einnig mjög stutt, síðast alhvítt 29.apríl og svo aftur alhvítt 28. september. Það vottar fyrir tímabilaskiptum á myndinni, tíminn fyrir 1927 sker sig úr (en það eru örfá ár) og síðan var tímalengdin aftur undir meðaltali nærri því samfellt frá 1977 til 1994. Þetta var reyndar kalt skeið í Reykjavík. 

Lengst varð alauðaskeiðið árið 1965. Þá varð ekki alhvítt í Reykjavík frá 21. janúar til 23. nóvember eða í 305 daga. Sker sig úr öllum öðrum árum. Þó ritstjóri hungurdiska byggi ekki í Reykjavík árið 1965 getur hann staðfest að þetta gæti alveg staðist. Það snjóaði eitthvað meira uppi í Borgarfirði - febrúar var fádæma hlýr, mars var aftur á móti aðallega kaldur, þá voru í Borgarfirði einhverjir stakir dagar alhvítir - og jafnvel í apríl, en október var aftur á móti sérlega hlýr og nóvember afskaplega þurr. 

Leitni reiknast - samsvarar fjögurra daga lengingu alauða tímabilsins á öld. Ábyggilega ómarktækt - enda er um miklar tilviljanir að ræða. Það er þó líklega þannig að á mjög löngum köldum skeiðum verður þetta tímabil styttra heldur en á löngum hlýjum. Til þess að skera úr um það þurfum við miklu lengri athugunartíma heldur en 100 ár. 

Á 19. öld vitum við um heldur fleiri septembersnjóatilvik í Reykjavík heldur en á þeirri 20. Sömuleiðis er heldur oftar talað um snjó seint í maí eða snemma í júní heldur en á því tímabili sem við höfum hér fjallað um. Hvort þau tilvik eru „raunveruleg“ í þeim stranga ramma sem athugunin kl.9 setur getum við ekkert sagt um. Kannski hittu þessi tilvik alls ekki á réttan tíma sólarhrings frekar en þau sem á var minnst hér að ofan? Það vitum við ekki. Þó eru alláreiðanlegar heimildir fyrir því að 6. eða 7. september 1813 hafi orðið alhvítt í Reykjavík - það tók fyrir nautajörð var sagt - og fleiri en ein heimild greina frá hríðinni sem gerði. 

Við alla „bestu“ skilyrði gæti orðið alhvítt um stund í Reykjavík allt fram um sólstöður og aftur frá því síðast í ágúst - en varla þar á milli. Ólíklegar eru þessar dagsetningar þó - og enn ólíklegra að þær beri upp á sama árið - birtist þær á annað borð. Síðan er auðvitað alveg hugsanlegt að heill vetur líði án þess að alhvítt verði. Ekki treystir ritstjóri hungurdiska sér til að nefna líkur í því sambandi - eða hvort sú hnattræna hlýnun sem búist er við breyti þeim líkum eitthvað.