Breyttir tímar

Þegar ritstjóri hungurdiska leit á veðurkortin í dag (hann gerir það nærri því alltaf) komu honum (rétt einu sinni) í hug þær miklu breytingar sem orðið hafa í veðurspám frá því um 1980 - þegar hann sjálfur var á spávaktinni. Reynt var (með mjög misjöfnum áragri) að gera tveggja daga spár - en mestur hluti tímans fór í spár sem aðeins giltu sólarhring fram í tímann. Tölvuspár voru að vísu farnar að berast til landsins á þessum árum, en maður varð sjálfur að teikna þær margar upp úr tölum sem komu frá útlöndum í sérstökum skeytum. Spár komu líka á „fax-i“ frá bresku og bandarísku veðurstofunum - stundum ágætar auðvitað - en oft ekki. Gríðarlegt stökk fram á við varð síðan haustið 1982 þegar spár fóru að berast frá evrópureiknimiðstöðinni og skömmu síðar uppfærðu bæði breska og bandaríska veðurstofan líkön sín svo um munaði - þá bættist annar sólarhringurinn við svo marktækt gæti talist - og sá þriðji birtist við sjóndeildarhring - það voru framfaratímar.

En fyrir þann tíma ríkti nær alltaf mikil óvissa þegar lægðir nálguðust landið. Skýjakerfin sáust á óskýrum gervihnattamyndum (þær komu 2 til 5 sinnum á dag - ef tækið var ekki bilað). 

Myndin er frá því í dag, fimmtudaginn 13. janúar. Hér má sjá mikið skýjabelti - verður til í tengslum við háloftavindröst - sýnir okkur hvernig hún liggur. Neðarlega á myndinni má sjá lægð - hún stefnir í átt til landsins. Hér hefði ritstjórinn hiklaust sett bæði hita- og kuldaskil - og afmarkað mjög stóran hlýjan geira. Hann hefði hins vegar varla getað ákvarðað áframhaldandi þróun hans með vissu. Það hlaut að verða nokkuð ágiskunarkennt. Hversu langt norður komast hitaskilin? Fylgir þeim mikil snjókoma? Rignir síðan mikið - og hvar þá? Nær lægðin að dýpka? Er hún e.t.v. illrar ættar og dýpkar hún ofsalega? Fleiri upplýsingar lágu þó fyrir.

Háloftaathuganir bárust nokkuð greiðlega til landsins - alveg vestan frá vestasta hluta Kanada og austur til Finnlands. Eitt verkefnanna á vaktinni var að teikna þrjú háloftakort tvisvar á sólarhring, fyrir 700, 500 og 300 hPa þrýstifletina. Jafnhæðarlínur voru dregnar á öll þessi kort. Jafnhitalínur líka á 700 og 500 hPa kortin, en vindrastir á 300 hPa - svipað og sýnt er á þessu korti sem gildir kl.18 í dag (fimmtudaginn 13. janúar). Á kortinu sjá vön augu að ekki er líklegt að lægðin fari í einhvern ofurvöxt - en háloftavindar eru stríðir og lítið má út af bera. 

Á þessu korti má sjá sjávarmálsþrýsting kl.18 í dag (heildregnar línur) og þriggja stunda þrýstibreytingu (í lit). Um 1980 barst hingað slatti af skeytum frá farskipum á leið um Atlantshafið - verulegt gagn var af þeim. Þau gerðu mögulegt að greina þrýstisviðið og leita þrýstikerfi uppi. Auk farskipanna voru nokkur „veðurskip“ á föstum stöðum. Um 1980 voru veðurskipin Alfa, Bravó og Indía horfin, Bravó alveg, en í stað Alfa var veðurdufl sem loftskeytamenn Veðurstofunnar fylgdust með hljóðmerkjum frá. Alltaf spennandi að fylgjast með þeim skeytum. Þegar veðurskipin Indía og Júlía voru lögð af, kom skipið Líma í þeirra stað - sunnar en Indía hafði verið. Charlie og Metró voru enn á sínum stað eftir 1980. Sérlega vel var fylgst með skeytum frá Charlie - þaðan komu margar illskeyttustu lægðirnar. 

Hefði þessi staða sést 1980 - og lægðin fundist - hefði tekið við spennandi tími - engar fréttir af henni næst þar til þrýstingur færi að falla á Suðvesturlandi á undan lægðinni. Hversu ört yrði það þrýstifall? Lítið að gera nema bíða þess sem verða vildi - og vera fljótur að breyta spánni ef lægðin færi eitthvað öðru vísi en ráð var fyrir gert. 

Á móti allri þessari óvissu kom að kröfur til „óskeikulleika“ veðurfræðinga voru hóflegar. Alltaf var skrifuð spá - nokkuð hiklaust og án teljandi samviskubits - þrátt fyrir að margar þeirra þyrfti að éta með húð og hári - strax nokkrum klukkustundum síðar. En því er samt ekki að neita að þessar misheppnuðu spár voru harla þurrar undir tönn - en þær vel heppnuðu að sama skapi ljúffengar - og raunverulegur ánægjuauki. 

Þó margt sé orðið léttara eru nákvæmniskröfur miklu meiri, mun fleiri dagar undir og hlutskipti spáveðurfræðingsins ábyggilega þannig ekkert léttara en var fyrir 40 árum. Ritstjóri hungurdiska vildi alla vega ekki skipta - en þakkar bara auðmjúkur því ágæta fólki sem nú stendur vaktina - og þeim sem hafa unnið alla þá vinnu sem að baki nútímaveðurspám liggur. Veðurfræðingar ársins 1980 stóðu líka talsvert betur að vígi heldur en þeir sem voru í spám fjörutíu árum áður, árið 1940 - svo ekki sé talað um næstu 40 ár þar á undan - að ekkert var nema hyggjuvitið eitt - misjafnt að vanda.