September enn

Við lítum nú á hálofta- og sjávarhitastöðu í nýliðnum september. Mánuðurinn var í kaldara lagi miðað við það sem algengast hefur verið síðustu árin. Háloftavindar voru ívið stríðari af bæði vestri og suðri heldur en að meðaltali og 500 hPa-flöturinn var lægri en meðaltalið segir til um - það síðasta segir okkur að loftið hafi verið af nokkuð norrænum uppruna þó það hafi hingað komið úr suðvestri.

Fyrsta kortið sýnir meðalhæð 500 hPa-flatarins í september (heildregnar línur) en litafletir sýna vik frá meðallagi. Bláu vikin eru neikvæð, en þau brúnleitu eru jákvæð. Af þessu má ráða að háloftavindar hafa verið að mun stríðari en venjulega milli Íslands og Bretlandseyja.

Hér sýna heildregnu línurnar enn hæð 500 hPa-flatarins, þykktin er dregin með daufum strikalínum, en þykktarvik er sýnt í lit. Þykktarvikamynstrið er ekki ósvipað hæðarvikamynstrinu - veður var kaldara en venjulega yfir Grænlandi og Íslandi, en hýrra yfir meginlandinu - sérstaklega við Eystrasalt. Vikið yfir Vestfjörðum er milli 40 og 50 metrar, það samsvarar því að hiti í neðri hluta veðrahvolfs hafi verið rúmlega -2 stigum undir meðallagi. Vik eru minni yfir Austurlandi, rúmir 20 metrar. 

Þetta vikamynstur háloftanna er nægilega eindregið til þess að leita má uppi svipuð tilvik í fyrri septembermánuðum. Það líkasta sem finnst við snögga leit er september árið 1989, en eitthvað svipað mun líka hafa verið uppi árið 2009, 1969 og jafnvel 1929. Einhverjir hefðu e.t.v. freistast til að búa til reglu - svona staða kæmi bara upp ef ártalið endaði á 9. En þannig ganga hlutirnir ekki fyrir sig í raunveruleikanum - lofthjúpnum er nákvæmlega sama hvað árið heitir. 

Hér má sjá stöðuna í september 1989 - harla lík stöðunni á fyrri mynd, nema hvað mesti kuldinn var aðeins vestar þá heldur en nú - það kom líka fram í þykktarvikamynstrinu. Kaldast var á Vestur-Grænlandi. Um þann mánuð segir í textahnotskurn ritstjóra hungurdiska: „Rysjótt tíð nema austanlands. Uppskera úr görðum í rýrara lagi. Hiti var í meðallagi“. Já, hiti í meðallagi - hann var það eiginlega líka nú sé miðað við eldri meðaltöl. Meðalhitinn í Reykjavík var nú jafn meðallaginu 1961 til 1990, örlítið hærri en í september 1989. Það er erfitt að eiga við þessar stóru breytingar á langtímameðaltölum. 

Til gamans skulum við að lokum líta á sjávarhitavik í þessum tveimur septembermánuðum.

Skýrara eintak myndarinnar má finna í viðhenginu. Hitavik september 2020 eru til vinstri á myndinni, en 1989 til hægri. Efra myndaparið sýnir Norður-Atlantshaf, en það neðra Norðuríshafið. Sjávarhiti er víðast hvar fyrir ofan meðallag nú - nema á litlu svæði fyrir norðan og norðaustan land. Hitavikin í Norðuríshafi eru hreint ótrúleg - enda ísútbreiðsla nú miklu minni en venja hefur verið. Í september 1989 var sjávarhiti víðast lítillega neðan meðallags kringum Íslands, en reyndar ofan meðallags í Barentshafi og þar austur af - rétt eins og nú. En þá þakti ís miklu stærra svæði heldur en nú. Við skulum hafa í huga að meðalsjávarhiti er ekkert sérlega vel skilgreindur á hafísslóðum - á það líka við ísasvæðið við strönd Norðaustur-Grænlands. 

En sjávarhitavik á þessum tíma árs (í lok sumars) segja ekki endilega mikið um stöðuna á komandi vetri. Þegar illviðratíðni vex blandast yfirborðssjór betur því sem undir liggur - og önnur vik geta afhjúpast. Rétt að gefa því gaum. 

Bestu þakkir til BP fyrir alla kortagerð. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• sjávarhitavik september 2020 og 1989

Athugasemdir

[Torfi Stefánsson (IP-tala skráð) 6.10.2020 kl. 09:47]

Var september í kaldara lagi miðað við undanfarin ár? Varla. Kaldara var síðast fyrir tveimur árum (meðalhitinn í Reykjavík 7,1 stig en nú á sama stað 7,3 stig). Einnig var kaldara árið 2013 (7,1 stig) og 2012 (7,3 stig). Hitinn er einfaldlega að síga niður á við og stefnir í að verða svipaður og fyrir aldamótin. Greinilegir hnökrar í hlýnuninni.