Skortur á hlýindum?

Þó hiti í maí hafi til þessa verið nærri meðallagi á landinu (rétt ofan þess suðvestanlands, en rétt neðan í öðrum landshlutum) hafa hlýir dagar varla látið sjá sig - og ekki á landsvísu. Hlýindum hefur svæðisbundið rétt brugðið fyrir dag og dag - t.d. var meðalhiti í Reykjavík föstudaginn 22. sá hæsti sem sést hefur þann almanaksdag (þó hámarkshitinn næði ekki meti). Laugardagurinn var aftur á móti næsthlýjasti 23.maí sem vitað er um (hann var hlýrri 1988). 

Hæsti hiti sem mælst hefur á landinu á árinu til þessa er 18,3 stig - svo „hátt“ fór hitinn á Korpu og í Skaftafelli á laugardaginn (23.). Hæsti hiti sem mælst hefur á mannaðri stöð á árinu til þessa er 17,0 stig, þau mældust á Akureyri þann 21. Spurt hefur verið hvor það sé óvenjulegt að hæsti hámarkshiti ársins fram til 26.maí sé á þessu róli. Við skulum líta á málið.Smáflettingar í gögnum sem ritstjórinn hefur unnið upp úr skrám Veðurstofunnar sýna að bæði 2013 og 2014 var hæsti hámarkshiti á landinu til 26.maí 18,1 stig - nánast sá sami og nú (örlítið lægri samt). 

Þegar við förum lengra aftur í tímann koma upp samfelluvandamál af ýmsu tagi. Mannaða stöðvakerfið þynntist mjög eftir 2012 og líkur á því að það veiddi hæsta hita dagsins á landinu minnkuðu mjög. Sjálfvirka kerfið var aftur á móti nokkuð gisið fyrir 2004 þannig að fyrir þann tíma eru veiðar þess að jafnaði síðri en mannaða kerfisins. 

Auðvelt er að ná í dagleg landshámarksgildi mannaða kerfisins aftur til 1960 - en í gagnagrunni Veðurstofunnar eru aðeins dagleg gildi frá skeytastöðvum á tímabilinu 1949 til 1960 - en þær voru til þess að gera fleiri í útsveitum heldur en inni í landi - og veiddu ekki alltaf hæstu tölur dagsins. Minni upplýsingar um dagleg hámörk eru rýrari fyrir þann tíma. 

En það er langt liðið á maí þannig að við getum e.t.v. bjargast með því að líta á hæsta hita fyrstu fimm mánaða ársins lengra aftur í tímann. Nú - en þá kemur aftur að því að hámarkshitamælingar voru harla rýrar fyrir 1930. 

Lítum nú á mynd - það þarf þó að gera með athygli. Tölur ársins í ár (og til og með 25.maí) eru lengst til hægri á myndinni, 18,3 stig fyrir sjálfvirku stöðvarnar (bleikur ferill aftur til 1996), en 17,0 stig fyrir þær mönnuðu (grænn ferill aftur til 1960). Við sjáum að tölur ársins í ár eru með lægra móti (miðað við þau gögn sem við höfum) - þó ekkert út úr myndinni. Á hafísárunum svonefndu og þar um kring hefðu 18,3 stig ársins í ár hins vegar talist nokkuð há. Allralægsta talan er frá árinu 1979 - þá hafði hitinn á árinu ekki komist nema í 13,4 stig fram til 26.maí. 

Á myndinni má einnig sjá rauða punktalínu. Hún segir frá hæsta hita fyrstu 5 mánaða ársins á mönnuðu stöðvunum. Hún er mjög oft nokkru hærri en græna línan - sem þýðir auðvitað að hæsti hiti í maí er oft síðast í mánuðinum, reyndar 64 sinnum af 146 tilvikum alls (44 prósent tilvika - en 19 prósent daga alls). Almennt er því líklegt að við eigum eftir að sjá hærri tölu en 18,3 stig í þessum maímánuði. - En - en enn og aftur verður að benda á að framtíðin er samt frjáls og lætur svona talningar ekki kúga sig. 

Við skulum til gamans líta lengra aftur. Sá hluti þessarar myndar sem nær til áranna eftir 1960 er nákvæmlega sá sami og á fyrri mynd. Blái ferillinn á þessari nær hins vegar allt aftur til 1874 - en segir frá hæsta hita ársins - til maíloka. Þar sjáum við að á tímabilinu hlýja 1928 til 1948 var algengt að hiti hefði náð 20 stigum á einhverri veðurstöð fyrir maílok. Fyrir þann tíma var það sjaldgæfara - en höfum í huga að stöðvar voru mjög fáar og líkur eru á að stöðvakerfi nútímans hefði veitt betur en þetta gisna kerfi gerði. En því miður verður líka að hafa í huga að mælar voru ekki vel varðir á þessum tíma og sýndu gjarnan of hátt í hádegissólinni - þó réttir væru á öðrum tímum dags. Hiti um miðjan dag er ekki notaður við meðaltalsreikninga hér á landi nema þar sem athugunarfjöldi nær að minnsta kosti 8 á dag - og nútímaskýli eða hólkar séu í notkun. 

Svo er spurning um fyrstu 20 stig ársins 2020 - hvenær koma þau? Við vitum (og sjáum af myndinni að ofan) að þau eru nú þegar síðbúnar en algengast hefur verið á síðari árum. Hungurdiskar hafa áður fjallað um tuttugustigakomuna og geta fróðleiksfúsir lesið þar um í pistli sem birtist 23.júní 2014. Þar er líka tengill á enn eldra uppgjör.