Enn af júní síðastliðnum

Við lítum á meðalhæð 500 hPa-flatarins í nýliðnum júnímánuði og vik hennar frá meðallagi. Við þökkum Bolla Pálmasyni fyrir kortagerðina. 

Jafnhæðarlínur eru heildregnar, en vik sýnd með litum. Jákvæð vik eru rauðleit, en þau neikvæðu blá. Sjá má að mikil og þrálátur hæðarhryggur var fyrir vestan land, 500 hPa-flöturinn þar mun hærri en venjulega. Fyrir austan land var hins vegar lægðardrag sem teygði sig langt til suðurs og var flöturinn mun lægri en venjulegt er suðvestur af Bretlandi. Norðanátt var ríkjandi í háloftum yfir landinu. 

Allir muna vonandi enn að fremur hlýtt var sunnanlands, en svalt fyrir norðan. Norðanáttin var að þessu sinni af þurru gerðinni, enda algengast í júní að loftið væri komið yfir Grænland heldur en úr austri eins og stundum er með norðanáttina. Sérlega sólríkt var fyrir sunnan, en dumbungsveður nyrðra - en úrkoma ekki mikil nema rétt á bletti við ströndina á Austurlandi norðanverðu. 

Svo virðist sem norðanáttin hafi ekki mjög oft verið jafneindregin í júní og hún var nú, helst að finna megi svipað 2011 og 2012. Júní 2011 var alveg sérlega kaldur - engin mildandi hæðarhryggur í næsta nágrenni, en júní 2012 var heldur líkari júnímánuði nú  - Grænlandsloft þá í háloftum frekar en norrænn bleytukuldi eins og árið áður. 

Þetta er mjög ólíkt stöðunni í fyrra, en þá var hæð 500 hPa-flatarins langt undir meðallagi fyrir vestan land, en yfir því við Bretland. Ekki á vísan að róa varðandi veðrið - engu að treysta. 

Við skulum nú fara á dálítið hugarfyllerí - heldur sterk blanda höfð um hönd og ábyggilega ekki fyrir alla að ganga með - þakka þeim sem ekki treysta sér lengra fyrir samfylgdina.

Landsmeðalhiti í nýliðnum júnímánuði reiknaðist 8,7 stig, +0,4 stigum ofan meðallags síðustu 80 ára - þrátt fyrir það að norðanátt var umtalsvert þrálátari heldur en að meðaltali. Oft hefur hér á hungurdiskum verið fjallað um samband þykktar (mismun á hæð 500 hPa og 1000 hPa-flatanna) og hita á landinu. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Þetta samband er þó lakara að sumarlagi heldur en á vetrum og verst er það í júlí og ágúst - þegar sjórinn er iðnastur við að kæla loftið - að meðaltali vermir hann á öðrum tímum árs.

Þetta samband hita og þykktar sést samt vel á línuriti - hér gert fyrir júnímánuði áranna 1949 til 2019.

Myndin skýrist nokkuð sé hún stækkuð - stækkanlegt pdf-eintak er að auki í viðhengi pistilsins. Þykktin er á lóðrétta ásnum, en landsmeðalhiti á þeim lóðrétta. Júní 2019 er inni í skýinu - meðalþykkt júnímánaðar var 544 dekametrar og ef við fylgjum þeirri línu upp frá lárétta ásnum komum við að rauðu aðfallslínunni við 8,5 stig, en meðalhitinn var í raun 8,7 stig. Ekki fjarri lagi og hefur áætlun oft verið verri. Hlýjustu júnímánuðirnir eru efst í skýinu - allir frá þessari öld, nema 1953 og allir talsvert hlýrri heldur en þykktin ein og sér benti til. Hlýtt loft að ofan hefur notið sín betur en að meðaltali. 

Ríkjandi vindáttir - bæði við sjávarmál og í háloftum ráða miklu um meðalhita mánaða. Það gerir hæð 500 hPa-flatarins líka - hún segir talsvert um það af hversu suðlægum (norrænum) uppruna loftið er. Hægt er að giska á hver mánaðarmeðalhiti hefði átt að vera - miðað við áttirnar og 500 hPa-hæðina. Reynum það fyrir júnímánuð:

Lárétti ásinn sýnir þann hita sem hringrásarþættirnir segja að hefði átt að vera - en sá lóðrétti hinn raunverulega. Eins og á fyrri mynd eru hlýju júnímánuðirnir allir ofan aðfallslínunnar - það er nýliðinn júní reyndar líka. Meðalhiti hefði ekki „átt að vera“ nema 8,1 stig (miðað við vindáttir og hæð 500 hPa-flatarins) en var 8,7 stig. 

Næsta mynd sýnir þróunina síðustu 80 ár. Við köllum mismun á hringrásarhitanum og hinum raunverulega „hitaleif“.

Súlurnar sýna hitaleif einstakra júnímánaða (hversu langt þeir eru ofan eða neðan við aðfallslínuna á fyrri mynd). Á þessari öld hafa aðeins tveir júnímánuðir lent neðan línunnar, 2011 og 2015. Það er áberandi að júnímánuðir áranna 2010, 2013, 2014 og 2016 voru miklu hlýrri heldur en vænta mátti miðað við ríkjandi vindáttir. Aftur á móti voru hin miklu hlýindi í júní 2003 nær væntingum. 

Hvort þetta afbrigðilega ástand leifanna heldur áfram vitum við ekki (því er ekki lokið) og við vitum ekki heldur hvers vegna þetta er svona. Það gæti tengst hlýnun á heimsvísu. Fyrir 30 til 35 árum þegar umræða um heimshlýnun komst á skrið fyrir alvöru var ritstjóri hungurdiska nokkuð viss um að henni myndi fylgja aukinn stöðugleiki að sumarlagi hér við land - stöðugleiki í þeirri merkingu að verra samband yrði milli lofts við sjávarmál og þess fyrir ofan. Tíðni sjávartengdra hitahvarfa myndi vaxa og styrkur þeirra aukast líka. Samband þykktar og meðalhita myndi versna að sumarlagi. Hann var þess vegna nokkuð viss um að þó hlýna myndi að vetrarlagi myndi verulegrar sumarhlýnunar langt að bíða. Eins og við sjáum af þessum myndum hafði hann rangt fyrir sér - eða alla vega ekki rétt - hvað svo sem síðar verður. 

Það er athyglisvert að hitaleif júnímánaðar 2018 er nánast hin sama og þess nýliðna - þrátt fyrir að ríkjandi vindáttir hafi verið þveröfugar. Hér skulum við þó hafa í huga að við erum að vinna með landsmeðalhita en ekki hita einstakra veðurstöðva - eitthvað annað kæmi væntanlega út úr því. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• júníþykkt og hiti
• júnívindáttir og hiti