Apríl - sem vetrarmánuður

Eins og oft hefur verið minnst á hér á hungurdiskum er meðalhiti á Íslandi svipaður allan tímann frá miðjum desember og til marsloka. Eftir það fer hann ört hækkandi - við getum sagt að það fari að sjást betur til vorsins. En þetta er auðvitað allt að meðaltali og meðaltöl fela margt og mikið. Stöku sinnum heldur veturinn áfram fram í apríl - eins og ekkert (eða lítið) hafi í skorist og apríl getur jafnvel verið kaldasti „vetrarmánuðurinn“ - og jafnvel kaldasti mánuður ársins alls. Hér skulum við aðeins velta okkur upp úr apríl sem vetramánuði - leita slíkra mánaða. 

Það truflar leitina nokkuð að apríl hefur hlýnað mikið á mælitímabilinu, hlýnunin er að jafnaði rúmt 1 stig á öld - þannig að það sem okkur þykir kaldur apríl taldist e.t.v. ekki óskaplega kaldur á 19.öld. Við beitum því dálitlum brögðum við leitina - og notum myndina hér að neðan til að hjálpa okkur.

Það sem við sjáum á myndinni er þetta: Lárétti ásinn vísar til síðustu 200 ára (tæpra), en sá lóðrétti er hitakvarði. Græna feita línan sýnir 30-árakeðjumeðalhita vetra, til vetrarins teljast mánuðirnir desember til mars (ártalið við síðara árið). Vetur áranna 1989 til 2018 eru því lengst til vinstri - en línan hefst við árabilið 1824 til 1853. Vel sést hvernig línan hefur færst ofar og ofar (ekki þó samfellt).

Rauða þykka línan sýnir það sama - en á við apríl. Þessi lína hefur þokast upp á við líka - hlýja tímabilið um miðja 20.öld er þó ekki eins áberandi og í vetrarferlinum. 

Þreparitið sýnir hins vegar landsmeðalhita einstakra aprílmánaða - mjög breytilegur greinilega. Allt frá hinum illræmda apríl 1859 (svokallaður „álftabani“) til hlýindanna miklu 1974. 

Við merkjum sérstaklega þá aprílmánuði þegar meðalhiti er neðar en meðalhiti vetra næstu þrjátíu ára á undan. Sannir vetrarmánuðir (þó að vori séu). Það sem má vekja sérstaka athygli er klasinn kaldi frá 1948 til 1953. Þá komu 3 vetraraprílmánuðir, 1949, 1951 og 1953, sá síðastnefndi var reyndar líka kaldasti mánuður ársins. Aprílmánuðir áranna 1948, 1950 og 1952 voru líka kaldir. Ekki var teljandi ís hér við land þessi ár - þó hans yrði aðeins vart - en norðlægar áttir sérlega þrálátar. Umhugsunarvert inni á miðju löngu hlýskeiði - jú - við getum víst alltaf búist við svona nokkru þó almenn hlýindi ríki.

Við borð lá að ámóta klasi herji á árin í kringum 1990, en það er þó ekki nema apríl 1988 sem nær því að teljast vetrarmánuður samkvæmt þessu tali. Áður var apríl 1983 reyndar kominn í flokkinn. 

Á síðustu árum hafa mjög kaldir aprílmánuðir ekki sýnt sig - litlu munar þó að apríl 2013 komist í flokkinn - vegna þess hversu aðrir aprílmánuðir þriggja síðustu áratuga hafa verið hlýir - í langtímasamhengi var sá mánuður samt ekki sérlega kaldur. 

En - í framhjáhlaupi lítum við líka á spurninguna „á hvolfi“. Hversu oft hefur veturinn í heild verið sem apríl?

Rauða línan á þessari mynd er sú sama og á þeirri fyrri, en þrepaferillinn sýnir vetrarhita. Við merkjum sérstaklega vetur þegar meðalhiti (allra vetrarmánaðanna saman) hefur farið upp fyrir meðalhita aprílmánaða („síðustu“ 30 ára). Þeir eru ekki margir - en samt. Fyrstan skal telja ofurveturinn 1846-1847 - einstakur á 19.öld, veturinn 1879 til 1880 komst nærri mörkunum. Við sjáum vel hversu óvenjulegur veturinn 1922 til 1923 var á sínum tíma - hefði orðið minnisstæðari ef veturinn 1928 til 1929 hefði ekki farið langt framúr. Eldri veðurnörd muna hinn einstaka vetur 1963 til 1964 mjög vel - vor allan veturinn (nærri því). 

Síðast fór 2002 til 2003 yfir mörkin sem við höfum sett, en allir vetur þessarar aldar hafa verið hlýir. 

Ritstjóri hungurdiska hefur hugsað sér að leita líka að „vetrardögum“ í apríl - en veit ekki alveg enn hvernig hann á að skilgreina slíkt. 

Allt telst þetta til skemmtiatriða fremur en strangra fræða - höfum það í huga. 

Athugasemdir

[Helga Kristjánsdóttir, 29.3.2019 kl. 01:38]

 JÚ jú, kannski bara smá aprílgabb til að létta okkur lesendum lífið,getum upp á hvað af því er gabb!!