Árstíðasveifla hámarks- og lágmarkshita (1)

Eins og margoft hefur fram komið eru árstíða- og dægursveiflur mjög hugleikar ritstjóra hungurdiska. Hann lendir endrum og sinnum á slæmum sveiflutúrum og kann sér lítt hóf meðan á þeim stendur og nánast óhjákvæmilegt að eitthvað sullist út á síður bloggsins. Í dag er fjallað um árstíðasveiflu hámarks- og lágmarkshita á landsvísu (efnið dugar í marga pistla - en vonandi tekst ritstjóranum að halda flóðinu eitthvað í skefjum.

Það sem hér fer á eftir er þó tiltölulega saklaust og skýrt(?). Þeir sem nenna að lesa það allt ættu þó að gera það í rólegheitum.

Myndin byggir á mælingum sjálfvirkra stöðva í byggðum landsins á tímabilinu 1996 til 2018. Mánuðir ársins eru á lárétta ásnum, en hann nær þó yfir 18 mánuði - til þess að hvorki sumar né vetur séu sundurklippt á myndinni. Lóðrétti ásinn er hitakvarði. 

Neðri ferillinn sýnir meðalhámarkshita allra stöðva sérhvern dag ársins á umræddu tímabili. Taka þarf fram að stöðvakerfið er ekki alveg einsleitt allan tímann. Við erum hins vegar ekki endilega á höttunum eftir nákvæmum tölum - heldur er það frekar form sveiflunnar sem vekur áhuga. Við sjáum að meðalhámarkið er ofan frostmarks alla daga ársins og að nokkur munur er á meðalhámarkshita og miðgildi hans. Meðalhita fáum við með því að reikna meðaltal allra daga, hann er 7,4 stig. Miðgildið skiptir dreifingunni í tvennt, jafnmargir dagar eru neðan þess og ofan, það er hér 6,2 stig - merkt með grárri línu þvert yfir myndina. Lóðréttu, gráu strikalínurnar sýna hins vegar misseramörkin gömlu, sumardaginn fyrsta og fyrsta vetrardag. Þau lenda mjög nærri miðgildi hitans eins og sjá má.  

Það er sjórinn umhverfis landið sem heldur hitanum uppi að vetrarlagi, ef hans nyti ekki við væri sennilega minni munur á ársmeðalhámarkshita og miðgildi meðalhámarkshitans. Það er 28.júlí sem reiknast hér hlýjastur (miðað við meðalhámark landsins), 8,6 stigum ofan miðgildisins [þessi dagur er trúlega annar á öðrum viðmiðunartímabilum]. Kaldastur er hér 7.febrúar (meðalhámark 1,3 stig) - það gæti auðvitað verið nær hvaða dagur sem er á tímabilinu 15.desember til 1.apríl sem lendir í þessu hlutverki - svo litlu munar. Þessi kaldasti dagur er aðeins 4,9 stigum kaldari en miðgildið. Við gætum ímyndað okkur að kaldasti dagurinn ársins væri jafnlangt frá miðgildinu eins og sá hlýjasti. Þá væri meðalhámarkshiti hans -2,4 stig. 

Ferillinn sem við höfum verið að fjalla um sýnir meðaltal byggða landsins alls - en við leitum nú að hæsta hámarki hvers dags og reiknum meðaltal þess fyrir hvern almanaksdag. Rauði ferillinn á myndinni sýnir niðurstöðu þeirra reikninga. Í fornum hungurdiskapistli (2011) var eitt sinn fjallað það hvar á landinu líklegast er að finna hæsta hámark á mismunandi tímum dagsins. 

Það eru fáeinir dagar á ári (17) þegar meðallandshámarkið er hærra en 20 stig (á þessu umrædda tímabili) - þar af samfleytt frá 17. til 30.júlí. Hæst reiknast það hér 28.júlí, 21,1 stig, lægst er það 7.febrúar, 5,7 stig. Ársmeðaltalið er 12,2 stig, en miðgildið 10,8 stig. Hér er sjávarhjálpin enn meiri en í fyrra dæmi. 

Við lítum einnig á meðallágmarkshitann á sama hátt.

Gráa línan sýnir meðallágmarkshita á sjálfvirkum stöðvum í byggð hvern almanaksdag 1996 til 2018, en sú bláa meðaltal lægsta lágmarkshita landsins hvern almanaksdag. Í fljótu bragði virðast þessir ferlar eins og þeir á fyrri myndinni - að öðru leyti en því að allar tölur eru mun lægri (að sjálfsögðu), en við berum ferlana e.t.v betur saman síðar (athyglisverður munur kemur í ljós). Spönn meðallágmarks- og hámarkshita er mjög áþekk, spönn meðaltals lægsta lágmarks þó nokkru meiri en spönn meðaltals hæsta hámarks. 

Það er 30.júlí sem á „hlýjustu nóttina“, meðallágmarkið er þá 8,2 stig, en lægsta talan er 18.janúar, -4,8 stig.  

Að lokum lítum við á nokkrar dagsetningar vor og haust. Það er 27.apríl sem meðallágmarkshitinn fer yfir frostmark að vori, að hausti fellur hann niður fyrir það 25.október (alveg í samræmi við misseraskiptin fornu). Það er ekki fyrr en 4.júní sem meðaltal lægsta lágmarks á landinu fer upp fyrir frostmark - og dettur niður fyrir það aftur 12.september - og nær aldrei 5 stigum - stutt er sumarið.

Við látum hér staðar numið - en eigum mjög mikið inni.