Upp á við (eða hvað?)

Við skulum nú velta okkur aðeins upp úr sólarhringsmeðalhita desembermánaðar í Reykjavík, en ekki má þó taka þessa umfjöllun mjög alvarlega því á henni eru ákveðnir annmarkar þar sem nokkuð gisk þarf til að finna hita hvers sólarhrings á fyrri hluta þess tímabils sem litið er á - við treystum því hins vegar að tilviljun sjái til þess að giskið sé ekki kerfisbundið rangt - þó rangt sé giskað á hita einstakra daga (- jæja). En aðallega til skemmtunar fyrir nördin sum sé.  

En lítum fyrst á tíðnirit.

Hér má sjá hvernig sólarhringsmeðalhitinn dreifist. Blái ferillinn á myndinni sýnir allt tímabilið frá 1872 til 2017, tæplega fjögur þúsund og fimm hundruð daga alls. Dreifingin er ekki alveg samhverf um meðaltalið - mjög kaldir dagar eru fleiri en þeir mjög hlýju - þeir sem eru kaldara megin við miðju dreifast á 17 stig, en þeir hlýrra megin á aðeins ellefu. Um 80 prósent daga er meðalhitinn á bilinu -5,0 til +4,9 stig - og um 20 prósent daga á bilinu -1,0 til +0,9 stig. Frostmarkssækinn staður Reykjavík í desembermánuði (og reyndar allan veturinn).

Græni ferillinn sýnir sams konar talningu á árunum 1872 til 1900 en sá rauði á við fyrstu 17 ár þessarar aldar. Það hefur verið mun hlýrra nú upp á síðkastið heldur en var á fyrra skeiðinu. Nú er sólarhringsmeðalhiti ofan við 5 stig um það bil sjötta hvern dag í desember, en á því skeiði 19. aldar sem við sjáum hér var hitinn svo hár aðeins einn dag af hverjum 25 eða svo. Þetta munar miklu. Meðalhiti í desember er líka mun hærri, var -1,3 stig, en hefur á þessari öld verið +1,0 stig. Á fyrra skeiðinu var sólarhringsmeðalhitinn neðan við -9 stig um það bil 20. hvern dag  eða 1 sinni til 2 í hverjum desembermánuði. Á þessari öld hafa slíkir dagar aðeins verið tveir í desember. 

En - nú spyrja sumir: Hvað með hlýindaskeiðið mikla á 20.öld - hvernig var með það. Á árunum 1926 til 1965 var meðalhiti í desember +0,7 stig, aðeins 0,3 stigum lægri en á þessari öld. 

Síðari myndin ber saman hita þessara tveggja hlýskeiða.

Lárétti ásinn sýnir hita - eins og á fyrri myndinni, en súlurnar eru mismunur tíðni sólarhringshitans á þessum tveimur hlýskeiðum. Séu gildi jákvæð hafa þau verið algengari á þessari öld heldur en á fyrra hlýskeiði. Skiptingin er nokkuð undarleg. Dagar þegar sólarhringsmeðalhiti er yfir 5 stig hafa verið algengari nú en þá - eins og áður sagði er nú sjötti hver dagur svo hlýr, en á árunum 1926 til 1965 var tíundi hver dagur hlýr. Dagar með hita um og rétt yfir frostmarki eru færri nú en var - en aftur á móti er -2 til -4 stiga frost nokkuð algengara - og dagar þegar sólarhringsmeðalhiti er lægri en -7 stig eru helmingi færri nú en var á fyrra hlýskeiðinu. - Lóðréttu línurnar á myndinni sýna meðalhita tímabilanna tveggja (rétt eins og á fyrri mynd). 

Hlýjastur desemberdaga (hæstur sólarhringsmeðalhiti) í Reykjavík 1871 til 2017 er sá 14. árið 1997, þá var meðalhitinn 10,2 stig, næsthlýjastur var sá 10. árið 2001. 

Kaldastur var annar í jólum árið 1880, þá var sólarhringsmeðalhitinn -16,3 stig. Sá kaldasti í minni núlifandi manna er í 6.sæti á listanum með -14,1 stig. Það var sá 28. árið 1961. Kaldastur á þessari öld var sá 5. árið 2013, meðalhiti -10,6 stig, næstkaldast var á þorláksmessu árið 2004, meðalhiti -9,5 stig.