Minning um vitlausa veðurspá

Veðurfræðingar lenda oft í því að setja saman rangar veðurspár - það tilheyrir starfinu að sætta sig við það. Ástæður eru margvíslegar og hafa sjálfsagt breyst í áranna rás. Hér verður rifjað upp 36 ára gamalt tilvik. Dagurinn var Þorláksmessa 1981 og einhvern tíma að morgni þess dags litu blaðamaður og ljósmyndari frá DV (sem þá var nýfarið að koma út undir því nafni) við á spávakt Veðurstofunnar. 

Rætt var um jólasnjóinn og myndum smellt af. Rétt að taka fram að það voru þeir Páll Bergþórsson (58) og ritstjóri hungurdiska (30) sem sátu að spágerð. Magnús Jónsson (33) og Borgþór H. Jónsson (57) áttu leið um - og urðu líka fórnarlömb (kannski ekki algjörlega saklaus). 

Jú, jólaveðrið var raunverulega til umræðu - hver gerði litla kortið í horninu er ekki skýrt í minni ritstjórans, en það var þó hvorki hann né Páll. Megininntak spárinnar blasir við: „Auð jörð á Suðurlandi“ - það var þegar snjór nyrðra - honum þurfti ekki að spá. Klukkan 9 um morguninn var nær heiðskírt í Reykjavík og frostið -4 stig, hafði farið niður í -12 stig um nóttina. 

Hér er endurgerð veðurkortsins frá því um morguninn (endurgreining evrópureiknimiðstöðvarinnar). Kortið er nokkurn veginn í samræmi við raunveruleikann. 

Hæðarhryggur yfir Grænlandi - grunn lægð vestan Færeyja - dýpri lægð suður í hafi og norðaustanstrekkingur á milli Íslands og Grænlands. Líklegast þótti að norðaustanáttin héldi áfram um stund, lægðin suður í hafi líklegust til að taka svosem eins og einn smáhring í kringum sjálfa sig en fara síðan til suðausturs. 

Háloftastaðan var á svipuðum nótum.

Ekki mikla hreyfingu að sjá á þessu korti. Það gildir á sama tíma, kl.6 að morgni 23. desember 1981. Hér má rifja upp að tölvuspár voru heldur óburðugar á þessum tíma - voru að vísu gerðar og ekki fullkomlega gagnslausar, en þær sýndu samt einhvern allt annan raunveruleika en síðar var og lítið sem ekkert gagn var í lengri spám en 24 til 36 klst fram í tímann (nema rétt stundum). 

Gervihnattamyndir bárust nokkuð reglulega - og var oft á tíðum mikil hjálp í þeim, gallinn hins vegar sá að nokkuð var um truflanir í myndsendingum og gjarnan langt á milli mynda. Ritstjórinn minnist þess reyndar ekki að hafa á þessum tíma séð fyrstu myndina hér að neðan - hefur þó kannski gert það. 

Hér er myndin fengin úr safninu í Dundee í Skotlandi. Hún er merkt kl. 09:41 - líklega eftir að blaðamenn voru á ferðinni. Örin bendir á Reykjavík. Hér sést Reykjanesskagi og landið suðvestanvert mæta vel - og auk þess mikill skýjabakki norður af lægðinni suður í hafi. Þessi mynd var auðvitað ein og sér, sú næsta kom ekki fyrr en síðdegis, líklega um kl.14:30. Hana má alveg túlka þannig að norðurbrún skýjabakkans muni hreyfast til norðausturs fyrir sunnan land - slitna frá lægðarmiðjunni sem sunnar er - en hún aftur á móti fara til suðurs og suðausturs. 

En - það fór ekki þannig. Ritstjórinn var á stuttu morgunvaktinni (þeirri sem sinnti flugveðurspám og tvídægrunni svonefndu), kom á vakt kl.8 og fór kl.14. Páll var hinsvegar á lengri vaktinni og stóð hún frá 7 til 15. Þá tók Knútur Knudsen við af honum og sat til kl. 23 um kvöldið. Þá birtist ritstjórinn aftur og sat næturvakt frá 23 til kl.7 að morgni aðfangadags. 

Knútur sat sum sé uppi með spána góðu um jólajörðina auðu. Ritstjórinn lærði margt skynsamlegt af Knúti, m.a. að það ætti ekki að hringla með spár nema ítrustu nauðsyn bæri til. Reyndist regla sú ritstjóranum vel - en hún leiddi þó í þessu tilviki til þess að snjókomu var ekki spáð í Reykjavík fyrr en eftir að hann byrjaði að snjóa. 

Lítum á myndina frá því um kl.16.

Örin bendir enn á Reykjavík, lægðarmiðjan (sveipurinn suður í hafi) hefur ekki hreyfst mjög langt, en hins vegar hefur skýjabakkinn gert það, kominn norður á Reykjanes. Sást í rökkrinu mjög vel úr höfuðborginni. En enn var von til þess að hann strykist hjá - en ylli ekki snjókomu. Það var heldur engin veðursjá til að þukla á honum eins og nú er vaninn. 

Það var um klukkan átta um kvöldið sem snjókoman byrjaði - ekki mikil í fyrstu. Þá var ritstjórinn að sinna einhverjum jólaerindum inni í Skeifu, kom þar einmitt út úr verslun þegar fyrstu kornin féllu - og hugsaði auðvitað: „Æ-æ“. 

Svo var mætt á vaktina kl.23. Þá var hörkusnjókoma, náði hámarki um miðnæturbil þegar skyggni fór um tíma niður í 100 metra á Veðurstofutúni. Vildi til að vindur var ekki mikill, aðeins 5 til 6 m/s. 

Þetta varð svo ekki nein metsnjókoma, snjódýptin mældist þó 16 cm kl.9 að morgni aðfangadags og líka á jóladagsmorgunn. Jólin urðu því hvít í Reykjavík 1981 - þrátt fyrir yfirlýsingar með myndum af fjórum veðurfræðingum. 

En friðurinn var ekki alveg úti, því á annan dag jóla gerði gríðarlegt landsynningsveður (ASA), langverst þó á Reykjanesi og undir Eyjafjöllum og varð mikið tjón á Keflavíkurflugvelli (og víðar). Í ljós kom að vindhraðamælir vallarins var ekki starfi sínu vaxinn og látinn hætta. Þá komst og upp að hann hafði verið arfavitlaus í mörg ár - mæliröðinni mjög til ama. Tölvuspárnar náðu þessu mikla veðri allvel - en ekki þó með löngum fyrirvara eins og við myndum búast við nú. 

En ljúkum pistlinum með töflu sem sýnir veður í Reykjavík þennan eftirminnilega dag í huga ritstjórans - sennilega eru nær allir aðrir löngu búnir að gleyma honum því það fennir í flestar vitlausar spár (til allrar hamingju). 

ár	mán	dg	klst	hiti	hám	lágm	átt	vindhr	þrýst	veður - skyggni
1981	12	23	9	-3,6	-1,5	-12,0	SSA	1	996,0	léttskýjað - skyggni ágætt
1981	12	23	12	-5,6			ASA	3	996,0	léttskýjað - skyggni ágætt
1981	12	23	15	-5,3			A	4	995,8	hálfskýjað skyggni ágætt
1981	12	23	18	-4,3	-3,6	-6,8	ASA	5	995,5	skýjað - skyggni ágætt
1981	12	23	21	-2,5			A	5	993,5	snjókoma - skyggni 5 km
1981	12	23	24	-2,0			N	6	987,6	snjókoma - skyggni 100 metrar
1981	12	24	3	-1,2			NV	2	984,0	snjókoma - skyggni 15 km
1981	12	24	6	-2,5	-0,4	-4,4	SSV	5	987,6	skýjað - skyggni 30 km
1981	12	24	9	-1,7	-0,5	-4,3	S	4	989,9	léttskýjað - skyggni ágætt
1981	12	24	12	-0,2			S	5	991,7	úrkoma í grennd - skyggni ágætt