Langvinn norðanátt?

Reyndir veðurfræðingar vita að það er eins gott að eiga nóg af spurningarmerkjum á lager - og sömuleiðis birgðir af viðtengingarhætti og úrdráttarorðum. Við notum því orðalagið að líklega sé nokkuð þrálát norðanátt framundan - séu reikningar marktækir. 

Lítum á nokkur veðurkort.

Hér má sjá sjávarmálsþrýstispá evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir kl. 18 síðdegis á sunnudag (19. nóvember). Öflug hæð er yfir Grænlandi (um 1040 hPa) og lægðir suður í hafi. Norðaustanátt er á landinu - ekki alveg orðin hrein þó, (því þrýstingur er hér enn örlítið hærri á Austfjörðum norðanverðum heldur en á Reykjanesi) - en er að verða það.

Nú tekur við þyngri texti - nóg komið fyrir flesta. 

En hæðin yfir Grænlandi er ekki öll þar sem hún sýnist - yfir henni er háloftalægð sem við sjáum á næsta korti.

Hér eru jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins heildregnar, en litir sýna þykktina. Hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Af legu jafnhæðarlínanna má ráða að vindur í 5 km hæð blæs úr vestnorðvestri - býsna stríður. Þrýstingur við sjávarmál fæst með því að draga þykktina frá 500 hPa hæðinni - og lesendur mega trúa því að útkoman er sjávarmálskortið að ofan. Háloftalægðin við Grænland er sumsé full af köldu lofti - svo mikið er af því að vestanáttin yfir landinu verður að austanátt við jörð. 

Við sjáum líka að það er ekkert sérlega kalt í 5 km hæð yfir landinu. Þykktin er rétt neðan við mörk grænu og bláu litanna. En það er mjög kalt í lægðarmiðjunni - sem hreyfist til suðausturs og nálgast landið. Kalt loft er þyngra en hlýtt og þess vegna getur það stungið sér undir það hlýja - sé það í framsókn kemur það fyrr til landsins í neðstu lögum heldur en þeim efri. 

Þetta sést reyndar vel á næstu mynd - sem þeir mega horfa á sem þora - aðrir ættu bara að sleppa henni. 

Sjá má þversnið yfir landið þvert, frá suðri (vinstra megin) til norðurs (hægra megin), eins og merkt er á litla Íslandskortið í efra hægra horni. Gráa klessan neðarlega á myndinni er hálendi landsins. Það stingur sér upp í um 900 hPa hæð. Lóðrétti kvarðinn sýnir þrýstinginn og nær frá 1000 hPa upp í 250 hPa (í um 10 km hæð). Heimskautaröstin ólmast langt yfir landinu og blæs vindur hennar úr vestnorðvestri - svipað og við sáum á 500 hPa-kortinu að ofan. 

Vindörvar sýna vindstyrk og vindátt (athuga þó að stefnan er eins og á hefðbundnum láréttum veðurkortum - „klukkan 9“ er vestanátt. Litirnir sýna vindhraðann. 

Heildregnu línurnar sýna mættishita - en það er sá hiti sem mældist væri loftið dregið niður að 1000 hPa. Við gætum líka kallað hann „þrýstileiðréttan“ hita - og sumir tala um „varmastig“. Mættishiti vex alltaf (eða nærri því alltaf) upp á við og kvarðinn sem notaður er Kelvinstig. Með því að nota Kelvinkvarðann er minni hætta á ruglingi við þann hita sem kemur fram þegar hiti loftsins er mældur.

Það sem á að taka eftir hér er að þessar línur hallast mjög mikið - þær eru mun neðar vinstra megin á myndinni heldur en hægra megin. Veljum við t.d. 286K línuna má sjá að hún er í um 840 hPa hæð lengst til vinstri á myndinni, en uppi í 540 hPa lengst til hægri - munar hátt í 3 km. Það er mun kaldara hægra megin á myndinni heldur en vinstra megin. Við tökum eftir því að jafnmættishitalínurnar eru þéttar á svæði um myndina þvera. Þetta er skilaflötur - hlýtt ofan við - en kalt neðan við. Vel má vera að því fylgi blikubakki - eða þverklósigar (þvera loft) nokkurn veginn samsíða vindstefnu. Veðurspámenn fyrri tíðar horfðu stíft á þverklósigann. Lítum til lofts á sunnudag og fylgjumst með - . 

Þetta skilasvæði á að vera yfir landinu bæði sunnudag og mánudag - kalda loftið sækir þó aðeins á. Síðan á það að hörfa nokkuð snögglega - þá kólnar líka nokkuð snöggt - (séu spár réttar). Þykktin á að falla um 130 metra frá miðnætti til hádegis á þriðjudag, loftið að kólna um 6 til 7 stig. - Þá loksins hefur kalda loftið náð öllum tökum. 

Hvað það svo gerir eftir það er mjög óljóst enn.