8.9.2017 | 01:03
Í vari fyrir vestanvindabeltinu
Nú eru þrír fellibyljir á Atlantshafi. Veðurfræðingar eru stöðugt spurðir að því hvort slíkir geti komist til Íslands. Einfalda svarið er einfalt: Fellibyljir sem slíkir komast ekki til Íslands - þeir eru hitabeltisfyrirbrigði sem ekki komast ósködduð í gegnum vestanvindabeltið. Hið flóknara: Þó kemur alloft fyrir að hlýindin og rakinn sem fellibyljum fylgja geta orðið að fóðri fyrir snarpar lægðir.
Þannig lægðir hafa alloft komist til Íslands og stöku sinnum valdið foktjóni - jafnvel miklu. Sömuleiðis hefur einnig komið fyrir að miklar rigningar hafa fylgt leifum fellibylja hér við land, jafnvel þó vindtjóns hafi ekki gætt.
Fyrir allmörgum árum (2001) birtist grein í tímaritinu Journal of Climate þar sem höfundar töldu fjölda þeirra fellibylja sem umbreytast í kerfi á norðurslóðum - þeirrar gerðar sem ritstjóri hungurdiska kallar gjarnan riðalægðir. Sömuleiðis veltu þeir vöngum yfir þeim skilyrðum sem ýttu undir slíka ummyndun - og á hvaða tíma árs líkur væru mestar á henni.
Niðurstöður voru í grófum dráttum þessar (raðtölur ekki þeirra):
1. Um 46% fellibylja/hitabeltisstorma Atlantshafs ummyndast í riðalægðir. Líkindi á því að það gerist eru meiri seint á fellibyljatímanum (október) heldur en snemma (júlí).
2. Ummyndun á sér oftast stað milli 30°N og 40°N snemma og seint á fellibyljatímanum, en á 40°N til 50°N seint í ágúst og í september. Samkeppni tveggja orsakaþátta veldur þessu. Annars vegar er síðsumarsupphitun sjávar, myndunar- og viðhaldssvæði fellibylja stækkar svo lengi sem sjávarhiti hækkar. Í september fer svæðið aftur að dragast saman. Riðalægðamyndun breiðist hins vegar til suðurs þegar kemur fram í september og nær þá um tíma einnig til þess svæðis þar sem fellibyljir geta myndast (áður en það hörfar aftur til suðurs).
3. Þegar fellibyljir byrja ummyndun getur styrkur þeirra breyst snögglega, ýmist þannig að lægðin grynnist eða dýpkar. Rúmur helmingur þeirra fellibylja sem ná að ummyndast í djúpar lægðir á uppruna sinn í sjálfu hitabeltinu - sunnan hvarfbaugs, gjarnan nærri Grænhöfðaeyjum eða á ámóta breiddarstigi. [Hreinræktaðir fellibyljir eru líklegri en bastarðar].
4. Um 50% af styrkbreytingu má skýra með þeim tíma sem tekur lægðina að komast á milli fellibylja- og riðasvæðanna. Bæði grunnar og djúpar hitabeltislægðir geta dýpkað eftir ummyndun, en þær grunnu (miðjuþrýstingur 990 hPa eða meiri) þurfa þá að komast í riða áður en 20 klst eru liðnar frá því að þær yfirgefa fellibyljasvæðið.
Þetta hljómar nokkuð tæknilega - en er skýrt betur út í nokkrum pistlum sem ritstjóri hungurdiska skrifaði fyrir allmörgum árum og finna má á vef Veðurstofunnar undir fyrirsögninni fellibyljir (1-7).
En lítum á stöðu dagsins (föstudags 8. september).
Kortið er spá evrópureiknimiðstöðvarinnar um hæð 500 hPa-flatarins og þykktina síðdegis á föstudag 8. september. Jafnhæðarlínur eru heildregnar og því þéttari sem þær eru því meiri er vindurinn. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. Við sjáum heimskautaröstina hringa sig um norðurhvel - svæði þar sem jafnhæðarlínur eru þéttar og þykktarbratti er jafnframt mikill.
Mikið lægðardrag liggur til suðurs eftir Norður-Ameríku austanverðri og nær nærri því suður á fellibyljaslóðir - en ekki alveg. Söðullinn milli vestanáttarinnar stríðu og hægrar austanáttar - og svo norðan- og sunnanátta (vestan og austan við) situr á kortinu ekki langt norður af fellibylnum Irmu - ekkert mjög miklu munar að lægðardragið norðan við kræki í bylinn og bjargi Flórída - en spár segja þó að það muni ekki gerast. (Að vísu að lokum - en um seinan, langt inni á meginlandinu).
Fellibylurinn smái, Katia, er alveg í vari, og Jose berst til vesturs með hægri austanáttinni í háloftunum. En mjög veik norðvestanátt er ekki langt fyrir norðaustan hann, í kringum veika lægð sem situr talsvert fyrir sunnan Asóreyjar. Austanáttin sem ber Jose er því e.t.v. ekki varanleg. Spár vita ekki enn hvert leiðir hans liggja í framtíðinni. Hann er enn að dóla sér á spákorti sem gildir eftir 10 daga - án þess að hafa valið Bandaríkin eða hættulegt riðasvæðið norðurundan. Hann gæti þess vegna dottið út í röstina um síðir og borist hingað eða til Evrópu - eða beðið bana yfir svölum sjó áður en þangað er komið.
Það er ekki hægt að yfirgefa þetta kort án þess að benda á hlýja hrygginn yfir Norður-Kanada. Þar nær 5700 metra jafnþykktarlínan norður fyrir 60. breiddargráðu - hlýtur að vera óvenjulegt í september. Enda fréttist þar af meira en 30 stiga hita í dag. Hins vegar er kalt á eyjunum - gaddfrost.
Greinin sem vitnað var til:
Hart, R.E og J. L. Evans, 2001: A climatology of the extratropical transition of Atlantic tropical cyclones. J. Climate, 14, 546564.
Flokkur: Vísindi og fræði | Facebook
Um bloggið
Hungurdiskar
Færsluflokkar
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (13.11.): 55
- Sl. sólarhring: 405
- Sl. viku: 2209
- Frá upphafi: 2409853
Annað
- Innlit í dag: 49
- Innlit sl. viku: 1985
- Gestir í dag: 48
- IP-tölur í dag: 47
Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar
Eldri færslur
- Nóvember 2024
- Október 2024
- September 2024
- Ágúst 2024
- Júlí 2024
- Júní 2024
- Maí 2024
- Apríl 2024
- Mars 2024
- Febrúar 2024
- Janúar 2024
- Desember 2023
- Nóvember 2023
- Október 2023
- September 2023
- Ágúst 2023
- Júlí 2023
- Júní 2023
- Maí 2023
- Apríl 2023
- Mars 2023
- Febrúar 2023
- Janúar 2023
- Desember 2022
- Nóvember 2022
- Október 2022
- September 2022
- Ágúst 2022
- Júlí 2022
- Júní 2022
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
- Október 2020
- September 2020
- Ágúst 2020
- Júlí 2020
- Júní 2020
- Maí 2020
- Apríl 2020
- Mars 2020
- Febrúar 2020
- Janúar 2020
- Desember 2019
- Nóvember 2019
- Október 2019
- September 2019
- Ágúst 2019
- Júlí 2019
- Júní 2019
- Maí 2019
- Apríl 2019
- Mars 2019
- Febrúar 2019
- Janúar 2019
- Desember 2018
- Nóvember 2018
- Október 2018
- September 2018
- Ágúst 2018
- Júlí 2018
- Júní 2018
- Maí 2018
- Apríl 2018
- Mars 2018
- Febrúar 2018
- Janúar 2018
- Desember 2017
- Nóvember 2017
- Október 2017
- September 2017
- Ágúst 2017
- Júlí 2017
- Júní 2017
- Maí 2017
- Apríl 2017
- Mars 2017
- Febrúar 2017
- Janúar 2017
- Desember 2016
- Nóvember 2016
- Október 2016
- September 2016
- Ágúst 2016
- Júlí 2016
- Júní 2016
- Maí 2016
- Apríl 2016
- Mars 2016
- Febrúar 2016
- Janúar 2016
- Desember 2015
- Nóvember 2015
- Október 2015
- September 2015
- Ágúst 2015
- Júlí 2015
- Júní 2015
- Maí 2015
- Apríl 2015
- Mars 2015
- Febrúar 2015
- Janúar 2015
- Desember 2014
- Nóvember 2014
- Október 2014
- September 2014
- Ágúst 2014
- Júlí 2014
- Júní 2014
- Maí 2014
- Mars 2014
- Febrúar 2014
- Janúar 2014
- Desember 2013
- Nóvember 2013
- Október 2013
- September 2013
- Ágúst 2013
- Júlí 2013
- Júní 2013
- Maí 2013
- Apríl 2013
- Mars 2013
- Febrúar 2013
- Janúar 2013
- Desember 2012
- Nóvember 2012
- Október 2012
- September 2012
- Ágúst 2012
- Júlí 2012
- Júní 2012
- Maí 2012
- Apríl 2012
- Mars 2012
- Febrúar 2012
- Janúar 2012
- Desember 2011
- Nóvember 2011
- Október 2011
- September 2011
- Ágúst 2011
- Júlí 2011
- Júní 2011
- Maí 2011
- Apríl 2011
- Mars 2011
- Febrúar 2011
- Janúar 2011
- Desember 2010
- Nóvember 2010
- Október 2010
- September 2010
- Ágúst 2010
Bæta við athugasemd [Innskráning]
Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.