Hitabylgjuvísir

Á dögunum (16. júní) var hér fjallað um árstíðasveiflu „tíustigavísitölunnar“. Við skrúfum nú mörk hennar upp í 20 stig og köllum hitabylgjuvísi. Vísir þessi hefur alloft komið við sögu hungurdiska - en í lagi að athuga árstíðasveiflu hans og sömuleiðis hvernig hann hefur staðið sig síðan síðast var á minnst (t.d. 26. júní 2012). 

Fundið er hversu hátt hlutfall stöðva (á láglendi) mælir hámarkshita dags 20 stig eða meira. Hér er mælt í þúsundustuhlutum.

Fyrsta myndin sýnir meðalvísi einstakra almanaksdaga.

Blái ferillinn sýnir meðaltal sé miðað við sjálfvirku stöðvarnar, en sá rauði miðar við þær mönnuðu. Á sjálfvirku stöðvunum er miðað við 1997 til 2016 en á þeim mönnuðu farið aftur til 1949. Ástæða þess að blái ferillinn liggur ofar er einkum sú að sumur síðustu 20 ára hafa verið hlý miðað við það sem áður gerðist.

Að vori hefur hiti ekki farið yfir 20 stig fyrir 29. mars, og ekki eftir 26. nóvember að hausti. Merkingin á lárétta ásnum miðar við 15. hvers mánaðar. Við sjáum að tíðni 20 stiga hita tekur nokkurn kipp snemma í júní, og að hann er almennt langalgengastur síðari hluta júlímánaðar - eftir það fækkar tilvikum - og mjög mikið eftir miðjan ágúst. 

Næsta mynd sýnir hæstu vísa einstaka daga. Rauði ferillinn (mönnuðu stöðvarnar) er oftast ofan við þann bláa. Langlíklegasta skýringin á því er mislengd tímabilana. Líkur á að hitta á mjög háan vísi vaxa með lengri tíma. Hefðum við gögn frá síðustu 200 árum yrði ferill sem byggðist á þeim enn ofar. 

Við getum líka reiknað summu allra vísa einstakra daga heilu árin og borið saman. - Það höfum við reyndar gert áður hér á hungurdiskum.

Hér er það blái ferillinn sem sýnir gögn mönnuðu stöðvanna, en sá rauði þau sem byggjast á sjálfvirku stöðvunum. Við sjáum að stöðvakerfunum ber vel saman - hitabylgjurýr ár falla saman - og sömuleiðis þau hitabylgjugæfu. 

Það er mjög áberandi hversu þessi öld og reyndar allur tíminn frá 1997 hefur lengst af verið hitabylgjugæfur miðað við það sem áður var. Á nýju öldinni er það einkum sumarið 2001 sem sker sig úr í rýrð ásamt því að síðustu tvö ár (2015 og 2016) hafa líka verið rýr hvað hitabylgjur snertir. 

Ekkert vitum við enn um sumarið 2017 - nema hvað það hefur þegar safnað 450 stigum (í maí) - og að hiti hefur enn ekki náð 20 stigum á landinu í júní - en enn er von. Júnímánuður hefur ekki verið tuttugustigalaus á landinu síðan 1987. Það er sjálfsagt tilviljun, en maímánuður það ár var sérlega hitabylgjugæfur rétt eins og maí nú. 

Athugasemdir

[Torfi Stefánsson (IP-tala skráð) 22.6.2017 kl. 00:16]

"tuttugustigalaus" er nokkuð flott orð, rétt eins og flest löng orð! Svona til að vera leiðinlegur (að venju?) þá eru nánast engar líkur á að 20 stigunum verði náð í mánuðinum, fyrst þau náðust ekki í dag (fyrir norðan) í suðaustanrokinu.

[Trausti Jónsson, 22.6.2017 kl. 01:34]

Í fyrradag (þ.19.) fór hiti á mönnuðu stöðinni á Bláfeldi í 19,5 stig (en það er reyndar grunsamlegur aflestur). Að öðru leyti er mánuðurinn enn nítjánstigalaus - heill slíkur júnímánuður hefur ekki komið síðan 1961. Átjánstigalaus júní hefur ekki komið síðan 1890 (en þá var stöðvakerfið ansi gisið - og mánaðaútgildi vart sambærileg nútímamælinetinu).

[Inger Le Gué (IP-tala skráð) 22.6.2017 kl. 16:04]

I am looking for information about the 10 degrees isotherm. Where can be found how it runs through Iceland? How is it defined? "Average of less than 10 degrees in July": which years were counted in? And with global heating: will the geographical line of the isotherm be changed or will the border between Arctic and non-Arctic shift to 11 degrees isotherm? Who decides on this? All information is very welcome!

Inger Le Gué,

Seltjarnarnes.

[Trausti Jónsson, 22.6.2017 kl. 21:59]

Inger: Maps showing the average temperature of the months of the year in Iceland are found at this link:

http://www.vedur.is/vedur/vedurfar/kort/manadarmedalhiti/

There you can see the 10 deg isotherm in July and other months. The reference period here is 1961 to 1990. A map using another period would be slightly different - but not much. In a warming climate the Arctic would slighty shrink in area - if this definition is used. - It is a convenient one - but completely arbitrary. 

[Sigurður Þór Guðjónsson, 24.6.2017 kl. 11:38]

Hitinn á mönnuðu stöðinni á Bláfeldi, 19,5 stig, þann 19. er meira en grunsamlegur. Á sjálfvirka mælinum fór hitinn aldrei upp í 15 stig þann dag. Þetta er því álappalegra ef þetta skyldi verða skráður sem mesti hiti mánaðarins á landinu í mánaðarlok. Minnir að fleiri grunsamleg atvik hafi verið að gerast á Bláfeldi.

[Trausti Jónsson, 24.6.2017 kl. 13:51]

Sigurður: Tók eftir þessu á dögunum - trúlega verður tölunni útrýmt eins og vera ber. Mannaðar athuganir eru að syngja sitt síðasta.