Af dægurmetauppskeru ársins 2016

Ritstjóri hungurdiska er enn að gera upp árið 2016 - í þetta sinn er það dægurmetauppskeran. - Þetta verður að teljast nokkuð nördalegt - og að miklu leyti endurtekið úr pistli sem birtist 21. janúar 2016 - en látum það fljóta - tölur eru nýjar - og munur mikill á niðurstöðum áranna.

Í fréttum að utan er oft gert talsvert úr svonefndum dægurmetum - hæsta eða lægsta hita sem mælst hefur á einhverri veðurstöð ákveðinn dag ársins. Ein og sér segja þessi met lítið - en geta samt falið í sér skemmtileg tíðindi. Nú, hafi verið mælt mjög lengi á stöðinni verða þessi tíðindi eftirtektarverðari. Svipað má segja um mjög miklar metahrinur - daga þegar dægurmet falla um stóra hluta landsins.

Talning leiðir í ljós að alls féllu 4347 hámarksdægurmet á almennu sjálfvirku stöðvunum hér á landi á árinu 2016 - séu þær stöðvar sem athugað hafa í 5 ár eða meira aðeins taldar með. Lágmarksmetin urðu hins vegar aðeins 1871. Hlutfall hámarks- og lágmarksmeta mjög ólíkt því sem var árið 2015. Þetta hlutfall hlýtur að segja okkur eitthvað? Rétt rúmlega 60 þúsund dægurmet hvorrar tegundar eru skráð alls á tímabilinu frá 1996 til 2016. - Það sem flækir málið er að stöðvum hefur fjölgað - en við sjáum samt að hámarksmetin eru fleiri en búast hefði mátt við - ef metafallið væri alveg óháð frá stöð til stöðvar - og í tíma. Lágmarksmetin voru aftur á móti öllu færri 2016.

Árið var enda eitt það hlýjasta á öllu tímabilinu.

Lítum nú á línurit sem sýnir hlutfall hámarksdægurmeta af heildinni frá ári til árs.

Aðeins þarf að doka við til að skilja myndina - lárétti ásinn sýnir ár tímabilsins. Lóðrétti ásinn til hægri sýnir landsmeðalhita, það gerir rauðstrikaða línan einnig. Hlýjust eru árin 2003, 2014 og nýliðið ár, en 2015 hins vegar ámóta kalt og árin fyrir aldamót.

Lóðrétti ásinn til vinstri sýnir hlut hámarksdægurmeta af summu útgildametanna (hámarks og lágmarks). Hlutur lágmarksmetanna fæst með því að draga frá einum.

Við sjáum að allgott samband er á milli hámarksmetahlutarins og landsmeðalhitans. Hámarkshitametin eru líklega fleiri þegar almennt er hlýtt í veðri.

Eftir því sem árunum fjölgar verður erfiðara að slá metin 60 þúsund. Þrátt fyrir það er á þennan hátt hægt að fylgjast með veðurfarsbreytingum. Skyndileg breyting á veðurlagi á hvorn veg sem er - nú eða í átt til öfga á báða bóga kæmi fram við samanburð við hegðan metanna síðastliðin 20 ár. - En því nenna nú fáir nema útnörd - eins og ritstjóri hungurdiska - varla að slíkt eftirlit verði í forgangi hjá því opinbera (þrátt fyrir tal um veðurfarsbreytingar).

Við skulum líka líta á línurit sem sýnir samband hámarksmetahlutarins og landsmeðalhitans. 

Lárétti ásinn markar hámarksmetahlutinn, en sá lóðrétti meðalhitann. Punktadreifin raðast vel og reglulega í kringum beina línu - því fleiri sem hámarkshitametin eru miðað við þau köldu, því hlýrra er árið. Fylgnistuðull er 0,91. En við skulum ekki venja okkur á að líta alveg hugsunarlaust á dreifirit sem þetta - athugum t.d. að hlutur hámarksmeta getur ekki orðið hærri en 1,0. Skyldi árið þegar landsmeðalhiti nær 6,14 stigum verða algjörlega lágmarksmetalaust? - eða árið þegar landsmeðalhitinn fellur niður í 2,6 stig - skyldu þá nákvæmlega engin hámarkshitamet verða sett? - 

Við þurfum ekki að fara lengra aftur í tímann en til 1983 til að finna lægri landsmeðalhita en 2,6 stig - og árið 1979 var hann ekki nema 1,8 stig. - Það var ábyggilega ekki mikið um hámarkshitamet þessi ár. 

En fleira nördalegt kemur fram í metaskránum. Hvaða daga féllu flest dægurmet? Við skulum svara því - forvitnin krefst þess. - Í ljós kemur að dagarnir sem voru efstir á þessum listum í pistlinum í fyrra (2015) misstu báðir hluta sinna meta til almanaksbræðra ársins 2016 og féllu þar með af stalli. - Aðrir dagar hafa tekið við á toppnum.

Flest hámarksdægurmet féllu samtímis á jóladag árið 2005, á 90 prósentum stöðvanna. Man nokkur nokkuð frá þessum degi? Varla, en hann er sum sé allt í einu orðinn merkilegur. Þetta var fyrir tíma hungurdiskabloggsins.

Flest féllu lágmarksmetin 30. apríl 2013, á 92 prósentum stöðvanna. Um það merkilega kuldakast fjölluðu hungurdiskar ítarlega - dögum saman - því kuldinn hélst í marga daga. Auðvelt er að fletta þessum fróðleik upp - hafi einhver þrek til. Sama hlutfalli, 92 prósentum náði 6. mars 1998 - það kuldakast muna eldri nörd.