Nćst sólu

Samkvćmt almanaki háskólans er jörđ nćst sólu á morgun, 4. janúar. Vegna ţess ađ jarđbrautin er sporbaugur en ekki hringur er mislangt í sólina eftir árstíma. Almanök hafa lengi veriđ ađgengileg hér á landi. Magnús Ketilsson sýslumađur í Búđardal á Skarđsströnd hefur haft slíkt undir höndum ţegar hann ritar í veđurdagbók sína 31. desember áriđ 1791: Hćgđ, ţykkur, dró úr. Perihelium. 

Perihelium er sólnánd - fyrir tvö hundruđ árum bar hana upp á gamlársdag - hefur seinkađ um fjóra daga síđan. - Okkur nćgja ađ vísu ekki tvćr dagsetningar til ađ segja ađ seinkunin sé fjórir dagar - ţví dagatal okkar er stillt eftir sólstöđum - ţađ er fastákveđiđ ađ sólstöđurnar skuli haldast á sama tíma árs. Ţessi leiđrétting á sér ţó ekki stađ alveg jafnt og ţétt heldur í rykkjum - bćtt er inn einum degi á fjögurra ára fresti (hlaupársdegi) en ekki 6 klukkustundum á ári. - Svo ţarf ađ auki ađ sleppa ţremur hlaupársdögum á hverjum fjögur hundruđ árum til ađ sólstöđurnar haldist á sínum stađ í almanakinu til lengdar. 

En ţessir rykkir ţýđa ađ bćđi sólstöđur og sólnánd fćrast lítillega til milli daga frá ári til árs, sólnánd er ţannig 3. janúar í sumum árum - eftir ţví hvernig stendur á hlaupársrykknum. 

En ekki er hćgt ađ halda bćđi sólstöđum og sólnánd kyrrum í dagatalinu. - Sólnánd rekur smám saman burt frá vetrarsólstöđum til vorjafndćgra - og ţađan áfram til sumarsólstađa - og auđvitađ áfram hringinn. 

Af dagsetningunum tveimur 4. janúar 2016 og 31. desember 1791 getum viđ séđ ađ í fyrstu nálgun er rekiđ um tveir dagar á öld, 183 aldir tćki ţá ađ fara hringinn, 18 ţúsund og ţrjú hundruđ ár. Viđ gćtum fariđ í almanök nokkurra ára, flett upp nákvćmari tímum og fundiđ út ađ hringurinn tekur í raun um 21 ţúsund og sex hundruđ ár. 

Eftir tíu ţúsund ár - eđa svo verđur jörđ nćst sólu í júní - og sólnánd og sumarsólstöđur falla saman - en nú er sólnánd tćpum hálfum mánuđi á eftir vetrarsólstöđum. Ţangađ til vinnur sólnándin sig fyrst í gegnum janúar, síđan febrúar og koll af kolli. 

Viđ sjáum svo lítiđ til sólar í skammdeginu ađ litlu skiptir hvort hún er nćrri eđa fjarri á ţeim tíma. - En á sumrin skiptir ţađ miklu máli. Ţess vegna var hlýtt á norđurslóđum ţegar sólnánd og sumarsólstöđur féllu síđast saman - fyrir meir en tíu ţúsund árum - svo hlýtt ađ ţađ tókst ađ losa um ísöldina og gera betur. 

En ţó sólnánd stefni nú til sumars (hćgum skrefum) kemur annađ á móti - ekki alveg jafnhagstćtt. Möndulhalli jarđar er breytilegur - hann rćđur ţví hversu hátt sól er á lofti ađ sumarlagi. Nú er hann minnkandi - heimskautsbaugur er á leiđ norđur og fer norđur fyrir Grímsey síđar á ţessari öld. Bćđi heimskautasvćđi (svćđin norđan og sunnan heimskautsbauga) og hitabelti (svćđiđ milli hvarfbauga) rýrna. Sól lćkkar á lofti viđ sumarsólstöđur. Möndulhallasveiflan tekur um 41 ţúsund ár.

Ţriđja meginsveiflan er sú ađ hringvikiđ - aflögun brautar jarđar um sól frá hringlögun - breytist. Sé hringvikiđ lítiđ er munur á fjarlćgđ sólar viđ sólnánd og sólfirrđ (ţá er jörđ lengst frá sólu) lítill - sé ţađ stórt verđur munurinn meiri. Hringvik er nú minnkandi - áhrif sólnándar verđa ţví minni ţegar sólnánd og sumarsólstöđur falla nćst saman heldur en síđast var. 

Um áhrif jarđbrautarţátta á veđurfar var gróflega fjallađ í gömlum hungurdiskapistli - 

Gamall pistill um jarđbrautarţćtti


« Síđasta fćrsla | Nćsta fćrsla »

Bćta viđ athugasemd

Ekki er lengur hćgt ađ skrifa athugasemdir viđ fćrsluna, ţar sem tímamörk á athugasemdir eru liđin.

Um bloggiđ

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er veđurfrćđingur og áhugamađur um veđur.

Fćrsluflokkar

Mars 2024
S M Ţ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nýjustu myndir

  • w-blogg200324b
  • w-blogg200324a
  • Slide10
  • Slide9
  • Slide8

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (29.3.): 29
  • Sl. sólarhring: 67
  • Sl. viku: 427
  • Frá upphafi: 2343340

Annađ

  • Innlit í dag: 25
  • Innlit sl. viku: 385
  • Gestir í dag: 24
  • IP-tölur í dag: 23

Uppfćrt á 3 mín. fresti.
Skýringar

Eldri fćrslur

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband