Háloftavindaþróun - eitthvað til að velta vöngum yfir?

Haustið 2014 velti ritstjóri hungurdiska sér upp úr þróun hitafars í háloftunum yfir Keflavíkurflugvelli. Langminnugir muna býsna athyglisverða útkomu - en aðrir áhugasamir geta farið í flettingar gamalla pistla. 

Nú lítum við á vindáttir háloftanna - hafa einhverjar merkjanlegar breytingar orðið á þeim að undanförnu? Að vetrarlagi eru austlægar áttir ríkjandi í allra neðstu lögum lofthjúpsins yfir Íslandi - en annars er vestanáttin allsráðandi - alveg upp úr. Að sumarlagi er þessu öðru vísi farið. Þá er austanátt ríkjandi í heiðhvolfinu, en vestanáttin heldur velli neðar - (og austanáttin neðst slaknar miðað við veturinn).

Aðalatriðin sjást vonandi á skýringarmyndinni - sem er einskonar þversnið af lofhjúpnum yfir Íslandi að sumarlagi.

w-blogg-sumarhringur-hverfur-a-a

Efsti hluti myndarinnar sýnir stöðuna í 90 km hæð - þar heita miðhvörf, þar er vestanátt á sumrin. Austanátt ríkir í heiðhvolfinu - vel niður fyrir 20 km - þar sem vestanátt tekur við - og vex hún niður á við í átt að veðrahvörfum þar sem hún er í hámarki. Síðan dregur úr eftir því sem neðar kemur - og greina má slaka austanátt neðst. Rétt er að taka fram að þetta eru meðaltöl - í veðrahvolfinu er mjög mikill breytileiki frá degi til dags og jafnvel frá ári til árs. 

Þrátt fyrir breytileika er þetta ástand í aðalatriðum nokkuð stöðugt - og mjög miklar veðurfarsbreytingar þarf til að valda grundvallarröskun á því. - Hnattræn hlýnun vegna aukinna gróðurhúsaáhrifa af mannavöldum er líklega ekki nægileg - það ætti e.t.v. að segja örugglega ekki nægileg - en aldrei að segja aldrei - alls konar skrímsli geta legið í leyni. 

Þrátt fyrir stöðugleika megindráttanna eru ýmsar lúmskar breytingar mögulegar. Við skulum nefna þrjár.

i) Breytingar á rófi vestanáttarinnar í veðrahvolfinu - hún er ekki jafnstríð, heldur gengur hún í missterkum hrinum - jafnvel austanátt á milli. Hrinutíðni getur breyst - án þess að meðalstyrkurinn breytist að marki. Þessi möguleiki er mikið ræddur á fræðavettvangi - birtist sem vangaveltur um breytingar á tíðni kuldakasta og hitabylgna - og er þannig oft í fréttum. 

ii) Hæð áttaskiptanna í neðri hluta heiðhvolfsins getur breyst. Austanáttin ofar gæti færst neðar - þessu er almennt lítill gaumur gefinn hér á norðurslóðum - varla neitt - satt best að segja. - En mjög mikið er rætt um áttaskil og hegðan þeirra yfir hitabeltinu - og tengsl við veðurfarsbreytingar. - Mjög erfið umræða og flókin - hefur staðið í áratugi. 

iii) Breytingar á sumaraustanátt heiðhvolfsins - þá vegna ósoneyðingar - virðist hafa áhrif á suðurhveli jarðar - ritstjórinn ekki vel inn í þeirri umræðu hvað sumarið varðar, en engar fréttir hafa borist af slíkum áhrifum á norðurhveli - þau eru þó vel hugsanleg - sérstakalega við árstíðaskiptin haust og vor. 

En hvað segja háloftaathuganir yfir Keflavíkurflugvelli um þetta - er eitthvað þar að sjá? Það er nú það. Rétt að fullyrða ekki neitt en lítum á eina mynd.

w-blogg220516a

Lárétti ásinn sýnir árin frá 1950. Upplýsingar um stöðuna ofan við 15 km hæð eru ekki í gagnagrunninum nema aftur til 1973. Lóðrétti ásinn sýnir hlut austlægra átta í öllum athugunum sumarmánaðanna júní, júlí og ágúst. Því hærra sem þetta hlutfall er - því tíðari eru austanáttirnar. 

Línurnar eru 7-ára keðjumeðaltöl. Græni ferillinn sýnir tíðni austanátta í 30 hPa - um 24 km hæð - vel inni í austanáttum heiðhvolfsins. Þarna virðist lítið hafa gerst - austanáttir ríkja meir en 90 prósent tímans - væntanlega skiptir í vestur á aðeins misjöfnum tíma seint í águst. 

Blái ferillinn sýnir meðaltal heiðhvolfsins (100, 70, 50 og 30 hPa). Þarna hefur austanáttin aukið hlut sinn um 10 prósent síðustu 20 árin. Bleiki ferillinn (sá neðsti) sýnir „fjarlægðina“ á milli græna og bláa ferilsins. - Hún hefur farið minnkandi. Er eitthvað á seyði? 

Rauði ferillinn sýnir stöðuna í veðrahvolfinu (300, 500, 700 og 850 hPa) - þar hefur hlutur austanáttar líka aukist um nærri 10 prósent. Breytingar í neðsta hluta heiðhvolfs og í veðrahvolfi virðast fylgjast að. 

Við höfum enga hugmynd um hversu marktækar breytingar þetta eru, hvort þær muni ganga til baka eða aukast enn frekar. Við vitum ekki heldur hvort þeirra gætir á norðurhveli öllu - eða hvort þær eru aðeins staðbundnar. 

Mörgu þarf - og á - að gefa gaum - fleiru en „meðalhita jarðar“. 


« Síðasta færsla | Næsta færsla »

Bæta við athugasemd

Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.

Um bloggið

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er veðurfræðingur og áhugamaður um veður.

Færsluflokkar

Nóv. 2024
S M Þ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30

Nýjustu myndir

  • w-blogg081124d
  • w-blogg081124a
  • w-blogg071124a
  • w-blogg031124c
  • w-blogg031124b

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (9.11.): 252
  • Sl. sólarhring: 339
  • Sl. viku: 1686
  • Frá upphafi: 2408554

Annað

  • Innlit í dag: 235
  • Innlit sl. viku: 1515
  • Gestir í dag: 227
  • IP-tölur í dag: 226

Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar

Eldri færslur

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband