Hitafar yfir Keflavíkurflugvelli síðustu 6 áratugi - 4. áfangi

Á bestu dögum á árum áður endaði háloftakanni sem sleppt var frá Keflavíkurflugvelli ferð sína uppi í 5 hPa (ríflega 35 km hæð) - og oftast náðist að mæla allt upp fyrir 20 hPa. En óþægilega marga daga vantar þó til þess að við getum með góðu móti búið til mánaða- og ársmeðaltöl fyrir þessa efstu fleti allt tímabilið sem hér er undir. Því var ákveðið að fara ekki hærra en upp í 100 hPa að þessu sinni, en sá flötur er í 15 til 16 km hæð. Í þessum pistli tökum við á hitanum þar - og að auki lítum við á eins konar samantekt.

 

Hér er sumri (júní til ágúst) og vetri (desember til febrúar) troðið á sama línuritið. Hitakvarðarnir eru þó mismunandi. Sumarkvarðinn er til vinstri og gráu línurnar sýna hitann, sú daufa breytingar frá ári til árs - en sú þykka er 10-ára keðjumeðaltal. Gildi þess er fært inn á síðasta ár hvers tímabils.

Kvarðinn til hægri á við veturinn, grænar strikalínur sýna meðalhita einstakra ára en þykk lína er 10-ára keðjumeðaltal. Eins og margoft hefur verið minnt á geta lúmskar villur reynst í gagnaröðum sem þessum - en ef við tökum mælingarnar bókstaflega hefur kólnað um um það bil 2 stig - bæði sumar og vetur í 100 hPa hæð. Ef við rýnum í þykku, grænu línuna má þó sjá að megnið af vetrarkólnuninni átti sér stað fyrir 1985. 

Næst bregðum við upp öllum 10-ára keðjumeðaltölum upp á tveimur myndum, sumar og vetur.

 

Ekki alveg létt mynd. Ártölin á lárétta ásnum eru þó skýr. Á þeim lóðrétta er eitthvað sem við köllum normaðar tölur - eins konar vik frá meðallagi tímabilsins. Neikvæðar tölur þýða að hiti er undir meðallagi - en jákvæðar að hiti sé ofan meðallags. Hvert „stig“ er hins vegar lítillega misjafnt eftir hæð - oftast þó ekki mjög fjarri 0,5°C á sumarmyndinni. 

Hér sést að hlýnað hefur að sumarlagi í neðri flötunum - yfirborð, 850 hPa, 700 hPa og 500 hPa eru í hneppi efst á síðustu árunum. Hlýnunin í þessum flötum er þó ekki alveg samstíga - yfirborðið hlýnar síðast (efsta brúna línan) - tekur stökk nærri aldamótum. Í 850 hPa hefur hlýnað nokkuð samfellt frá 1985. Í 700 hPa og 500 hPa hófst mikil hlýnun strax fyrir 1980 (um svipað leyti og heimsmeðalhitinn fór fyrst á flug) - einnig hlýnaði talsvert um aldamótin - en ekki mikið síðan, lítillega þó í 700 hPa. 

Efri fletirnir, 300 hPa, 200 hPa og 100 hPa eru í öðru hneppi - neðarlega til hægri. Í öllum þessum flötum var hiti mun hærri á fyrri hluta tímabilsins heldur en á síðari árum. Hitinn í 100 hPa virðist hafa fallið jafnt og þétt allan tímann, en í 200 hPa og 300 hPa er hitahámark í kringum 1970. 

Þetta var sumarið - þá er það veturinn á sama hátt.

Hitaþróunin hér er ekki eins og á hinni myndinni. Allir fletir eru sammála um kuldaskeið frá því eftir 1970 fram undir aldamót - og eru sammála um að kaldast hafi verið á tímanum 1974 til 1983 (eða svo). Þá hafi farið að hlýna hægt - en síðan snögglega um miðjan 10. áratuginn, nema í efstu þremur flötunum - þar var hlýnunin lítil. Efstu fletirnir (og 500 hPa jafnvel líka) virðast taka nokkra dýfu á allra síðustu árum - en 700 hPa, 850 hPa og yfirborð halda nokkurn veginn sínu.

Munurinn er mikill á efri og neðri flötum fyrst á tímabilinu, þar eru hlýjustu tölur tímabilsins alls á 6. áratugnum - fyrir og um 1960. Í neðri flötunum er hámarkið aðeins seinna - ef lagst er í smáatriðin má sjá að yfirborðið er fyrst neðri flatanna til að ná sínu hámarki, síðan koma hinir lágfletirnir á eftir. 

Hvað segir þetta síðan? Hitasveiflur í efri og neðri flötum eru ekki þær sömu. Bein áhrif aukinna gróðurhúsaáhrifa gætu skýrt eitthvað (þar á „eftir bókinni“ að hlýna í neðri flötum - en kólna í þeim efstu). Í neðstu flötunum eru trúlega einhver sjávarkulda- og hafísáhrif - hafísáhrif sjást þó ekki mjög vel á myndunum (kannski gera þau það á vorin - við vitum það ekki). Við vitum ekki heldur hvort hægfara sjávarhitabreytingar tengjast auknum gróðurhúsaáhrifum beint.

Í efri flötunum - og sérstaklega í 300 hPa og 200 hPa geta breytingar á legu heimskautarastarinnar haft umtalsverð áhrif á hitafarið vegna lóðréttra hreyfinga í kringum röstina. Ekkert hefur þó komið fram sem beinlínis staðfestir slíkan breytileika í námunda við Ísland.  

En látum þessa umfjöllun um háloftahitafar enda hér - að sinni.