Tíu stiga syrpurnar - í Reykjavík og á landinu

Þess var getið á fundi á Veðurstofunni í fyrri viku að hiti hefði ekki náð tíu stigum daginn áður. Í framhaldi af því var spurt hvort tíustigasyrpa sumarsins í Reykjavík hefði verið óvenju löng að þessu sinni. Með tíudagasyrpu er átt við tíma þar sem dagshámarkshitinn helst samfellt ofan við 10-stig. Vor og haust koma gjarnan fáeinir dagar í röð með hámarkshita yfir tíu stigum - kaldari dagar á milli - en síðan kemur langt samfellt tímabil 10 stiga hámarkshita. Mjög misjafnt er hvenær það byrjar og endar. 

Nimbus gefur þessu gaum í bloggi fyrir nokkrum dögum og ættu áhugasamir að lesa það sem fyrst. Þeir sem það gera munu e.t.v. reka augun í að talningunum þar og þeim sem hér fara að neðan ber ekki alveg saman. Það er vegna þess að hér látum við sem svokölluð tvöföld hámörk séu ekki til - en þau verða til þegar hiti kl. 18 í gær er hærri heldur en hámarkshitinn sem mælist kl. 18 í dag. Á mönnuðum stöðvum er lesið á hámarkshitamæla aðeins tvisvar á dag, kl. 9 og kl. 18. 

Síðasti tíu stiga dagur sumarsins í ár í Reykjavík var einmitt svona. Hiti náði 10 stigum eftir kl. 18 daginn áður. Sú tala var lesin af hámarksmæli kl. 9, og var hærri heldur en hámarkið kl. 18. Tíu stigin skráðust þar með sem hámark dagsins - leifar af hita dagsins áður. Ritstjóri hungurdiska hefur ákveðið að látast ekki sjá þetta og „leiðréttir“ því ekki. Tíustigasyrpa hungurdiska var því ekki afskrifuð fyrr en eftir seinni dag hámarksins tvöfalda.

Nú er auðvelt að reikna lengdir tíudagasyrpanna með aðstoð gagnagrunns Veðurstofunnar aftur til 1949. Hér verður litið á Reykjavíkursyrpurnar - en líka landssyrpur, lengd þess tíma sem hámarkshiti hefur náð tíu stigum einhvers staðar á landinu er reiknaður. Hann er (auðvitað) lengri heldur en í Reykjavík. 

Myndin sýnir tímann frá 1949 til 2014 fyrir Reykjavík - en 1949 til 2013 fyrir landið - landssyrpan 2014 stendur enn.

 

Gráu súlurnar sýna niðurstöður fyrir Reykjavík, en rauða strikalínan sýnir syrpulengd landsins. Kvarðinn til vinstri sýnir dagafjöldann. Vel má sjá að mikill munur er á syrpulengdinni frá ári til árs. Í Reykjavík var hún lengst 2009, 133 dagar. Í ár var hún 129 dagar - sú næstlengsta á öllu tímabilinu. Sumarið 1983 komu aldrei fleiri en 11 dagar í röð með 10 stiga hámarkshita eða meir. Meðaltal áranna 2004 til 2013 er 107 dagar. Meðaltalið 1961 til 1990 er hins vegar aðeins 66 dagar. 

Hér sést kuldaskeiðið á 8. og 9. áratugnum vel. Svo virðist sem eitthvað samhengi sé á milli lengdar 10-stigasyrpunnar og meðalhita langra tímabila. Það á þó alls ekki við um einstök ár. Einn spillidagur snemma í ágúst (með 9,9 stiga hámarkshita) getur klippt syrpu í tvennt - sem annars hefði orðið sú lengsta. Á slíku sumri væri samband meðalhita og lengdar lengstu syrpu ekki gott. 

Sú Reykjavíkursyrpa myndarinnar sem lifði lengst fram á haustið var sú sem endaði 4. október 1958.  

En rauðu línurnar sýna niðurstöður fyrir landið í heild - á mönnuðum veðurstöðvum. Einnig má sjá græna línu, sú á við sjálfvirku stöðvarnar - eins og má sjá eru stöðvakerfin tvö ekki nákvæmlega sammála - enda ekki við því að búast.

Landið sýnir meiri jöfnuð milli kaldra og hlýrra tímabila heldur en syrpur einstakra stöðva - síðustu tíu ár er meðaltalið 150 dagar (nærri fimm mánuðir) en á tímabilinu 1961 til 1990 er það 135 dagar. Lengst var tímabilið árið 2001, 187 dagar, en styst 1975, 96 dagar. 

Og að lokum er farið á smávegis gagnafyllerí - en ekki til sérstakrar eftirbreytni - það liggur lágt í vísindalandslaginu. Við reynum að reikna út tíustigasyrpur Reykjavíkur eins langt aftur og gögn leyfa. Hámarksmælingar hafa verið gerðar í Reykjavík samfellt frá vori 1920 til okkar daga og auk þess á styttri skeiðum á fyrri tíð. Frá 1907 til 1918 voru hámarksmælingar ekki gerðar, við notumst við hæsta hita hvers dags á athugunartímum.

Hér eru eyðurnar áberandi. Byrjað er lengst til vinstri, þegar mælt var í Lambhúsum á Bessastöðum - hæsti hiti á athugunartímum er notaður. Syrpurnar eru trúlega lengri en sýnt er. En hér er stysta syrpan, sumarið kalda á undan Skaftáreldum. Hugsanlega hefði hún orðið lengri með hámarksmæli. 

Næst er tímabilið 1830 til 1853 þegar Jón Þorsteinsson mældi hámarkshita hvers dags í Nesi og í Reykjavík. Hér má finna lengstu tíustigasyrpu alls tímabilsins, 138 daga sumarið 1843. Þetta var mikið óþerrasumar á Suðvesturlandi.

Á tímabilinu 1871 til 1879 notumst athugunartímahámörk - en enn á eftir að tína hæsta hita út úr athugunum tímabilsins 1880 til 1884. 

Árið 1885 var aftur kominn hámarksmælir, það sumar var harla aumt, syrpan aðeins 13 daga löng. 

Frá og með 1920 eru gögnin samfelld. Syrpurnar voru sérlega stuttar sumrin 1920 til 1923 - en lengdust síðan, sú lengsta kom 1941, 128 dagar - nánast eins og nú, 2014. Hið hlýja sumar 1939 er gott dæmi um hlýindi sem ekki skila sér í syrpulengd. Tíu stiga dagar það sumar voru fleiri en 150 - en illa klipptir af fjórum stökum dögum þegar hámarkshiti var á bilinu 9,7 til 9,9 stig. Lítil sanngirni í því(?) - getur minnt á bikarkeppnina í fótbolta - hér skiptir dagsformið öllu. 

Viðbót 12. október: Hér lauk tíu-stiga syrpu sjálfvirkra byggðastöðva ársins 2014. Varð hún 163 dagar að lengd, 9 dögum lengri en meðalsyrpa síðustu tíu ára, en 8 dögum styttri en metárið 2010.