Hugleiðingar í kringum fellibylinn Cristobal

Eitt af haustverkum veðurfræðinga í Vestur-Evrópu er að gefa fellibyljum Atlantshafsins gaum. Leifar þeirra komast alloft í námunda við bæði okkur og nágranna okkar í austri og vestri. Oftast gerist nákvæmlega ekki neitt, en stöku sinnum ummyndast hitabeltisstormarnir í myndarlegar lægðir - og rétt endrum og sinnum gerir afskaplega vond veður. Haustillviðri eru eiga þó langfæst rætur sínar að rekja til fellibylja. 

Hér verður ekki (frekar en venjulega) spáð um veður hér á landi - við látum Veðurstofuna um það. Þess í stað rýnum við í nokkur kort úr garði evrópureiknimiðstöðvarinnar (og auðvitað Bolla Pálmasonar kortagerðarmeistara á Veðurstofunni). En fyrst lítum við á hitamynd af vef kanadísku veðurstofunnar (Environment Canada). Hún er tekin úr eystri jarðstöðuhnetti vesturheimsmanna kl. 17:45 í dag (fimmtudaginn 28. ágúst). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Efst má rétt sjá í suðurodda Grænlands. Nýfundnaland er ofan við miðja mynd og til vinstri er austurströnd Bandaríkjanna, suður til Suður-Karólínufylkis. Gulu og brúnu svæðin á myndinni sýna háský fellibylsins - hæst í kringum frekar óljósa miðju hans.

Kerfið er í aðalatriðum reglulegt að sjá en taka má eftir því að háloftaröst er ekki langt norður undan og rífur úr norðurhlið þess. Talan 1 er sett þar sem fellibyljamiðstöðin vill hafa Cristobal um hádegi á morgun, föstudag. Talan 2 sýnir aftur á móti hvar evrópureiknimiðstöðin setur kerfið um hádegi á laugardag (stöðvarnar tvær eru ekki alveg sammála um hvar miðjan verður þá).

Næsta kort sýnir spá evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir um hádegi föstudags (úr spárununni kl. 12 á fimmtudag).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Enn sést rétt í suðurodda Grænlands efst á myndinni. Þarna er þrýstingur í miðju Cristobal 976 hPa (gæti verið mislestur). Litir sýna úrkomuna, hún er 30 til 50 mm á 6 klst þar sem mest er. Nyrðra úrkomubandið á myndinni er tengt heimskautaröstinni. 

Fram til hádegis á laugardag hreyfist kerfið ákveðið til norðausturs. Næsta kort sýnir spá evrópureiknimiðstöðvarinnar sem gildir á hádegi þann dag.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hér skulum við taka eftir því að þrýstingur hefur hækkað í lægðarmiðjunni (um 5 hPa) og jafnþrýstilínur hafa gisnað - allt er slappara. Hinn eiginlegi fellibylur er dauður. Úrkomusvæðið er býsna teygt og er nærri því eins og að ný lægðarmiðja sé að myndast í norðausturhluta kerfisins. Það gæti gerst - en reiknimiðstöðvar segja þó nei - nema danska hirlam-líkanið. Þar slitnar kerfið meira að segja í þrjá hluta - en lengra nær sú spá ekki. Hér hefur lægðin við Suður-Grænland slaknað um 11 hPa frá fyrra korti. Hún er að fyllast af frekar köldu lofti. 

Fjórða mynd dagsins sýnir hæð 500 hPa-flatarins og þykktina á hádegi á laugardag samtímis kortinu hér að ofan.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Margar jafnhæðarlínur hringa sig um gömlu lægðina á Grænlandshafi, hæðin í henni miðri er um 5290 metrar. Hún er líka umkringd jafnþykktarlínu - miðjuþykktin er 5340 metrar. Hringrás fellibylsleifanna nær ekki upp í 500 hPa - en gerði það sólarhring áður (ekki sýnt hér). Kerfið er samt greinilegt sem lægðardrag sem gríðarlega hlýtt loft fylgir. Þykktin er á stóru svæði meiri en 5700 metrar. 

Nú gengur verkefnið út á það að koma lágri hæð gömlu lægðarinnar í tengsl við háa þykkt fellibylsleifanna. Í fullkomnum heimi stefnumóta yrði 949 hPa-lægð til ef þykktin 5700 metrar næðist alveg undir hæðina 5290 m. Til þess þarf að hafa hraðar hendur og skrúfa bút út úr 5700m þykktarsvæðinu og keyra það inn á móti háloftalægðinni. [Eins og ís er skafinn upp með skeið]. Kalda loftið í henni er þar fyrir og það þarf því jafnframt að stugga við því - helst til suðurs - þá getur það orðið það „verkfæri“ sem klippir á hlýja loftið [ísskeiðin]. Hér skipta tímasetningar öllu máli.

Það væri að vísu með ólíkindum ef það tækist að stela bút úr 5700m þykktinni - en við borð liggur að það takist - sé að marka spá evrópureiknimiðstöðvarinnar og sjá má á síðasta kortinu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Þetta kort ætti að vera lesendum hungurdiska kunnuglegt. Jafnþykktarlínur eru heildregnar en hiti í 850 hPa er sýndur í lit. Kortið gildir um hádegi á sunnudag (31. ágúst), sólarhring síðar en kortin tvö næst hér á undan. Við sjáum að tekist hefur að skera bút af hlýja loftinu og keyra það í stefnumót við háloftalægðina. Innsta jafnþykktarlínan sýnir 5560 metra - kannski er þykktin 5580 m í miðjunni - en 5700 metra loftið er sloppið til austurs og sést ekki á þessu korti. En 5580 m þykkt undir 5290 hæð reiknast sem 964 hPa. Ekki sem verst það.

Hvað gerist bregðist stefnumótið veit ritstjórinn auðvitað ekki. Þó má segja með nokkurri vissu að takist ekki að ná neinu hlýju lofti inni í skrúfuna gerist nánast ekki neitt. Ef það hins vegar gerist fyrr eða síðar en evrópureiknimiðstöðin nú stingur upp á gæti lægðin orðið grynnri (eða dýpri) - en þar með er ekki sagt að vindur yrði minni - þvert á móti gæti hann orðið meiri. En - við látum Veðurstofuna um að fylgjast vel með því.

Óðadýpkun lægða á sér stað þegar mikil þykkt skrúfast inn undir lága hæð veðrahvarfanna. Lægðir geta orðið alveg jafndjúpar þótt ekkert loft langt sunnan úr höfum komi við sögu - en þá verða því lægri veðrahvörf að berast að úr norðri. Það er mjög erfitt fyrir loft að komast langt að sunnan alla leið til okkar. Því veldur snúningur jarðar. Mikil losun dulvarma í fellibyljaleifum greiðir leið lofts til norðurs, hin krappa hringrás fellibyljarins gerir það líka. Lægð sem orðin er til úr leifum fellibyls er líklegri til að útvega loft [og „skrúfjárn“] með mikla þykkt heldur en þær venjulegu.