Árssveiflur - áratugasveiflur (og hlýnun) - Íslandssöguslef 1

Æði langt er nú frá því hungurdiskar slefuðu síðast um veðurfarssögu. Slef dagsins ætti þó að vera mörgum lesendum hungurdiska kunnuglegt - myndirnar hafa verið sýndar hér áður, en eru þó uppfærðar til síðustu áramóta (2013/2014).

Fyrst er margnefnd mynd sem sýnir ársmeðalhita í Stykkishólmi frá 1798 til okkar daga.

 

Lárétti ásinn sýnir árin frá 1798 til 2013, sá lóðrétti hita í °C. Hita einstakra ára má sjá af gráu súlunum og að kaldast var árið 1812 en hlýjast 2003. Spönn milli hita þeirra ára er um 4,5 stig. Græni ferillinn sýnir 10-ára keðjumeðaltöl. Það munar hátt í þremur stigum á hlýjasta og kaldasta 10-ára meðaltalinu. Við reiknum línulega leitni hitans og ef við trúum henni sést að hitinn hefur hækkað um hvorki meira né minna en 1,6 stig á þeim tíma sem línuritið tekur til eða um nokkurn veginn 0.8 stig á öld.

Rétt er að taka fram að þessa mynd mætti túlka öðruvísi t.d. með því að láta fyrri hluta tímabilsins tákna sístöðu en leitnin sé síðari tíma viðbót (þá því meiri) og – eins og alltaf - segir hún ekkert um framtíðina.

En athugum hvernig línuritið lítur út ef við nemum leitnina á brott.

 

Gráir og grænir ferlar eru sá sömu og áður nema hvað búið er að draga samfellda leitni út. Hér má sjá þrjú tímabil þegar hiti er til þess að gera hár – það síðasta er ekki enn orðið nærri því eins langt og þau fyrri. Kuldaskeiðin á milli eru mjög mislöng. Af aðeins tveimur og hálfri sveiflu er auðvitað ekkert hægt að segja um það hvort svona sveiflur séu reglubundnar eða ekki – alla vega bendir mislengd kuldaskeiðanna til þess að svo sé ekki. Aftur á móti er áberandi hversu hratt skiptir á milli hlýrra og kaldra skeiða.

Við sjáum tvö hlýskeið í heild sinni, það fyrra stóð frá því upp úr 1820 og fram á 6. áratug 19. aldar, hið síðara frá því um 1925 til 1965. Sömuleiðis sjáum við í þriðja hlýskeiðið - það sem við nú lifum þessi árin. Skyldi það verða jafnlangt og hin tvö? Síðasta kuldaskeið var miklu styttra heldur en það sem næst var á undan. Hlýskeiðin þrjú stinga sér ámóta hátt upp úr umhverfi sínu þótt það nýjasta sé (vegna leitninnar) miklu hlýrra en það fyrsta og byrjar líka hlýrra heldur en það næsta á undan.

Við lítum líka á tölurnar. Árshitaspönnin er hér 4,03 stig (var 4,47 á tímabilinu öllu). Áratugsspönnin hefur fallið niður í 1,50 stig og 30-ára spönnin (blár ferill) er 1,02 stig. Hlýnunin upp úr botni síðasta kuldaskeiðs til toppsins sem nýgenginn er yfir er á þessari mynd um 1,5 stig – ansi stór hluti af heildarhlýnun áranna 216 – sú nýlega hlýnun tók aðeins 30 ár, 0,5 stig á áratug, heildarleitnin er hins vegar innan við 0,1 stig á áratug – þótt hún sé mikil. 

Hér höfum við séð heildarleitni og áratugasveiflur. Við skulum líka líta aðeins á breytileikann frá ári til árs yfir sama tímabil. Reiknað er hver hitamunur er á ákveðnu ári og árinu á undan.

 

Hann hefur mestur orðið um 2,4 stig – rúmlega helmingur munar á hæsta og lægsta ársmeðalhita tímabilsins alls. Eitthvað virðist árið í ár muna eftir árinu í fyrra. En hér eru líka tímabilaskipti – breytileikinn frá ári til árs er greinilega meiri á kuldaskeiðum heldur en á hlýskeiðum – á núverandi hlýskeiði er áratugameðalmunur um 0,4 stig en var um 0,8 á síðasta kuldaskeiði (um 1980). Hringl frá ári til árs var líka mun meira á 19. öld heldur en lengst af á þeirri 20.

Myndirnar þrjár kalla fram margar spurningar þar á meðal þessar:

1. Hvernig stendur á sveiflum frá ári til árs? [„svar“ er til – en nýtist ekki við spár]

2. Hvernig stendur á áratugasveiflunum? [svör mjög óljós – en þær eru samt staðreynd]

3. Eru áratugasveiflur síðustu 200 ára eitthvað sérstakar? [það er ekki vitað – en líklega ekki]

4. Hvernig stendur á „langtíma“-leitninni? – Er hún eitthvað sérstök? [líkleg svör til]

5. Eru sveiflurnar reglubundnar? [sumar – en aðrar ekki]

Síðari pistill heldur áfram því sem hér er hafið.

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 1.6.2014 kl. 12:59]

Hrokkinn í gang! Nú er tilveran aftur orðin eðlileg þrátt fyrir allt kosningajukk! 

[Hilmar Hafsteinsson (IP-tala skráð) 2.6.2014 kl. 17:50]

Sæll Trausti og bestu þakkir fyrir pistilinn. Ánægjulegt að þú skulir vera byrjaður aftur á veðurblogginu góða. Vonandi leyfa menn þér að stunda þessa list sem lengst óáreittur.