Af ágengu sjávarlofti

Dagurinn í dag (fimmtudagur 25. júlí) skilaði ekki eins mörgum nýjum hámörkum fyrir árið 2013 og undanfarnir dagar - hitinn er búinn að toppa víðast hvar. Þó skiluðu 16 stöðvar hærri tölum en þær hafa gert hingað til (sjá viðhengið). Þar á meðal Möðrudalur (með 24,5 stig) og stöðvar á hálendinu, þar á meðal Hveravellir (22,7 stig). Það er jafnhátt og mældist allan tímann sem mannaða stöðin var starfrækt, en lægra en sjálfvirka stöðin mældi í risahitabylgjunum í ágúst 2004 og júlí 2008.

Vestmannaeyjastöðvarnar þrjár skiluðu aðeins hærri gildum en áður á árinu. Stórhöfði komst úr 12,3 upp í 12,7 stig - hann hlýtur að eiga meira inni. Sömuleiðis áttu nokkrar heiðastöðvar Vegagerðarinnar sinn besta dag (sjá viðhengið). Þverfjall (18,2) virðist hafa toppað fyrra júlímet (17,7) en er langt frá ofurmetinu í ágúst 2004 (23,3).

Hafgolan og þar með þokuloftið voru ágengari í dag heldur en undanfarna daga þar á meðal í Reykjavík. Sjávarloftið liggur neðan hitahvarfa sem eru í aðeins nokkur hundruð metra hæð. Að deginum nær sólarylur landsins að hita loftið upp í mættishita þess lofts sem liggur ofan á hitahvörfunum og þar með útrýma þeim.

Þetta má sjá á þversniði mættishita og vinds eins og harmonie-líkanið spáir kl. 15 á morgun föstudag. Hér er rétt að vara við myndinni - hún er býsna snúin og aðeins fyrir þolinmóða lesendur að komast fram úr textanum. En við reynum samt að rýna í myndina. Hún þolir töluverða stækkun (tvisvar).

Fyrst ber að veita athygli örsmáu Íslandskorti í efra hægra horni myndarinnar. Þar má sjá línu sem liggur frá stað undan Suðausturlandi til norðurs þvert yfir landið austanvert til staðar norður af Melrakkasléttu (16,6° Vestur). Gráu svæðin á myndinni sýna landslagið undir línunni. Vatnajökull langhæstur, síðan hálendi Austurlands og loks láglendi og sjór. Breiddarstigin eru á lárétta ás myndarinnar, 65°N nærri miðjum ásnum.

Lóðrétti ásinn sýnir loftþrýsting. Hann er nærri 1000 hPa við sjávarmál en lækkar síðan upp á við og efst er komið niður í 250 hPa - það er ekki fjarri 10 km hæð. Litirnir sýna vindhraða, skilin milli grænu og bláu litanna eru við 10 m/s. Hvergi er hvasst í sniðinu - hvassast þó allra efst. Vindörvar sýna vindstefnu og styrk, mikilvægt er að átta sig á því að stefna örvanna hefur ekkert með sniðið að gera, heldur er kemur austanátt frá hægri, vestanátt frá vinstri og norðanátt að „ofan“. Við skulum ekki láta þetta rugla okkur. Áttin er úr norðri í bláa litnum efst á myndinni, en úr vestri í bláa fletinum neðarlega til hægri.

Svörtu, heildregnu línurnar sem liggja þvert yfir myndina sýna mættishitann. Hann er hér tilfærður í Kelvinstigum, 300K = 27°C. Jafnhitalínurnar eru dregnar með tveggja stiga bili.

Örvarnar benda á nokkur atriði sem vert er að skoða nánar. Sú sem merkt er með tölustafnum 1 bendir á svæði þar sem þrjár mættishitalínur liggja mjög þétt, mættishitinn hækkar ört með hæð. Svona líta hitahvörf út á þversniði. Það er 292K línan sem er efst línanna þriggja, ef þetta loft væri fært niður til sjávarmáls myndi hitinn þar verða 19°C (292-273=19). Neðst línanna þriggja er 288K, ef það loft væri tekið til sjávarmáls væri hitinn ekki nema 15 stig (288-273). Síðan kemur tiltölulega langt bil í næstu línu (286K) þar sem hiti er 13 stig. Það er sæmilega blandað sjávarloft sem er undir hitahvörfunum, sjávarhitinn er trúlega nærri 13 stigum.

Norður af landinu, við töluna 2 eru jafnmættishitalínurnar einnig þéttar og margar - en munurinn er sá að þéttleikinn helst nærri því til sjávarmáls. Hér er sjávarloftið lítið blandað. Ef við teljum okkur niður að neðstu línu reynist hún sýna 278K (lítill línubútur alveg neðst við hornið). Þetta eru ekki nema 5 stig. Ætli það sé ekki sjávarhitinn á svæðinu. Hvass vindur myndi róta í loftinu og blanda því. Þá yrðu til hitahvörf ofan á blönduðu lagi - svipað og við Suðausturland.

Við töluna 3 liggja mættishitalínur hins vegar beint upp og niður. Þar á mikil blöndun sér stað - engin hitahvörf. Hér sést hvernig hlýtt yfirborð landsins nær að hita loftið og blanda því alveg upp í 850 hPa (um 1500 metra hæð). En ef við förum til hægri frá örinni sést vel að blöndunin nær styttra og styttra upp eftir því sem norðar dregur. Þar er svo mikið af köldu lofti að sólarylurinn megnar ekki meir - á einum degi. Nóttin býr strax til hitahvörf - næturkólnunin byrjar við lægri og lægri hita eftir því sem norðar dregur.

Við töluna 4 er allt opið upp fyrir 850 hPa. Hér er loft vel blandað, mættishitinn er á stóru svæði á bilinu 296 til 298 stig eða 23 til 25°C - sem hitinn við sjávarmál væri - en hálendið er í um 500 metra hæð, við getum því dregið frá um 5 stig til að reikna út hálendishitann og fáum 18 til 20 stig. Það er bara gott.

Kastið nú mæðinni og lítið á viðhengið.

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• hámark2013-25júlí