Júní afhjúpast smám saman (þurrkatal)

Nú (17. júlí) er samantekt veðurupplýsinga júnímánaðar það langt komin að hægt er að líta betur á úrkomuna (þurrkinn) í lengra og víðara samhengi. Mánuðurinn var þurrasti júní í Stykkishólmi frá upphafi mælinga en hér er lítum við á landið í heild. Það skal þó tekið fram að þetta er meira til gamans gert heldur en annað - og til bráðabirgða þar til öll gögn eru komin í hús. Tölur munu þá eitthvað breytast og pistill þessi því úreldast.

Það sem hér fer á eftir verður að teljast heldur þurrt nördafóður og dugir ekki að blanda mjólk út í til mýkingar. Tygging og smjatt duga betur.

Hungurdiskar hafa stöku sinnum vitnað í þurrkavísitölur ritstjórans. Þær eru í aðalatriðum tvær, annars vegar er úrkomutíðni mánaðar mæld - en hins vegar er reynt að slá á hlutfallslegt magn. Við köllum þá fyrrnefndu einfaldlega tíðnivísitöluna (t-vísitölu) en þá síðari magnvísitöluna (m-vísitölu).

T-vísitalan er þannig fengin að lagður er saman heildarfjöldi þeirra daga þar sem úrkoma á veðurstöð mælist 0,5 mm eða meiri. Síðan er deilt í þann fjölda með heildarfjölda allra athugunardaga í mánuðinum. T-vísitalan nær aftur til ársins 1926.

M-vísitalan er heldur flóknari í reikningi en hér nægir að vita að mánuðurinn fær tölu sem sýnir meðalúrkomumagn mánaðar sem hlutfall af meðalúrkomu ársins 1971 til 2000. M-vísitalan hefur verið reiknuð aftur til 1870 - en þó er varla mikið vit í henni fyrstu 50 árin eða svo.

Báðar vísitölurnar eru mjög lágar í nýliðnum júní - með því lægsta sem þekkist. Ekki er vitað um lægri t-vísitölu í nokkrum júnímánuði, en munur á júní nú og júní 1991 og 1971 er þó ekki marktækur. Sé júní nú borinn saman við alla mánuði reynast aðeins tveir mánuðir hafa lægri t-vísitölu, maí 1931 og sami mánuður 1932. Litlu munar á júní nú og fáeinum mánuðum öðrum.

Sé litið á m-vísitöluna eru þrír júnímánuðir þurrari heldur en nú, 1991, 1916 og 1909. Varlegt er þó að treysta eldri mælingunum í þessu tilviki.

Veður var mjög staðviðrasamt í júní - litlar og hægfara hreyfingar voru á þrýstikerfum. Þetta kemur vel fram í vísitölu sem sýnir meðalbreytingu þrýstings frá degi til dags. Því hærri sem vísitalan er því meiri gangur hefur verið í þrýstikerfaumferðinni við landið. Reiknað hefur verið allt aftur til 1823 - og eru mælingarnar áreiðanlegar að minnsta kosti aftur til 1840. 

Breytileikavísitalan hefur ekki verið jafnlág eða lægri í júní síðan 1912 - í hundrað ár og eru ekki nema fjórir júnímánuðir á 19. öld með lægri vísitölu, í lækkandi röð: 1837, 1860, 1839 og 1824. Vísitalan hefur ekki verið jafnlág eða lægri í nokkrum mánuði síðan í júlí 1939 (sólarmánuðinn mikla). Á allri tuttugustu öld var vísitalan aðeins þrisvar sinnum lægri í nokkrum mánuði heldur en nú, í þeim tveim tilvikum sem þegar hafa verið nefnd - og einnig (lægst) í ágúst 1910. Milli 1840 og 1900 gerðist þetta aðeins þrísvar, í júní 1860 eins og áður var nefnt en síðan einnig í júlí 1888 og 1862. Slatti af mánuðum er lægri fyrir 1840 - á óöruggara skeiði mælinganna (nema að veðurfar hafi þá í raun og veru verið öðruvísi heldur en nú).

Það sem af er hefur júlímánuður verið óvenju þurr um mestallt land og maí var einnig þurr sums staðar á landinu. 

Nú eiga þrjú minniháttar lægðardrög (köld) að fara suðaustur yfir landið næstu tvo daga þar með verður loft óstöðugra og líkur aukast á skúrum - einkum síðdegis - en líka á öðrum tímum. Síðan á óvenju djúp lægð að fara til austurs skammt fyrir sunnan land - eitthvað rignir með henni. Hvað svo gerist í framhaldinu er allsendis óvíst.